SKAI.GR | Deutsche Welle

H ρωσική εισαγγελία χαρακτήρισε το γερμανικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα Deutsche Welle (DW) «ανεπιθύμητο οργανισμό», μεταδίδουν ρωσικά μέσα ενημέρωσης. Όπως αναμένονταν η Κάτω Βουλή της Ρωσίας, Δούμα χαιρέτισε την απόφαση. Είχε ήδη ζητήσει από την Εισαγγελία να το πράξει στις 20 Αυγούστου 2024.

Τα καθεστώς φοβάται την ανεξάρτητη ενημέρωση

Αντιδρώντας στην κίνηση της ρωσικής εισαγγελίας η Γενική Διευθύντρια της DW, Μπάρμπαρα Μάσινγκ δήλωσε μεταξύ άλλων: «Η Ρωσία μπορεί να μας χαρακτηρίζει "ανεπιθύμητο οργανισμό", ωστόσο αυτό δεν μας αποθαρρύνει. H πιο πρόσφατη προσπάθεια φίμωσης ελεύθερων μέσων ενημέρωσης δείχνει πόσο λίγο εκτιμά το καθεστώς την ελευθερία του Τύπου και πόσο φοβάται την ανεξάρτητη ενημέρωση. Παρά τη λογοκρισία και τον αποκλεισμό του περιεχομένου μας από τη ρωσική κυβέρνηση, η ρωσόφωνη υπηρεσία της DW φθάνει σήμερα σε περισσότερους ανθρώπους από ποτέ. Θα συνεχίσουμε να καλύπτουμε ανεξάρτητα τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά και άλλα ζητήματα για τα οποία πληροφορίες είναι σπάνιες στη Ρωσία έτσι ώστε οι άνθρωποι να σχηματίζουν δική τους άποψη».

Όποιος στη Ρωσία συνεργάζεται με «ανεπιθύμητους οργανισμούς» διώκεται ποινικά αντιμετωπίζοντας βαριά πρόστιμα, και σε ορισμένες περιπτώσεις, ίσως και φυλάκιση. Ακόμα και η κοινοποίηση περιεχομένου από μέσα ενημέρωσης που χαρακτηρίζονται «ανεπιθύμητοι οργανισμοί» θεωρείται ποινικό αδίκημα, όπως για παράδειγμα, η κοινοποίηση δημοσιογραφικών άρθρων σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης.Για Ρώσους πολίτες, η απαγόρευση συνεργασίας εκτείνεται πέραν της ρωσικής επικράτειας. Η εν λόγω απαγόρευση έχει επίδραση και σε Ρώσους εργαζόμενους στην DW.

Η DW «ξένος πράκτορας» στη Ρωσία από το 2022

Ήδη από τον Μάρτιο του 2022, η DW χαρακτηρίζεται από τη Ρωσία «ξένος πράκτορας». Έτσι κατατάσσει η Μόσχα άτομα, μέσα ενημέρωσης και οργανισμούς που λαμβάνουν χρηματοδότηση από το εξωτερικό. Είχε προηγηθεί η απαγόρευση μετάδοσης της DW. Το στούντιο της στη Μόσχα έκλεισε και μεταφέρθηκε στο εξωτερικό και η ιστοσελίδα dw.com στις 32 της γλώσσες, έπαψε να είναι προσβάσιμη στη Ρωσία.

Εκτός από την DW, πολυάριθμα μέσα ενημέρωσης, μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) και ιδρύματα θεωρούνται «ανεπιθύμητοι οργανισμοί», συμπεριλαμβανομένων των: Radio Free Europe/Radio Liberty, Bellingcat, CORRECTIV, Reporters Without Borders και TV Rain.

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος

Ανταπόκριση από το Βερολίνο

Υπό συνθήκες ύψιστης ασφαλείας, με μέτρα που λαμβάνονται μόνο σε επισκέψεις Αμερικανών Προέδρων, διεξάγονται οι κρίσιμες διαβουλεύσεις για το μέλλον της Ουκρανίας στο Βερολίνο. Ήδη χθες Κυριακή, Ζελένσκι και Μερτς μαζί με την αμερικανική αντιπροσωπεία υπό τον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ και τον γαμπρό του Ντόναλντ Τζάρεντ Κούσνερ ήταν πολύωρες.

Ο Γερμανός υπ. Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ έκανε λόγο μιλώντας στη γερμανική ραδιοφωνία DLF για «πέντε ώρες ουσιαστικών συνομιλιών», το αποτέλεσμα των οποίων όμως «θα γνωρίζουμε μόνο στο τέλος της εβδομάδας». Ο Γερμανός υπ. Εξωτερικών κάνει λόγο «για κρίσιμο σημείο» στο οποίο βρίσκονται οι συνομιλίες, υπό την έννοια ότι πρόκειται για ένα φάσμα προτάσεων, επί των οποίων θα μπορούσαν οι δύο πλευρές, Ουκρανία και Ρωσία να καθίσουν στο τραπέζι των διαπρατεύσεων για μια ειρηνευτική συμφωνία.

Στο επίκεντρο των επαφών στο Βερολίνο βρίσκονται, σύμφωνα με διαρροές και δημοσιογραφικές αναφορές, οι πιθανές παραχωρήσεις από την πλευρά του Κιέβου, που θα συμπεριληφθούν σε μια κοινή διαπραγματευτική πρόταση προς το Κρεμλίνο.

Ο Στιβ Γουίτκοφ έκανε λόγο μετά τις διαβουλεύσεις της Κυριακής για «μεγάλη πρόοδο», ενώ ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι συνεχίζει να ζητά εκεχειρία άμεσα στην παρούσα γραμμή του μετώπου. Δύο είναι τα βασικά σημεία μέχρι στιγμής: πρώτον, ο Ζελένσκι διαμηνύει ότι είναι έτοιμος να άρει το ουκρανικό αίτημα για ένταξη στο ΝΑΤΟ αν δοθούν εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ και τους δυτικούς συμμάχους για την επόμενη μέρα στην Ουκρανία.

Δεύτερον, προς το εδαφικό ζήτημα, το Κίεβο συνεχίζει να ανθίσταται στην αμερικανική πίεση για παραχώρηση ουκρανικών εδαφών όπως ζητά η Μόσχα. «Κλειδί» αποτελεί η στρατηγικής σημασίας περιοχή του Ντονμπάς όπου η Ρωσία κατέχει ήδη ένα μεγάλο μέρος. Το ζητούμενο είναι τώρα αν η Ουκρανία αποσύρει από εκεί τα δικά της στρατεύματα και υπό ποιες εγγυήσεις από τη Δύση προς αποφυγή ενός επόμενου μετώπου ή πολέμου.

Το πρόγραμμα της Δευτέρας στο Βερολίνο

Αναλυτικά το πρόγραμμα του Ουκρανού Προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι σήμερα στη γερμανική πρωτεύουσα:

- Συνάντηση με τον Πρόεδρο της Γερμανίας Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ στο Προεδρικό Μέγαρο Bellevue.

- Υποδοχή από την Πρόεδρο της Oμοσπονδιακής Βουλής Γιούλια Κλέκνερ. Σναντήσεις με Γερμανούς βουλευτές στο γερμανικό κοινοβούλιο.

- Συμμετοχή στο Γερμανο-Ουκρανικό Οικονομικό Φόρουμ και συνάντηση με τον καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς.

- Κοινή συνέντευξη Τύπου του Καγκελαρίου Μερτς και του Προέδρου Ζελένσκι. Θα ακολουθήσουν διμερείς συζητήσεις.

- Άφιξη στην Καγκελαρία Ευρωπαίων ηγετών, μεταξύ των οποίων, ο Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Κιρ Στάρμερ, ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Εμμανουέλ Μακρόν, ο Πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ η Πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, οι Πρόεδροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε. Δείπνο και συνομιλίες κεκλεισμένων των θυρών.

Ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς φιλοξενεί τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν και τον Βρετανό Πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ, καθώς και αρκετούς ηγέτες συμμάχων της Ουκρανίας στο Βερολίνο.

O νέος γύρος συνομιλιών έρχεται μετά τη συνάντηση του Ζελένσκι την Κυριακή με τον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ και τον γαμπρό του Ντόναλντ Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, στην καγκελαρία.

Κύρια σημεία αιχμής παραμένουν οι πιθανές εδαφικές παραχωρήσεις από την πλευρά της Ουκρανίας, ειδικά στην περιοχή του Ντονμπάς, όπου οι ρωσικές δυνάμεις καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος του εδάφους, το μελλοντικό μέγεθος του ουκρανικού στρατού και το πώς οι σύμμαχοι του Κιέβου μπορούν να παράσχουν εγγυήσεις ασφαλείας.

Παρακολουθήστε όλες τις εξελίξεις ζωντανά από τη Deutsche Welle.

Μια γεμάτη μέρα στο Βερολίνο

Ήταν μια εξαιρετικά γεμάτη μέρα στο Βερολίνο, που αφήνει κάποιες ελπίδες για επιτάχυνση της διαδικασίας διαλόγου για την επίτευξη εκεχειρίας, αλλά κυρίως μιας μακροχρόνιας ειρήνης στην Ουκρανία.

Εδώ ολοκληρώνεται το σημερινό μας Live Blog για την ώρα.

Μείνετε συντονισμένοι στη σελίδα της DW στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσής μας, facebook, youtube, TikTok, X.

Καλό βράδυ από το Βερολίνο και τη Βόννη.

O Tραμπ τηλεφώνησε στους Ευρωπαίους

Ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι είχε τηλεφωνική συνομιλία με τους Ευρωπαίους ηγέτες. Όπως είπε τους επαίνεσε για την «τεράστια υποστήριξή» τους στις προσπάθειες επίτευξης κατάπαυσης του πυρός. Πρόσθεσε ότι η Ρωσία και η Ουκρανία θα πρέπει τώρα να «συμφωνήσουν» για να συμβεί αυτό.

Στο μεταξύ ο ένας μετά τον άλλον οι Ευρωπαίοι ηγέτες απογειώνονται από τη γερμανική πρωτεύουσα για να επιστρέψουν στις πατρίδες τους. Από τους πρώτους που αναχώρησαν ήταν και ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Το στοίχημα του Μερτς

«Με τις συνομιλίες για την Ουκρανία, το Βερολίνο επιστρέφει στην παγκόσμια διπλωματική σκηνή. Αλλά ο Καγκελάριος Μερτς αναλαμβάνει επίσης το ρίσκο να μην ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του ηγετικού του ρόλου που ο ίδιος επέλεξε», αναφέρει σε ανάλυσή της η ιστοσελίδα tagesschau της δημόσιας τηλεόρασης ARD.

Γράφει χαρακτηριστικά: «Μπορεί κανείς να δει τον Φρίντριχ Μερτς να κατανοεί σιγά σιγά την τεράστια ευθύνη που έχει αναλάβει με τον νέο του ρόλο: να φιλοξενήσει τις διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός για την Ουκρανία.

Αυτό σημαίνει, αφενός, να πείσει τους Ευρωπαίους για μια κοινή στάση, την οποία δεν συμμερίζονται όλοι, και αφετέρου, να κρατήσει τους Αμερικανούς υπό έλεγχο και ευχαριστημένους, οι οποίοι έφτασαν με μια πολύ φιλορωσική πρόταση και προωθούν τις διαπραγματεύσεις με τεράστιο ρυθμό. Δεν είναι περίεργο που ο Μερτς φαίνεται ήδη εξαντλημένος και αδύναμος μετά τις τριμερείς συνομιλίες.

Αυτό οφείλεται επίσης στις δικές του προσδοκίες. Στη συνέντευξη Τύπου πριν από τις διαπραγματεύσεις υψηλού επιπέδου, ο καγκελάριος έθεσε τον πήχη ψηλά: Πρώτον, δήλωσε ότι οι επαρκείς εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία είναι προς το συμφέρον της ευρωπαϊκής ηπείρου - γνωρίζοντας καλά ότι αρκετές διασκέψεις αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων έχουν ήδη αποτύχει στο ζήτημα του τι μπορεί και πρέπει να προσφερθεί στην Ουκρανία».

Το άρθρο καταλήγει λέγοντας: «Σε περίπτωση που υπάρξει συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, δεν πρέπει να επαναληφθούν τα λάθη των συμφωνιών του Μινσκ, είπε ο Μερτς - γνωρίζοντας επίσης ότι, μετά την πρώτη εισβολή της Ρωσίας το 2014, αυτές οι συμφωνίες αντιπροσώπευαν το μέγιστο που μπορούσε να εξαχθεί από τη Μόσχα εκείνη την εποχή. Κάποιος θα ήθελε να τον ρωτήσει αν πραγματικά πιστεύει ότι βρίσκεται σε καλύτερη διαπραγματευτική θέση σήμερα...»

Ανταπόκριση από το Βερολίνο

H Δήμητρα Κυρανούδη μεταδίδει από το Βερολίνο

#Ζελένσκι και #Μερτς βλέπουν σημαντική πρόοδο στις διαβουλεύσεις για το #Oυκρανικό και συμφωνία με τις #ΗΠΑ στο 90% των θεμάτων. Στο εδαφικό και στις «ουσιαστικές, νομικές, και υλικές εγγυήσεις ασφαλείας», όπως είπε ο Μερτς #Κίεβο και #Ευρώπη δεν αποδέχονται παραχωρήσεις.

Τραμπ: Η συμφωνία είναι πιο κοντά από ποτέ

Σύμφωνα με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, μια συμφωνία ειρήνης για τον πόλεμο της Ουκρανίας είναι πιο κοντά από ποτέ. Η ομάδα του ανέφερε πρόοδο μετά από τις συνομιλίες στο Βερολίνο, δήλωσε ο Τραμπ σε εκδήλωση στον Λευκό Οίκο.

Επικεφαλής MI6: Ο Πούτιν παίζει καθυστέρηση

Η επικεφαλής της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας MI6, Μπλέιζ Μετρεβελί υποστηρίζει ότι ο Πούτιν καθυστερεί τεχνηέντως τις διαπραγματεύσεις. Η Ρωσία παρατείνει σκόπιμα τις διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία, ενώ μεταθέτει το κόστος του πολέμου στον δικό της πληθυσμό.

Προειδοποίησε ότι η Μόσχα εντείνει την πίεση στο όριο της ανοιχτής σύγκρουσης. «Η Ρωσία μας δοκιμάζει στη γκρίζα ζώνη με τακτικές που βρίσκονται ακριβώς κάτω από το όριο του πολέμου», δήλωσε η Μετρεβελί. Επισήμανε αυτό που περιέγραψε ως προσπάθειες «εκφοβισμού, πρόκλησης φόβου και χειραγώγησης» μέσω κυβερνοεπιθέσεων σε κρίσιμες υποδομές, drones που πετούν κοντά σε ευρωπαϊκά αεροδρόμια, επιθετική δραστηριότητα στη θάλασσα και εμπρησμών που χρηματοδοτούνται από το κράτος.

«Σε όλο τον κόσμο, αντιμετωπίζουμε τώρα όχι έναν μόνο κίνδυνο, αλλά ένα αλληλένδετο πλέγμα προκλήσεων ασφαλείας - στρατιωτικών, τεχνολογικών, κοινωνικών, ακόμη και ηθικών - που η καθεμία διαμορφώνει την άλλη με πολύπλοκους τρόπους», είπε.

Η Μετρεβελί δήλωσε ότι η Ρωσία έχει ωθήσει τον κόσμο σε μια εποχή αστάθειας. «Επιχειρούμε τώρα σε ένα διάστημα μεταξύ ειρήνης και πολέμου», είπε, προσθέτοντας ότι η Ρωσία έχει ωθήσει τον κόσμο σε μια «εποχή αβεβαιότητας». Προειδοποίησε ότι η συμπεριφορά της Μόσχας είναι σκόπιμη και πιθανότατα θα συνεχιστεί. «Η εξαγωγή χάους είναι ένα χαρακτηριστικό, όχι ένα σφάλμα, σε αυτή τη ρωσική προσέγγιση στη διεθνή εμπλοκή, και θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι ότι θα συνεχιστεί αυτό, μέχρι ο Πούτιν να αναγκαστεί να αλλάξει το σκεπτικό του», πρόσθεσε.

Σε ξεχωριστή ομιλία του τη Δευτέρα το βράδυ, ο νέος επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων της Βρετανίας προειδοποίησε ότι «περισσότεροι» Βρετανοί θα πρέπει να είναι έτοιμοι να πολεμήσουν για τη χώρα τους λόγω ενός ολοένα και πιο επικίνδυνου κόσμου. Ο Ρίτσαρντ Νάιτον, αρχηγός του επιτελείου από τον Σεπτέμβριο, ζήτησε «εθνική ανθεκτικότητα» στην ομιλία του στο Βασιλικό Ινστιτούτο Ενωμένων Υπηρεσιών.

Πηγή: DW English

Ασαφές αν οι ΗΠΑ συμφωνούν σε όλα τα σημεία της κοινής δήλωσης

Το αν οι ΗΠΑ αποδέχονται όλα τα σημεία της κοινής δήλωσης παρέμεινε αρχικά ασαφές.

Η δήλωση αναφέρεται στο γεγονός ότι κατά τη διάρκεια των διήμερων συνομιλιών με τις ΗΠΑ και την Ουκρανία στο Βερολίνο, υπήρξε συμφωνία ότι η Ουκρανία χρειάζεται «ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας» και μέτρα υποστήριξης για την οικονομική ανασυγκρότηση για τον τερματισμό του πολέμου. Επιβεβαιώνεται πάντως η συνεχής υποστήριξη προς την Ουκρανία.

«Η Ρωσία είναι αυτή που πρέπει να είναι έτοιμη για μια διαρκή ειρήνη», επισημαίνεται. Η Μόσχα πρέπει να συμφωνήσει με το ειρηνευτικό σχέδιο του προέδρου των ΗΠΑ και μια κατάπαυση του πυρός.

«Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συμφώνησαν να αυξήσουν περαιτέρω την πίεση στη Ρωσία για να πείσουν τη Μόσχα να διαπραγματευτεί σοβαρά», καταλήγει το κείμενο.

Η Ρωσία είναι πιθανό να έχει αντιρρήσεις για την πολυεθνική δύναμη επειδή απορρίπτει την παρουσία στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.

Πηγή: Reuters

Κοινή δήλωση των Ευρωπαίων ηγετών

Κοινή δήλωση των ηγετών από Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία, Πολωνία, Φινλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Ολλανδία και από τους επικεφαλής των θεσμών της ΕΕ.

Μερικά βασικά σημεία

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεσμεύονται να παράσχουν μια «πολυεθνική δύναμη για την Ουκρανία», υπό την ηγεσία της Ευρώπης, με την υποστήριξη των ΗΠΑ.

Δεσμεύονται να στηρίξουν τον Ζελένσκι σε οποιεσδήποτε αποφάσεις λάβει για συγκεκριμένα ζητήματα, που αφορούν το μέλλον της Ουκρανίας.

Παραδέχονται ότι κάποια ζητήματα θα πρέπει να επιλυθούν στο τελικό στάδιο της διαπραγμάτευσης.

Επαναλαμβάνουν ότι οποιαδήποτε συμφωνία θα πρέπει να διασφαλίζει την μακροπρόθεσμη ευρωατλαντική ασφάλεια και ενότητα και τον ρόλο του ΝΑΤΟ στην περιοχή ως δύναμης αποτροπής.

Επιβεβαιώνουν την πεποίθηση ότι τα σύνορα των χωρών δεν επιτρέπεται να μεταβάλλονται δια της βίας.

Μια πολυεθνική δύναμη για την Ουκρανία

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεσμεύονται να παράσχουν μια «πολυεθνική δύναμη για την Ουκρανία», υπό την ηγεσία της Ευρώπης, με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών. «Αυτή η δύναμη θα βοηθήσει στην αναγέννηση των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας, στην ασφάλεια του εναέριου χώρου της και στην προστασία των θαλασσών της, μεταξύ άλλων μέσω επιχειρήσεων εντός της Ουκρανίας», αναφέρει κοινή δήλωση που δημοσιεύθηκε από τη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Μεγάλη Βρετανία, την Ιταλία, την Πολωνία, τη Φινλανδία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία, την Ολλανδία και τους επικεφαλής των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

Η δήλωση τονίζει την ευρεία συναίνεση μεταξύ των Ευρωπαίων, της Ουκρανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών. Επίσης απαριθμεί τις θέσεις για τις οποίες υπάρχει ήδη συμφωνία - για παράδειγμα, ότι ο ουκρανικός στρατός θα πρέπει να έχει μέγιστη δύναμη 800.000 στρατιωτών στο μέλλον. Επιπλέον, θα υπάρχει ένας «μηχανισμός παρακολούθησης και επαλήθευσης της κατάπαυσης του πυρός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ» με διεθνή συμμετοχή. Αυτός ο μηχανισμός αποσκοπεί στην παροχή έγκαιρων προειδοποιήσεων για πιθανές ρωσικές επιθέσεις και στην παρακολούθηση τυχόν παραβιάσεων της κατάπαυσης του πυρός.

Ζελένσκι: Οι Ρώσοι δεν μας θεωρούν ανεξάρτητο έθνος

Συνέντευξη στο δεύτερο κανάλι της γερμανικής τηλεόρασης ZDF έδωσε ο Βολοντίμιρ #Ζελένσκι.

Στο ίδιο τραπέζι με τους Αμερικανούς

Το γεγονός ότι η αμερικανική αντιπροσωπεία έμεινε στο Βερολίνο και συμμετέχει στο δείπνο δημιουργεί ένα συγκρατημένο κλίμα αισιοδοξίας στον γερμανικό Τύπο.

Ξεκινάει το δείπνο των ηγετών

Αυτή την ώρα είναι προγραμματισμένο να ξεκινήσει το δείπνο των ηγετών στον 5ο όροφο του κτηρίου της καγκελαρίας. Μερτς και Ζελένσκι έφτασαν εκεί μαζί. Με έναν θερμό εναγκαλισμό υποδέχτηκε τον πρόεδρο Μακρόν ο καγκελάριος. Παρόντες θα είναι και οι εκπρόσωποι του Τραμπ, Γουίτκοφ και Κούσνερ, οι οποίοι νωρίτερα δεν κατάφεραν να συνδεθούν με βίντεο-κλήση με τις Βρυξέλλες και την Κάγια Κάλλας.

Πρόταση Μερτς για χριστουγεννιάτικη εκεχειρία

Ο Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς κάλεσε τον πρόεδρο Πούτιν να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων. «Ίσως στη ρωσική ηγεσία να έχει απομείνει ίχνος ανθρώπινης αξιοπρέπειας και τουλάχιστον να αφήσει τον πληθυσμό σε ησυχία από αυτή την τρομοκρατία για λίγες μέρες κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων», δήλωσε ο Μερτς στη συνέντευξη Τύπου με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Προφανώς, απαντώντας στις παρατηρήσεις του Μερτς σχετικά με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ο Ζελένσκι πρόσθεσε, σύμφωνα με την επίσημη μετάφραση: «Δεν υπάρχουν τέτοια ίχνη, αλλά όλα είναι πιθανά».

Ο Μερτς χαρακτήρισε τις ρωσικές επιθέσεις σε νηπιαγωγεία, νοσοκομεία και ενεργειακές υποδομές «τρομοκρατία κατά του άμαχου πληθυσμού». Πρόσθεσε ότι ίσως μια κατάπαυση του πυρός κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων θα μπορούσε «να είναι η αρχή λογικών, εποικοδομητικών συνομιλιών για το πώς μπορούμε να επιτύχουμε διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία».

(dpa)

Η Ουκρανία στην ΕΕ;

Σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, η Ρωσία θα μπορούσε να αποδεχτεί την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Αυτή θα ήταν μια σημαντική παραχώρηση από τη Μόσχα, δήλωσαν οι Αμερικανοί αξιωματούχοι στους δημοσιογράφους μετά τη συνάντηση των απεσταλμένων Στιβ Γουίτκοφ και Τζάρεντ Κούσνερ στο Βερολίνο με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και κορυφαίους εκπροσώπους από τη Γερμανία, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Ρωσία έχει δηλώσει ήδη ότι δεν έχει αντίρρηση για την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ.

Πηγή: Die Welt

Δεν προβλέπεται στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ

Σύμφωνα με αξιωματούχο της αμερικανικής κυβέρνησης, το 90% των διαφορών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχει επιλυθεί. Τα επόμενα βήματα επρόκειτο να συζητηθούν σε δείπνο με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, συνέχισε. Ανέφερε ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ σκόπευε να συμμετάσχει εξ αποστάσεως. Στη συνέχεια, είχε προγραμματιστεί συνάντηση ομάδων εργασίας στις ΗΠΑ για το Σαββατοκύριακο.

Μετά από ώρες συνομιλιών στο Βερολίνο με Ουκρανούς αξιωματούχους, αναπτύχθηκε ένα πακέτο ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων κανόνων που βασίζονται στο Άρθρο 5 της συνθήκης του ΝΑΤΟ, δήλωσε ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος. Περιλαμβάνει επίσης μέτρα επιτήρησης και πρόληψης συγκρούσεων για την ασφάλεια του ουκρανικού πληθυσμού. Σύμφωνα με τον αξιωματούχο, αυτό δεν συνεπάγεται στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην Ουκρανία. Πρόσθεσε ότι ελπίζουν οι Ρώσοι να επανεξετάσουν τα σχέδια.

Πηγή: ntv

Ανταπόκριση από το Σίδνεϋ

Οι νεκροί είναι έως στιγμής 16 ανάμεσά τους ένα κορίτσι δέκα ετών, ένας ηλικιωμένος 87 χρόνων, ένας επιζών του Ολοκαυτώματος, ένας ραβίνος και ένας Γάλλος πολίτης. Περίπου 10 από τους τραυματίες είναι σε κρίσιμη κατάσταση.

Ένας από τους δύο ενόπλους έπεσε νεκρός από αστυνομικά πυρά, ενώ ο δεύτερος, τραυματισμένος, νοσηλεύεται υπό φρούρηση. Επιβεβαιώθηκε ότι πρόκειται για πατέρα και γιο, πακιστανικής καταγωγής. Νεκρός είναι ο πατέρας.

Κατασχέσεις όπλων

Σε έρευνες σε οικίες τους στο δυτικό Σίδνεϋ κατασχέθηκαν έξι νομίμως δηλωμένα πυροβόλα όπλα.

Ήρωας έχει αναδειχθεί ο Άχμεντ αλ Άχμεντ, μουσουλμάνος στο θρήσκευμα, ο οποίος με κίνδυνο της ζωής του αφόπλισε έναν από τους δράστες, αποτρέποντας μεγαλύτερη τραγωδία.

Σύσσωμη είναι η καταδίκη της αντισημιτικής τρομοκρατικής ενέργειας. Η κυβέρνηση δεσμεύθηκε για πιο αυστηρά μέτρα για την οπλοκατοχή.

Αν και απευθύνονται εκκλήσεις για αποφυγή αντιποίνων, σήμερα το πρωί διαπιστώθηκε πως σε νεκροταφείο στο δυτικό Σίδνεϋ υπήρξαν βανδαλισμοί σε μουσουλμανικούς τάφους.

Ανταπόκριση από το Λονδίνο

Βρετανικές παμπ. Τις καθημερινές είναι η λύση μετά από μια ημέρα πιεστικής δουλειάς.Το Σάββατο είναι η κλασική επιλογή των Βρετανών από νωρίς το μεσημέρι μέχρι αργά το βράδυ. Την Κυριακή χρησιμοποιείται ως τόπος συνάντησης οικογενειών και φίλων με το γνωστό Sunday Roast. Φανταστείτε λοιπόν, να απαγορεύεται σε έναν Βρετανό η είσοδος σε μια παμπ, η οποία έχει εισχωρήσει σε κάθε στιγμή της καθημερινότητάς του…

Οι απλοί πολίτες δε χρειάζεται όμως να ανησυχούν. Στο μάτι του «κυκλώνα» βρίσκονται οι βουλευτές του Εργατικού κυβερνώντος κόμματος. Η κλιμάκωση είναι μάλιστα απότομη. Στις αρχές του μήνα Δεκεμβρίου, παμπ, εστιατόρια και ξενοδοχεία σε όλη την χώρα, αποφάσισαν να συμμετάσχουν σε μια καμπάνια απαγόρευσης εισόδου σε Εργατικούς βουλευτές.

Χωρίς εμάς θα δεχόσασταν μεγαλύτερες αυξήσεις, υποστηρίζει η κυβέρνηση

Μέσα σε δύο εβδομάδες, 250 χώροι εστίασης γέμισαν τις εισόδους τους με αφίσες και αυτοκόλλητα τα οποία δείχνουν ξεκάθαρα ότι δεν επιτρέπονται Εργατικοί βουλευτές. Είναι μία ένδειξη διαμαρτυρίας για τους φορολογικούς συντελεστές που έθεσε το κυβερνών κόμμα μετά την κατάθεση του προϋπολογισμού από την Ρέιτσελ Ριβς.

Τα δύο στρατόπεδα βρίσκονται αντίπαλα. Από τη μια, οι παμπ υποστηρίζουν ότι ήταν η έσχατη λύση μετά από τις πολυάριθμες εκστρατείες και προσωπικές προσπάθειες που έγιναν από τον κλάδο. Σύμφωνα με δηλώσεις στο BBC, «όλοι έχουν κουραστεί επειδή η εργατική κυβέρνηση δεν μας ακούει και απλά μας φορολογεί περισσότερο».

Από την άλλη, η Ντάουνινγκ Στριτ επιμένει. Επίσημος εκπρόσωπος Τύπου του πρωθυπουργού Στάρμερ δήλωσε ότι η υπουργός Οικονομικών Ρέιτσελ Ριβς ανακοίνωσε ένα πακέτο βοήθειας ύψους 4,3 δισεκατομμυρίων λιρών υποστηρίζοντας μάλιστα ότι «χωρίς την παρέμβασή μας οι παμπ θα είχαν δεχτεί αύξηση των λογαριασμών τους 45% για τον επόμενο χρόνο».

Κατά 76% ανεβαίνει ο λογαριασμός για τις παμπ, λέει ο κλάδος

Η ομοσπονδία του κλάδου UKHospitality αμφισβητεί τα στοιχεία της κυβέρνησης. Ο Άλεν Σίμσον, διευθύνων σύμβουλος της ομοσπονδίας υπενθυμίζει τους αυξημένους λογαριασμούς ενέργειας, το κόστος των εργαζομένων καθώς ο κατώτατος μισθός ανεβαίνει ξανά και την αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών από πέρυσι. Παράλληλα, από του χρόνου θα εξαφανιστούν και κάποιες φοροελαφρύνσεις που είχαν εφαρμοστεί την περίοδο του κορωνοϊού.

Μία τέτοια ήταν και το πάγωμα των αντικειμενικών αξιών των ενοικίων που αποτελεί τη βάση για τον υπολογισμό του φόρου που αποδίδουν οι παμπ στους εκάστοτε δήμους. Αν και επικοινωνιακά η κυβέρνηση κάνει λόγο για μείωση του συντελεστή, η εκτόξευση των αντικειμενικών αξιών των ενοικίων οδηγεί τον καταβλητέο φόρο σε δυσβάσταχτο επίπεδο. Χαρακτηριστικό, ότι η ομοσπονδία κατατάσσει την αύξηση, κατά μέσο όρο, στο 76%.

Η πρώτη παμπ, που έκανε την αρχή σε κάτι που εξελίχθηκε σε συντονισμένη δράση του κλάδου, ήταν η Larderhouse στο Ντόρσετ. Όταν ο βουλευτής της περιοχής Τζέιμς Φάουλερ είδε τη συγκεκριμένη απαγόρευση δημιούργησε ένα βίντεο, στο οποίο επεσήμανε τη… σημαντικότητα της Χριστουγεννιάτικης περιόδου και παράλληλα τόνισε ότι «είμαστε ήδη αρκετά διαιρεμένοι σε αυτή τη χώρα».

Επισημαίνεται, ότι ο φόρος του Ηνωμένου Βασιλείουγια την εστίαση βρίσκεται στο 20%, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά της Ευρώπης.

Ανταπόκριση από το Λονδίνο

Η Βουλή των Κοινοτήτων (House of Commons) φιλοξενεί στις έδρες της 650 Βρετανούς βουλευτές. Από αυτές, μόλις 5 κερδήθηκαν στις εθνικές εκλογές του 2024, από το εθνολαϊκιστικό κόμμα του Νάιτζελ Φάρατζ, Reform UK.

Παρόλα αυτά, στους 18 μήνες αυτούς μήνες από την τεράστια νίκη του Εργατικού κόμματος (Labour Party) η χώρα βρίσκεται σε μια υπαρξιακή κρίση. Η οικονομία είναι αναιμική, ενώ και ο πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ δε θεωρείται πια ικανός ηγέτης, ούτε για το κόμμα, αλλά ούτε και για την χώρα, χάνοντας διαρκώς δημοτικότητα και στηρίζοντας τα σενάρια διαδοχής.

Παράλληλα, μεγαλύτερο πρόβλημα ή αρχή του «κακού» όλων των άλλων προβλημάτων θεωρείται το μεταναστευτικό. Διαδηλώσεις κατά των μεταναστευτικών ροών έχουν πληθύνει, με συγκεντρώσεις έξω από ξενοδοχεία που φιλοξενούν αιτούντες άσυλο, αλλά και πορείες Βρετανών πολιτών που κρατούν στα χέρια βρετανικές σημαίες και σημαίες του Αγίου Γεωργίου.

Εγώ η ίδια, τους τελευταίους μήνες, περπατώντας στον δρόμο έχω παρατηρήσει τις διαφορές. Άνθρωποι, όχι πάντα στην καλύτερη κατάσταση, φωνάζουν, «these are my streets» (αυτοί είναι οι δικοί μου δρόμοι), σε ανυποψίαστους περαστικούς, ενώ κάποιοι άλλοι θέλοντας να διαχωρίσουν τη θέση τους στο «πολυπολιτισμικό» κατά τα άλλα Λονδίνο, με διαβεβαιώνουν ότι είμαι παραπάνω από ευπρόσδεκτη σε αυτή τη χώρα.

«Η εποχή του δικομματισμού έχει τελειώσει»

Ο Νάιτζελ Φάρατζ έχει ξεκαθαρίσει τη θέση του για το μεταναστευτικό κύμα. «Αν αναλάβουμε την εξουσία θα απελάσουμε ακόμα και αυτούς που έχουν αποκτήσει δικαίωμα παραμονής», προειδοποιεί αναφερόμενος σε όσους δεν έχουν βρετανικό διαβατήριο.

Και έτσι, η προτίμηση των Βρετανών προς όφελός του ανεβαίνει. Στις δημοσκοπήσεις κυριαρχεί από τον Απρίλιο, ενώ τα εγγεγραμμένα μέλη του ξεπερνούν εκείνα του κυβερνώντος κόμματος, αγγίζοντας τις 270,000 και κατατάσσοντάς το ως το μεγαλύτερο κόμμα στη Βρετανία. Τα νέα στοιχεία έγιναν γνωστά μέσω του συστήματος ζωντανής καταγραφής των μελών, που βρίσκεται στην ηλεκτρονική σελίδα του κόμματος.

Ο Νάιτζελ Φάρατζ τόνισε: «Η εποχή του δικομματισμού έχει τελειώσει» και τα στοιχεία είναι ένα «ορόσημο στο ταξίδι μας για να κερδίσουμε τις επόμενες εκλογές».

Τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης κάνουν λόγο για ανατροπή του πολιτικού τοπίου της χώρας. Οι ψηφοφόροι ψάχνουν για εναλλακτικές λύσεις ενώ οι βουλευτές προσπαθούν να επιβιώσουν από τα νέα δεδομένα με τουλάχιστον 20 νυν και πρώην βουλευτές του Συντηρητικού κόμματος να έχουν ήδη μεταπηδήσει στο λαϊκιστικό, Reform UK.

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι, για το τρίτο τρίμηνο, το κόμμα του Φάρατζ ξεπέρασε τη χρηματοδότηση Εργατικού και Συντηρητικού κόμματος, μετά τη «γενναία» δωρεά των 9 εκατομμυρίων λιρών στις αρχές του Δεκεμβρίου, από τον επενδυτή κρυπτονομισμάτων Κρίστοφερ Χάρμπορν. Μάλιστα αυτή, θεωρείται ρεκόρ για τις βρετανικές δωρεές.

«Χωλαίνουν» τα πρώην δύο μεγαλύτερα κόμματα

Η εγγραφή μελών για τα βρετανικά κόμματα δεν είναι τόσο συνηθισμένη και περιορίζεται σε ακτιβιστές και ανθρώπους με άμεση συμμετοχή στη πολιτική. Για παράδειγμα, το ετήσιο κόστος για ένα μέλος του Εργατικού κόμματος είναι 70 λίρες, με κάποιες εξαιρέσεις ενώ για τους Reform είναι 25 λίρες.

Ρεπορτάζ των Times, λίγες ημέρες πριν, εκτίμησε ότι τα μέλη του κυβερνώντος εργατικού κόμματος έπεσαν κάτω από τις 250,000. Εκπρόσωπος Τύπου αρνήθηκε να σχολιάσει κάτι περισσότερο για την αξιοπιστία των στοιχείων τονίζοντας ότι, «θα δημοσιευθούν όλα στην ετήσια έκθεση του κόμματος».

Υπενθυμίζεται ότι, πριν αναλάβει την ηγεσία των Εργατικών ο Κιρ Στάρμερ, το 2020, το κόμμα μετρούσε, υπό τον Τζέρεμι Κόρμπιν, περισσότερα από μισό εκατομμύριο μέλη, κατατάσσοντάς το ως το μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα στην Ευρώπη. Παράλληλα και το Συντηρητικό κόμμα (Tory Party) «βυθίζεται» στο χάος με το κόμμα των Πρασίνων να το έχει ξεπεράσει πλέον με 175,000 μέλη.

Ανταπόκριση από τη Ρώμη

Κύριο θέμα της ιταλικής επικαιρότητας τις ημέρες αυτές αποτελεί η πιθανή αγορά της εφημερίδας La Repubblica, τεσσάρων ιδιωτικών ραδιοφωνικών σταθμών και της εφημερίδας La Stampa, από τον ελληνικό όμιλο ΑΝΤ1. Όπως γράφει η Corriere della Sera «η οικονομική προσφορά του ελληνικού ομίλου αγγίζει περίπου τα 140 εκατομμύρια ευρώ». Η όλη αυτή κίνηση οφείλεται στην απόφαση του εγγονού του Τζιάνι Ανιέλι, Τζόν Ελκάν (ο οποίος είναι ιδιοκτήτης των συγκεκριμένων Μέσων Ενημέρωσης) να εγκαταλείψει τον χώρο της ραδιοφωνίας και του Τύπου.

Σε ό,τι αφορά τις αντιδράσεις της πολιτικής, σύμφωνα με αναλυτές, η κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι βλέπει με καλό μάτι την όλη αυτή κίνηση, αν και δεν έχει εκφραστεί επίσημα. Η Forza Italia μέσω του προέδρου της και υπουργού Eξωτερικών, Αντόνιο Ταγιάνι θεωρεί ότι «θα ήταν καλύτερο οι εφημερίδες να έμεναν σε ιταλικά χέρια, αλλά αποφασίζει η ελεύθερη αγορά». Η δε Kεντροαριστερά - στον χώρο της οποίας ανήκουν τόσο η La Repubblica όσο και η La Stampa - ζητά να τύχει εγγύησης το μέλλον των εργαζομένων, όπως και ο πλουραλισμός της ενημέρωσης.

Απεργιακές κινητοποιήσεις

Οι δημοσιογράφοι και το σύνολο των εργαζομένων στις δυο ιστορικές ιταλικές εφημερίδες προχώρησαν σε απεργιακές κινητοποιήσεις, κατηγορώντας την σημερινή ιταλική εργοδοσία ότι «τα τελευταία χρόνια, αποδόμησε τον μεγάλο αυτό δημοσιογραφικό όμιλο» και προσθέτοντας ότι «το επιχειρείν προϋποθέτει και μια κοινωνική ευθύνη».

Σύμφωνα με τον ιταλικό Τύπο πηγές που πρόσκεινται στον όμιλο ΑΝΤ1 έκαναν γνωστό ότι η Ιταλία είναι χώρα στρατηγικής σημασίας και πως θα τύχουν σεβασμού ο πλουραλισμός και η δημοσιογραφική αυτονομία, με διατήρηση της ιστορικής γραμμής των δυο εφημερίδων.

Από την μεριά του ο υφυπουργός παρά την προεδρία της κυβέρνησης, Αλμπέρτο Μπαρακίνι συνάντησε τους εργαζόμενους και ζήτησε από τον ιταλικό όμιλο Gedi, ιδιοκτησίας Ελκάν, να υπογράψει συμφωνία πώλησης, στην οποία θα γίνεται αναφορά στην διατήρηση των θέσεων εργασίας.

Παρέμβαση του υιού Μπερλουσκόνι

Μέσα σε όλα αυτά δεν έλειψε και η παρέμβαση του Πιερ Σίλβιο Μπερλουσκόνι, γιού του Ιταλού πρώην πρωθυπουργού και μεγιστάνα, ο οποίος τόνισε: «λυπάμαι, κάπως, που ένα κομμάτι της ιστορίας της δημοσιογραφίας, της ενημέρωσης και του εκδοτικού τομέα της χώρας, καταλήγει σε ξένα χέρια», αλλά «δεν θέλω να κρίνω πριν δω τι θα συμβεί, διότι ο αγοραστής μπορεί να είναι πολύ καλός, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και να διατηρήσει μια γραμμή σε συνοχή με την ιστορία των προς πώληση εφημερίδων».

Αρκετοί αναλυτές, τέλος, διερωτώνται αν μπορεί να υπήρχε κάποιο άμεσο και έμμεσο ενδιαφέρον του ομίλου Μπερλουσκόνι, για την απόκτηση της La Repubblica και της La Stampa. Και προσθέτουν ότι η «τηλεοπτική αυτοκρατορία του γιού του Καβαλιέρε» δραστηριοποιείται ήδη σε χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Γερμανία, με φιλοδοξίες να επεκταθεί στην Γαλλία και στην Μεγάλη Βρετανία.

Η εισαγγελία της Βαυαρίας ανακοίνωσε τη σύλληψη πέντε ατόμων, ενός 56χρονου Αιγύπτιου ιμάμη, ενός 37χρονου Σύρου και τριών Μαροκινών 22, 28 και 30 ετών, οι οποίοι θεωρείται ότι σκόπευαν να πραγματοποιήσουν τρομοκρατικό χτύπημα στην χριστουγεννιάτικη αγορά, στο Ντινγκόλφινγκ έξω από το Μόναχο. Σύμφωνα με την ανακοίνωση η σύλληψη των πέντε ανδρών «ματαίωσε μια πιθανή τρομοκρατική επίθεση με ισλαμιστικά κίνητρα».

Με βάση τις υπάρχουσες πληροφορίες οι συλληφθέντες μετά από σχετική δημόσια προτροπή του Αιγύπτιου ιμάμη σχεδίαζαν να εισβάλουν με κάποιο βαρύ όχημα σε μια χριστουγεννιάτικη αγορά στον Νότο της Βαυαρίας, για« να σκοτώσουν και να τραυματίσουν όσους περισσότερους γίνεται» με την ενέργειά τους αυτή. Οι τρεις Μαροκινοί είχαν δηλώσει έτοιμοι να αναλάβουν την εκτέλεση της συγκεκριμένης επίθεσης, ενώ ο Σύρος τους ενθάρρυνε σε αυτή τους την απόφαση.

Οι συλλήψεις έγιναν μετά από εντατικές έρευνες και παρακολουθήσεις από τις αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες, ενώ διευκρινίστηκε ότι δεν υπήρχε συνεργασία με κάποια αντίστοιχη υπηρεσία άλλης χώρας.

Διαβεβαιώσεις του υπουργού Εσωτερικών

Ο υπουργός Εσωτερικών της Βαυαρίας, Γιοάκιμ Χέρμαν, επαίνεσε συνολικά τις αρχές ασφαλείας του κρατιδίου του για την «εξαιρετική μεταξύ τους συνεργασία». Αυτό υπογραμμίζει με εντυπωσιακό τρόπο την «άμεση ανταπόκριση και αποτελεσματικότητά τους». Και καταδεικνύει όπως επεσήμανε ότι «είμαστε ικανοί να προστατεύσουμε τους πολίτες μας!» Τώρα πρέπει να διευκρινιστεί το ιστορικό και οι λεπτομέρειες του περιστατικού, πρόσθεσε ο πολιτικός της Χριστιανοκοινωνικής Ένωσης CSU.

Οι αρχές σε όλη τη χώρα βρίσκονται σε κατάσταση επιφυλακής για την προστασία των πολιτών, που συρρέουν στις χριστουγεννιάτικες αγορές, ειδικά όσο πλησιάζει η ημέρα των Χριστουγέννων. Κάτι που προκαλεί ομολογουμένως ένα περίεργο συναίσθημα σε πολλούς επισκέπτες των αγορών. Επίσης η προληπτική φύλαξη έχει προκαλέσει συζητήσεις για το πιθανό οικονομικό της κόστος. Οι αγορές πάντως έχουν γίνει στόχος και πολλών fake news στο διαδίκτυο, που επιδιώκουν να προκαλέσουν ένα γενικευμένο αίσθημα ανασφάλειας στους πολίτες.

Αυξημένη επαγρύπνηση

Οι παραδοσιακές αγορές στη Γερμανία βρίσκονται εδώ και καιρό υπό εντατικό έλεγχο από τις αρχές ασφαλείας – εν μέρει λόγω προηγούμενων επιθέσεων. Τον Δεκέμβριο του 2016, ένας ριζοσπαστικοποιημένος ισλαμιστής οδήγησε ένα φορτηγό πάνω στο πλήθος στην πλατεία Μπράιτσαιντ στο Βερολίνο. Η επίθεση είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 13 ατόμων.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, ένας οδηγός οδήγησε σκόπιμα το αυτοκίνητό του μέσα στην χριστουγεννιάτικη αγορά στο Μαγδεμβούργο, σκοτώνοντας έξι άτομα και τραυματίζοντας περισσότερους από 300. Η δίκη του δράστη, ενός Σαουδάραβα που ζει στη Γερμανία από το 2006, βρίσκεται σε εξέλιξη στο Περιφερειακό Δικαστήριο του Μαγδεμβούργου.

Πηγές: DW, ARD, DLF

Ανταπόκριση από το Σίδνεϋ

Το Σίδνεϋ ζει ώρες βαθιάς αναστάτωσης, ενώ ολόκληρη η Αυστραλία παραμένει συγκλονισμένη από την πολύνεκρη τραγωδία, που σημειώθηκε σε δημοφιλές παραλιακό προάστιο της πόλης.

Τουλάχιστον 12 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ανάμεσά τους και ο ένας από τους δύο δράστες. Ο δεύτερος συνελήφθη τραυματισμένος. Περισσότεροι από δέκα είναι οι τραυματίες, μεταξύ των οποίων και δύο αστυνομικοί, που μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία της πόλης.

Στόχος η εβραϊκή γιορτή Χανουκά

Το αιματηρό επεισόδιο εκτυλίχθηκε νωρίς το απόγευμα στην παραλία Bondi Beach, την ώρα που πολλοί πολίτες απολάμβαναν το ηλιοβασίλεμα, ανάμεσά τους και πολλοί τουρίστες.

Δύο άνδρες άρχισαν να πυροβολούν αδιακρίτως, με αρκετά από τα θύματα να συμμετέχουν σε κοντινή εβραϊκή γιορτή για τη Χανουκά. Ακολούθησε πανικός, με οικογένειες να τρέχουν για να σωθούν και πολίτες να προσπαθούν να προσφέρουν βοήθεια στους τραυματίες.

Η υπόθεση διερευνάται από την Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία, ενώ οι αρχές καλούν σε ψυχραιμία και αποφυγή αντιποίνων. Ο πρωθυπουργός Άντονι Αλμπανέζι δήλωσε ότι η επίθεση είχε στόχο την εβραϊκή κοινότητα και καταδικάζεται απερίφραστα από το σύνολο της αυστραλιανής κοινωνίας.

Κατηγορίες από το Ισραήλ

Στο μεταξύ όπως μεταδίδουν τα διεθνή πρακτορεία ο πρόεδρος του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτσογκ κατήγγειλε «μια σκληρή επίθεση εναντίον Εβραίων» και ζήτησε από την Αυστραλία να λάβει περισσότερα μέτρα για να αντιμετωπίσει τον αντισημιτισμό. Από την πλευρά του ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Γκίντεον Σάαρ εξέφρασε τον αποτροπιασμό του για την επίθεση.

Σε ιδιαίτερα σκληρό ύφος αποκάλεσε την επίθεση «αποτέλεσμα της αντισημιτικής βίας στους δρόμους της Αυστραλίας τα τελευταία δύο χρόνια, με τις αντισημιτικές και εμπρηστικές εκκλήσεις για "Παγκοσμιοποίηση της Ιντιφάντα” να γίνονται πραγματικότητα σήμερα», τόνισε ο Σάαρ.

Οι Ευρωπαίοι μπλέχτηκαν σε έναν πόλεμο, για τον οποίον μερίδιο ευθύνης έχει και η προηγούμενη αμερικανική διοίκηση. Στο μεταξύ έχουν απολέσει τον ρόλο του διαμεσολαβητή ως μέρος της λύσης και νιώθουν μέρος του προβλήματος. Πασχίζουν τώρα να πείσουν τον Αμερικανό πρόεδρο, που έχει αυτοανακηρυχθεί σε ουδέτερο μεσολαβητή για την ειρήνη, για το δίκαιο του πολέμου της Ουκρανίας. Κινδυνεύουν να πέσουν τελικά οι ίδιοι θύμα μιας αυτοεπιβεβαιούμενης προφητείας, επαναλαμβάνοντας συστηματικά σενάρια μελλοντικού πολέμου με τη Ρωσία.

Θα έπρεπε ίσως να αναλογιστούν πόσο έξω είχαν πέσει άλλες προφητείες στην αρχή σχεδόν του πολέμου, όταν κάποιοι στη Δύση ήλπιζαν στα σοβαρά ότι μια ανατροπή του Πούτιν εκ των έσω ίσως να τους έλυνε το πρόβλημα. Να αποτιμήσουν αν κάποιες στιγμές όφειλαν να έχουν κρατήσει ακόμα μεγαλύτερες αποστάσεις από το «σχέδιο νίκης» του Ζελένσκι, εκδηλώνοντας πιο ξεκάθαρα τις επιφυλάξεις τους.

Πόσο τακτικά σκόπιμο ήταν, τη στιγμή που οι απεσταλμένοι του Τραμπ έφταναν στη Μόσχα, ο Ευρωπαίος Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε να προαναγγέλλει νέες στρατιωτικές ενισχύσεις δισεκατομμυρίων της Ουκρανίας; Ήταν αυτή η κίνηση άσχετη με την απόφαση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, του πολιτικού που θεωρείται πιο «κοντινός» στους Ευρωπαίους, να απέχει από τη σύνοδο των ομολόγων του της Συμμαχίας την επόμενη ημέρα;

Η συντηρητική Neue Zürcher Zeitung έφτανε να αναρωτηθεί ανοιχτά τη μεθεπόμενη ημέρα «Υπάρχει ακόμα το ΝΑΤΟ;» και να φαντάζεται ως μια μελλοντική δυστοπία η καρέκλα αυτή πίσω από το σημαιάκι με την αστερόεσσα να παραμένει μονίμως κενή.

Πώς κερδίζεις τον σεβασμό;

Ακολούθησε το νέο Σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, με τη Ρωσία να «αποχαρακτηρίζεται» ως απειλή και οι υποτιμητικές αναφορές του Αμερικανού προέδρου για το σύνολο των Ευρωπαίων. Ξαφνικά, οι τελευταίοι συνειδητοποίησαν πως πρέπει να απαιτήσουν περισσότερο «σεβασμό». Πιστεύουν πραγματικά ότι μπορεί να τον κερδίσουν «κατά παραγγελία» από κάποιον που δείχνει να τους συμπεριφέρεται σαν τους φτωχούς συγγενείς, που άλλοτε αξίζουν τη συγκατάβαση και άλλοτε καταντούν απλώς ενοχλητικοί.

Ανεξαρτήτως του πως θα τελειώσει ο πόλεμος, η Ευρώπη προδιαγράφεται πλέον ως χαμένη της υπόθεσης. Κυρίως γιατί δείχνει να χάνει την ασφάλεια που ένιωθε ότι της παρέχει η διατλαντική συνεργασία. Σε μια σειρά από παλινδρομήσεις τους, οι ηγέτες της αποδέχτηκαν ως αναγκαίο κακό αυτό που πριν αποκαλούσαν «εφιάλτη», την επικράτηση δηλαδή του Τραμπ, ανέχτηκαν προσβολές σε μια προσπάθεια να τον κατευνάσουν και τώρα ελπίζουν να τον πείσουν ότι δεν είναι τόσο αδύναμοι όσο τους θεωρεί. Στο πίσω μέρος του μυαλού τους έχουν την ελπίδα ότι αυτή η σχέση μπορεί να ξαναγίνει αρμονική.

Προφανώς δεν έχουν καταλάβει ότι η «μετατόπιση» των ΗΠΑ δεν είναι περιστασιακό γεγονός. Δεν έπιασαν το νόημα κάθε φορά που ο Τραμπ έλεγε ότι «πουλάμε όπλα στο ΝΑΤΟ για την Ουκρανία», βλέποντάς τους δηλαδή απλώς ως βολικούς καλοπληρωτές. Αρνούνται να δουν την πραγματικότητα, που λέει ότι για την Ουάσινγκτον υπάρχουν άλλες προτεραιότητες, από τον Ειρηνικό έως την Καραϊβική, και η Ευρώπη δεν είναι τόσο σημαντική. Η Ευρώπη πάντα είχε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό της. Συνεχίζει να το κάνει, παρά την «πολυκρίση» που αντιμετωπίζουν όλες ανεξαιρέτως οι χώρες της. Ενεργειακή, παραγωγική, δημογραφική, μεταναστευτική, στεγαστική, θεσμική. Κάποια στιγμή υποχρεωτικά θα ανοίξει τα μάτια.

Από την επόμενη κιόλας ημέρα της υπογραφής άρχισε η αμφισβήτηση για τη Συμφωνία του Ντέιτον. Άλλοι έβλεπαν «μεγάλη ήττα», άλλοι «περήφανη νίκη» των Σερβοβοσνίων. Κάποιοι διαμαρτύρονταν για «ειρήνη καθ' υπαγόρευσιν των Αμερικανών», οι περισσότεροι πίστευαν ότι θα ήταν θέμα χρόνου να ξαναπάρει φωτιά η «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης» όπως αποκαλούσαν οι ιστορικοί τα Βαλκάνια εν γένει. Και τη Βοσνία κατ' εξοχήν.

Και όμως, η Συμφωνία του Ντέιτον κατάφερε να τερματίσει έναν πόλεμο που έμεινε στην ιστορία ως η πιο αιματηρή σύγκρουση σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (και μέχρι την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία). Μέχρι την υπογραφή της, τουλάχιστον 100.000 άνθρωποι είχαν σκοτωθεί στο μέτωπο, με αποκορύφωμα τις φρικαλεότητες της σφαγής στη Σρεμπρένιτσα. Παράλληλα, είχαν εκτοπιστεί περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή ο μισός πληθυσμός της χώρας.

Δυσλειτουργικό το κράτος

Τριάντα χρόνια μετά το Ντέιτον τα όπλα έχουν σιγήσει, αλλά τα εθνικιστικά πάθη δεν έχουν καταλαγιάσει και οι αλυτρωτικές βλέψεις δεν έχουν εκλείψει. Ευτυχώς, έχει επιτευχθεί ο στόχος της διατήρησης ενός status quo χωρίς αλλαγή συνόρων (αν και δεν έλειψαν οι ανταλλαγές εδαφών εντός συνόρων). Ανέφικτος παραμένει ο στόχος ενός λειτουργικού κράτους με ευρωπαϊκή προοπτική. Κι όμως, «μόνο όσοι είναι ελλιπώς ενημερωμένοι ή έχουν συγκαλυμμένες προθέσεις μπορούν με τόση ευκολία να πουν ότι η Συνθήκη του Ντέιτον είναι απαρχαιωμένη» έλεγε το 2015 στην Καθημερινή ο τότε πρόεδρος της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας, Μίλοραντ Ντόντικ.

Το Ντέιτον προσφέρει διδάγματα για τις σημερινές εποχές της έκδηλης γεωπολιτικής αβεβαιότητας. Ένα πρώτο συμπέρασμα είναι ότι η ειρήνη δεν είναι απαραίτητα το αντίθετο του πολέμου. Αλλά ακόμη και η απλή έλλειψη πολέμου είναι προτιμότερη από τη σφαγή και την εθνοκάθαρση.

Το Ντέιτον μας θυμίζει ακόμη ότι ιστορία δεν γράφουν μόνο οι μάζες, αλλά και οι προσωπικότητες. Δεν θα υπήρχε Ντέιτον αν ο παντοδύναμος εκείνη την εποχή πρόεδρος της Κροατίας Φράνιο Τούτζμαν δεν είχε επιβληθεί στους δικούς του, αν ο χαρισματικός ηγέτης των μουσουλμάνων Αλίγια Ιζετμπέκοβιτς δεν «συγκρατούσε» τις διαμαρτυρίες για την αποτυχία ίδρυσης ενός αμιγώς μουσουλμανικού κράτους, αν o πρόεδρος της Σερβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς δεν άφηνε έκθετο τον Ράντοβαν Κάρατζιτς, έναν από τους πιο πολύτιμους συμμάχους του μέχρι εκείνη την ώρα.

Μαστίγιο και καρότο

Κι ακόμη: Δεν θα υπήρχε Συνθήκη του Ντέιτον, αν δεν έμπαιναν μπροστά οι Αμερικανοί, με «μαστίγιο και καρότο». Και αν δεν εμφανιζόταν ένας χαρισματικός διαπραγματευτής όπως ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, για τον οποίο πολεμικοί ανταποκριτές της εποχής μου έλεγαν ότι «έβαζε κάτω» στο ουίσκυ ακόμη και τον Μιλόσεβιτς όταν οι δυο τους διαπραγματεύονταν κατ' ιδίαν.

Αλλά δεν ήταν μόνος ο Χόλμπρουκ. Πίσω του υπήρχε ένα διπλωματικό επιτελείο που αναζητούσε λύσεις συμβατές με το διεθνές δίκαιο και την αρχή του απαραβίαστου των συνόρων (επί προεδρίας Κλίντον, σε εποχές που οι ΗΠΑ δεν είχαν ανακαλύψει ακόμη τον νεο-απομονωτισμό). Αλλά και μία πανίσχυρη πολεμική μηχανή που μπορούσε να ασκήσει πίεση για να επιβάλλει αυτές τις λύσεις. Όπως και έκανε το καλοκαίρι του 1995, βομβαρδίζοντας θέσεις των Σερβοβοσνίων και αναγκάζοντάς τους να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στην στρατιωτική βάση του Ντέιτον, στο Οχάιο των ΗΠΑ.

Η αριστοκρατική κυρία άφησε τη θαλαμηγό της έξω από το Ναύπλιο και αποβιβάστηκε με τη συνοδεία της στο λιμάνι. Ρωτούσε να μάθει για τις αρχαιότητες της περιοχής. Ήταν φθινόπωρο του σωτήριου έτους 1888. Κατέλυσε στο ξενοδοχείο «Μυκήναι» κι εκεί γνώρισε τον γιο του ξενοδόχου Νικόλαο Θερμογιάννη. Η κυρία δεν ήταν άλλη από την αυτοκράτειρα της Αυστρίας και βασίλισσα της Ουγγαρίας Ελισάβετ, ένα ελεύθερο και ατίθασο πνεύμα που ασφυκτιούσε μέσα στις συμβάσεις της αυλής και της εποχής της. Είχε πάθος με τους Έλληνες, τους αρχαίους και τους νέους. Ήθελε να μάθει τη γλώσσα τους. Ήταν λίγο πριν χτίσει στην Κέρκυρα την έπαυλή της, το Αχίλλειον.

Είχε αρχίσει ελληνικά με τον Κερκυραίο καθηγητή Ιωάννη Ρωμανό, αλλά τελικά προτίμησε τον νεανία. Ο Νικόλαος Θερμογιάννης ήταν ο δεύτερος από τους δέκα συνολικά καθηγητές ελληνικών που απασχόλησε επί μια δεκαετία η αυτοκράτειρα μέχρι τη δολοφονία της στη Γενεύη το 1898 από έναν Ιταλό αναρχικό. Προτιμούσε να τους βρίσκει μόνη της. Όπως και τον τελευταίο, τον καλλίφωνο Frederik Barker, γιο ενός Βρετανού και μιας Σμυρνιάς, που γνώρισε στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας και μεταξύ άλλων της τραγουδούσε ελληνικούς σκοπούς.

Αρχαία και νέα ελληνικά

Δεν τους ήθελε αυστηρά ως καθηγητές. Τους ήθελε ως αναγνώστες με την παλιά έννοια, ήθελε να της μιλούν και να της απαγγέλλουν ελληνικά όταν οι κυρίες επί των τιμών βοστρύχιζαν την κόμη της, όταν έκανε τη γυμναστική της, όταν βρισκόταν στους περιπάτους της. Και έμαθε καλά ελληνικά, αρχαία και νέα, στο τέλος μετέφραζε μάλιστα και ξένα λογοτεχνικά έργα στα ελληνικά.

Τον τρίτο στη σειρά, τον Ρούσο Ρουσόπουλο, δεν τον ανακάλυψε μόνη της, ήταν σύσταση της βαρωνίδος von Perfall, μιας λησμονημένης διαδρομίστριας εκείνης της περιόδου που στήριζε αξιόλογους Έλληνες. Δεν ήταν άλλη από την Αμαλία Κλάους, κόρη του γνωστού σταφιδέμπορου Γουσταύου Κλάους και της Θωμαΐδος Καρπούνη και είχε σαγηνεύσει Γερμανό βαρώνο. Πάντως η διαρκής παρουσία εναλλασσόμενων νεαρών διδασκάλων της αυτοκράτειρας προκαλούσε μεγάλο πονοκέφαλο στην αυλή, επειδή συνιστούσαν ανεξέλεγκτο παράγοντα. Αν μη τι άλλο θα ήταν κατάσκοποι.

Υπήρχε βέβαια και ο σύζυγος, ο αυτοκράτωρ Φραγκίσκος Ιωσήφ Ι, ο μακροβιότερος ηγεμόνας στην ευρωπαϊκή ιστορία. Μα δεν ζήλευε με τόσα παλληκάρια εξ Ελλάδος κοντά στον ποδόγυρο της συζύγου του; Μάλλον ζήλευε, αλλά με ευπρέπεια. Δεν ζήλευε βέβαια έναν αναγνώστη σαν τον καημένο τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο, τον μετέπειτα ιδρυτή της Νέας Σκηνής στην Αθήνα, που ήταν κυφός μετά από παιδικό ατύχημα. Θα ζήλευε όμως σίγουρα τον Ρούσο Ρουσόπουλο, που ήταν ευθυτενής και λεπτοφυής. Αυτό φαίνεται από τη μυστική αλληλογραφία του αυτοκράτορα με την επιστήθια φίλη του, την ηθοποιό του Burgtheater της Βιέννης και αδιόρθωτη χαρτοπαίχτρα Καταρίνα Σρατ.

Δημοτική και καθαρεύουσα

Η αλληλογραφία αυτή δημοσιεύθηκε μεταπολεμικά. Εδώ κι εκεί εμφανίζονται αναφορές του Φραγκίσκου Ιωσήφ σε κάποιον «Έλληνα ποδαρά». Σε ένα απόσπασμα ο αυτοκράτωρ αποκαλύπτεται: «Ο Έλληνας Ρουσσόπουλος, αυτός ο ψηλός ξανθός με τις ποδάρες». Πέρα όμως από τα ενδοοικογενειακά η αλληλογραφία αυτή μας δείχνει ότι το αργότερο με την άφιξη του Ρουσόπουλου το γλωσσικό δίλημμα δημοτική ή καθαρεύουσα κάνει την εμφάνισή του ακόμα και στην αυλή της δυναστείας των Αψβούργων.

Διότι γράφει ο αυτοκράτωρ στη φιλενάδα του: «Ο νέος καθηγητής της ισχυρίζεται ότι ο Νίκος [Νικόλαος Θερμογιάννης] της είχε μάθει υπερβολικά αγοραία ελληνικά». Το επιβεβαίωσε αργότερα και ο ίδιος ο Ρουσόπουλος εκφωνώντας το 1898 τον επικήδειο της Ελισάβετ σε επιμνημόσυνη τελετή στη Βουδαπέστη: «Ήξερε τη δημοτική και την καταλάβαινε ήδη μετά τα πρώτα ταξίδια της. Ήθελε όμως περισσότερα, ήθελε να κατέχει και τη φιλολογική γλώσσα. Και γι’ αυτό χρειαζόταν έναν επαγγελματία δάσκαλο.» Προσόν, το οποίο διέθετε ο ίδιος. Κι έτσι πέρασαν σιγά-σιγά τα χρόνια, με την αυτοκράτειρα να περνά τις ώρες της με τους αναγνώστες της και την ελληνομάθειά της να εξασκείται πότε στη δημοτική και πότε στην καθαρεύουσα. Από πλευράς ιδιοσυγκρασίας τη συγκινούσε περισσότερο η πρώτη.

Μια φωνή από το παρελθόν

Έτσι το ελληνικό γλωσσικό ζήτημα είχε την απήχησή του ακόμη και στο μπουντουάρ της αυτοκράτειρας της Αυστρίας. Μετά τον θάνατό της ο Ρούσος Ρουσόπουλος έγινε καθηγητής στην Ακαδημία Ανατολικών Σπουδών της Βουδαπέστης, όπου κάποια στιγμή άρχισαν να πειραματίζονται κάνοντας εγγραφές με φωνογράφο. Τα πρώτα αυτά φωνογραφήματα διασώθηκαν και δημοσιεύονται τώρα από τον Κρίστιαν Λιμπλ της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών.

Σε ένα απ’ αυτά με ημερομηνία 9 Ιανουαρίου 1914 ακούμε τον Ρούσο Ρουσόπουλο να διαβάζει με κάπως ρυθμική φωνή την αρχή από το «Ταξίδι» του Ψυχάρη. Δεν θα μάθουμε ποτέ τι πίστευε όντως για το γλωσσικό ζήτημα. Αν ήταν πεπεισμένος καθαρευουσιάνος δεν θα επέλεγε ποτέ να διαβάσει στον φωνογράφο το μανιφέστο του δημοτικισμού. Κι αν ήταν πεπεισμένος δημοτικιστής, τότε μάλλον είχε παραστήσει το αντίθετο στην αυλή για λόγους επαγγελματικής διασφάλισης.

Ανταπόκριση από την Κωνσταντινούπολη

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Τούρκος ομόλογός του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, συναντήθηκαν χθες κατ’ ιδίαν για περίπου 90 λεπτά στο περιθώριο του Διεθνούς Φόρουμ για την Ειρήνη και την Εμπιστοσύνη, που έλαβε χώρα στην πρωτεύουσα του Τουρκμενιστάν, την Ασχαμπάντ. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, συζήτησαν διμερή θέματα, το Ουκρανικό και αναλυτικά την κατάσταση στην ανατολική Ευρώπη. Σύμφωνα με τον Πεσκόφ, ο πρόεδρος Ερντογάν προσκλήθηκε στη Ρωσία και ο πρόεδρος Πούτιν στην Τουρκία, με την επίσκεψη του Πούτιν να πραγματοποιηθεί όταν αυτό είναι δυνατόν. Ο Πεσκόφ δήλωσε ότι οι σχέσεις των δύο χωρών αναπτύσσονται πολύ καλά σε όλους τους τομείς: «Αν και υφίστανται ορισμένα ζητήματα, δεν υπάρχουν σημαντικά προβλήματα μεταξύ μας».

«Ο Πούτιν και ο Ερντογάν», δήλωσε ο Πεσκόφ, «είχαν μια λεπτομερή ανταλλαγή απόψεων για την Ουκρανία και τις προσπάθειες της Ευρώπης για την κατάσχεση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Συμφώνησαν ότι αυτές οι προσπάθειες θα οδηγήσουν στην «υπονόμευση των θεμελίων και των αρχών του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος».

Επίθεση στη Μαύρη Θάλασσα παρά την έκκληση Ερντογάν για «περιορισμένη εκεχειρία»

Όμως, παρά τη θετική ατμόσφαιρα, ώρες μετά τη συνάντηση Ερντογάν-Πούτιν, η Ρωσία έπληξε τρία τουρκικά πλοία σε δύο ουκρανικά λιμάνια. «Αυτό το περιστατικό υποδεικνύει την εγκυρότητα των ως τώρα καταγεγραμμένων ανησυχιών μας σχετικά με τη θαλάσσια ασφάλεια και την ελευθερία της ναυσιπλοΐας, καθώς ο πόλεμος στην περιοχή μας συνεχίζει να εξαπλώνεται σε όλη τη Μαύρη Θάλασσα», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών. «Με την ευκαιρία αυτή, τονίζουμε για άλλη μια φορά τη σημασία του άμεσου τερματισμού του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας», πρόσθεσε το υπουργείο.

Επανέλαβε επίσης την επείγουσα ανάγκη θέσπισης κανονισμών για την παύση των επιθέσεων στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, καθώς και στην ενέργεια και τις λιμενικές υποδομές, ώστε να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση στη Μαύρη Θάλασσα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η επίθεση έγινε παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν είχε ζητήσει «περιορισμένη εκεχειρία» σχετικά με τις επιθέσεις σε λιμάνια και ενεργειακές εγκαταστάσεις στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας.

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Σημαντικό βήμα για τη διασφάλιση του δανείου «αποζημιώσεων» προς την Ουκρανία με τη χρήση των «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών στοιχείων έκανε χθες η Ευρωπαϊκή Ένωση, λίγες μόνο ημέρες πριν από την κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες για το θέμα αυτό.

Τα κράτη-μέλη του «μπλοκ» προχώρησαν σε επ’ αόριστον «πάγωμα» των περιουσιακών στοιχείων της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας σε ολόκληρη την Ένωση, ύψους 210 δις ευρώ, εν μέσω των συνεχιζόμενων διαπραγματεύσεων για το τέλος του πολέμου υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν «μπλοκαρισμένα», έως ότου το Κρεμλίνο πληρώσει μεταπολεμικές αποζημιώσεις στην Ουκρανία. Σε μια τέτοια περίπτωση, το Κίεβο θα επιστρέψει τα χρήματα, που έλαβε ως δάνειο.

Η κίνηση είχε σκοπό να πείσει το Βέλγιο να άρει τις ενστάσεις του έναντι της χρήσης των «παγωμένων» περιουσιακών στοιχείων, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων -περίπου 185 δις ευρώ- κρατούνται στο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα Euroclear, στις Βρυξέλλες. Όμως, πλέον το Βέλγιο έχει στο πλευρό του την Ιταλία, που χθες μαζί με τη Βουλγαρία και τη Μάλτα- μέσω κοινής ανακοίνωσης- προτρέπουν την Κομισιόν να «συνεχίσει να διερευνά και να συζητά εναλλακτικές επιλογές» για την κάλυψη των οικονομικών αναγκών της Ουκρανίας, ενδεχομένως μέσω μιας δανειακής διευκόλυνσης, η οποία, όπως εκτιμούν, θα παρουσίαζε «σημαντικά μικρότερο κίνδυνο».

Φόβος αύξησης χρέους υπερχρεωμένων χωρών

Ουσιαστικά, οι χώρες αυτές ζητούν έκδοση κοινού χρέους, ως εναλλακτική πρόταση της Κομισιόν.Αυτό όμως το απορρίπτουν χώρες, όπως η Γερμανία, καθώς εκτιμούν ότι ενδεχομένως μπορεί να αυξήσει το χρέος σε υπερχρεωμένες χώρες, όπως τη Γαλλία και την Ιταλία.

Και η Μόσχα έλαβε χθες μέτρα καταθέτοντας μήνυση στο Euroclear για ενέργειες που, όπως ανέφερε, «προκαλούν ζημία επηρεάζοντας την ικανότητά της να διαθέσει κεφάλαια και τίτλους της», ενώ χαρακτήρισε παράνομες τις προτάσεις της Κομισιόν.

Η Κομισιόν, όμως, ξεκαθαρίζει ότι οι προτάσεις βασίζονται στο ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο. Τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία «δεν κατασχέθηκαν και τηρείται η αρχή της κυρίαρχης ασυλίας» τόνισε χθες ο επίτροπος Οικονομικών Βάλντις Ντομπρόβσκις. «Να υπενθυμίσω ότι τα περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας είναι παγωμένα, σύμφωνα με τις κυρώσεις της ΕΕ από την έναρξη του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία» σημείωσε.

Μετά τη συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών στις Βρυξέλλες – όπου το εν λόγω θέμα κυριάρχησε – ο Ντομπρόβσκις επισήμανε ότι «αναμένουμε ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να κινεί νομικές διαδικασίες, ώστε να εμποδίσει την ΕΕ να τηρήσει το διεθνές δίκαιο και να επιδιώξει τη νομική υποχρέωση της Μόσχας να αποζημιώσει την Ουκρανία για τις ζημίες, που έχει προκαλέσει».

Ρεπορτάζ DW, Καλάβρυτα

Ένα από τα πιο φρικτά εγκλήματα πολέμου των Ναζί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρώπη εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια της Ιστορίας στα Καλάβρυτα το 1943. Ο χρόνος δεν γιατρεύει τα πάντα και οι μνήμες παραμένουν ζωντανές. Η 86χρονη επιζήσασα της Σφαγής ή Ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων, Ειρήνη Λεχουρίτη, μοιράζεται το φρικτό της βίωμα στην Deutsche Welle, 80 χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μια μαρτυρία για τη συλλογική μας μνήμη.

Τo χρονικό της φρίκης

«Ήρθε ένας Ιταλός και μας είπε "Σε μία ώρα, φόκο φόκο, θα βάλουνε φωτιά και μπουμ", ότι θα σκοτώσουν. Η μανούλα μου είπε στον πατέρα μου: "Ζήση, πάρε το παιδάκι μας και να φύγετε", κι ο πατέρας μου απάντησε: "Δεν έχω κάνει τίποτα, γιατί να φύγω. Δεν έχω πειράξει κανέναν"», αφηγείται με κινηματογραφική λεπτομέρεια μιλώντας στην Deutsche Welle η 86χρονη Ειρήνη Λεχουρίτη.

Ο Ιταλός βοήθησε τη μητέρα της και ό,τι προίκα είχε η μεγάλη της αδερφή, η οποία ήταν 17 χρονών, έσκαψαν στον κήπο του σπιτιού της και την έβαλαν μέσα.

Το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων ήταν μία από τις πιο φρικτές θηριωδίες που διαπράχθηκαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 13 Δεκεμβρίου 1943, τα ναζιστικάστρατεύματα προχώρησαν σε μαζική σφαγή του συνόλου σχεδόν του ανδρικού πληθυσμού, λεηλάτησαν κι έβαλαν φωτιά στην πόλη, πυρπολώντας σπίτια, σχολεία και εκκλησίες. Οι κατοχικές δυνάμεις μετέφεραν στις βάσεις τους περισσότερα από 2.000 πρόβατα και μεγαλύτερα ζώα και έκλεψαν περίπου 260.000.000 δραχμές.

«Ήμουνα τεσσερισήμισι με πέντε χρονών. Ήμουν και άρρωστη και μ' έφερε ο αδερφούλης μου εδώ στο σχολείο αγκαλιά. Απ' έξω ήταν Γερμανοί, ένας αριστερά κι άλλος δεξιά, και ξεχωρίζανε τους άντρες από τις γυναίκες. Πήρανε τους άντρες και τους πήγανε στον λόφο του Καππή. Ρίξανε μία χειροβομβίδα, κόκκινη, αυτό ήταν το σήμα για να αρχίσει η εκτέλεση. Εδώ έβαλαν φωτιά στο σχολείο. Μία δασκάλα, η οποία ήταν πιο νέα, άρχισε να πετάει εμάς τα παιδιά έξω από τα παράθυρα, για να μην καούμε», αφηγείται η κα Ειρήνη.

«Οι περισσότεροι πέσανε νεκροί, από κάτω τους κάποιοι ζωντανοί. Τότε οι Γερμανοί κατάλαβαν ότι υπήρχαν πολλοί ζωντανοί και άρχισαν να πηγαίνουν στον καθένα και να τον κουνάνε να δούνε ποιοι είναι ζωντανοί. Μεταξύ αυτών ήταν και ο αδερφός μου, 17 χρονών παιδάκι, το οποίο δεν κατάφερε να κάνει τον νεκρό και του δώσανε μια χαριστική βολή στο αυτί του και του πεταχτήκαν τα μυαλά του στον αέρα», περιγράφει η επιζήσασα από το Ολοκαύτωμα.

Μετά την καταστροφή – Μεταπολεμικά χρόνια

Αλλόφρονες οι γυναίκες πήγαν στον λόφο. Ποτάμι το αίμα. Κατάφεραν να επιζήσουν μόλις δεκατρία άτομα. «Μετά άρχισε το δράμα πώς να τους μεταφέρουν στο νεκροταφείο. Δεν είχαν σκαπτικά εργαλεία ούτε να τους ενταφιάσουν. Δεν είχαμε φαγητό, θέρμανση, ρούχα, παπούτσια», αναφέρει. Κι έτσι άρχισε ο Γολγοθάς, ο αγώνας επιβίωσης με βάσανα και στερήσεις.

«Οι μανούλες μας γίνανε γυναίκες και άντρες και προσπαθήσαν να μας μεγαλώσουν. Κάναμε μάθημα σε ένα σπίτι που είχε μείνει, και μας δίνανε το πρωί λίγο γάλα σε σκόνη και το μεσημέρι ένα πρόχειρο γεύμα. Με την αγάπη της μανούλας μας, σαν την κλώσσα τα πουλιά, τα αντιμετωπίσαμε και το τραύμα και όλα. Πάντα θυμόμαστε τους νεκρούς μας και προσπαθούσαμε για κάτι το καλύτερο. Δούλεψε πολύ σκληρά στα κτήματα και εμείς μαζί και κατόρθωσε να μας στείλει στο σχολείο και να μας αποκαταστήσει», τονίζει η κα Λεχουρίτη.

Η αναζήτηση της δικαίωσης

Η Σφαγή των Καλαβρύτων χαρακτηρίζεται διεθνώς ως έγκλημα πολέμου. Μόλις σε δύο αξιωματούχους επιβλήθηκαν ποινές για τα εγκλήματα που διέπραξε η Βέρμαχτ στην περιοχή των Καλαβρύτων στις Επακόλουθες Δίκες της Νυρεμβέργης, οι οποίοι γρήγορα αποφυλακίστηκαν στο πλαίσιο της γενικής αμνηστίας, ενώ ο πρωταγωνιστής της σφαγής Karl von Le Suire δεν δικάστηκε ποτέ.

Οι εισαγγελίες του Μονάχου και του Μπόχουμ ανέστειλαν τις ποινικές διώξεις κατά των φυσικών αυτουργών της Σφαγής στη λογική των «επιτρεπτών αντιποίνων». Ο Δήμος Καλαβρύτων πρωτοστατεί στη διεκδίκηση των γερμανικών επανορθώσεων, με τον Δήμαρχο της πόλης να είναι Πρόεδρος των Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδας, επικαιροποιώντας συνεχώς τα αιτήματά του απέναντι στη γερμανική πολιτική της προφορικής μόνο συγγνώμης και του νομικά λήξαντος, για την ίδια, θέματος των πολεμικών αποζημιώσεων. Κανείς στα Καλάβρυτα δεν ξεχνά την επίσκεψη το 2000 του τότε Γερμανού Προέδρου Γιοχάνες Ράου, ο οποίος είχε εκφράσει μεν τη θλίψη και την ντροπή του, ωστόσο ούτε ζήτησε συγνώμη, ούτε αναφέρθηκε στο θέμα των αποζημιώσεων.

Μικρή φωτεινή εξαίρεση η πρωτοβουλία της Γερμανίδας καθηγήτριας Έρεγκαρντ Σραμ, που φρόντισε να μεταφερθούν 33 ορφανά παιδιά από τα Καλάβρυτα στις αρχές της δεκαετίας του 1950 στη Γερμανία για επαγγελματική κατάρτιση, κάτι που όμως δίχασε την κοινωνία των Καλαβρύτων για τη σκοπιμότητά της.

Πώς αισθάνεται για τους Γερμανούς μια επιζήσασα μιας τέτοιας θηριωδίας 80 και πλέον χρόνια μετά; «Λέω ό,τι έγινε, έγινε. Οι άντρες μας, ο πατέρας μου, ο αδερφός μου δεν πρόκειται να έρθουν πίσω. Αν αισθάνομαι κακία για αυτούς, δεν έχει σημασία. Οι εγκληματίες, οι περισσότεροι εξ’ αυτών θα έχουνε πεθάνει. Τι να αισθανθώ εγώ για τους Γερμανούς; Ας τους συγχωρέσει ο Θεός. Εγώ δεν είμαι ικανή να τους συγχωρέσω», λέει με αφοπλιστική ειλικρίνεια η Ειρήνη Λεχουρίτη. Κι όταν έρχονται τα παιδάκια από τη Γερμανία, τα καλοδέχεται, διότι αυτά «δεν χρωστάνε τίποτα», όπως λέει.

«Ποτέ πόλεμος» λέει χωρίς δεύτερη σκέψη η κα Λεχουρίτη κάθε φορά που θυμάται όσα δραματικά βίωσε. Ακούγοντας για τα ανοιχτά πολεμικά μέτωπα στην Ουκρανία και τη Γάζα στέλνει το δικό της μήνυμα στους ηγέτες του κόσμου: «Να σταματήσουν, να τα βρουν μεταξύ τους για να είναι όλος ο κόσμος ήρεμος και υγιής, διότι άμα έχουμε πολέμους, αρρωσταίνει και το μυαλό εκτός από το σώμα. Να είμαστε αγαπημένοι, γιατί η ζωή είναι μικρή. Τόσος αθώος κόσμος χάνεται κάθε μέρα» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Όταν ένα πρωινό του Ιουνίου άκουσε να χτυπά το τηλέφωνό της, δεν φανταζόταν πως τα νέα θα σήμαιναν για την ίδια και την έφηβη κόρη της την έναρξη ενός μαραθωνίου ιατρικών ραντεβού, εξετάσεων – και φόβου.

Στην άλλη άκρη της γραμμής ο επικεφαλής του τμήματος γονιμότητας μιας βελγικής κλινικής, που είχε επισκεφθεί το 2011 για να υποβληθεί σε θεραπεία γονιμότητας, την ενημέρωσε πως ο δότης του σπέρματος έφερε μια σπάνια γενετική μετάλλαξη του γονιδίου TP53 – η οποία συνδέεται με αυξημένο και διά βίου κίνδυνο πολλαπλών μορφών καρκίνου που μπορούν να εμφανιστούν ήδη σε πολύ μικρή ηλικία. Ο γιατρός είπε ότι υπήρχε πιθανότητα 50% για την κόρη της να έχει κληρονομήσει τη μετάλλαξη, πως δεν υπάρχει θεραπεία ή αγωγή και ότι ήταν «επείγον» να εξεταστεί η κόρη της άμεσα.

«Ήταν σοκ», λέει η γυναίκα, η οποία ζήτησε να παραμείνει ανώνυμη. «Δεν καταλάβαινα τίποτα».

Σύντομα θα μάθαινε ότι η κόρη της έφερε πράγματι τη γενετική μετάλλαξη.

Αφ’ ότου η μετάλλαξη εντοπίστηκε στα δείγματά του δότη, τον Οκτώβριο του 2023 αυτά αποκλείστηκαν οριστικά από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος (ESB), που είχε πουλήσει το σπέρμα.

Ο δότης σπέρματος 7069

Μια έρευνα της DW και αρκετών άλλων ευρωπαϊκών μέσων, σε συντονισμό με το EBU Investigative Journalism Network, αποκαλύπτει πως για περισσότερα από 15 χρόνια γυναίκες σε τουλάχιστον 14 χώρες της Ευρώπης και αλλού πήραν το σπέρμα του δότη με τον κωδικό 7069. Συνολικά συνελήφθησαν με το σπέρμα του τουλάχιστον 197 παιδιά.

Είναι πιθανό ο πραγματικός αριθμός να είναι πολύ μεγαλύτερος. Η ESB δεν έχει αποκαλύψει ακόμη τον συνολικό αριθμό των παιδιών. Και κάπως έτσι μια σπάνια και δυνητικά θανατηφόρα γενετική μετάλλαξη πουλήθηκε σε οικογένειες σε όλη την Ευρώπη.

Παιδιά που συνελήφθησαν με το σπέρμα του δότη έχουν ήδη εμφανίσει καρκίνο – ορισμένα μάλιστα «έχουν ήδη πεθάνει», όπως λέει η Έντβιγκε Κάσπερ, βιολόγος εξειδικευμένη στις γενετικές προδιαθέσεις για καρκίνο. Η ίδια συμβουλεύει μερικές από τις οικογένειες που επηρεάζονται.

Νομικά, η τράπεζα σπέρματος έχει την υποχρέωση να ειδοποιήσει όλες τις κλινικές γονιμότητας στις οποίες έχει εξαγάγει γαμέτες για οποιεσδήποτε γενετικές ανωμαλίες εντοπιστούν. Οι κλινικές με τη σειρά τους ενημερώνουν τους γονείς.

Κι όμως, η έρευνα διαπίστωσε πως υπάρχουν περιπτώσεις οικογενειών που δεν ενημερώθηκαν ποτέ επισήμως πως τα παιδιά τους μπορεί να είναι φορείς.

«Τεράστια απογοήτευση»

Η Δρ. Σβετλάνα Λάγκερκραντς, ειδική σε κληρονομικές μορφές καρκίνου, δήλωσε πως αρκετοί από τους ασθενείς της στη Σουηδία δεν είχαν ποτέ ειδοποιηθεί. Όπως είπε, ενημερώθηκαν για τη μετάλλαξη μόνο μέσω δημοσιευμάτων στα μέσα ενημέρωσης – γεγονός που προκαλεί «τεράστια απογοήτευση».

Η έκταση του προβλήματος διαπιστώθηκε μόλις το 2024 σε μία συνάντηση ειδικών στους κληρονομικούς καρκίνους, όπου γιατροί από όλη την Ευρώπη διαπίστωσαν πως διάφορα περιστατικά που θεωρούσαν ως μεμονωμένα αφορούσαν στην πραγματικότητα παιδιά του ίδιου δότη.

Επικαλούμενη την προστασία της ιδιωτικότητας η ESB αρνείται μέχρι στιγμής να δώσει τον ακριβή αριθμό των παιδιών που συνελήφθησαν με το σπέρμα του δότη 7069.

Τα προειδοποιητικά σημάδια από το 2020

Η ιστοσελίδα της ESB θυμίζει εφαρμογή γνωριμιών, επιτρέποντας σε δυνητικούς πελάτες να «σερφάρουν» σε προφίλ δοτών και – με επιπλέον χρέωση – να ακούν ηχογραφημένες συνεντεύξεις ή να βλέπουν παιδικές τους φωτογραφίες. Η DW και οι συνεργάτες της εντόπισαν πως το διαδικτυακό προφίλ του δότη 7069 υπήρχε ήδη από το 2007 με το όνομα «Kjeld» - ένας ψηλός λευκός άνδρας με ανοιχτά καστανά μαλλιά και καστανά μάτια, «φοιτητής μεταπτυχιακού στα οικονομικά».

Η πρώτη προειδοποίηση ήρθε το 2020, όταν η ESB έλαβε ειδοποίηση πως ένα παιδί που είχε συλληφθεί με το σπέρμα του Kjeld διαγνώστηκε ως φορέας της μετάλλαξης TP53. Τα αποτελέσματα των επιπλέον εξετάσεων που διενεργήθηκαν τότε βγήκαν ωστόσο αρνητικά, καθώς η σπάνια μετάλλαξη εμφανίζεται μόνο σε ένα μέρος των σπερματοζωαρίων. Ο ίδιος ο δότης δεν παρουσίαζε συμπτώματα – και γι’ αυτό το σπέρμα του επανήλθε στην αγορά.

Το 2023 η ESB ενημερώθηκε για ένα δεύτερο περιστατικό. Έπειτα από νέο κύκλο ελέγχων και τη διαπίστωση της ύπαρξης της μετάλλαξης, απαγορεύτηκε οριστικά η χρήση του σπέρματός του.

Κατακερματισμένο ρυθμιστικό πλαίσιο

Η ESB αποτελεί σήμερα βασικό «παίκτη» στο παγκόσμιο εμπόριο γονιμότητας, εξάγοντας σπέρμα σε χώρες της Ευρώπης, αλλά και την Ασία και τη Λατινική Αμερική. Το 2023 η ESB – που ανήκει στην ιδιωτική επενδυτική εταιρεία Perwyn – κατέγραψε κέρδη ύψους περίπου 8 εκατομμυρίων ευρώ, τα οποία σταθερά αυξάνονται, καθώς υπάρχουν όλο και περισσότερες ιατρικές διαδικασίες και ολοένα μεγαλύτερος αριθμός γυναικών επιλέγει να αποκτήσει παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία.

Η βιομηχανία γονιμότητας διέπεται από ένα μωσαϊκό κανόνων και ρυθμίσεων που διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Ορισμένα κράτη – όχι όλα – θέτουν νομικά όρια στον αριθμό των παιδιών που μπορούν να γεννηθούν από έναν μόνο δότη. Οι τράπεζες σπέρματος τείνουν πάντως να ακολουθούν τις κατευθυντήριες γραμμές του κλάδου, που προτείνουν ως όριο τις 15 οικογένειες ανά δότη. Αν και η ΕΕ υπερψήφισε το 2024 ένα νέο πλαίσιο για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, δεν προβλέπεται πανευρωπαϊκό ανώτατο όριο. Και την ίδια στιγμή δεν υπάρχει διεθνής βάση δεδομένων που να παρακολουθεί τους δότες και να τους αποτρέπει από την πώληση σπέρματος σε πολλές διαφορετικές τράπεζες.

Επιπλέον, εφόσον οι τράπεζες έχουν επενδύσει σημαντικά σε έναν δότη, έχουν οικονομικό κίνητρο να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους, πουλώντας το σπέρμα του σε πολλές οικογένειες.

Στη σελίδα της η ESB ισχυρίζεται ότι υπάρχει όριο στον αριθμό των οικογενειών ανά δότη, το οποίο ποικίλλει από 25 έως 75 οικογένειες. Με επιπλέον χρέωση οι υποψήφιοι αγοραστές μπορούν να περιορίσουν έτι περαιτέρω τον αριθμό των οικογενειών – και με 39.000 ευρώ αγοράζουν αποκλειστικότητα. Τα τουλάχιστον 197 παιδιά που συνελήφθησαν με το σπέρμα του δότη 7069 υπερβαίνουν ωστόσο καταφανώς τις πολιτικές που δηλώνει πως έχει η ESB, καθώς και τα εθνικά όρια σε ορισμένες περιπτώσεις.

«Είμαστε βαθιά επηρεασμένοι από την υπόθεση και τον αντίκτυπο που έχει η σπάνια μετάλλαξη TP53 σε έναν αριθμό οικογενειών, παιδιών και στον ίδιο τον δότη», έγραψε σχετικά η ESB, προσθέτοντας ότι η ίδια «εξετάζει και υποβάλλει σε ατομική ιατρική αξιολόγηση όλους τους δότες, σε πλήρη συμμόρφωση με την αναγνωρισμένη επιστημονική πρακτική και τη νομοθεσία».

«Δυστυχώς», συνεχίζει στην ανακοίνωσή της, «έχουμε διαπιστώσει υπέρβαση των ορίων για τις οικογένειες ανά δότη, τόσο εν προκειμένω με τη μετάλλαξη TP53 όσο και σε άλλες περιπτώσεις. Αυτό οφείλεται εν μέρει σε ανεπαρκή αναφορά από τις κλινικές, στην απουσία ενός ανθεκτικού συστήματος και στον “τουρισμό γονιμότητας”».

Άνθρωποι που έχουν συλληφθεί με σπέρμα δότη και οι γονείς τους ζητούν πλέον τη θέσπιση γενικώς ισχυόντων ανωτάτων ορίων στον αριθμό των παιδιών που μπορούν να γεννηθούν από έναν δότη, όπως και τη δημιουργία βάσεων δεδομένων σε παγκόσμιο επίπεδο.

«Νιώθω τεράστια ενοχή»

Η μητέρα που δέχθηκε το τηλεφώνημα τον περασμένο Ιούνιο λέει πως δεν τρέφει «κανένα απολύτως άσχημο συναίσθημα» για τον δότη 7069. Σε τελική ανάλυση εκείνος δεν γνώριζε ότι ήταν φορέας της μετάλλαξης: «Δεν φταίει αυτός».

Η ίδια όμως προσθέτει ότι «νιώθω τεράστια ενοχή – να ξέρω ότι επειδή επέλεξα να συλλάβω με αυτόν τον τρόπο, έχω μεταβιβάσει κάτι που είναι δυνητικά απειλητικό για τη ζωή». Είναι, όπως λέει, «πολύ, πολύ δύσκολο».

Στο ρεπορτάζ συμμετείχαν: DR, RTBF, VRT, NOS, SVT, RUV, DW, NRK, RTVE, ORF, YLE, FTV και BBC, σε συντονισμό με το EBU Investigative Journalism Network.

Fact Checking: Τζουλέτ Πινέδα και EBU Investigative Journalism Network

Νομική υποστήριξη: Φλόριαν Βάγκενκνεχτ

Έχετε εσείς ή το παιδί σας κάποια γενετική μετάλλαξη ή ασθένεια που πιθανώς συνδέεται με δωρεά ωαρίου ή σπέρματος; Επικοινωνήστε στο investigations@dw.com

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Στις «Παρατηρήσεις για την Εκτέλεση του Προϋπολογισμού από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση» που δημοσιεύει φέτος -όπως άλλωστε κάθε χρόνο- το Ελεγκτικό Συνέδριο, εντοπίζει συγκεκριμένα και πολυάριθμα περιστατικά σπατάλης στον δημόσιο τομέα. Ως παράδειγμα αναφέρεται η προμήθεια 17.000 smartphones από τις τελωνειακές αρχές έναντι 35 εκατομμυρίων ευρώ, με σκοπό την κρυπτογραφημένη επικοινωνία ανάμεσα στα στελέχη της υπηρεσίας. Δυστυχώς όμως, όπως διαπιστώθηκε κατόπιν εορτής, τα κινητά τηλέφωνα που αγοράστηκαν ήταν ακατάλληλα για κρυπτογραφημένη επικοινωνία.

Ένα ακόμα από τα παραδείγματα που μνημονεύονται στις 176 σελίδες των «Παρατηρήσεων»: Το πολεμικό ναυτικό είχε αναθέσει τον εκσυγχρονισμό τεσσάρων παλαιών φρεγατών στα ναυπηγεία του Έμντεν, στο κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας. Παράλληλα, με απευθείας ανάθεση, είχε συνάψει σύμβαση με ιδιωτική επιχείρηση, προκειμένου να κατασκευαστεί ολόκληρος οικισμός κοντέινερ στην πόλη του Έμντεν για την προσωρινή διαμονή του πληρώματος, έως ότου ολοκληρωθούν οι εργασίες.

Φαίνεται ότι δεν εξετάστηκε καν μία πιο οικονομική εναλλακτική λύση. Αποτέλεσμα: οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις επιβαρύνθηκαν με περιττά έξοδα τουλάχιστον 20 εκατομμυρίων ευρώ, επιπλέον δε η έναρξη των απαραίτητων εργασιών καθυστέρησε κατά δύο χρόνια.

Το «νόμιμο» δεν είναι πάντα «αποτελεσματικό»

Ως ελεγκτικό και γνωμοδοτικό όργανο, το Ομοσπονδιακό Ελεγκτικό Συνέδριο, με έδρα τη Βόννη, επαγρυπνά για την ορθή διαχείριση του κρατικού προϋπολογισμού. Έχει τη διοικητική αρμοδιότητα να ασκεί σχολαστικό δημοσιονομικό έλεγχο. Δεν εξετάζει μόνο τη «νομιμότητα», αλλά και την «κανονικότητα» και αποτελεσματική διαχείριση των κρατικών δαπανών. Με απλά λόγια, το Ελεγκτικό Συνέδριο στηλιτεύει ακόμα και εκείνες τις δαπάνες που μπορεί να είναι απολύτως νόμιμες, αλλά δεν φέρνουν αποτέλεσμα ή δεν πετυχαίνουν τον στόχο τους.

Με αυτά τα κριτήρια ασκείται κριτική, μεταξύ άλλων, στις φοροελαφρύνσεις που ισχύουν στη Γερμανία από το 2006 για εργασίες ανακαίνισης σε ιδιωτικές κατοικίες ή και για πιο απλά «μαστορέματα». Σύμφωνα με το Ελεγκτικό Συνέδριο, οι φοροαπαλλαγές στερούν τα δημόσια ταμεία από έσοδα τουλάχιστον 2,4 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως και θεωρούνται «μη αποτελεσματική κρατική επιδότηση», καθώς «ούτε ενισχύουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις του κλάδου ούτε συμβάλλουν στην καταπολέμηση της μαύρης εργασίας».

Προειδοποίηση για το χρέος

Κατά τα λοιπά, ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου Κάι Σέλερ σημειώνει ότι «η Γερμανία συσσωρεύει χρέη όπως ποτέ στο παρελθόν». Παράλληλα, προειδοποιεί ότι οι πολιτικοί θα πρέπει να βελτιώσουν τη διαχείριση των υφιστάμενων δαπανών, αντί «να ξοδεύουν όλο και περισσότερα χρήματα για να καλύψουν διαρθρωτικά προβλήματα».

Έντονη κριτική είχε ασκήσει ο Κάι Σέλερ και στην προηγούμενη κυβέρνηση του σοσιαλδημοκράτη καγκελάριου Όλαφ Σολτς, κατηγορώντας μάλιστα τα τρία κόμματα της τότε συγκυβέρνησης ότι «αποκρύπτουν την πραγματική κατάσταση» στην οποία έχουν περιέλθει τα δημόσια οικονομικά της χώρας.

Πηγές: dpa, ARD

Ανταπόκριση από τη Ρώμη

Το μεγαλύτερο συνδικάτο της Ιταλίας, το κεντροαριστερό Cgil, οργάνωσε σήμερα γενική απεργία, αμφισβητώντας το σχέδιο κρατικού προϋπολογισμού της κυβέρνησης της Τζόρτζια Μελόνι.

«Πρόκειται για έναν αλλόκοτο και άδικο προϋπολογισμό, ο οποίος πρέπει να αλλάξει», υπογραμμίζει ο γραμματέας του Cgil, Μαουρίτσιο Λαντίνι. Η κινητοποίηση αφορά τη δημόσια διοίκηση και τον ιδιωτικό τομέα, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τη δημόσια υγεία και παιδεία.

Πορείες διαμαρτυρίας οργανώνονται σε όλες τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, με κύριο βάρος στο Μιλάνο, στη Φλωρεντία και στη Ρώμη. Η κυβέρνηση Μελόνι κατηγορεί το κεντροαριστερό συνδικάτο ότι πραγματοποιεί όλες τις απεργίες του την Παρασκευή, ώστε να ευνοείται η συμμετοχή, διότι έτσι ξεκινά νωρίτερα η ξεκούραση του Σαββατοκύριακου για τους εργαζόμενους. Ο Λαντίνι, από τη μεριά του, υπενθυμίζει ότι όποιος αποφασίζει να πάρει μέρος σε απεργία, χάνει μία ημέρα από τον μισθό του, και προσθέτει ότι «απαιτεί σεβασμό».

Το Cgil διερωτάται πώς μπόρεσαν να βρεθούν αμέσως τα αναγκαία χρήματα για τα νέα προγράμματα εξοπλισμού της Ευρώπης, αλλά δεν μπορούν να μειωθούν οι λίστες αναμονής στα δημόσια νοσοκομεία και να εγκριθούν τα αναγκαία κονδύλια για την ανακαίνιση των σχολείων. Τα ιταλικά αυτόνομα «συνδικάτα βάσης» είχαν απεργήσει κατά του προϋπολογισμού, πριν από δύο εβδομάδες.

Προβληματικός ο διάλογος

Τις ώρες αυτές, η κυβέρνηση Μελόνι επικεντρώνεται σε επιμέρους αλλαγές του σχεδίου προϋπολογισμού, όπως στην κατάργηση του μέτρου που είχε προταθεί, αρχικά, για αύξηση στο 26% της κλίμακας για τη φορολόγηση των σπιτιών που ενοικιάζονται σε τουρίστες. Ο διάλογος με το μεγαλύτερο συνδικάτο της χώρας, όμως, συνεχίζει να είναι προβληματικός. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός και οι συνεργάτες της κατηγορούν τον Λαντίνι ότι έχει ιδεολογικές προκαταλήψεις κατά του κυβερνητικού έργου και ότι κατεβαίνει συνεχώς σε απεργίες.

Το δε κεντροαριστερό συνδικάτο της Ιταλίας, με πάνω από πέντε εκατομμύρια εγγεγραμμένα μέλη, απαντά ότι παρά τις εκκλήσεις του, οι αρμόδιοι υπουργοί και η ίδια η πρωθυπουργός της χώρας δεν θέλησαν να ορίσουν ούτε μία συνάντηση, για να μπορέσει να συζητηθεί ο προϋπολογισμός του 2026 και να εισακουσθούν τα αιτήματα των εργαζομένων.

Ανταπόκριση από τη Λευκωσία

Την αναφορά των Ηνωμένων Εθνών ότι «ο πραγματικός στόχος είναι η λύση του Κυπριακού με πολιτική ισότητα, όπως περιγράφεται στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ» κρατά η κυπριακή κυβέρνηση ως το σημαντικότερο αποτέλεσμα της χθεσινής πρώτης κοινής συνάντησης του Προέδρου Χριστοδουλίδη και του ηγέτη των Τ/κ Τουφάν Ερχιουρμάν με την Ειδική Απεσταλμένη του ΓΓ του ΟΗΕ για το Κυπριακό, Μαρία Άνχελα Ολγκίν. Στη διάρκεια της συνάντησης, η οποία κράτησε πάνω από τρεις ώρες, συζητήθηκε, όπως δήλωσε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, τόσο η ουσία του Κυπριακού όσο και τα ΜΟΕ. Αυτό που σημείωσε ο Κύπριος Πρόεδρος ήταν πως για πρώτη φορά από το 2020, τα Ηνωμένα Έθνη έκαναν αναφορά στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας μετά από συμφωνία και των δύο πλευρών.

Ήδη στη Λευκωσία γίνεται λόγος για μια νέα ατμόσφαιρα, ενώ η κυπριακή κυβέρνηση αναμένει την αντίδραση της Τουρκίας και ειδικότερα το κατά πόσον θα υπάρξει και από την Άγκυρα μετατόπιση στη ρητορικής της από την κυριαρχική ισότητα και τη λύση δύο κρατών στην πολιτική ισότητα και την Ομοσπονδιακή λύση, όπως αυτή προκύπτει από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Χωρίς ανακοίνωση ΜΟΕ

Πάντως, παρά την αισιοδοξία που επικρατούσε πριν από τη συνάντηση, ούτε χθες τα Ηνωμένα Έθνη ήταν σε θέση να ανακοινώσουν μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Αυτό που κατάφεραν οι δύο ηγέτες -όπως παραδέχτηκε και ο ίδιος ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης- ήταν να προχωρήσουν σε «μια ανασκόπηση των ΜΟΕ που συζητήθηκαν στις προηγούμενες διευρυμένες διασκέψεις» και να συμφωνήσουν να επικεντρωθούν σε κάποια από αυτά.

Ειδικότερα, οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να επικεντρωθούν στο θέμα της κατασκευής αγωγού για μεταφορά νερού από εργοστάσιο επεξεργασίας λυμάτων στα Κατεχόμενα στην Κυπριακή Δημοκρατία για σκοπούς άρδευσης, και να γίνουν προσπάθειες αύξησης του προσωπικού στα οδοφράγματα προς διευκόλυνση των Τουρκοκύπριων που μεταβαίνουν καθημερινά στον Νότο.

Πενταμερής ενόψει

Οι επόμενοι σταθμοί της προσπάθειας επανέναρξης των διαπραγματεύσεων είναι η Αθήνα και η Άγκυρα, όπου η κ. Ολγκίν θα πραγματοποιήσει συναντήσεις σε ανώτατο επίπεδο για καθορισμό ημερομηνίας πραγματοποίησης άτυπης πενταμερούς συνάντησης για το Κυπριακό. Απαντώντας σε ερώτηση για το πότε αναμένεται να πραγματοποιηθεί η άτυπη πενταμερής, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης είπε πως συγκεκριμένες απαντήσεις μπορούν να δοθούν μετά τις επαφές της κ. Ολγκίν σε Ελλάδα και Τουρκία και ειδικότερα μετά τη συνάντηση με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών. «Από δικής μου πλευράς», σημείωσε, «μπορώ να σας πω ότι και την ερχόμενη εβδομάδα είμαι έτοιμος να μεταβώ και να συμμετάσχω σε μια τέτοια διευρυμένη διάσκεψη».

Μόλις λίγες μέρες πριν, ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Ρόζεν Ζελιάζκοφ έλεγε ότι «δεν είναι ώρα να εγκαταλείψουμε το σκάφος», απορρίπτοντας αιτήματα παραίτησής του. Η συντηρητική του κυβέρνηση ετοιμαζόταν για την πανηγυρική είσοδο της χώρας στη ζώνη του Ευρώ από την 1η Ιανουαρίου του ερχόμενου έτους και ήλπιζε να καταλαγιάσουν οι διαδηλώσεις για έναν προϋπολογισμό που, αν και είχε περάσει την πρώτη ψηφοφορία στη Βουλή, προκάλεσε έντονη λαϊκή δυσαρέσκεια.

Αντιδράσεις στον προϋπολογισμό

Οι αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες κατέβασαν στους δρόμους ανθρώπους από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και ηλικίες. Εντυπωσιακή ήταν όμως η συμμετοχή της νεολαίας που, όπως σχολιάστηκε, άφησε τα πληκτρολόγια και τις οθόνες και κατέβηκε στους δρόμους με κύριο σύνθημα την ανάγκη να αντιμετωπιστεί το χρόνιο καρκίνωμα της διαφθοράς, που ταλανίζει τη χώρα εδώ και δεκαετίες, ανεξαρτήτως πολιτικών ανακατατάξεων.

Η πίεση έγινε αφόρητη, τα επεισόδια στους δρόμους της Σόφιας δεν έλειψαν και ο Ζελιάζκοφ συνειδητοποίησε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από την παραίτηση. Έτσι, πριν κλείσει έναν χρόνο ζωής η τρικομματική του κυβέρνηση μειοψηφίας, ο Ζελιάζκοφ -που ο δυτικός Τύπος κατατάσσει στην κατηγορία «φιλοευρωπαίος», αν και εσχάτως επιδιώκει να ενταχθεί στους ευνοούμενους του Τραμπ- αναγκάστηκε να ρίξει λευκή πετσέτα.

Άδηλο το μέλλον

Η Βουλγαρία εισέρχεται συνεπώς και πάλι σε μια περίοδο πολιτικής αστάθειας ή αλλιώς δεν καταφέρνει να ξεφύγει από αυτήν που κυριαρχεί στη χώρα από το 2020, όταν και είχε παραιτηθεί πάλι με κατηγορίες για διαφθορά η κυβέρνηση του Μπόικο Μπορίσοφ, επικεφαλής του κόμματος GERB στο οποίο ανήκει και ο Ζελιάζκοφ, ο οποίος ήταν νωρίτερα πρόεδρος της Βουλής. Ακολούθησαν έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις, δημιουργία νέων κινήσεων και κομμάτων, καθώς και συνολικά επτά εκλογικές αναμετρήσεις μέχρι να προκύψει ο συνασπισμός κομμάτων διαφορετικών χρωμάτων υπό τον Ζελιάζκοφ, ο οποίος δεν διέθετε κοινοβουλευτική πλειοψηφία και ήταν εξαρτημένος από τη στήριξη του κόμματος της τουρκικής μειονότητας DPS, το οποίο ελέγχεται από τον ολιγάρχη Ντελιάν Πέεφσκι, ο οποίος βρίσκεται στις λίστες κυρώσεων ΗΠΑ και Μεγάλης Βρετανίας κατηγορούμενος επίσης για διαφθορά.

H προϊστορία λέει λοιπόν ότι ανεξαρτήτως του αν θα γίνουν και πάλι εκλογές, ο σχηματισμός μιας σταθερής κυβέρνησης, και κυρίως μιας που θα πείσει το εκλογικό σώμα ότι παίρνει στα σοβαρά την καταπολέμηση της διαφθοράς, θα είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση.

Άλλο Σόφια και άλλο επαρχία

Η πολυδιάσπαση του πολιτικού σκηνικού αντανακλά σε μεγάλο βαθμό αυτό που συμβαίνει και στην κοινωνία. Όπως σημειώνουν ξένοι ανταποκριτές, μπορεί στη Σόφια και σε κάποιες μεγάλες πόλεις να υπήρξαν αντιδράσεις και διαμαρτυρίες κατά της κυβέρνησης που συνεχίζει να ελέγχεται ουσιαστικά από το περιβάλλον του Μπορίσοφ, αλλά στην επαρχία τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Μπορεί στις πόλεις να υπάρχει μια μορφωμένη, φιλοευρωπαϊκή και πολιτικά ενεργή πλειοψηφία που ζητά αλλαγές, αλλά στα χωριά και στις κωμοπόλεις η καθημερινή επιβίωση έχει συνδεθεί με την αποδοχή ενός συστήματος διαπλοκής που ελέγχει σχεδόν τα πάντα. Οι απλοί άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να συνυπάρξουν και να συμβιβαστούν με αυτό το καθεστώς. Αυτό αποδεικνύεται και από τα εκλογικά αποτελέσματα. Το GERB, παρά το γεγονός ότι έχει πάντα πρωταγωνιστήσει σε σκάνδαλα διαφθοράς, παραμένει σταθερά πρώτο κόμμα.

Τι θα άλλαζαν οι πρόωρες εκλογές

Συνεπώς, ακόμα και αν γίνουν σύντομα εκλογές, η εκτίμηση είναι ότι ο συσχετισμός δυνάμεων δεν θα αλλάξει δραματικά. Μένει πάντως να φανεί πώς θα απορροφήσει η κοινωνία και την καθημερινότητα εντός Ευρωζώνης. Ο φόβος για πιθανή εκτίναξη του πληθωρισμού εξαιτίας κερδοσκοπικών τάσεων δεν έχει απομακρυνθεί και θα μπορούσε να προκαλέσει νέα κοινωνική αναστάτωση στη φτωχότερη -με βάση τα στοιχεία- χώρα της Ευρώπης και πλέον και της Ευρωζώνης.

Eίναι χαρακτηριστικό ότι ο προϋπολογισμός του 2026, που στο μεταξύ έχει φυσικά αποσυρθεί, περιλάμβανε αυξήσεις σε φόρους και εισφορές, προκαλώντας την οργή μεγάλου τμήματος των 6,5 εκατομμυρίων Βουλγάρων, που κατηγόρησαν την κυβέρνηση ότι προχωρά σε αυτή την κίνηση για να καλύψει τις τρύπες από τα κονδύλια που χάνονται λόγω διαφθοράς και να μπορέσει να εκπληρώσει τα κριτήρια που επιβάλλονται λόγω της συμμετοχής στην Ευρωζώνη.

Πηγές: DW, ARD, FAZ, taz

Ρεπορτάζ, Λισαβόνα

Το στεγαστικό πρόβλημα αναδεικνύεται πλέον ως ένας από τους μεγαλύτερους πονοκεφάλους σε ολόκληρη την Ευρώπη, επηρεάζοντας τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Το παραδέχτηκε και η πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν με τίτλο «Στέγαση στην Ευρώπη – Εξελίξεις στην αγορά, υποκείμενοι παράγοντες και πολιτικές», καταγράφοντας μια δραματική άνοδο την τελευταία δεκαετία τόσο στην αξία των κατοικιών όσο και στο ύψος των ενοικίων.

Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι τιμές το διάστημα 2014-2024 αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 50% στην ΕΕ, ενώ σε ορισμένες χώρες η αύξηση αυτή άγγιξε και το 200%. Ανάμεσα στις χώρες που βρίσκονται στην κορυφή της λίστας είναι και η Πορτογαλία, όπου, σύμφωνα με την εκτίμηση, η άνοδος θα συνεχιστεί και το αμέσως επόμενο διάστημα.

Το πρόβλημα αφορά πρωτίστως την πρωτεύουσα Λισαβόνα, αλλά και το Πόρτο, δύο πόλεις που ευνοούνται από την άνοδο του τουρισμού, αλλά πληρώνουν και το αντίτιμο αυτής της δημοφιλίας, όπως μας επισημαίνει η καθηγήτρια Φιλίππα Πίντο που ζει εκεί.

«Είναι ένα πρόβλημα που αφορά όλες τις πόλεις της Πορτογαλίας, φυσικά περισσότερο τις μεγαλύτερες, όπως τη Λισαβόνα και το Πόρτο, και αφορά τους πάντες, ειδικά τους νεότερους ανθρώπους, αφού είναι αδύνατον να αγοράσουν σπίτι με τους μισθούς τους».

Εργαζόμενοι άστεγοι

Η αναζήτηση στέγης έχει γίνει μια περιπέτεια, θα σου πουν πολλοί νέοι άνθρωποι στη Λισαβόνα. Αλλά δεν πλήττει μόνο αυτούς, όπως μας εξηγεί ο βουλευτής Πάουλο Μουάσου από το κόμμα LIVRE. «Πρόκειται για μια μεγάλη κοινωνική κρίση. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν απασχόληση, έχουν μισθό, αλλά έχουν υποστεί εξώσεις και βρίσκονται στον δρόμο».

Αιτία του προβλήματος λοιπόν η εκτίναξη του τουρισμού και των βραχυχρόνιων μισθώσεων, καθώς και η μετακόμιση στην πιο δυτική γωνιά της Ευρώπης ανθρώπων από άλλες γωνιές του πλανήτη, που μπορούν να εργάζονται από εδώ ψηφιακά, απολαμβάνοντας το ήπιο κλίμα και τον ελκυστικό τρόπο ζωής. Κάτι που παρατηρείται πλέον σε όλες τις ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, ειδικά σε εκείνες του Νότου.

Υπάρχουν περιοχές στο κέντρο της πόλης, όπου πάνω από το 50% των διαμερισμάτων έχει «θυσιαστεί» στο Airbnb και ειδικά τα βράδια είναι απίθανο να συναντήσεις ντόπιους. Παλιά στέκια των ντόπιων κλείνουν, μας επεσήμαναν οι συνομιλητές μας. Η εικόνα της πόλης σταδιακά αλλάζει. Μετατρέπεται σε μια ιδιόμορφη Disneyland για εύπορους νεοφερμένους που μπορούν να πληρώνουν για να μένουν εκεί.

«Κατηγορούμε τους τουρίστες και τους ψηφιακούς νομάδες, αλλά το πρόβλημα είναι βαθύτερο. Η έλλειψη πολιτικών για την αντιμετώπιση του ζητήματος» λέει η Φιλίππα.

Ανεπαρκή τα έως τώρα μέτρα

Σε συνδυασμό με την υποχώρηση του κατασκευαστικού τομέα λόγω της κρίσης και την άνοδο του κόστους κατασκευών εντείνεται η έλλειψη νέων κατοικιών, ενώ πολλά παλιά σπίτια συνεχίζουν να παραμένουν κλειστά.

H κυβέρνηση ανακοίνωσε κάποια μέτρα τον περασμένο Σεπτέμβριο επιδιώκοντας κυρίως να δώσει περισσότερα κίνητρα σε ιδιοκτήτες και κατασκευαστές, αλλά, όπως αποδεικνύεται, αυτά δεν είναι επαρκή και κυρίως δεν μπορούν να διορθώσουν άμεσα την κατάσταση.

«Η ουσία είναι ότι τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση, αλλά και οι Δήμοι, δεν μπόρεσαν να δώσουν λύση. Δεν αποδείχτηκαν αποτελεσματικά. Αντιθέτως, έκαναν τα πράγματα χειρότερα και οι τιμές συνεχίζουν να τραβούν την ανηφόρα» επισημαίνει ο Μουάσου.

Θεωρεί ότι το βάρος θα έπρεπε να δοθεί στην ενίσχυση των ενοικιαστών, και όχι μόνο σε κίνητρα προς τους ιδιοκτήτες, όπως οι φοροαπαλλαγές για ενοίκια ύψους μέχρι 2.300 ευρώ, ποσό αστρονομικό για τα πορτογαλικά δεδομένα. Με τον τρόπο αυτόν απλώς ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο τη ζήτηση και το σπιράλ των αυξήσεων. «Υπάρχουν πολλά σπίτια που είναι ακόμη κενά και θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για δημόσιες πολιτικές για την κοινωνική κατοικία» υποστηρίζει η Πίντο.

Η ιδέα των συνεταιρισμών

Εκτός από την αξιοποίηση από το κράτος και τους δήμους παλιών ακατοίκητων ή εγκαταλειμμένων ακινήτων, πρωτοβουλίες πολιτών και κόμματα της αντιπολίτευσης ζητούν την επιδότηση ή στήριξη ειδικών συνεταιρισμών με ευνοϊκά δάνεια. Τέτοια προγράμματα υπάρχουν εδώ και χρόνια και εφαρμόζονται με επιτυχία σε πόλεις που θεωρούνται πρότυπο σε ό,τι αφορά την πολιτική στέγης, όπως είναι η Βιέννη.

«Με τη δημιουργία συνεταιρισμών οι πολίτες μπορούν να ενωθούν και να κατασκευάσουν τα δικά τους ιδιόκτητα σπίτια εκτός της κερδοσκοπικής αγοράς».

Προς το παρόν, τα μέτρα αυτά πάντως δεν έχουν τύχει αποδοχής από την κυβέρνηση. Η αναζήτηση σπιτιού σε λογικές τιμές και με αξιοπρεπείς όρους στη Λισαβόνα ή στο Πόρτο προϋποθέτει γερό στομάχι και μπόλικη δόση τύχης.

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Την προεδρία του Eurogroup αναλαμβάνει ο Έλληνας υπουργός Εθνικής Οικονομίας, Κυριάκος Πιερρακάκης, αφ' ότου επικράτησε στην ψηφοφορία έναντι του Βέλγου ομολόγου του, Βίνσεντ Βαν Πέτεγκεμ.

Ο Κυριάκος Πιερρακάκης αναμένεται να αναλάβει καθήκοντα ως πρόεδρος του Eurogroup από αύριο 12 Δεκεμβρίου και η θητεία του θα διαρκέσει δυόμισι χρόνια. Η πρώτη συνεδρίαση του οργάνου υπό τον Έλληνα επικεφαλής θα γίνει στις 19 Ιανουαρίου 2026.

Το κλίμα υπέρ του Έλληνα υπουργού Οικονομικών είχε διαφανεί νωρίς και κυρίως όταν ο Γερμανός ομόλογός του Λαρς Κλίνγκμπαϊλ, προσερχόμενος στη συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης, εξέφρασε ανοιχτά τη στήριξή του προς τον Κυριάκο Πιερρακάκη.

«Κατέστησα σαφές σε προσωπικές συνομιλίες με τους Βέλγους και Έλληνες συναδέλφους μου ότι, ως Γερμανός υπουργός Οικονομικών και σε συνεννόηση με τον καγκελάριο, θα ψηφίσω σήμερα υπέρ του Έλληνα συναδέλφου μου», ανέφερε χαρακτηριστικά πριν τη συνεδρίαση.

Εκείνο που φαίνεται ότι επηρέασε υπέρ του Έλληνα υποψήφιου ήταν – ανάμεσα σε άλλα – και η συνεχιζόμενη άρνηση της βελγικής κυβέρνησης να χρησιμοποιηθούν «παγωμένα» ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος που ο Βέλγος υπουργός επιχείρησε να αναβληθεί για άλλη ημέρα η σημερινή ψηφοφορία.

Τα τελευταία χρόνια όχι μόνο γίνεται περισσότερος λόγος για μηνύσεις και αγωγές SLAPP, αλλά έχει πολλαπλασιαστεί η χρήση τους. Ο όρος SLAPP είναι ακρωνύμιο του όρου Strategic Lawsuit Against Public Participation, που σημαίνει Στρατηγικές Αγωγές προς Αποθάρρυνση της Συμμετοχής του Κοινού. Οι αγωγές και οι μηνύσεις αυτές υποβάλλονται συνήθως από ισχυρούς πολιτικούς ή οικονομικούς παράγοντες με στόχο, σύμφωνα με την Οδηγία 2024/1069 της ΕΕ, όχι να κατοχυρωθεί ή να ασκηθεί ένα δικαίωμα, αλλά με κύριο σκοπό την αποτροπή, τον περιορισμό ή την τιμωρία της συμμετοχής του κοινού. Πρόκειται στην ουσία για αβάσιμες νομικά αγωγές και μηνύσεις, με κύριο σκοπό τον εκφοβισμό.

Αυτές τις καταχρηστικές πρακτικές θέλει τώρα να περιορίσει η γερμανική κυβέρνηση και για τον λόγο αυτόν ενέκρινε στις 10 Δεκεμβρίου 2025 νομοσχέδιο, σύμφωνα με το οποίο γίνονται πιο αυστηροί οι όροι για την άσκηση τέτοιου είδους αγωγών και μηνύσεων.

Πρόβλημα σε ευρωπαϊκές χώρες

«Οι αγωγές εκφοβισμού έχουν γίνει πραγματικό πρόβλημα σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία χρόνια», δήλωσε η ομοσπονδιακή υπουργός Δικαιοσύνης Στέφανι Χούμπιχ, από το SPD. «Δεν μπορεί να υπάρξει Δημοκρατία χωρίς ελευθερία του Τύπου και μια δημόσια συζήτηση χωρίς αντικρουόμενα επιχειρήματα. Γι' αυτό δεν πρέπει να επιτρέψουμε να φιμώνονται οι κριτικές φωνές μέσω εκφοβισμού ή και απειλών», συμπλήρωσε η Γερμανίδα υπουργός.

Στο μέλλον, τα δικαστήρια θα μπορούν να απορρίπτουν ταχύτερα τέτοιου είδους αγωγές, εάν αποδεικνύεται ότι ασκήθηκαν με μοναδικό στόχο τη φίμωση του εναγόμενου. Επίσης, τα δικαστικά έξοδα για τους ενάγοντες θα είναι υψηλότερα και ταυτόχρονα θα είναι ευκολότερο για τους εναγόμενους να αποζημιωθούν.

Η προστασία της ελευθερίας του λόγου

Ο νέος νόμος, ο οποίος θα πρέπει να εναρμονιστεί με την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Καταπολέμηση των SLAPPs, πρέπει να εγκριθεί τώρα από το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο. Ισχύει όμως μόνο για διασυνοριακές αγωγές που αφορούν περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ. Σύμφωνα με την υπουργό Δικαιοσύνης Στέφανι Χούμπιχ, το γερμανικό δίκαιο είναι επαρκώς θωρακισμένο για την αντιμετώπιση τέτοιων καταχρηστικών αγωγών. Επομένως, τα ζητήματα των διαφορών θα πρέπει να είναι διασυνοριακά. Δεν είναι ακόμη σαφές τι προβλέπεται για τις περιπτώσεις, στις οποίες οι εναγόμενοι έχουν δημοσιεύσει πληροφορίες στο διαδίκτυο.

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Καταπολέμηση των SLAPPs, που ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2024, έχει κύριο στόχο την προστασία της ελευθερίας του λόγου και της συμμετοχής του κοινού, ιδιαίτερα σε διασυνοριακές υποθέσεις, καθώς και την αποτροπή της κατάχρησης του δικαστικού συστήματος από ισχυρά συμφέροντα.

Αφορμή για την Ευρωπαϊκή Οδηγία στάθηκε η δολοφονία της Μαλτέζας δημοσιογράφου Δάφνης Καρουάνα Γκαλιζία. Η δημοσιογράφος ερευνούσε υποθέσεις διαφθοράς του πολιτικού και οικονομικού συστήματος στη χώρα της, αποκαλύπτοντας στοιχεία από τα Έγγραφα του Παναμά. Τον Οκτώβριο του 2017 τη δολοφόνησαν στη Βαλέτα.

Πηγές: Deutschlandradio, ARD, ΕΕΔΑ

Ανταπόκριση από τη Λευκωσία

Την επιθυμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να δει πρόοδο στο Κυπριακό εξέφρασε στον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη, ο ειδικός απεσταλμένος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Γιοχάνες Χαν, προσερχόμενος στο Προεδρικό Μέγαρο. Ο κ. Χαν είπε στον κ. Χριστοδουλίδη ότι «η Ευρώπη στηρίζεται πάρα πολύ σε εσάς για να βρείτε μια καλή σχέση με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη, έτσι ώστε να ανοίξει ο δρόμος όχι μόνο για την επανέναρξη των συνομιλιών, αλλά και για τη λύση του Κυπριακού». Εξέφρασε την πεποίθηση ότι μετά από τόσες δυσκολίες, έφτασε η ώρα για αποτελέσματα και πως υπάρχει ευκαιρία για λύση του προβλήματος. Από την πλευρά του, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης διαβεβαίωσε τον Ευρωπαίο απεσταλμένο πως αν εξαρτιόταν από τον ίδιο, θα επιτυγχάνονταν λύση του Κυπριακού, τονίζοντας εκ νέου τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση στις προσπάθειες εξεύρεσης λύσης.

Κοινή συνάντηση με Ολγκίν

Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης αναφέρθηκε στη σημερινή κοινή συνάντηση των ηγετών με την απεσταλμένη του ΟΗΕ, Μαρία Άνχελα Ολγκίν, διαβεβαιώνοντας τον κ. Χαν ότι είναι έτοιμος να συζητήσει την ουσία του Κυπριακού. «Μεταβαίνω στη σημερινή συνάντηση με στόχο την επανέναρξη των συνομιλιών από εκεί που διακόπηκαν το καλοκαίρι του 2017». Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες, κατά τη σημερινή συνάντηση, την πρώτη κοινή μετά την εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν, θα συζητηθούν μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και συγκεκριμένα η υλοποίηση των όσων συμφωνήθηκαν με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, στα οποία περιλαμβάνονται και η διάνοιξη νέων οδοφραγμάτων, αλλά και μέτρα, τα οποία θα διαμορφώσουν ένα καλό κλίμα ανάμεσα στις δύο πλευρές.

Επίσκεψη στη ΔΕΑ

Άλλωστε, στο πλαίσιο διαμόρφωσης ενός κλίματος συνεργασίας, οι Χριστοδουλίδης-Ερχιουρμάν πραγματοποίησαν σήμερα κοινή επίσκεψη στο ανθρωπολογικό εργαστήρι της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούμενους. Κατά την επίσκεψη, ενημερώθηκαν για το έργο της δικοινοτικής επιτροπής για τον εντοπισμό Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων αγνοούμενων από τις δύο περιόδους βίας στο νησί. Υπολογίζεται ότι από την ίδρυσή της, η ΔΕΑ έχει καταφέρει να ταυτοποιήσει 1047 αγνοούμενα πρόσωπα, 255 Τουρκοκύπριους και 752 Ελληνοκύπριους, και να επιστρέψει τα οστά στις οικογένειές τους.

Αυτοκίνητα, τουβλάκια και κούκλες φτιαγμένες από πλαστικό: κάθε χρόνο η παλέτα των πιθανών δώρων για να βάλει κανείς κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι τόσο μεγάλη, όσo και η χαρά των παιδιών όταν σκίζουν το περιτύλιγμά τους.

Η Γερμανική Εταιρεία Ενδοκρινολογίας, μια επιστημονική κοινότητα ερευνητών που επικεντρώνονται στην ορμονική λειτουργία, προειδοποιεί: Πολλά παιδικά παιχνίδια περιέχουν τους λεγόμενους ενδοκρινικούς διαταράκτες (ΕΔ), χημικές ουσίες που ενδέχεται να έχουν επιβλαβή επίδραση στο ορμονικό σύστημα, την ανάπτυξη, την εγκεφαλική ανάπτυξη και τη γονιμότητα.

Ακόμα και σε μικρές ποσότητες, είναι σε θέση να διαταράξουν την ομαλή λειτουργία των ορμονών και να έχουν επιβλαβείς επιδράσεις. Στους ενδοκρινικούς διαταράκτες ανήκουν πλαστικοποιητές όπως οι φθαλικές ενώσεις και τα βισφενόλια (όπως το ΒΡΑ), που βρίσκονται σε πολλές συσκευασίες τροφίμων. Επίσης, οι βρωμιωμένοι επιβραδυντές φλόγας (BFRs), που κάνουν τα πλαστικά λιγότερο εύφλεκτα, καθώς και οι λεγόμενες «παντοτινές χημικές ουσίες» (PFAS), αλλά και βαρέα μέταλλα όπως το κάδμιο και το βρώμιο.

Ιδιαίτερα επικίνδυνες ουσίες για τα παιδιά

Οι ουσίες αυτές βρίσκονται σε απλά, καθημερινά αντικείμενα, όπως καλλυντικά, βερνίκια νυχιών, υφασμάτινα και πλαστικά αντικείμενα. Αλλά κυρίως βρίσκονται σε φθηνά παιδικά παιχνίδια, όπως επισημαίνει ο Γιόζεφ Κέρλε από το Ινστιτούτο Πειραματικής Ενδοκρινολογίας στο Charité του Βερολίνου.

«Στα παιδιά, το δέρμα και οι βλεννογόνοι αδένες που μπορούν να εμποδίσουν τις επιβλαβείς ουσίες να εισβάλουν στο σώμα δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί πλήρως», λέει ο ενδοκρινολόγος. Επιπλέον, καθώς τα μικρά παιδιά εξερευνούν τον κόσμο με το στόμα τους, η επιβάρυνση του οργανισμού τους από τις χημικές αυτές ουσίες ενδέχεται να είναι ακόμα μεγαλύτερη, σημειώνει.

Προσοχή στα φθηνά πλαστικά παιχνίδια από Shein και Temu

Ειδικοί όπως ο Κέρλε κρούουν τον κώδωνα κινδύνου όσον αφορά τη διείσδυση φθηνών προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά, στην παραγωγή των οποίων δεν τηρούνται οι οδηγίες της ΕΕ. Εταιρείες όπως η Amazon, η Shein και η Temu συμβάλλουν στη μαζική εξάπλωση τέτοιων προϊόντων. Και για την ώρα τουλάχιστον, οι εταιρείες αυτές είναι ανενόχλητες, επειδή η τήρηση των κανονισμών δεν ελέγχεται και δεν εφαρμόζεται επαρκώς, επικρίνει ο Κερλε.

Βέβαια, ο Κέρλε σημειώνει ότι «Η ΕΕ πρωτοπορεί στην προσπάθεια εισαγωγής και εφαρμογής πρότυπων ρύθμισης για προϊόντα και χημικές ουσίες».Τα φθηνά και επικίνδυνα παιχνίδια ωστόσο θα συνεχίσουν να διατίθενται στην αγορά για την ώρα. «Θα χρειαστούν, σύμφωνα με αισιόδοξες εκτιμήσεις, τουλάχιστον 4,5 χρόνια, μέχρι αυτή η απόφαση να εφαρμοστεί στην πράξη», εξηγεί ο Κέρλε.

Εντοπισμός και αποφυγή επικίνδυνων παιχνιδιών

Πλαστικά και υφάσματα με έντονη χημική οσμή θα πρέπει να αποφεύγονται. Τα υφάσματα πρέπει να πλένονται καλά, πριν καταλήξουν στα χέρια των παιδιών. Παλιά, μεταχειρισμένα πλαστικά παιχνίδια καλό θα ήταν επίσης να μην καταλήγουν σε παιδικά χέρια: Λόγω των φθαρμένων επιφανειών, ο κίνδυνος απελευθέρωσης επικίνδυνων χημικών ουσιών είναι ακόμα μεγαλύτερος, λέει ο Κέρλε. Σε ό,τι αφορά επίσης παλαιότερα πλαστικά παιχνίδια, υπάρχει επιπλέον ο κίνδυνος να περιέχουν ουσίες που στο μεσοδιάστημα έχουν απαγορευθεί.

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Μόλις έντεκα ψήφους θα χρειαστεί σήμερα ο Κυριάκος Πιερρακάκης έναντι του Βέλγου συνυποψηφίου του Βίνσεντ Βαν Πέτεγκεμ στη σχετική ψηφοφορία για τη θέση του νέου προέδρου του Eurogroup.

Η εκλογή του επικεφαλής της ομάδας των 20 υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης -μετά την πρόσφατη παραίτηση του Ιρλανδού Πασκάλ Ντόναχιου- απαιτεί απλή πλειοψηφία. Οι 20 υπουργοί, άλλωστε, αναμένουν να ακούσουν «το πολιτικό όραμα» του νέου προέδρου, καθώς αυτό θα καθορίσει την ατζέντα και την κατεύθυνση του ευρωπαϊκού οργάνου τα επόμενα χρόνια.

Η διαδικασία αναμένεται να ξεκινήσει στις 5 μ.μ. ώρα Ελλάδας, αφού ολοκληρωθεί η συζήτηση της κανονικής ατζέντας του Eurogroup. Η διαδικασία εκλογής αναμένεται να είναι μικρής διάρκειας, καθώς αφορά δύο μόλις διεκδικητές, οι οποίοι αρχικά θα κληθούν να επιβεβαιώσουν την υποψηφιότητά τους, και αφού παρουσιάσουν το όραμά τους, θα ακολουθήσει μυστική ψηφοφορία. Με την ολοκλήρωσή της θα ενημερωθούν για το αποτέλεσμα και ένας εκ των δύο θα παραιτηθεί, ώστε ο άλλος να επιβεβαιωθεί ομόφωνα και από τους 20 ομολόγους του.

Και οι δύο υποψήφιοι, πάντως, προέρχονται από το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, που πλειοψηφεί στο Eurogroup και αυτό αποτέλεσε, μάλιστα, έναν από τους λόγους που ο σοσιαλιστής Ισπανός ομόλογός τους Κάρλος Κουέρπο δεν θέλησε αυτή τη φορά να εκφράσει πρόθεση υποψηφιότητας.

Τα ατού των δύο υποψηφίων

Σύμφωνα με διάφορες ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές, η «μάχη» των δύο θα κριθεί στο νήμα. Ωστόσο, στα υπέρ του Έλληνα υπουργού Οικονομικών αποτελεί η αναγνώριση ότι «η Ελλάδα έχει πετύχει αρκετά τα τελευταία χρόνια. Γνωρίζει πώς λειτουργεί ο κόσμος», όπως ανέφερε Ευρωπαίος διπλωμάτης. Έτερη διπλωματική πηγή παρατήρησε, εξάλλου, ότι η θέση -μετά τον Ολλανδό Γερούν Ντάισελμπλουμ- έχει δοθεί σε χώρες που βρέθηκαν στη δίνη της οικονομικής κρίσης της Ευρωζώνης, όπως η Πορτογαλία με τον Μάριο Σεντένο και δύο φορές η Ιρλανδία με τον Πασκάλ Ντόναχιου. Η ελληνική υποψηφιότητα συμβολίζει, άλλωστε, μία ακόμα χώρα που όχι μόνο βγήκε από την κρίση, αλλά συνεχίζει σήμερα να σημειώνει αξιόλογες επιδόσεις στην οικονομία της.

Ο Βαν Πέτεγκεμ έχει στα υπέρ του την 5ετή πείρα από τη συμμετοχή του στο Eurogroup, αλλά και την πολιτική του «κουλτούρα», καθώς όπως αναφέρει ο ίδιος στην επιστολή υποψηφιότητάς του συμμετέχει σε «πολυκομματικό κυβερνητικό συνασπισμό», γεγονός στο οποίο οφείλει τη δυνατότητά του «να συμβιβάζει αποκλίνουσες θέσεις και να καταλήγει σε ισορροπημένες συμφωνίες». Την υποψηφιότητά του «επισκιάζει» η άρνηση της βελγικής κυβέρνησης να χρησιμοποιηθούν «παγωμένα» ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Επίσης, ως υπουργός Προϋπολογισμού μετέχει μόνο στο Eurogroup, και όχι στο συμβούλιο υπουργών Οικονομικών (Ecofin), όπως ο Κυριάκος Πιερρακάκης.

Ανταπόκριση από τη Ρώμη

Η κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι είναι ικανοποιημένη, θεωρεί ότι οι τελευταίες αποφάσεις των υπουργών Εσωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, όπως και η ψήφος που αναμένεται στο Ευρωκοινοβούλιο, πρόκειται να στηρίξουν την πολιτική της. Η αναφορά, ειδικότερα, είναι στα δύο κλειστά κέντρα για παράτυπους μετανάστες που η Ιταλία δημιούργησε πριν από δύο χρόνια στη βόρεια Αλβανία και τα οποία παραμένουν άδεια, λόγω αρνητικών δικαστικών ετυμηγοριών. Η αισιοδοξία της κυβέρνησης της Ρώμης στηρίζεται -κυρίως- στην απόφαση να δημιουργηθούν «return hubs», τα λεγόμενα «κέντρα επιστροφών» σε τρίτες χώρες.

«Τα κέντρα μας στην Αλβανία είναι και πάλι έτοιμα να λειτουργήσουν, ακριβώς με τον τρόπο για τον οποίο σχεδιάστηκαν. Ως χώροι υποχρεωτικής παραμονής για όσους προσπαθούν να φτάσουν στη χώρα μας, αλλά και, ακριβώς, ως return hubs, όπως αναφέρεται στους κανονισμούς που εγκρίναμε», δήλωσε ο Ιταλός υπουργός Εσωτερικών, Ματέο Πιαντεντόζι.

«Νιώθουμε εξαιρετική ικανοποίηση και είμαστε βέβαιοι ότι η σύγχυση που υπήρχε μέχρι σήμερα, σε νομικό επίπεδο, σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών πρόκειται να ξεπερασθεί οριστικά», πρόσθεσε ο Ιταλός υπουργός Δικαιοσύνης, Κάρλο Νόρντιο.

Αυτό που επιθυμεί, ουσιαστικά, η κυβέρνηση της Ρώμης είναι να μπορέσουν να λειτουργήσουν -το συντομότερο δυνατόν- τα δύο κλειστά κέντρα του Γκιαντέρ και του Σεντζίν, τόσο για την υποχρεωτική παραμονή μεταναστών που υποβάλλουν αίτηση ασύλου στις ιταλικές αρχές, όσο και ως δομές, στις οποίες θα μεταφέρονται οι προς απέλαση μετανάστες.

«Τα κέντρα στην Αλβανία θα λειτουργήσουν»

Σύμφωνα με τον ιταλικό Τύπο, η όλη αισιοδοξία της Ιταλίδας πρωθυπουργού και των συνεργατών της οφείλεται και στο ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο συντάχθηκε, για πρώτη φορά, κατάλογος «ασφαλών χωρών προέλευσης των μεταναστών». Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται το Μπαγκλαντές και κυρίως η Αίγυπτος, η οποία στο παρελθόν είχε θεωρηθεί από Ιταλούς δικαστές μη ασφαλής χώρα.

Πολλοί αναλυτές, στο μεταξύ, υπενθυμίζουν ότι η Ιταλία έχει αποφασίσει να διαθέσει για τα δύο κλειστά κέντρα της Αλβανίας 670 εκατομμύρια ευρώ, σε διάστημα πέντε ετών. Την ίδια ώρα, ο κρατικός προϋπολογισμός για το 2026, ο οποίος εγκρίνεται αυτές τις ημέρες στο κοινοβούλιο της Ρώμης, περιορίζει αυστηρά τα κονδύλια για τη δημόσια υγεία και την παιδεία.

Η Τζόρτζια Μελόνι, όμως, θέλει να αποδείξει στους ψηφοφόρους της ότι είναι σε θέση να κερδίσει την ιδεολογική αυτή μάχη. «Εγγυώμαι ότι τα κέντρα που φτιάξαμε στην Αλβανία θα λειτουργήσουν, πάση θυσία», τόνισε επανειλημμένα η Ιταλίδα πρωθυπουργός. Έως τώρα, έχουν μεταφερθεί στις δύο αυτές δομές περίπου 120 μετανάστες και αιτούντες άσυλο. Η κυβερνητική συμμαχία της Λέγκα, των Αδελφών της Ιταλίας και της Φόρτσα Ιτάλια, όμως, επιμένει πως όταν αρθούν τα διάφορα νομικά εμπόδια, στην αντίπερα όχθη της Αδριατικής το ιταλικό πολεμικό ναυτικό θα μεταφέρει, κάθε μήνα, τουλάχιστο τρεις χιλιάδες ανθρώπους.

Στο 3,463% κυμαινόταν τη Δευτέρα (8.12.) η απόδοση για το τριακονταετές κρατικό ομόλογο του γερμανικού Δημοσίου. Πρόκειται για την υψηλότερη τιμή από το 2011, όταν έφτανε στο απόγειό της η ευρωπαϊκή κρίση χρέους. Για το δεκαετές ομόλογο η απόδοση του γερμανικού ομολόγου που θεωρείται σημείο αναφοράς για τον υπολογισμό των spreads σε ολόκληρη την Ευρωζώνη, φτάνει το 2,837%.

Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι «η χρηματοδότηση του κρατικού προϋπολογισμού γίνεται όλο και πιο ακριβή, ενώ το χρέος επιβαρύνει όλο και περισσότερο τα δημόσια οικονομικά» στη Γερμανία, όπως επισημαίνει στο Reuters ο Γιενς Όλιβερ Νίκλας, αναλυτής της κρατικής τράπεζας LBBW στο ομόσπονδο κρατίδιο της Βάδης-Βυρτεμβέργης.

Συνεχής ανοδική πορεία

Δεν είναι κάτι που ξαφνιάζει τους αναλυτές. Ήδη τον Μάρτιο οι αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων είχαν καταγράψει την υψηλότερη τιμή από το 2011 για λίγες ημέρες, μετά από τις ανακοινώσεις για ένα «δημοσιονομικό μπαζούκα» 500 δισεκατομμυρίων ευρώ, για να υποχωρήσουν στη συνέχεια, παραμένοντας ωστόσο στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 17 μηνών. Στις αρχές Σεπτεμβρίου άρχισαν να ακολουθούν και πάλι ανοδική πορεία.

Πάντως η Γερμανία διατηρεί την άριστη βαθμολογία ΑΑΑ για την πιστοληπτική ικανότητά της από τους κορυφαίους οίκους αξιολόγησης. Ίσως γιατί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι ακόμη πιο έντονη η ανησυχία για τη συσσώρευση χρέους ή την πορεία του πληθωρισμού .

Για παράδειγμα, στη Μεγάλη Βρετανία η απόδοση του 30ετούς κρατικού ομολόγου τον Σεπτέμβριο είχε φτάσει το 5,68%, δηλαδή στα υψηλότερα επίπεδα από το 1998, αλλά και σε ποσοστό-ρεκόρ για μία χώρα που συμμετέχει στην ομάδα G7 των πιο ανεπτυγμένων βιομηχανικών χωρών της Δύσης.

Δυσμενές οικονομικό περιβάλλον

Όπως επισημαίνουν αναλυτές στο Reuters, εκτός από την αντικειμενική αύξηση του νέου δανεισμού και του χρέους στη Γερμανία, υπάρχουν και άλλες παράμετροι που συντείνουν στην αύξηση των αποδόσεων. Σε αυτές περιλαμβάνονται η φημολογία για πιθανή αύξηση των επιτοκίων, οι συνέπειες της δημογραφικής κρίσης για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος και οι μαζικές ρευστοποιήσεις ομολόγων στην ιαπωνική αγορά που πιθανώς επηρεάζουν την ψυχολογία των επενδυτών και στην Ευρώπη.

Σημειωτέον ότι στην περίοδο 2019 - 2020 οι αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων ήταν αρνητικές. Με άλλα λόγια, οι πιστωτές ουσιαστικά πλήρωναν τη Γερμανία για να μπορούν να της δανείζουν τα χρήματά τους!

Πηγές: Reuters, dpa

Το Μικρό και το Μεγάλο Πάπιγκο είναι αναμφισβήτητα δύο από τα ομορφότερα χωριά όχι μόνο του Ζαγορίου, αλλά ολόκληρης της Ελλάδας. Χτισμένα στις πλαγιές της Τύμφης, σε υψόμετρο περίπου 1.000 μέτρων, αποτελούν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αρχιτεκτονικής του μέτρου, της αρμονίας και μιας απέριττης αρχοντιάς. Τα δύο αυτά μικρά χωριά έχουν πληθυσμό 223 κατοίκων, σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Το φυσικό περιβάλλον της περιοχής προστατεύεται ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 μέσω της δημιουργίας του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου και, μεταγενέστερα, της ένταξής του στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000 και στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου. Οι δύο οικισμοί έχουν χαρακτηρισθεί και προστατεύονται ως «Tόποι Iδιαίτερου Φυσικού Κάλλους» από το 1968 και ως «παραδοσιακοί οικισμοί» από το 1979. Οι κάτοικοι ασχολούνται πλέον κυρίως με τον τουρισμό, ο οποίος τελευταία έχει αυξηθεί και από το γεγονός ότι ολόκληρη η περιοχή του Ζαγορίου έχει ενταχθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Αυτή λοιπόν η αναγνωρισμένη ανά τον κόσμο ομορφιά δεν προσελκύει πλέον μόνο ολοένα περισσότερο ευκατάστατους τουρίστες, αλλά και πολύ πλούσιους ανθρώπους, όπως είναι ο πλοιοκτήτης και αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών Αντώνης Λαιμός. Η οικογένεια Λαιμού είναι μια ισχυρή οικογένεια με ιστορία πάνω από 170 χρόνων στον χώρο της ναυτιλίας. Ο Αντώνης Λαιμός εκτίμησε την περιοχή, την οποία επισκεπτόταν για χρόνια, και όχι μόνο θέλησε να γιορτάσει τον γάμο του στο Μεγάλο Πάπιγκο το καλοκαίρι του 2021, αλλά είχε ήδη αγοράσει γη το 2019 και το 2020, ώστε αργότερα να χτίσει δύο κατοικίες στο νότιο άκρο του χωριού, μερικά μέτρα μακριά από το νεκροταφείο και τη μικρή εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Οι κάτοικοι, όπως ανέφεραν στην Deutsche Welle και τη Μαρία Ρηγούτσου, το θεώρησαν μεγάλη τιμή που ένας τόσο ισχυρός άνθρωπος επέλεξε το μικρό τους χωριό.

Η χαρά όμως δεν κράτησε πολύ και το χωριό διχάστηκε. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις «Καλλιστώ», «Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης» και «ΡΟΗ» προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας καταγγέλλοντας ότι οι δύο κατοικίες κατασκευάζονται εκτός των ορίων του παραδοσιακού οικισμού και εντός του πυρήνα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, που ανήκει στην αυστηρότατη ζώνη Α και όπου απαγορεύεται η δόμηση και η διάνοιξη δρόμων, σύμφωνα με Κοινή Υπουργική Απόφαση του 2005 (ΦΕΚ 639 Δ/2005).

Αντιρρήσεις όμως είχαν εκφράσει οι περιβαλλοντικές οργανώσεις -αλλά και κάτοικοι- και κατά τη διάρκεια των προετοιμασιών του γάμου, όταν για τη διευκόλυνσή του διανοίχθηκε δρόμος από την Περιφέρεια, που χαλικοστρώθηκε, όπως ισχυρίζονται.

Αντίθετη είναι πάντως η άποψη της Περιφέρειας καθώς και περίπου είκοσι κατοίκων, οι οποίοι υποστήριξαν τον εφοπλιστή λέγοντας πως δρόμος προϋπήρχε, άρα ορθώς χαλικοστρώθηκε, ενώ ζήτησαν να διορθωθούν σφάλματα -κατά την άποψή τους- στο θέμα των ορίων, ώστε και οι δικές τους περιουσίες να μπορέσουν να συμπεριληφθούν εντός του οικισμού. Έτσι θα μπορούσαν να πουλήσουν σε καλές τιμές. Για το θέμα του δρόμου ζητήσαμε την άποψη της Περιφέρειας Ηπείρου. Σε γραπτή ερώτηση που υπέβαλε η Deutsche Welle σχετικά με τη διαδικασία της εκτέλεσης του έργου και εάν έχουν προηγηθεί σχετικές εγκρίσεις από τις αρχές του Πάρκου και της Δασικής Υπηρεσίας, η απάντηση που λάβαμε είναι αυτολεξεί η εξής: «ΔΕΝ πρόκειται για έργο διάνοιξης και κατασκευής, αλλά για χαλικόστρωση προϋφιστάμενης αγροτικής οδού προκειμένου να βελτιωθεί η βατότητα και ασφάλειά της, για την οποία δεν απαιτείτο καμία έγκριση από οποιονδήποτε φορέα».

Καταγγελίες για καταχρηστική αγωγή

Το χρήμα πάντως είχε σπείρει τη διχόνοια. Συγγενείς και φίλοι πολλών χρόνων έπαψαν να μιλούν μεταξύ τους – κάποτε γλεντούσαν όλοι μαζί, τώρα πια όχι, όπως μας είπαν. Αυτό όμως που περισσότερο μας εξέπληξε ως Deutsche Welle είναι το κλίμα φόβου και απειλών που συναντήσαμε, ακόμη και σήμερα, απέναντι σε κατοίκους που αμφισβητούν ότι η κατασκευή των κατοικιών αλλά και του δρόμου διαθέτει γερά νομικά θεμέλια, και προσέφυγαν στις αρχές.

Για παράδειγμα, η κυρία Ρένα Διαμαντή, συνταξιούχος και πρώην Καθηγήτρια Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, μιλώντας στην Deutsche Welle λέει: «Δέχτηκα μία εκφοβιστική αγωγή, μία αγωγή SLAPP, για μία ερώτηση που έκανα στον Δήμο Ζαγορίου σχετικά με το χτίσιμο μιας έπαυλης, η οποία συμπεριέλαβε μέσα έναν παλιό μουλαρόδρομο που υπήρχε στην περιοχή για να πηγαίνουν οι άνθρωποι του χωριού στα χωράφια τους, σε μία περιοχή αγροτική, η οποία ήταν και σιτοβολώνας. Εκτός αυτού, το χτίσμα που έχει χτιστεί... δεν ξέρουμε με ποιον τρόπο... κατάφερε να πάρει τις άδειες μέσα στον πυρήνα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Και να κατασκευαστεί και ένας αυθαίρετα κατασκευασμένος δρόμος να τον εξυπηρετεί». Ζητείται αποζημίωση 150.000 ευρώ. Η δικαστική απόφαση εκκρεμεί.

Ωστόσο, όπως ανέφερε στην Deutsche Welle o κ. Μανώλης Καπελλίδης, πληρεξούσιος δικηγόρος του Αντώνη Λαιμού: «Η κυρία Ρένα Διαμαντή δεν έκανε ερώτηση, αλλά καταγγελία στον Δήμο Ζαγορίου και σε άλλες υπηρεσίες, ισχυριζόμενη ότι ο Αντώνης Λαιμός καταπάτησε κοινοτικό δρόμο». Της έστειλε εξώδικη όχληση, με την οποία της ζητούσε να ανακαλέσει τους ισχυρισμούς της. Εκείνη δεν ανακάλεσε. «Η κυρία Διαμαντή την αγνόησε (σ.σ. την εξώδικη όχληση) πλήρως. Ως εκ τούτου, για την αποκατάσταση της τιμής του και της υπόληψης ενός ανθρώπου, ο οποίος ήρθε στο Ζαγόρι, στο Πάπιγκο, να φτιάξει ένα σπίτι ως παραθεριστική κατοικία – και μάλιστα ήταν λάτρης του Πάπιγκου πολύ πριν αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία στο Ζαγόρι, ως ορειβάτης, ως άνθρωπος που αγαπούσε το περιβάλλον. Δεν είχε κανέναν λόγο να κάνει αγωγή, αναγκάστηκε εκ της στάσεως της κυρίας Διαμαντή να ασκήσει αγωγή, ζητώντας χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη». Ο κ. Καπελλίδης ισχυρίζεται ότι ο Αντώνης Λαιμός διατηρεί άριστες σχέσεις με την πλειονότητα των κατοίκων και ότι όλες οι άδειες που εξέδωσε από τις αρμόδιες υπηρεσίες για να χτίσει στο Μεγάλο Πάπιγκο ήταν νόμιμες και έχτισε εντός των ορίων του οικισμού. Όσο για τις 150.000 ευρώ που ζητάει με την αγωγή, επισημαίνει πως ο Αντώνης Λαιμός δεν θα αξιώσει οποιοδήποτε ποσό κι αν επιδικαστεί. Αυτό που κυρίως ζητάει είναι ηθική δικαίωση.

Του έφτιαξαν κηδειόχαρτο και το κόλλησαν στο κέντρο του χωριού

Η κυρία Διαμαντή έχει όμως πολύ διαφορετική άποψη και ισχυρίζεται ότι και άνθρωποι που την υποστήριξαν δέχθηκαν απειλές, ακόμα και για τη ζωή τους.

Όπως, για παράδειγμα, ο κ. Γιώργος Παπακώστας, o οποίος είναι γέννημα-θρέμμα του Μεγάλου Πάπιγκου και διαθέτει, μεταξύ άλλων, και ένα ξενοδοχείο στο χωριό. Μιλώντας στην Deutsche Welle, τόνισε πως παραχώρησε προσωρινά ένα τμήμα του χωραφιού του στον εφοπλιστή για να τον διευκολύνει αποκλειστικά και μόνο για τον γάμο του, ώστε να περάσουν οχήματα που θα έστηναν ξύλινες κατασκευές-στέγαστρα στο άδειο ακόμη τότε γεωτεμάχιό του, αλλά και μικρά λεωφορεία που θα μετέφεραν τους καλεσμένους. Δεν γνώριζε ότι ο εφοπλιστής είχε πρόθεση να χτίσει, όπως μας είπε. «Άνοιξε δρόμο στο χωράφι μου να περάσει τα μηχανήματα, τα οποία όμως τελικά θα έμεναν για χρόνια για να κάνει τη δουλειά. Άλλο όμως να έκανε τον γάμο και δεν θα υπήρχε πρόβλημα και είναι άλλο να γίνει μια εγκατάσταση μηχανημάτων για πολλά χρόνια. Άρα λοιπόν κατάλαβα ότι αυτός είναι ένας κατακτητής, ας πούμε», αναφέρει ο κ. Παπακώστας στην Deutsche Welle. Πρόκειται για τον δρόμο που η Περιφέρεια Ηπείρου ισχυρίζεται ότι προϋπήρχε.

Όταν αργότερα τα κατήγγειλε όλα αυτά στην αστυνομία και υποστήριξε επίσης την κυρία Διαμαντή, δέχθηκε απειλές από αγνώστους που του τηλεφώνησαν «ότι θα τον φάνε οι αρκούδες». Κάποιος άλλος, τον οποίο γνωρίζει, του είπε ότι θα του «σπάσει τα πλευρά». Βρήκε επίσης το φορτηγό του τελείως κατεστραμμένο, με αποτέλεσμα να το μεταφέρει γερανός και να πεταχθεί για παλιοσίδερα. Δεν γνωρίζει τους δράστες σε αυτή την περίπτωση, αλλά έχει υποβάλει μήνυση κατά αγνώστων.

Όχι όμως μόνο αυτό, το πιο ανατριχιαστικό είναι ότι είδε ένα κηδειόχαρτο με τη φωτογραφία του στο κέντρο του χωριού: «Φτάνω στο κέντρο του χωριού, βλέπω κάτι κολλημένο στην κολόνα. Πάω εκεί πέρα, βλέπω τον εαυτό μου. Είχαν πάρει από το Ίντερνετ μία φωτογραφία που είμαι στο ξενοδοχείο. Ήταν κολλημένο και έγραφε αυτολεξεί: ‘την τάδε του μηνός θα κάνουμε εις μνήμην του Γιώργου Παπακώστα με τα όργανα… θα κάνουμε μία γιορτή εις μνήμην του’... ειρωνεία δηλαδή, η οποία δεν έχει ξανασυμβεί ποτέ, ούτε την έχω ξανακούσει από ανθρώπους μέσα σε μία μικρή κοινωνία».

Μία σοκαριστική καταγγελία και πρακτική απέναντι σε έναν ηλικιωμένο άνθρωπο, ο οποίος απλά έχει μία διαφορετική άποψη, την οποία εκφράζει.

Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχε ένα τέτοιο κλίμα διχόνοιας, όπως λέει και ο Πρόεδρος της Κοινότητας Νίκος Χριστοδούλου: «Είναι μια εμπόλεμη κατάσταση στο χωριό. Δηλαδή, υπάρχουν δύο στρατόπεδα. Το στρατόπεδο που υποστηρίζει τον εφοπλιστή, και οι άλλοι, οι οποίοι έχουν το δικαίωμα να λένε αυτό που πιστεύουν, ότι είναι εκτός οικισμού το κτήριό του, ότι έχει καταπατήσει κάποιο μονοπάτι. Έχουμε κάνει και Κοινοτικό Συμβούλιο για αυτό και έχει αποφασιστεί κατά πλειοψηφία ότι ισχύει αυτό το πράγμα. Όλα αυτά τα χαρτιά υπάρχουν. Δεν είναι κάτι που το λέω εγώ στον αέρα», τονίζει ο κύριος Νίκος Χριστοδούλου.

Κάμερες για προστασία, αλλά και ψευδομάρτυρες

Όπως ακόμα λέει στην Deutsche Welle κάποιος που γνωρίζει καλά πρόσωπα και πράγματα, αλλά θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του: «Από τη στιγμή που κάποιος προκαλεί την επέκταση του οικισμού, δημιουργείται ένα σύνολο προβλημάτων, για παράδειγμα με την ύδρευση ή την αποχέτευση. Οι υποδομές είναι μετρημένες για ένα μέγεθος που δεν μπορεί να διογκωθεί». Στην ερώτησή μας εάν φοβάται, μας απαντά πως πρώτη φορά στη ζωή του έβαλε κάμερες στο σπίτι του, γιατί άρχισε να ανησυχεί, όταν φίλοι του μετέφεραν απειλές που άκουσαν για αυτόν.

Ένας άλλος κύριος, που επίσης θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του, επισημαίνει πως το κλίμα έχει αλλάξει πλέον στο χωριό και κάνει λόγο για ψευδομάρτυρες που βοήθησαν τον εφοπλιστή να προμηθευτεί νόμιμα έγγραφα: «Εγώ γεννήθηκα εδώ. Όλη μου τη ζωή είμαι εδώ, από όταν γεννήθηκα. Ένας άνθρωπος, συγκεκριμένα, μας φώναξε. Ήμουν με έναν φίλο μου και μας λέει: ‘Ελάτε, ελάτε εδώ’. ‘Τι κάνεις εκεί;’ του λέμε. Πήγαμε στα σύνορα δύο οικοπέδων, δύο χωραφιών. Μάλλον είχαν μεγαλώσει τα δέντρα στα σύνορα και τα έκοβε. ‘Τι κάνεις εδώ;’ του λέμε. ‘Κόβω τα δέντρα’, λέει, ‘για να δείξω στον κύριο αυτόν ότι εδώ ήταν μονοπάτι και μην το κλείσει μέσα’. Το είδα με τα μάτια μου. Είχε καθαρίσει γύρω στα 5 με 6 μέτρα και κάτω φαινόταν πως ήταν καλντερίμι. Αυτός λοιπόν, ο ίδιος άνθρωπος, πήγε όμως αργότερα και είπε ότι δεν υπήρχε μονοπάτι. Αυτός που καθάριζε για να του δείξει ότι εδώ είναι μονοπάτι και να μην το κλείσει. Ο ίδιος πήγε ψευδομάρτυρας και ισχυρίστηκε ότι δεν υπήρχε μονοπάτι. Για τα συμφέροντά του. Ένα απλό παράδειγμα σας λέω».

Μία περίπλοκη και δυσάρεστη κατάσταση σε ένα πανέμορφο χωριό. Τις δικαστικές υποθέσεις που εκκρεμούν θα τις κρίνει όμως η Δικαιοσύνη. Πέρα πάντως από τις δικαστικές αποφάσεις, κανείς δεν μπορεί να απειλεί και να εκφοβίζει τον οποιοδήποτε επειδή εκφέρει μια άποψη ή θέλει να ερευνήσει ένα θέμα. Είναι στοιχειώδες ζήτημα της λειτουργίας ενός κράτους δικαίου. Και στη χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία, όπως γράφεται ακόμα και στους τουριστικούς οδηγούς, η ευνομία δεν μπορεί να απολεσθεί στο όνομα του όποιου συμφέροντος. Ή μήπως μπορεί;

Πριν από λίγες μέρες πήραν την απόφαση να φύγουν μαζί από τη ζωή όπως είχαν ζήσει μαζί. Και έφυγαν. Οι δίδυμες αδελφές Κέσλερ που πλησίαζαν πια τα ενενήντα, θεές του βαριετέ τις δεκαετίες του πενήντα και του εξήντα, πάντα ημίγυμνες και ποτέ χυδαίες, σύμβολο χειραφέτησης του γυναικείου σώματος την εποχή του παλαιάς κοπής πουριτανισμού. Ξεκίνησαν από τη Σαξωνία στην Ανατολική Γερμανία, ο μπαμπάς, μέθυσος και βίαιος εγκατέλειψε τη μαμά, τον επισκέφθηκαν μια φορά για διακοπές στο Ντίσελντορφ και έμειναν, έστω κι αν υπέφεραν μαζί του. Είχαν μεγάλα σχέδια: τον χορό και το τραγούδι.

Και διέπρεψαν, όχι μόνο στη Γερμανία, αλλά και στη Γαλλία, τις ΗΠΑ και πρωτίστως στην Ιταλία, όπου έζησαν για χρόνια και θεωρούνταν πια οι «εθνικές γάμπες» της χώρας. Λυγερόκορμες, ζωηρές, φινετσάτες, η μια σωσίας της άλλης, με απαράμιλλα πανομοιότυπες κινήσεις επί σκηνής. Είχαν εμφανιστεί μέχρι και στο περίφημο κέντρο της εποχής Νεράιδα στην Αθήνα του 1968. Πανομοιότυπη ήταν και η απόφασή τους να αποχωρήσουν από τη σκηνή της ζωής με υποβοηθούμενη αυτοκτονία.

Μια αιφνιδιαστική εμφάνιση

Δυο μπάμπολες που αφήνουν πίσω τους πάμπολλες αναμνήσεις, αλλά και δυο αποτυπώματα στο έργο μεγάλων συγγραφέων. Ήταν τον Ιανουάριο του 1971, όταν στη Schaubühne του Βερολίνου ο θρυλικός Κλάους Πάιμαν ανέβαζε με εκλεκτούς ηθοποιούς της εποχής το καινούργιο έργο του Πέτερ Χάντκε «Η παρακινδυνευμένη κίνηση», ένα έργο υπονόμευσης της τρέχουσας χρήσης της γλώσσας. Μέσα από αλλεπάλληλους διαλόγους των ηρώων ο Χάντκε ήθελε να δείξει πόσο κίβδηλη είναι η υποτιθέμενη σαφήνεια της γλώσσας, πόσο οι λέξεις και οι φράσεις αποκτούν εναλλασσόμενες σημασίες στα διαφορετικά κάθε φορά συμφραζόμενα.

Στο τελευταίο μέρος του έργου οι ήρωες εκπλήσσονται, καθώς επί σκηνής εμφανίζεται σαν φάντης μπαστούνι, πρώτα από δεξιά η Αλίς και σε λίγο από αριστερά η Έλεν Κέσλερ. Με πανομοιότυπες βαλιτσούλες, πανομοιότυπες κινήσεις, πανομοιότυπα λόγια. Μόνο για ένα κολιέ θα διαφωνήσουν, στη μια αρέσει, στην άλλη όχι, οπότε και θα απορρυθμιστούν στα νέα συμφραζόμενα, η μια λύνει τα κορδόνια ενός ήρωα, η άλλη τα δένει, η μια βγάζει τα παπούτσια ενός άλλου, η άλλη του τα ξαναφοράει, η μια φέρνει ποτήρια και ποτά για όλους, η άλλη τα μαζεύει. Μέχρι να εξαφανιστούν όπως εμφανίστηκαν, αιφνιδιαστικά, από τη σκηνή.

Λογοτεχνία και πραγματικότητα

Μετά από πολλά χρόνια, το 1999, ο έτερος νομπελίστας, ο Γκύντερ Γκρας, κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Ο αιώνας μου», εκατό σύντομα κείμενα, ένα για κάθε χρονιά του εικοστού αιώνα, το καθένα με το άρωμα της εποχής του. Το 1958 είναι αφιερωμένο σ’ αυτό που οι Αμερικανοί είχαν ονομάσει «θαύμα των δεσποινίδων». Μετά το οικονομικό θαύμα των μεταπολεμικών χρόνων, στη Γερμανία υπήρχαν πάλι περιθώρια για ευζωία, για άνεση, για ομορφιά. Η λατρεία των δεσποινίδων εικονογραφείται με την ιστορία των δίδυμων αδελφών Κέσλερ. Ο Γκρας διηγείται με λίγες πινελιές τη ζωή και την καριέρα τους, σαν ο ίδιος να είναι ένας πλέι μπόι στο Ντίσελντορφ, γόνος πλούσιας οικογένειας με βιομηχανία απορρυπαντικών, «τσιμπημένος» με τις απρόσιτες Κέσλερ. Τουλάχιστον τις προωθεί, πείθει τον μπαμπά να τις αφήσει ελεύθερες να δουλέψουν στο καμπαρέ Παλλάδιον, μετά στο Λίντο του Παρισιού.

Η διήγηση είναι τόσο πειστική, ώστε πολλοί πείστηκαν ότι ήταν αληθινή. Σε ένα εμπεριστατωμένο κατά τα άλλα άρθρο του περιοδικού Lifo πριν από λίγα χρόνια για τις αδελφές Κέσλερ παρατίθενται αποσπάσματα του Γκύντερ Γκρας σαν να πρόκειται για ρεπορτάζ, για ντοκουμέντα της ζωής τους. Άλλη μια φορά που η λογοτεχνία υποδύθηκε τέλεια την πραγματικότητα. Χρόνια πριν το γερμανικό περιοδικό ποικίλης ύλης Neue Revue είχε ξεκινήσει έρευνα για να διαλευκάνει τις ενδεχομένως ερωτικές σχέσεις του Γκρας με τις Κέσλερ μετά από τις τόσες πικάντικες λεπτομέρειες του κειμένου. Τέλος στην έρευνα δόθηκε από τις ίδιες τις Κέσλερ: «Ανοησίες! Έχουμε συναντήσει τον κύριο Γκρας μόνο πολύ φευγαλέα.»

«Το ευρώ δεν είναι το σωστό νόμισμα για την Ελλάδα». «Θα έπρεπε να αποκόψουμε την Ελλάδα από τις κεφαλαιαγορές και να της επιβάλουμε ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ». «Η πολιτική απλώς διαχειρίζεται το χάος». «Το κεφάλαιο είναι άχρηστο, όταν δεν το αξιοποιούμε σωστά». Αυτές είναι μερικές από τις κορυφαίες ατάκες του χρηματιστηριακού αναλυτή Ντιρκ Μίλερ, στον οποίο έχουν προσδώσει το παρατσούκλι «Mr. DAX» (όπου DAX καλείται ο δείκτης υψηλής κεφαλαιοποίησης στο Χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης).

Ήταν και παραμένει ένας αναλυτής διαφορετικός από τους άλλους ο Ντιρκ Μίλερ. Με φωτογένεια, μαλλί καρφί και ξεχωριστές ατάκες που «γράφουν» στις τηλεοπτικές κάμερες, εξηγούσε πολύπλοκες οικονομικές διεργασίες με απλά λόγια και μεγάλη ευφράδεια. Ανάρπαστα έγιναν τα βιβλία του στη Γερμανία, ένα από αυτά κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα. Στα δελτία ειδήσεων το πρόσωπό του ταυτίστηκε με μία ολόκληρη εποχή, με την ευρω-κρίση και τα απόνερά της, με την αγωνία των επενδυτών να εξασφαλίσουν αποδόσεις υπό τη δαμόκλειο σπάθη της πιθανής κρίσης που θα προκαλούσε μία νέα «Lehman Brothers».

«Με το κυάλι» υψηλές αποδόσεις

Όπως συμβαίνει και με άλλους αναλυτές, ο Ντιρκ Μίλερ υποστηρίζει ότι μπορεί να δώσει μία απάντηση στις αγωνίες των επενδυτών. Πρόκειται για αμοιβαία κεφάλαια που διαχειρίζεται ο ίδιος. Ήδη το 2015 ο Γερμανός αναλυτής ίδρυσε μία δική του εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων, η οποία σήμερα ονομάζεται «DM Premium Strategie Defensiv Euro». Συνήθως οι επαγγελματίες του είδους υπόσχονται μία ετήσια απόδοση γύρω στο 6%, έτσι ώστε η πρόσοδος να υπερκαλύπτει αισθητά τον πληθωρισμό.

Πάντως, όπως επισημαίνει η γερμανική εφημερίδα Die Welt, όσοι επένδυσαν στη συνταγή του Ντιρκ Μίλερ απέχουν μακράν από την εκπλήρωση ενός τόσο φιλόδοξου στόχου. Στο χρονικό διάστημα 2015-2026 το «καλάθι των μετοχών» που έχει προτείνει ο Mr.DAX καταγράφει συνολικές απώλειες 11%. Και αυτό, παρότι ο ίδιος ο DAX έχει υπερδιπλασιαστεί στην ίδια περίοδο.

Σε μία πρώτη ανάγνωση ωστόσο, οι απώλειες της τάξης του 11% δεν εξηγούνται με το stock picking που υπογράφει ο Ντιρκ Μίλερ. Η εφημερίδα του Βερολίνου εικάζει ότι οφείλονται σε αμοιβές διαχείρισης για παράγωγα προϊόντα, τα οποία επίσης περιλαμβάνονται στο «καλάθι» του επενδυτή και υποτίθεται ότι αντισταθμίζουν κινδύνους από τη μελλοντική και ευμετάβλητη συμπεριφορά των μετοχών.

O «προφήτης της κρίσης»

Δεν είναι η πρώτη παρόμοια περίπτωση. Παλαιότερα, το γερμανικό περιοδικό DER SPIEGEL είχε αναφερθεί στον καθηγητή Οικονομικών Μαξ Όττε, συγγραφέα του ευπώλητου βιβλίου «Το crash που έρχεται», που κυκλοφόρησε το 2006 και -κατά τον Όττε- προέβλεπε την επερχόμενη κρίση χρέους. Μετά από αυτή την επιτυχία ο Μαξ Όττε ίδρυσε δική του εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων, προσφέροντας στους ενδιαφερόμενους δύο διαφορετικά επενδυτικά προϊόντα.

Το ένα από αυτά -όπως ανέφερε η έρευνα του DER SPIEGEL- κατέγραψε απώλειες σχεδόν 6% στην περίοδο 2013-2016, παρότι στο ίδιο διάστημα ο διεθνής δείκτης MSCI World εμφάνιζε άνοδο κατά 37%. Με άλλα λόγια: Μία επένδυση 50.000 ευρώ στον MSCI World θα απέφερε μέσα σε τρία χρόνια 68.500 ευρώ, ενώ στο επενδυτικό προϊόν του Όττε θα εμφάνιζε «υπόλοιπο λογαριασμού» μόλις 47.100 ευρώ.

Πηγές: dpa, Die Welt, Der Spiegel

Ανταπόκριση από τη Ρώμη

Έντονο προβληματισμό προκάλεσαν στην Ιταλία τα στοιχεία της Eurostat, βάσει των οποίων οι μόνες δύο χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις οποίες το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών μειώθηκε στο διάστημα των τελευταίων είκοσι ετών, είναι η Ιταλία και η Ελλάδα.

Πιο αναλυτικά, σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ρουμανία, σημειώθηκε εντυπωσιακή αύξηση της τάξης του 134%. Στη Γαλλία, οι οικογένειες σήμερα είναι κατά 21% πλουσιότερες σε σχέση με το 2004 και στη Γερμανία, κατά 24%. Στις τελευταίες θέσεις βρίσκονται η Ιταλία και η Ελλάδα, με μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος της τάξης του 3,9% και 5,1%, αντίστοιχα.

Όπως υπογραμμίζει σήμερα η εφημερίδα του Μιλάνου Corriere della Sera, «Η Ελλάδα ξεπέρασε, με τεράστιες θυσίες, μια βαθύτατη δημοσιονομική κρίση και «τα τελευταία χρόνια μπήκε σε τροχιά ανάκτησης της ανταγωνιστικότητας και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας». Σε ό,τι αφορά όμως την Ιταλία -προσθέτει η Corriere- η όλη αυτή κατάσταση δείχνει να οφείλεται σε μια γενικευμένη μείωση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων και σε μείωση της παραγωγικότητας.

Δυσοίωνες προβλέψεις οικονομικής ανάπτυξης

Μια προβληματική πραγματικότητα, στην οποία προστίθεται και η αύξηση των τιμών και που αποτελεί την πραγματική αχίλλειο πτέρνα της κυβέρνησης Μελόνι. Η χώρα είναι τελευταία, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και σε ό,τι αφορά τις προβλέψεις οικονομικής ανάπτυξης της επόμενης διετίας. Φέτος, δε, ο μέσος όρος αύξησης του ΑΕΠ στις χώρες της Ένωσης είναι 1,3%, ενώ η Ιταλία θα σταματήσει -σύμφωνα με την Κομισιόν- στο 0,4%, ενώ τα δεκαετή ομόλογα του ιταλικού δημοσίου συνεχίζουν να παρέχουν υψηλότερη απόδοση από εκείνα της Ελλάδας και της Πορτογαλίας.

Σε δέκα μέρες, το μεγαλύτερο συνδικάτο της χώρας (το κεντροαριστερό Cgil) πρόκειται να κατέβει σε γενική απεργία, διότι κρίνει εντελώς ανεπαρκή τα μέτρα της κυβέρνησης για να αντιμετωπισθεί η φτωχοποίηση των νοικοκυριών. Παρά τα εμφανή προβλήματα, η κυβέρνηση της Ρώμης δεν συναινεί με την αντιπολίτευση στην υιοθέτηση νόμου που να θεσπίζει τον κατοχυρωμένο, κατώτατο μισθό. «Γνωρίζουμε καλά τα συγκεκριμένα προβλήματα, για τα οποία όμως δεν ευθύνεται μόνον η δική μας κυβέρνηση», απαντά στις κριτικές η Μελόνι.

Όλο και περισσότεροι αναλυτές, τέλος, δεδομένης της όλης αυτής πραγματικότητας, διερωτώνται τι θα συμβεί το 2026, όταν πρόκειται να ολοκληρωθεί και η στήριξη που παρέχεται από την χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Ανταπόκριση από το Λονδίνο

Συνήθως οι επισκέψεις του Έλληνα πρωθυπουργού στη βρετανική πρωτεύουσα είχαν πιο «βαρύ» πρόγραμμα. Οικονομικές συναντήσεις, επίσκεψη στη Ντάουνινγκ Στριτ και τη βρετανική πρωθυπουργική κατοικία του Number 10, αναφορά στα Γλυπτά του Παρθενώνα.

Φέτος όμως είναι εστιασμένη στην ελληνική οικονομία και μόνο. Σήμερα Δευτέρα, από νωρίς το πρωί, ο Κυριάκος Μητσοτάκης παρευρέθηκε στο 4ο Επενδυτικό Συνέδριο που οργανώνει το Ελληνικό Χρηματιστήριο με τη Morgan Stanley στο Λονδίνο.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε δημόσια συζήτηση με τη Διευθύνουσα Σύμβουλο της αμερικανικής επενδυτικής εταιρείας, Κλερ Γούντμαν, ενώ στο πλαίσιο του συνεδρίου είχε προγραμματισμένες συναντήσεις με διεθνείς επενδυτές.

Ελληνική σταθερότητα και προοπτική το κυβερνητικό επιχείρημα

Κύριος στόχος είναι να αναδειχθεί η Ελλάδα κορυφαίος προορισμός για επενδυτικές ευκαιρίες. Σύμφωνα με τις ενημερώσεις, ο κύριος Μητσοτάκης είχε την ευκαιρία να παρουσιάσει, σύμφωνα με το κυβερνητικό επιχείρημα, τη συνεχιζόμενη πρόοδο της ελληνικής οικονομίας, βάσει του ρυθμού ανάπτυξης, της μείωσης της ανεργίας και του δημόσιου χρέους, αλλά και τις επενδύσεις που ήδη έχουν γίνει στη χώρα.

Παράλληλα, αναφέρθηκε και η μετατροπή της Ελλάδας σε ενεργειακό κόμβο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ενισχύοντας τη γεωπολιτική σημασία της χώρας.

Οξφόρδη και οικονομία

Αργότερα το απόγευμα, στη σχεδόν μονοήμερη αυτή επίσκεψη, ο Έλληνας πρωθυπουργός θα μεταβεί στην Οξφόρδη και στο Blavatnik School of Government (BSG) του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Εκεί θα έχει ανοιχτό διάλογο με την Κοσμήτορα της Σχολής και Καθηγήτρια Παγκόσμιας Οικονομικής Διακυβέρνησης, Νγκάιρ Γουντς.

Όπως επισημαίνεται, το BSG είναι παγκοσμίως ένα από τα κορυφαία κέντρα εκπαίδευσης και έρευνας στη δημόσια πολιτική.

Βερολίνο, μια ευρωπαϊκή μητρόπολη με ένα μωσαϊκό 170-190 γλωσσών, στις οποίες σχεδόν καθημερινά παράγεται λογοτεχνικό έργο, μεταξύ άλλων και με ελληνική χροιά, από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Τις ρίζες και το πολλά υποσχόμενο παρόν της ελληνόγλωσσης λογοτεχνικής παραγωγής της γερμανικής πρωτεύουσας διέτρεξε πρόσφατα το λογοτεχνικό Συμπόσιο PARATAXE, μια σύμπραξη του βερολινέζικου περιοδικού stadtsprachen magazin και του Κέντρου Νέου Ελληνισμού του Eλεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου.

Πίσω στον 18ο και 19ο αιώνα, το Βερολίνο υπήρξε κέντρο πολιτισμικής και μορφωτικής κινητικότητας που φιλοξένησε και Έλληνες λόγιους, σύμφωνα με τον Καθηγητή Μίλτο Πεχλιβάνο. Κατά τον 19ο αιώνα, μία σειρά σημαντικών διανοουμένων και λογοτεχνών, όπως ο Γεώργιος Βιζυηνός και ο Εμμανουήλ Ροΐδης άφησαν το στίγμα τους. Με το Βερολίνο συνδέθηκε επίσης και η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη. Στον πολυτάραχο 20ό αιώνα, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η νεοελληνική λογοτεχνία στη Γερμανία μετατρέπεται σε λογοτεχνία της εξορίας και καλλιεργείται στο Ανατολικό Βερολίνο.

Η Μέλπω Αξιώτη και ο Δημήτρης Χατζής ήταν δύο από τους εκπροσώπους της. Ωστόσο, και στο Δυτικό Βερολίνο Έλληνες λογοτέχνες όπως ο Βασίλης Βασιλικός, η Μαντώ Αραβαντινού, ο Μένης Κουμανταρέας και ο Θανάσης Βαλτινός εντάσσονται στη λογοτεχνία της εξορίας.

Στο τέλος αυτής της αναδρομής έγινε αναφορά στη μεταναστευτική λογοτεχνία, που σχετίζεται με τους Έλληνες «γκασταρμπάιτερ» τη δεκαετία του ’60 στην ΟΔΓ, καθώς και στη μετα-μεταναστευτική λογοτεχνία.

Παρατακτική λογοτεχνική δημιουργία

«Στο Βερολίνο υπάρχει χώρος για πολυάριθμες γλώσσες και πολλαπλές ταυτότητες, τα queer ή/ και τρανς άτομα μπορούν να βιώσουν ελεύθερα τη σεξουαλικότητά τους, δεν υφίστανται κοινωνικό αποκλεισμό και στερεότυπα. Η ελληνόφωνη λογοτεχνική κοινότητα του Βερολίνου, που αν και μικρή σε αριθμό διακρίνεται από δυναμικότητα, αποτελείται από ανήσυχα πνεύματα που ασφυκτιούσαν στην Ελλάδα και αναζητούσαν χώρο για δημιουργικότητα, πειραματισμό και αυτοδιάθεση», ανέφερε η συνδιοργανώτρια του συμποσίου, Άντζελα Κόντη, επιχειρώντας μια «ανθρωπογεωγραφία» της σημερινής ελληνόφωνης λογοτεχνικής παραγωγής στο Βερολίνο. Οι λόγοι που οδήγησαν πολλούς λογοτέχνες της νεότερης ελληνικής γενιάς στο Βερολίνο είναι τόσοι πολλοί, όσο και τα θέματα που πραγματεύονται.

Η ελληνόφωνη λογοτεχνία εμπεριέχει θέματα όπως η έμφυλη ταυτότητα, ο φεμινισμός, η κλιματική αλλαγή, η διεθνής πολιτική, οι πόλεμοι και οι γενοκτονίες, η περιθωριοποίηση και η κρίση ταυτότητας. Τι παρακινεί όμως τους ελληνόφωνους λογοτέχνες στη συγγραφή; Η επιθυμία αποτύπωσης της πραγματικότητας του Βερολίνου και η ανάγκη αντιπροσώπευσης, ανακούφισης και παρηγοριάς. Ένα άλλο θέμα είναι η νοσταλγία. Η συγγραφή στα ελληνικά, ενώ ζουν στο Βερολίνο, είναι μία συνειδητή και θαρραλέα πράξη αντίστασης «ενάντια στην αφομοίωση και την ισοπέδωση».

Η βραβευμένη και πολυμεταφρασμένη ποιήτρια και μεταφράστρια Δανάη Σιώζιου δήλωσε ότι «γράφει, γιατί ψάχνει για ελπίδα». Σε αυτή της την αναζήτηση θέλει «να δημιουργήσει χώρο στη γλώσσα για την ελπίδα, για την αναβίωσή της». Στα ποιήματά της χρησιμοποιεί θέματα από τη μυθολογία και τους προσδίδει νέα διάσταση, τα συνδέει με τη σύγχρονη εποχή. Προέρχεται από μία οικογένεια μεταναστών με πολλές ιστορίες, κάτι που την ενέπνευσε να γράψει τις δικές της ποιητικές ιστορίες.

Όπως χαρακτηριστικά είπε, «η ζωή και οι μητροπόλεις, όπως το Βερολίνο, μοιάζουν με έναν λαβύρινθο. Η αρχική ιδέα του λογοτέχνη επηρεάζεται από το μικροκλίμα και τους κανόνες του Βερολίνου, πρώτα πρέπει να χαθείς για να βρεις εντέλει τον δρόμο».

Ο κινηματογραφιστής, συγγραφέας και τραγουδιστής όπερας Αριστοτέλης Χαϊτίδης χρησιμοποιεί την μπαρόκ μουσική ως αισθητικό μέσο ενάντια στον κομφορμισμό. Το γεγονός ότι γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία από Έλληνες γονείς έχει σημαδέψει την ταυτότητά του και είναι έκδηλο σε όλες τις πτυχές του έργου του. Γράφει στα ελληνικά και στα γερμανικά, δύο γλώσσες με διαφορετική μουσικότητα. Η συγγραφή είναι γι’ αυτόν «μία σύνθεση, όπως όλα τα πράγματα στη ζωή».

Ο αλβανικής καταγωγής συγγραφέας και μεταφραστής Ελσόν Ζγκούρη στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Όλες οι γάτες είναι όμορφες μιλά για την εμπειρία της μετανάστευσης, την ταυτότητα και την καθημερινότητα μεταξύ Αλβανίας, Ελλάδας και Γερμανίας. Ως Αλβανός στην Ελλάδα αντιμετώπισε ρατσισμό και διακρίσεις. Το Βερολίνο υπήρξε σταθμός στη ζωή του, ήταν «ένα game changer», εδώ δεν βίωσε στερεότυπα λόγω καταγωγής ή γλώσσας. Είναι πολιτικό ον, αλλά «δεν υπάρχει πολιτική διάσταση και στόχος στο έργο του». Η συγγραφή είναι γι’ αυτόν «μία μορφή θεραπείας».

Τάσεις και ελληνόφωνη λογοτεχνική σκηνή

Στη συζήτηση με τίτλο Τάσεις & Σκηνή τέθηκαν ερωτήματα για την πολιτική και οικονομική κρίση στην πόλη, για την ελληνική λογοτεχνία στη γερμανική πρωτεύουσα και κατά πόσον η συγγραφή στα ελληνικά αποτελεί εμπόδιο.

Η Βίβιαν Στεργίου είναι εκπρόσωπος της νεότερης γενιάς Ελλήνων συγγραφέων. Γράφει αποκλειστικά στα ελληνικά, γιατί «τρέφει μεγάλη αγάπη για τη γλώσσα και πιστεύει στη σπουδαιότητα της μετάφρασης ως γέφυρας που ενώνει τους πολιτισμούς», όπως είπε, αν και η Ελλάδα υστερεί στην προβολή και προώθηση της ελληνόφωνης λογοτεχνίας. Κάποιες από τις ιστορίες στις δύο συλλογές διηγημάτων της εκτυλίσσονται στο Βερολίνο και αφηγούνται τη ζωή των αποδήμων στην Ευρώπη.

Επέλεξε να γράψει στο Βερολίνο τον θεατρικό μονόλογο Iphigenia/Prey που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου και πραγματεύεται θέματα όπως το φαινόμενο της γυναικοκτονίας και τι σημαίνει να είσαι γυναίκα τη σημερινή εποχή. Η απόσταση από την Ελλάδα τη βοηθά να είναι «πιο ειλικρινής, ελεύθερη και θαρραλέα» και της χαρίζει «την αντικειμενική ματιά της εξωτερικής παρατηρήτριας».

Το Βερολίνο είναι «ένας τόπος ελευθερίας και πηγή έμπνευσης, της προσφέρει τη δυνατότητα να παρατηρεί τους ανθρώπους. Η πολυμορφία και η διαφορετικότητα συμβάλλουν στην απουσία άσκησης κριτικής και δεν προσβάλλουν την ύπαρξη των queer ατόμων». Η πολιτική κατάσταση και η στεγαστική κρίση έχουν αφήσει έντονα τα σημάδια τους στην πόλη και την ανησυχούν βαθύτατα. Η άνοδος της Ακροδεξιάς και οι περικοπές για τους καλλιτέχνες οδηγούν, κατά την άποψή της, σε «αποδημοκρατικοποίηση της τέχνης». Τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Γερμανία, «η λογοτεχνία δεν μπορεί να ευδοκιμήσει χωρίς χρηματοδότηση».

Η συγγραφέας, ποιήτρια και συνθέτης Mary Jo Fakitsa, μια από τις featured poets, δήλωσε ότι γι' αυτήν «το Βερολίνο υπήρξε αποκάλυψη». Στο Βερολίνο μπόρεσε «να βρει την ταυτότητά της και να εκφραστεί ως intersex άτομο, σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπου αντιμετώπισε bullying».

Ο λόγος της έντονα πολιτικός, ασκώντας σφοδρή κριτική στη συντηρητική ελληνική κυβέρνηση, στην ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία και στους προέδρους Τραμπ και Πούτιν. Πιστεύει ότι αυτοί «είναι η ρίζα πολλών κακώς κείμενων και πρέπει να ορθώσουμε αντίσταση». Διάβασε αποσπάσματα από την ποιητική της συλλογή με τίτλο Nirwanakind (Παιδί νιρβάνα) που είναι γραμμένη στα γερμανικά.

Νεοελληνική λογοτεχνία στην Αθήνα του Σπρέε

Με ένα μπλοκ ανάγνωσης με τον τίτλο ODYSSEE IN SPREEATHEN (Οδύσσεια στην Αθήνα του Σπρέε), ολοκληρώθηκε αυτό το ενδιαφέρον φθινοπωρινό ταξίδι στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία στο Machinenhaus του Βερολίνου. «Αθήνα του Σπρέε» σημειωτέον είναι ένα παρωνύμιο του Βερολίνου από τις αρχές του 18ου αιώνα.

Η συγγραφέας, μεταφράστρια και πολιτιστική παραγωγός Μαρίνα Αγαθαγγελίδου ήθελε «να φύγει από την Ελλάδα και να ζήσει σε μία άλλη χώρα». Το Βερολίνο προσελκύει νέους ανθρώπους. Η γερμανική γλώσσα και η θεατρική σκηνή της πόλης συνετέλεσαν στην απόφασή της. Στο μυθιστόρημά της Ρεπαράζ θίγει καίρια και παγκόσμιου βεληνεκούς θέματα, όπως η μετανάστευση, η (μη) ένταξη/ενσωμάτωση στην κοινωνία και η αποξένωση. Τη μετάφραση στα γερμανικά επιμελήθηκε ο Τέο Βότσος.

Ο Γεράσιμος Μπέκας γράφει από την άλλη στα γερμανικά, αλλά και οι 2 γλώσσες τού είναι οικείες. Είναι της άποψης ότι «οι πολιτισμικές διαφορές δεν είναι απαραίτητα εθνικές». Στο θεατρικό έργο του Τα σκυλιά θίγει το θέμα της περιθωριοποίησης, της παράλληλης κοινωνίας. Τον προβληματίζει ότι «η ελευθερία της τέχνης περιορίζεται παγκοσμίως» και μας προτρέπει να τη στηρίξουμε.

Μία γιορτή της τέχνης του λόγου

Το συμπόσιο PARATAXE Symposium XVII: ΒερολινοΓΡΑΦΙA = BerlinoGRAFIE διοργανώθηκε τον περασμένο μήνα στο Machinenhaus της Kulturbrauerei στη γερμανική πρωτεύουσα από το λογοτεχνικό περιοδικό stadtsprachen magazin και το Κέντρο Νέου Ελληνισμού (CeMoG) του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου.

Φιλοξενήθηκαν οι εξής λογοτέχνες: Μαρίνα Αγαθαγγελίδου, Franck-Lee Alli-Tis aka V Stylianidou, Χρήστος Αστερίου, Ελσόν Ζγκούρη, Βασίλης Κοντόπουλος, Μαρία Κωνσταντή, Νίκος Λυγγούρης, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Γεράσιμος Μπέκας, Αναστασία Πατσούρη aka AnarSea, Δανάη Σιώζιου, Βίβιαν Στεργίου, Mary Jo Fakitsa, Γιώργης Φωτόπουλος και Αριστοτέλης Χαϊτίδης – εκπρόσωποι διαφορετικών γενιών, φύλων και μορφών λογοτεχνικής έκφρασης, όπως μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα, θεατρικά έργα, ποίηση slam και spoken word.

Την επιμέλεια ανέλαβε η Άντζελα Κόντη, συντάκτρια και παρουσιάστρια του ελληνόφωνου προγράμματος COSMO sta ellinika, η οποία προλόγισε την εκδήλωση από κοινού με τον Μάρτιν Γιανκόφσκι, υπεύθυνο του πρότζεκτ PARATAXE και εκδότη του περιοδικού stadtsprachen magazin.

Ανταπόκριση από το Λονδίνο

Ας πάρουμε ως παράδειγμα την Ημέρα του Αγίου Πατρικίου, η γνωστή St. Patrick’s Day. Πρόκειται για τον προστάτη της Ιρλανδίας και η εθνική εορτή έχει συνδεθεί άρρηκτα με την κατανάλωση μπύρας. Μάλιστα, πολλές χώρες παγκοσμίως την έχουν υιοθετήσει ως ημέρα εορτασμών και ας μην έχουν άμεσα σχέση με την Ιρλανδία.

Στο μυαλό των περισσότερων, οι Ιρλανδοί φημίζονται για την κατανάλωση αλκοόλ και ό,τι αυτή συνεπάγεται. Τι συμβαίνει όμως όταν ο πληθυσμός της χώρας διχάζεται μεταξύ καλού και κακού, παράδοσης και εξέλιξης;

Με διαφορετική οπτική το ΒBC και ο Guardian αναδεικνύουν τα παραπάνω. Ο τίτλος του BBC γράφει: «Το ποτό είναι τρόπος ζωής για την Ιρλανδία , μπορεί μια προειδοποιητική ετικέτα να το αλλάξει αυτό; Ενώ ο Guardian αναφέρει: «Μπορείς να έχεις μια κοινότητα χωρίς ψυχαγωγία; Αναλυτές των ιρλανδικών παμπ προειδοποιούν για μείωση του αριθμού τους».

Μια «χαλαρή» βραδιά: 2 λίτρα μπύρας

Σύμφωνα με δηλώσεις Ιρλανδών στο BBC, η κοινωνικοποίηση και το αλκοόλ είναι άρρηκτα συνδεδεμένες έννοιες και ενσωματωμένες στον κοινωνικό ιστό της χώρας. Την ίδια ώρα, ο Guardian αναφέρει ότι οι ιρλανδικές παμπ έχουν αναγνωριστεί επίσημα ως πολιτιστικός θησαυρό από την ακαδημαϊκή κοινότητα, η οποία τις μελετά υπό το πρίσμα των επιστημών της ιστορίας, της κοινωνιολογίας, της λογοτεχνίας, και άλλων.

Για πολλούς είναι και η μόνη επιλογή. Οι επιλογές στη χώρα δεν είναι και τόσες πολλές, με μια «χαλαρή» βραδιά να έχει 3 pints μπύρας, δηλαδή περίπου 2 λίτρα, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις η ποσότητα μπορεί να φτάσει τα 6 μεγάλα ποτήρια.

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, Ιρλανδία, Ελλάδα και Σουηδία είναι πρώτες στα ποσοστά μέθης, με περισσότερο από το 40% του πληθυσμού να μεθάει τουλάχιστον μια φορά το μήνα. Παράλληλα, όμως στοιχεία του Drinks Industry Group of Ireland η κατανάλωση έχει μειωθεί κατά περίπου 1/3 τα τελευταία 25 χρόνια και ο μέσος όρος που οι νέοι ξεκινούν να πίνουν ανέβηκε στα 17 έτη από τα 15.

Προειδοποιητικές ετικέτες

Από το 2023 η ιρλανδική κυβέρνηση πέρασε στη νομοθεσία της την εφαρμογή προειδοποιητικών ετικετών υγείας πάνω σε μπουκάλια αλκοόλ που τονίζουν τον κίνδυνο ηπατικής νόσου και θανατηφόρων μορφών καρκίνου.

Παρόλα αυτά, καθυστερεί την εφαρμογή του μέτρου μέχρι το 2028, κάνοντας λόγο για αβεβαιότητα στο παγκόσμιο εμπόριο. Πολλοί υποστηρίζουν ότι πρόκειται για πιέσεις της βιομηχανίας ποτών. Ο φορέας του κλάδου, Drinks Ireland,υποστηρίζει ότι το ζήτημα πρέπει να συμφωνηθεί σε επίπεδο ΕΕ για να μπει σε εφαρμογή.

Την ίδια ώρα οι ιρλανδικές παμπ κλείνουν. Τα τελευταία 20 χρόνια η χώρα έχασε περισσότερες από 2.100 παμπ. Μεταξύ των αιτιών συγκαταλέγονται η αύξηση των φόρων των αλκοολούχων ποτών, οι τιμές των ακινήτων και οι νόμοι περί οδήγησης υπό την επήρεια αλκοόλ.

Όπως τονίζει η εφημερίδα Guardian, το κλείσιμο των θρυλικών χώρων εστίασης, όχι μόνο αλλάζει την ταυτότητα της πόλης, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα κοινωνικής απομόνωσης και συνοχής.

«Είναι ντυμένο από πάνω ως κάτω μέσα στο λευκό μετάξι, πράγμα που δημιουργεί ένα κάποιο ρίγος στην αίθουσα. Φοράει ένα λευκό μεταξωτό σακάκι με θαυμάσιο κόψιμο και από μέσα ζωνάρι, από λευκό μετάξι είναι ακόμα και τα παπούτσια του. Αλλά κάτω από το λευκό μεταξωτό παντελονάκι χτυπάνε στο μάτι τα γυμνά ποδαράκια του που είναι εντελώς σκούρα· γιατί είναι ένα αγόρι από την Ελλάδα.» Ο μικρός ήρωας στο διήγημα αυτό του Τόμας Μαν με τίτλο «Το παιδί-θαύμα», που δημοσιεύθηκε στο χριστουγεννιάτικο ένθετο της εφημερίδας Neue Freie Presse το 1903, λέγεται Μπίμπης Σακελαφύλακας και δίνει κονσέρτο πιάνου μπροστά σε εκλεκτή ομήγυρη στο Μόναχο.

Το κονσέρτο αυτό είχε όντως δοθεί στις 22 Νοεμβρίου του 1903 στην αίθουσα Ρίχαρντ Βάγκνερ του πολυτελούς ξενοδοχείου Bayerischer Hof με την παρουσία πολλών ευγενών, μεταξύ άλλων και της πριγκίπισσας Θηρεσίας, αλλά και του Τόμας Μαν. Και το παιδί-θαύμα ήταν όντως ένα οκτάχρονο ελληνόπουλο, ο μετέπειτα διακεκριμένος πιανίστας, μουσουργός και παιδαγωγός Λυκούργος "Λώρης" Μαργαρίτης.

25 και πλέον χρόνια πριν τιμηθεί με το Νομπέλ Λογοτεχνίας ο Τόμας Μαν γράφει με ελληνική κατά κάποιον τρόπο αφορμή ένα αριστουργηματικό πεζό για τη φυσιογνωμία του καλλιτέχνη, ενός παλιάτσου με θεϊκή όμως σπίθα, για την πρόσληψη του ταλέντου, για την υποκρισία και την ειλικρίνεια. Μέσα σε δέκα όλες κι όλες σελίδες μια επιτομή της τέχνης και της κοινωνίας.

Το ταλέντο και οι άλλοι

Ο Μπίμπης που παίζει απόψε αποκλειστικά δικές του συνθέσεις είναι ένα λεπτεπίλεπτο πλάσμα με γερούς όμως, ασκημένους στο πιάνο καρπούς. Οι παριστάμενοι ξεσπούν σε επευφημίες μόλις τελειώσει το ζωηρό κομμάτι του «Ο μπούφος και τα σπουργίτια», αλλά δεν ενθουσιάζονται με το έργο «Φαντασία» που ο ίδιος θεωρεί το καλύτερό του, δεν προσέχουν καν το σημείο με το αριστοτεχνικό πέρασμα στη ντο δίεση ελάσσονα.

Τον παρακολουθεί η ρυτιδιασμένη πια πριγκίπισσα, θρονιασμένη στη βελούδινη πολυθρόνα της με τα περσικά υποπόδια από κάτω. Αλλά και όλοι οι άλλοι με τις αντιδράσεις και τις κρυφές σκέψεις τους. Ένας γέρος με καρούμπαλο στην καράφλα και εντυπωσιακό δαχτυλίδι συγχύζεται που πρέπει τώρα να ακούνε αυτόν τον πιτσιρίκο, αν και ομολογεί ότι το ταλέντο είναι τελικά θείο δώρο. Ένας έμπορος με μύτη παπαγάλου υπολογίζει όλη την ώρα τί θα αποκομίσει ο καλλιτέχνης από τα πανάκριβα εισιτήρια, αν αφαιρεθούν τα έξοδα της διοργάνωσης. Μια δασκάλα πιάνου βρίσκει τις κινήσεις των χεριών του Μπίμπη ανάγωγες και φαντάζεται να τον μάθαινε η ίδια τις σωστές με την πειθώ του χάρακα. Μια κοπέλα ονειρεύεται να φιληθεί με τον Μπίμπη, αν και ξέρει ότι είναι ανάρμοστο να φιλιέσαι μ’ ένα παιδί. Και ο κριτικός που δεν έγινε ποτέ καλλιτέχνης σκέφτεται τι επιτρέπεται να γράψει και τι όχι για τον Μπίμπη. Εν τέλει το κονσέρτο στέφεται από μεγάλη επιτυχία, ο Μπίμπης αποθεώνεται κι ενώ αυτός υποκλίνεται φέρνουν και ακουμπούν στο πιάνο του τα στεφάνια που του στέλνουν οι ευγενείς.

Το λόμπι των Ελληνίδων

Η Ημερησία των Αθηνών κάνει λόγο για θρίαμβο στην ανταπόκρισή της από το Μόναχο για την εμφάνιση του Λώρη Μαργαρίτη και θεωρεί «σπάνιον γεγονός» την αθρόα προσέλευση της αριστοκρατίας. Η αλήθεια είναι ότι είχε φροντίσει για την παρουσία των ευγενών η βαρωνίς Schrottenberg που δεν ήταν άλλη από την Ασπασία Καρπούνη, πρώην κυρία επί των τιμών της Αμαλίας. Είχε ακολουθήσει το 1862 την έκπτωτη βασίλισσα στην «εξορία», στην πατρίδα του συζύγου της Όθωνα δηλαδή. Ήδη στην Αθήνα η Ασπασία είχε διακριθεί ως «εὐθαλές ἄνθος ἐν ταῖς συναναστροφαῖς». Εμφάνιση, ήθος και καλλιέργεια ήταν προσόντα υπερεθνικά που τη βοήθησαν μετά να καλοπαντρευτεί στη Γερμανία.

Από κοντά και η ανιψιά της Αμαλία Κλάους, κόρη της Θωμαΐδος Καρπούνη και του σταφιδέμπορου Γουσταύου Κλάους, η οποία είχε στο μεταξύ προαχθεί σε βαρωνίδα von Perfall. Στο δικό της μέγαρο μάλιστα ο Λώρης εμφανίστηκε το 1904, αφού προηγουμένως είχε γίνει δεκτός και στη Βασιλική Αυλή. Σε αυτό το πλέγμα των δημοσίων σχέσεων να μην ξεχάσουμε και την παρούσα στο κονσέρτο βαρωνίδα Würzburg, δηλαδή την Ρηγγίνα Φίλωνος που ήρθε αργότερα στη Γερμανία και έγινε κυρία επί των τιμών στην υποκατάστατη αυλή που είχε δημιουργήσει προς παραμυθία της η έκπτωτη Αμαλία στη Βαμβέργη.

Και ο λογοτεχνικός Μπίμπης; Πώς αντιδρούσε σε όλα αυτά; Φερόταν απλώς σαν παιδί: «Η κυρία επί των τιμών πλησιάζει τον Μπίμπη βάσει της διαταγής που είχε· του βγάζει κάτι χνούδια και στρώνει το μεταξωτό σακάκι του, ώστε να είναι άψογος για την περίσταση, τον πιάνει από το μπράτσο, τον οδηγεί στην πριγκίπισσα και του κάνει με τη δέουσα σοβαρότητα νεύμα να φιλήσει το χέρι της Αυτής Μεγαλειότητος. „Πώς τα καταφέρνεις, παιδί μου;“ ρωτά η πριγκίπισσα. „Σου έρχονται όλα αυτά αυθόρμητα στο μυαλό μόλις κάτσεις κάτω;“ – „Oui, Madame“, απαντά ο Μπίμπης. Μέσα του όμως σκέφτεται: „Δεν μας παρατάς τώρα, γριά καρακάξα;…“ Μετά κάνει δειλά και ανάγωγα στροφή και πηγαίνει πάλι στους δικούς του.»

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπει ότι ο πληθυσμός στα κράτη-μέλη της θα μειωθεί από σήμερα 451 εκατομμύρια σε περίπου 432 εκατομμύρια έως το 2070. Την ίδια στιγμή το ποσοστό ηλικιωμένων αυξάνεται ραγδαία. Ήδη, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, περίπου το 25% του πληθυσμού είναι 65 ετών και άνω. Όσο όμως συρρικνώνεται ο εργασιακά ενεργός πληθυσμός, ολοένα λιγότεροι εργαζόμενοι χρηματοδοτούν έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό συνταξιούχων.

Για να καλύψουν ακόμη και τις συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις καλύπτουν τα χρηματοδοτικά κενά από τον κρατικό προϋπολογισμό. Στη Γερμανία, αυτή η ενίσχυση ξεπέρασε φέτος τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ και αναμένεται να ξεπεράσει τα 150 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2040.

Μερικά ενδεικτικά παραδείγματα χωρών της ΕΕ: Η Ιταλία δαπανά σήμερα, με 16% του ΑΕΠ, τα περισσότερα για συντάξεις στην Ευρώπη. Στη Γερμανία το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται γύρω στο 10%. Στην Ιταλία ωστόσο οι συντάξεις λειτουργούν συχνά και ως «δίκτυο κοινωνικής ασφάλειας» για ολόκληρες οικογένειες, καθιστώντας ενδεχόμενες περικοπές σχεδόν αδύνατες. Βάσει των εκθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πληθυσμιακή γήρανση, η Ελλάδα διέθεσε το 2022 το 14,5% του ΑΕΠ της για συντάξεις. Αναμένεται ότι μέχρι το 2040 το ποσοστό αυτό θα μειωθεί στο 13,7%. Η Ισπανία, η οποία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων στην Ευρώπη, θα αυξήσει, όπως όλα δείχνουν, σημαντικά για το λόγο αυτό, τα επόμενα χρόνια την κρατική χρηματοδότηση των συντάξεων.

Λιγότερες εισφορές, χαμηλότερη σύνταξη

Σουηδία και βαλτικές χώρες έχουν συνειδητά επιλέξει έναν διαφορετικό δρόμο. Η χορήγηση συντάξεων ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό έναν απλό κανόνα: μόνο ό,τι καταβάλλεται σε εισφορές μπορεί να καταβληθεί στους συνταξιούχους.

Εάν, δηλαδή, τα έσοδα μειωθούν λόγω δημογραφικών αλλαγών, αναπροσαρμόζονται προς τα κάτω οι συντάξεις. Το σύστημα αυτό έχει ένα σημαντικό μειονέκτημα. Στα κράτη της Βαλτικής, τα ποσοστά σχετικής φτώχειας μεταξύ ηλικιωμένων είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, επειδή οι συντάξεις δεν συμβαδίζουν με μισθούς και τιμές.

Τα συνταξιοδοτικά συστήματα στην Ευρώπη είναι πολύπλοκα. Πολλές χώρες έχουν υβριδικά συστήματα που συνδυάζουν αναδιανομή, κεφαλαιοποίηση ή και διασφάλιση βασικού εισοδήματος. Εννέα κράτη-μέλη της ΕΕ συνδέουν το όριο συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής. Σε αυτές ανήκουν Δανία, Ολλανδία, Εσθονία και Σλοβακία.

Στην Πορτογαλία ισχύει από το 2014 ο εξής κανόνας: για κάθε έτος αύξησης του προσδόκιμου ζωής, παρατείνεται κατά περίπου ένα οκτάμηνο το όριο συνταξιοδότησης. Έτσι σήμερα η ηλικία συνταξιοδότησης στην Πορτογαλία βρίσκεται στα 66 έτη και επτά μήνες. Ο ΟΟΣΑ προβλέπει ότι μακροπρόθεσμα το όριο συνταξιοδότησης σε αρκετές χώρες με αυτόματη αναπροσαρμογή του ορίου συνταξιοδότησης, ενδέχεται να φθάσει και ίσως ξεπεράσει τα 70 χρόνια. Στη Γαλλία τώρα, η οποία δεν διαθέτει παρόμοιο μηχανισμό προσαρμογής, η σταδιακή αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 αναβλήθηκε για πολιτικούς λόγους μέχρι τις επόμενες προεδρικές εκλογές.

Οι συντάξεις στην Ελλάδα στο 88,5% του μισθού

Ανεξάρτητα από το σύστημα συνταξιοδότησης της εκάστοτε χώρας, οι μελλοντικές συντάξεις θα είναι χαμηλότερες σε σχέση με τους μισθούς, εκτός εάν οι πολίτες εργάζονται για περισσότερα χρόνια ή στραφούν στη ιδιωτική σύνταξη.

Ο ΟΟΣΑ αναφέρει ότι κατά μέσο όρο οι συντάξεις διαμορφώνονται στην Ευρώπη περίπου στο 61% του μισθού. Υπάρχουν ωστόσο σημαντικές διακυμάνσεις: Ενώ η Εσθονία, η Λιθουανία και η Ιρλανδία πέφτουν εν μέρει κάτω από το 40%, χώρες όπως Ολλανδία, Πορτογαλία και Τουρκία φτάνουν στις συντάξεις τους σε πάνω από το 90% μισθού, με την Ελλάδα να φθάνει το 88,5%. Η Γερμανία, η Γαλλία και η Σουηδία βρίσκονται γύρω στο 50%.

Καθοριστικό ρόλο για το βιοτικό επίπεδο μετά τη συνταξιοδότηση διαδραματίζουν επικουρικές και ιδιωτικές συντάξεις, καθώς και αποταμιεύσεις, οι οποίες καλούνται σε πολλές χώρες να αντισταθμίσουν τις χαμηλές συντάξεις.

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος

«Σκέφτεσαι να γυρίσεις;». Είναι η ερώτηση που κάνω συχνότερα στους Έλληνες ιδρυτές και επιστήμονες στη σειρά #GreekTechFounders για την Deutsche Welle. Σημαντική για τους ανθρώπους γύρω τους, για γονείς που ελπίζουν, για φίλους που φαντάζονται μια πιθανή επιστροφή.

Κι όμως, όσο κρίσιμη κι αν μοιάζει, η ερώτηση ξεκινά στην πραγματικότητα από λάθος αφετηρία. Γιατί προϋποθέτει ότι η απόφαση βασίζεται σε μια ρομαντική αίσθηση καθήκοντος ή σε μια άνετη δυνατότητα επιλογής. Δεν λαμβάνει υπόψη πως η πορεία ενός ανθρώπου δεν διαγράφεται στο κενό, αλλά μέσα σε ένα σύστημα που άλλοτε ενθαρρύνει, άλλοτε αποθαρρύνει, και συχνά αναγκάζει.

Η μαζική φυγή μισού εκατομμυρίου νέων από την Ελλάδα μέσα σε μια δεκαετία περιγράφεται συχνά -και σωστά- ως εθνική απώλεια. Όμως στο επίπεδο των ατομικών διαδρομών, αυτή η φυγή μεταφράστηκε σε εκατοντάδες χιλιάδες ιστορίες προόδου, καταξίωσης, δημιουργικότητας, ίσως και προσωπικής ευτυχίας.

Αν κοιτάξει κανείς τις ζωές πίσω από τους αριθμούς, θα δει ανθρώπους που βρήκαν χώρο να δοκιμάσουν πράγματα, να αναμετρηθούν με υψηλές απαιτήσεις και να ανταμειφθούν για την προσπάθειά τους. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να ζητήσει από κάποιον να παραιτηθεί από αυτό, στο όνομα μιας αφηρημένης προσδοκίας επιστροφής ή μιας υπερβατικής υποχρέωσης προς την πατρίδα.

Την ίδια στιγμή, όμως, ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε συλλογικά για τους «πετυχημένους Έλληνες του εξωτερικού» αποκαλύπτει μια βαθύτερη αμηχανία. Οι τίτλοι τύπου «παιδί-θαύμα» ή «Ελληνίδα πρωτοπόρος» λειτουργούν ως εύκολα αφηγηματικά τεχνάσματα που υπόσχονται εθνική υπερηφάνεια χωρίς να απαιτούν πραγματική αυτοκριτική. Μοιάζει σαν να θέλουμε να πιστέψουμε ότι η επιτυχία είναι μια υπόθεση σχεδόν μεταφυσική, αποτέλεσμα έμφυτου ταλέντου, «καλών γονιδίων» ή κάποιας εθνικής ιδιοσυγκρασίας.

Έτσι αποφεύγουμε να δούμε τους πραγματικούς παράγοντες: ότι το ταλέντο από μόνο του δεν εγγυάται τίποτα χωρίς υποστήριξη, πόρους, σοβαρό mentoring, πρόσβαση σε χρηματοδότηση, ένα περιβάλλον που σέβεται τον χρόνο και τη φιλοδοξία του νέου επιστήμονα και επιχειρηματία. Ο ντετερμινισμός της «διάνοιας» αποκρύπτει ακριβώς αυτό που οφείλουμε να εξετάσουμε: τις συνθήκες που επιτρέπουν σε μια ιδέα να εξελιχθεί σε προϊόν, σε μια ομάδα να εξελιχθεί σε εταιρεία, σε μια φιλοδοξία να εξελιχθεί σε πραγματικότητα.

Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν σκέφτονται να επιστρέψουν. Είναι άλλο, πιο δύσκολο: τι πρέπει να αλλάξει, ώστε οι επόμενοι να μη χρειαστεί να φύγουν;

Σε αυτό το ερώτημα οι ιστορίες της σειράς #GreekTechFounders λειτουργούν αποκαλυπτικά. Η Ειρήνη, ο Νίκος, ο Γιώργος, ο Λεωνίδας, παρότι διαφορετικοί μεταξύ τους, μοιράζονται μια κοινή συνθήκη: όλοι έχουν περάσει από το UnternehmerTUM, το κέντρο καινοτομίας του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου – ένα είδος «θερμοκοιτίδας» για τεχνολογικά οράματα, όπου το 2024 ιδρύθηκαν πάνω από 100 startups. Ενώ την ίδια χρονιά στήριξε περισσότερες από 1.100 ομάδες νέων επιχειρηματιών.

Δεν είναι σύμπτωση ότι το UnternehmerTUM αναδείχθηκε για δύο συνεχόμενα έτη ως το κορυφαίο innovation hub της Ευρώπης από τους Financial Times. Ούτε είναι σύμπτωση ότι κανένα ελληνικό ή κυπριακό hub δεν βρέθηκε στο top-100. Το πρώτο κυπριακό εμφανίζεται στη θέση 104, το πρώτο ελληνικό στην 105η.

Ακόμα κι αν κανείς θέλει να αποφύγει τη σύγκριση με την ισχυρή Γερμανία, υπάρχουν κέντρα καινοτομίας από μικρότερες χώρες – την Πορτογαλία, την Κροατία, ακόμα και τη Βοσνία- Eρζεγοβίνη – που εμφανίζονται υψηλότερα.

Αυτές οι συγκρίσεις δεν στοχεύουν να μειώσουν. Στοχεύουν να αναδείξουν τη διαφορά. Στο Μόναχο η διαδρομή είναι ενιαία: στο MakerSpace οι ιδέες γίνονται πρωτότυπα, στα venture labs συναντούν χρηματοδότηση, στις συνεργασίες με τη βιομηχανία δοκιμάζονται στην πραγματικότητα. Αυτή η συνέχεια μειώνει δραστικά την απόσταση ανάμεσα στην έρευνα και στο προϊόν. Δεν υπόσχεται σε κανέναν ότι θα γίνει «unicorn». Υπόσχεται όμως ότι δεν θα χρειαστεί να ξεκινήσει μόνος, στο κενό.

Ένα ελληνικό πανεπιστήμιο δεν χρειάζεται να αντιγράψει το UnternehmerTUM σε κλίμακα, ούτε μπορεί, εφόσον ο προϋπολογισμός όλων των ελληνικών πανεπιστημίων για την τετραετία 2021/ 2024 δεν αγγίζει καν τον ετήσιο προϋπολογισμό του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου.

Χρειάζεται όμως να υιοθετήσει τη λογική του: τη θεσμική δέσμευση ότι η τεχνολογική γνώση πρέπει να έχει δίοδο προς την αγορά, ότι οι ερευνητές και φοιτητές πρέπει όχι απλώς να «παράγουν ιδέες», αλλά να διατηρούν την πνευματική και οικονομική αξία όσων δημιουργούν, να έχουν ξεκάθαρα δικαιώματα επί των αποτελεσμάτων της δουλειάς τους και να επιβραβεύονται έμπρακτα, όταν αυτές οι ιδέες μετατρέπονται σε προϊόν, υπηρεσία ή επιχείρηση.

Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη συμφωνία συνεργασίας μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της Mistral AI αποτελεί ένα ρεαλιστικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η συμφωνία προβλέπει την εκπαίδευση Ελλήνων φοιτητών και αποφοίτων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου σε εξειδικευμένα προγράμματα της εταιρείας, προσφέροντας πρόσβαση σε τεχνογνωσία αιχμής. Θα ήταν όμως ακόμα ουσιαστικότερο αν δεν περιοριζόταν στην κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού, αλλά επεκτεινόταν στη σταθερή στήριξη του Κέντρου Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας του ΕΜΠ.

Γιατί εκεί ακριβώς συναντιέται η ακαδημαϊκή δημιουργία με την οικονομική στρατηγική μιας χώρας: όταν οι ιδέες μπορούν να εξελιχθούν σε προϊόντα, σε υπηρεσίες, σε τεχνολογίες, τότε η προσέλκυση ξένων επενδύσεων παύει να αφορά μόνο τα ακίνητα ή τον τουρισμό: επενδύσεις που συχνά φέρνουν εισόδημα, αλλά όχι τεχνολογική πρόοδο. Και χωρίς την οποία καμία χώρα δεν μπορεί να αλλάξει την παραγωγική της βάση.

Η επιστροφή των «Ελλήνων του εξωτερικού» θα μπορούσε πράγματι να προσφέρει
σημαντική αξία σε αυτό. Αν θέλουμε όμως πραγματικά να σταματήσουμε το brain drain, πρέπει να πάψουμε να ρωτάμε αν θα «γυρίσουν πίσω» και να αρχίσουμε να χτίζουμε συνθήκες που δεν θα τους αναγκάζουν να φύγουν εξαρχής. Όταν πάψουμε να μιλάμε για «διαμάντια που έφυγαν» και αρχίσουμε να μιλάμε για οικοσυστήματα που μπορούν να κρατήσουν, να εξελίξουν και να πολλαπλασιάσουν αυτά τα «διαμάντια», τότε θα έχουμε πραγματικά ξεκινήσει από την σωστή αφετηρία.

«Τρεις χώρες, δύο λίμνες, ένας προορισμός». Με αυτή τη φράση περιγράφει η Ελληνίδα περιβαλλοντολόγος Μυρσίνη Μαλακού το όραμα στα Βαλκάνια για το οποίο εργάζεται εδώ και 30 χρόνια.

Η Μαλακού είναι επικεφαλής της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ), μιας ελληνικής ΜΚΟ που αγωνίζεται να διατηρήσει ένα από τα αρχαιότερα συστήματα γλυκού νερού στην Ευρώπη, τις λίμνες των Πρεσπών.

Η λεκάνη των λιμνών, που περιβάλλεται από βουνά και όπου βρίσκονται η Μεγάλη Πρέσπα και η Μικρή Πρέσπα, διαμορφώθηκε πριν από περίπου πέντε εκατομμύρια χρόνια, πολύ πριν οι άνθρωποι ενταχθούν στο οικοσύστημα ή χαραχθούν εθνικά σύνορα.

Σήμερα αυτά τα δύο εντυπωσιακά γραφικά και σε μεγάλο βαθμό παρθένα υδάτινα σώματα τα μοιράζονται τρεις χώρες: η Ελλάδα, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία.

Ο αντίκτυπος της πολιτικής έντασης

Σε περιοχές όπου κυριαρχεί ο εθνικισμός, όπως στα Βαλκάνια, η διασυνοριακή συνεργασία είναι πάρα πολύ δύσκολη.

Αλλά η υπαρξιακή κρίση που αντιμετωπίζουν οι δύο λίμνες, με υποχωρούσες ακτογραμμές και πάνω από 2.000 είδη ψαριών, πουλιών, θηλαστικών και φυτών να κινδυνεύουν, σημαίνει πως δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική πέρα από τη συνεργασία.

Το παράδειγμα του αργυροπελεκάνου

Ένας από τους πιο εντυπωσιακούς κατοίκους της Πρέσπας είναι ο αργυροπελεκάνος με το τεράστιο ροζ-πορτοκαλί ράμφος, το λευκό πτέρωμα και τα σγουρά φτερά στον σβέρκο.

1.500 ζευγάρια αυτού του σπάνιου είδους κατοικούν στο πλούσιο οικοσύστημα της Πρέσπας, αποτελώντας έτσι τη μεγαλύτερη αποικία αργυροπελεκάνων στον κόσμο.

Οι ίδιοι οι πελεκάνοι αναδεικνύουν πως τα πολιτικά σύνορα δεν σημαίνουν τίποτα για την άγρια ζωή. «Φωλιάζουν στην Ελλάδα, τρέφονται στη Βόρεια Μακεδονία και κοιμούνται στην Αλβανία», εξηγεί η Μαλακού.

Εάν ένα από τα τρία στοιχεία της καθημερινότητάς τους διαταραχθεί σε μία χώρα, τότε προφανώς επηρεάζονται και τα υπόλοιπα. Το ίδιο ισχύει και όταν οι λίμνες γεμίζουν με τοξίνες από λιπάσματα ή κτηνοτροφικά απόβλητα: η ποιότητα του νερού επιδεινώνεται και στις τρεις χώρες.

Πριν από τρεις δεκαετίες περιβαλλοντολόγοι, όπως η Μαλακού, αντιλήφθηκαν πως, προκειμένου να διατηρηθεί το οικοσύστημα, η διασυνοριακή συνεργασία αποτελεί μονόδρομο.

Ρήξη με το παρελθόν

Με την πτώση του κομμουνισμού στην Αλβανία και τη Γιουγκοσλαβία (στην οποία ανήκε η Βόρεια Μακεδονία), επανήλθαν οι ιστορικές διαμάχες και οι δηλητηριώδεις αντιπαλότητες στα Βαλκάνια.

Η Ελλάδα και η Αλβανία, για παράδειγμα, δεν κήρυξαν επισήμως ειρήνη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ η Ελλάδα και η Βόρεια Μακεδονία βρίσκονταν σε μακρά διαμάχη για το επίσημο όνομα της τελευταίας.

Παρά τα εθνικά ζητήματα όμως, οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ στις τρεις χώρες άρχισαν να επικοινωνούν και να συνεργάζονται. «Στη Βόρεια Μακεδονία και στην Αλβανία τα κράτη ακόμη ήταν υπό συγκρότηση», αναφέρει η Μαλακού. «Ξεκινήσαμε απλώς ανταλλάσσοντας σκέψεις και απόψεις».

Με τον καιρό η ΕΠΠ και δύο ακόμα οργανώσεις (η PPNEA στην Αλβανία και η Μακεδονική Οικολογική Εταιρεία στη Βόρεια Μακεδονία) ένωσαν τις δυνάμεις τους και δημιούργησαν τη διακρατική συμμαχία Prespa Net.

Το καθοριστικό στοιχείο είναι ότι οι ΜΚΟ του Prespa Net αντιμετωπίζουν τις λίμνες ως περιβαλλοντικό ζήτημα, και όχι ως εθνικό. Πρόκειται για μία προσέγγιση που θα μπορούσε να λειτουργήσει και σε άλλα μέρη των Βαλκανίων, αλλά και πέραν αυτών.

Ο παράγοντας κλιματική αλλαγή

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι λίμνες είναι πασίδηλα: επί 20 χρόνια τα νερά τους υποχωρούν σταθερά και στη θέση των υδάτων εμφανίζονται βράχια, παραλίες, ακόμα και βοσκοτόπια.

Η Ντανιέλα Ζάετς, υπεύθυνη της Μακεδονικής Οικολογικής Εταιρείας, αποδίδει την εξαφάνιση του νερού τόσο στην κλιματική αλλαγή όσο και στην ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως τη γεωργία.

«Έχουμε πολλούς οπωρώνες στην περιοχή αυτή και οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το νερό της λίμνης για άρδευση», λέει. Αυτό μπορεί να καταστρέψει τους υγροτόπους, οι οποίοι μετατρέπονται σε καλλιεργήσιμη γη, η οποία με τη σειρά της χρειάζεται ακόμα περισσότερη άρδευση.

Συνεργασία με νέους ανθρώπους

Μαθαίνοντας από την επιτυχημένη εμπειρία της ΕΠΠ στην Ελλάδα αναφορικά με τη συνεργασία με τους ντόπιους, η οργάνωση της Ζάετς επικεντρώνει τις προσπάθειές της παρομοίως στην τοπική κοινωνία.

Η Ζάετς θεωρεί ιδιαιτέρως αποδοτική τη συνεργασία με νέους ανθρώπους της περιοχής. «Πηγαίνουμε σχολικές τάξεις στα εθνικά πάρκα και τους δείχνουμε πώς δουλεύουμε», εξηγεί.

Αν και οι τρεις οργανώσεις θέλουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα να γίνουν διακρατικά, αυτό δεν έχει καταστεί δυνατό. Διότι η πολιτική παρεμβάλλεται συνεχώς.

Η Μαλακού επισημαίνει ότι οι νεότερες γενιές περιβαλλοντολόγων επηρεάζονται λιγότερο από τον τοξικό εθνικισμό. Αντιλαμβάνονται την κρισιμότητα της διασυνοριακής συνεργασίας όχι μόνο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της περιοχής, αλλά και για τον τρόπο που λειτουργεί κανείς μέσα σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Δημιουργώντας θέσεις εργασίας

Ο 26χρονος Αντνάν Μπέγκο, περιβαλλοντολόγος από την Αλβανία που εργάζεται στην PPNEA, έκανε εθελοντισμό για έναν χρόνο και μετά ξεκίνησε να δουλεύει στην ΜΚΟ. Όπως δηλώνει στην DW , «δεν είναι εύκολο να βρεις δουλειά και πολλοί νέοι από την Αλβανία φεύγουν για τη Γερμανία ή την Ιταλία».

Η PPNEA συνεργάζεται στενά με την υπηρεσία εθνικών πάρκων της Αλβανίας και φέρνει πολυεθνικές ομάδες τουριστών για περιπάτους στην περιοχή, δείχνοντάς τους τις ομορφιές της.

Ο Μπέγκο ελπίζει ότι ο συνδυασμός οικολογίας και τουρισμού θα ενθαρρύνει τους ανθρώπους να μην εγκαταλείψουν τη χώρα ή και θα πείσει όσους έχουν μεταναστεύσει να επιστρέψουν.

Η ανάπτυξη του τουρισμού προϋποθέτει βασικές υποδομές, όπως δρόμους, αποχετευτικό δίκτυο, δίκτυο ηλεκτροδότησης και πρόσβαση στο διαδίκτυο, υποδομές που εάν αναπτυχθούν, θα ωφελήσουν συνολικά τη φτωχή νότια Αλβανία.

Ανάγκη για επενδύσεις

Οι κάτοικοι και των τριών κρατών που ζουν κοντά στις λίμνες θέλουν να ενισχύσουν τις τοπικές οικονομίες μέσω του τουρισμού. Εκτιμούν πως ο διασυνοριακός οικοτουρισμός μπορεί να αποτελέσει και μία προσοδοφόρα ευκαιρία για επενδυτές, δίχως να βλάψει τη φύση.

Την ίδια στιγμή, οι ΜΚΟ του Prespa Net θέλουν να διασφαλίσουν ότι ο τουρισμός δεν θα βρεθεί σε σύγκρουση με την προστασία της φύσης.

Το όραμά τους αφορά και τις τρεις χώρες: οι τουρίστες θα μπορούν να περπατούν σε δίκτυα μονοπατιών, να διασχίζουν σύνορα χωρίς εμπόδια, να τρώνε ψάρια από καθαρές λίμνες και να δοκιμάζουν τοπικά προϊόντα, επισκεπτόμενοι ξενοδοχεία και εστιατόρια που θα διαχειρίζονται οι ντόπιοι, σε ένα ενιαίο όραμα για όλες τις παραλίμνιες κοινότητες της Πρέσπας.

Η πραγματικότητα βέβαια είναι διαφορετική. Μέχρι τώρα, κάθε χρόνο η περιοχή υποδέχεται λίγους επισκέπτες. Η υποχώρηση των υδάτων κάνει τη λίμνη θολή και γεμάτη άλγη. Το μονοπάτι γύρω από τις λίμνες παραμένει ημιτελές.

Ένα διακρατικό όραμα χωρίς σύνορα

Σε μια εποχή που ακόμα και κράτη-μέλη της ΕΕ κλείνουν τα σύνορά τους, το όραμα για τη διάσωση των Πρεσπών πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα.

Η δυναμική του Prespa Net έγκειται στην αποτελεσματικότητα του ανεπίσημου δικτύου του. Με αποφασιστικότητα και έξυπνη στρατηγική, οι ΜΚΟ έχουν μάθει να παρακάμπτουν τα εμπόδια που θέτουν οι κυβερνήσεις. Και το σημαντικότερο απ' όλα: η εμπειρία τους δείχνει πως αυτού του είδους η διασυνοριακή συνεργασία ωφελεί όλους τους κατοίκους της περιοχής – συμπεριλαμβανομένων και των αργυροπελεκάνων.

Το άρθρο αποτελεί μέρος τετραμερούς σειράς για τη διασυνοριακή κοινωνία των πολιτών στην Ευρώπη, με την υποστήριξη του Journalismfund Europe.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Ανταπόκριση από το Λονδίνο

Μία ακόμα χώρα, στη μακρά λίστα των ευρωπαϊκών χωρών που δυσκολεύουν την είσοδο των μεταναστών, γίνεται και η Ιρλανδία. Οι δηλώσεις, ξεκάθαρες ή μη, έδωσαν την κατεύθυνση που η χώρα θέλει να ακολουθήσει: «Τα ποσοστά των αιτούντων άσυλο είναι "πολύ υψηλά" και επιθυμούμε να επιβραδύνουμε τον ρυθμό αύξησης του πληθυσμού της Ιρλανδίας».

Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης Τζον Ο’ Κάλαχαν ήταν εκείνος που έκανε χθες τις ανακοινώσεις, καθώς έλαβε το «πράσινο φως» από την κυβέρνησή του ώστε να αυστηροποιήσει τη μεταναστευτική πολιτική και να θέσει νέους όρους.

Ποια είναι τα νέα, αυστηρότερα μέτρα;

Σύμφωνα με τον αρμόδιο υπουργό, «δεν είναι στο στόχαστρό του οι αιτούντες άσυλο». Όμως τα νέα μέτρα δείχνουν το αντίθετο. Σύμφωνα με τη σελίδα της ιρλανδικής κυβέρνησης, γίνεται μια «διεξοδική» αναθεώρηση στην επανένωση οικογενειών, η οποία θα γίνεται αποδεκτή, μόνο αν όσοι βρίσκονται υπό το καθεστώς διεθνούς προστασίας μπορούν να αποδείξουν ότι έχουν τους επαρκείς πόρους για να στηρίξουν τα μέλη της οικογένειάς τους, με μεικτό μισθό, ο οποίος θα πρέπει να ξεπερνά τις 44.300 ευρώ.

Επιπλέον αναθεωρήσεις «κλειδιά» είναι: οι ένοικοι καταλυμάτων διεθνούς προστασίας θα πρέπει να καταβάλλουν εβδομαδιαία στο κράτος ένα ποσό, το οποίο θα κυμαίνεται από 15 ευρώ έως 238 ευρώ, ανάλογα τις απολαβές τους, κάτι που υπολογίζεται ότι θα ανέρχεται στο 10% έως και 40% των εισοδημάτων.

Παράλληλα, το δικαίωμα για υπηκοότητα αυστηροποιείται, και πλέον θα κατοχυρώνεται στα πέντε έτη αντί για τρία, που ήταν μέχρι τώρα, με την προϋπόθεση μάλιστα να μην έχουν ζητηθεί κρατικά επιδόματα για τουλάχιστον δύο χρόνια πριν από την υποβολή της αίτησης.

Ενώ, το κράτος θα αποκτήσει μεγαλύτερη εξουσία, ώστε να μπορεί να ανακαλέσει το άσυλο αν θεωρηθεί κάποιος ότι αποτελεί κίνδυνο για την ασφάλεια της χώρας ή έχει καταδικαστεί για σοβαρό αδίκημα.

Τα επίσημα στοιχεία το «καμπανάκι» των αλλαγών

Σύμφωνα με τον Ο' Κάλαχαν, το σύστημα ασύλου της χώρας πρέπει να γίνει πιο «αποτελεσματικό», με απώτερο σκοπό «να διασφαλιστεί η ακεραιότητα και η εμπιστοσύνη του λαού».

Σύμφωνα με τα στοιχεία, προ-πανδημίας 3.000 με 4.000 άνθρωποι έκαναν αίτηση ασύλου ετησίως, αριθμός σημαντικά μικρότερος από τις 45.000 αιτήσεις που έγιναν τα τελευταία τρία χρόνια μαζί. Παράλληλα, οι καθαρές μεταναστευτικές ροές στην Ιρλανδία σχεδόν διπλασιάστηκαν από το 2022, σε σύγκριση με τα προ-πανδημίας επίπεδα, με έναν μέσο όρο 72.000 ατόμων ετησίως.

Σύμφωνα με τον υπουργό, το 87% των αιτούντων έχει διασχίσει τα σύνορα από τη Β. Ιρλανδία, ωστόσο απέκλεισε συμφωνία επιστροφών με το Ηνωμένο Βασίλειο.

Πριν από λίγες ημέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε νέες προτάσεις για τη χαλάρωση του κανονιστικού πλαισίου σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη και την προστασία δεδομένων.

Επί σειρά ετών η ΕΕ προσπαθεί να θέσει περιορισμούς επί διαφόρων ζητημάτων στις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες. Παράλληλα όμως επιδιώκει και να ισορροπήσει αυτή την προσέγγιση με την ανάγκη να είναι ανταγωνιστική απέναντι στις εταιρείες τεχνολογίας στις ΗΠΑ και την Ανατολική Ασία.

Η Ευρώπη «μένει πίσω» στον τεχνολογικό αγώνα δρόμου

«Η Ευρώπη μέχρι στιγμής δεν έχει αποκομίσει τα πλήρη οφέλη της ψηφιακής επανάστασης», δήλωσε ο επίτροπος Οικονομίας της ΕΕ, Βάλντις Ντομπρόβσκις. «Και δεν έχουμε το περιθώριο να πληρώσουμε το τίμημα που συνεπάγεται το να μη συμβαδίζουμε με τις απαιτήσεις του μεταβαλλόμενου κόσμου», τόνισε.

«Με την απλοποίηση των κανόνων, τη μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης και την εισαγωγή πιο ευέλικτων και αναλογικών κανόνων, θα συνεχίσουμε να εκπληρώνουμε τη δέσμευσή μας να δώσουμε στις επιχειρήσεις της ΕΕ περισσότερο χώρο να καινοτομήσουν και να αναπτυχθούν», υπογράμμισε, προσθέτοντας ότι το μπλοκ πρέπει να «κλείσει το χάσμα στην καινοτομία».

«Το κανονιστικό μας πλαίσιο δεν πρέπει να είναι βάρος αλλά προστιθέμενη αξία. Γι' αυτό πρέπει να κάνουμε άμεσα βήματα, προκειμένου να απαλλαγούμε από τη ρυθμιστική ακαταστασία», δήλωσε από την πλευρά της η επίτροπος Τεχνολογίας της ΕΕ, Χένα Βίρκουνεν.

Τι προβλέπουν οι προτάσεις;

Οι προτάσεις περιλαμβάνουν την αναβολή των αυστηρότερων κανόνων για τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης σε «υψηλού κινδύνου» τομείς έως τα τέλη του 2027 και τη χαλάρωση του πλαισίου σχετικά με τη χρήση cookies. Στους τομείς που θεωρούνται υψηλού κινδύνου περιλαμβάνονται η βιομετρική ταυτοποίηση, η παροχή κοινωφελών υπηρεσιών, η υγεία, η πιστοληπτική ικανότητα και η επιβολή του νόμου.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει επίσης να καθορίσει το πότε τα δεδομένα δεν θεωρούνται πλέον «προσωπικά» σύμφωνα με τη νομοθεσία περί ιδιωτικότητας, κάτι που θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για τη χρήση ανώνυμων δεδομένων πολιτών της ΕΕ κατά την εκπαίδευση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης.

Πολλές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων της Siemens και της SAP, έχουν ζητήσει χαλάρωση των κανονισμών για την τεχνητή νοημοσύνη στην ΕΕ.

Μείωση των banners για αποδοχή cookies;

Οι προτάσεις της Κομισιόν περιλαμβάνουν επίσης αλλαγές στον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (GDPR), που τέθηκε σε ισχύ το 2018. Ο νόμος υποχρεώνει τους διαχειριστές ψηφιακών πλατφορμών να λαμβάνουν τη συγκατάθεση των χρηστών, προτού επεξεργαστούν προσωπικά δεδομένα.

Με τις προτεινόμενες αλλαγές, τα αναδυόμενα παράθυρα συγκατάθεσης (banners) για τα cookies δεν θα εμφανίζονται τόσο συχνά, και σε ορισμένες ψηφιακές δραστηριότητες δεν θα απαιτείται πλέον συγκατάθεση.

Κριτική για τις προτάσεις της Κομισιόν

Εν τω μεταξύ, οι επικριτές κατηγορούν την Επιτροπή ότι υποχωρεί απέναντι στις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες.

«Αυτή είναι η μεγαλύτερη επίθεση στα ψηφιακά δικαιώματα των Ευρωπαίων εδώ και χρόνια. Όταν η Επιτροπή δηλώνει ότι "διατηρεί τα υψηλότερα πρότυπα”, αυτό είναι ξεκάθαρα αναληθές», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Αυστριακός ακτιβιστής Μαξ Σρεμς, ο οποίος δραστηριοποιείται σε ζητήματα ιδιωτικότητας και προστασίας προσωπικών δεδομένων.

Η κεντρώα ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανέφερε ότι στηρίζει τις προσπάθειες «εκσυγχρονισμού» των κανονισμών, μην παραλείποντας ωστόσο να εκφράσει και ανησυχία: «Η απλούστευση [του σχετικού κανονιστικού πλαισίου] δεν μπορεί να υλοποιηθεί εις βάρος των εγγυήσεων για την προστασία της ιδιωτικότητας, των δεδομένων και των θεμελιωδών δικαιωμάτων των Ευρωπαίων».

Πηγές: AFP, Reuters, dpa

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Όταν η Starbucks άνοιξε το πρώτο της κατάστημα στο Πεκίνο το 1999, η εταιρεία δεν πουλούσε απλώς καφέ, αλλά έναν «αμερικανικό τρόπο ζωής». Ο όμιλος με έδρα το Σιάτλ επεκτάθηκε γρήγορα και κυριάρχησε στην κινεζική αγορά για καφέ υψηλής ποιότητας.

Ωστόσο, το προβάδισμα αυτό έχει συρρικνωθεί σημαντικά. Κινέζοι ανταγωνιστές, όπως η Luckin Coffee και η Manner, έχουν ξεπεράσει τη Starbucks σε αριθμό καταστημάτων και κερδίζουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς χάρη στην επιθετική τιμολόγηση και την καλύτερη κατανόηση των συνηθειών των Κινέζων καταναλωτών.

Η Luckin Coffee, για παράδειγμα, πραγματοποιεί πάνω από το 90% των πωλήσεών της μέσω της εφαρμογής της, ενώ η Starbucks εξακολουθεί να βασίζεται στην προσέλευση των πελατών στα καταστήματά της. Οι Financial Times ανέφεραν πρόσφατα ότι οι πωλήσεις της Starbucks στην Κίνα υποχώρησαν κατά σχεδόν 19% στα 3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (2,58 δισεκατομμύρια ευρώ) μεταξύ 2021 και 2024. Σύμφωνα με την Euromonitor International, το μερίδιο αγοράς της έπεσε από το 34% στο 14% (2024) τα τελευταία πέντε χρόνια.

Η Starbucks ανακοίνωσε αυτόν τον μήνα ότι θα πουλήσει το 60% των δραστηριοτήτων της στην Κίνα σε μια ιδιωτική εταιρεία επενδύσεων με έδρα το Χονγκ Κονγκ. Η συμφωνία ύψους 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με την Boyu Capital δημιουργεί μια κοινοπραξία, στην οποία η Starbucks θα διατηρήσει το 40% των μετοχών.

Οι κινεζικές μάρκες σε άνοδο

Παράλληλα, η Burger King ανακοίνωσε πρόσφατα μια νέα κοινοπραξία με έναν εταίρο από το Πεκίνο. Η εταιρεία πούλησε πλειοψηφικό μερίδιο έναντι 350 εκατ. δολαρίων, προκειμένου να επεκταθεί από 1.250 σε πάνω από 4.000 καταστήματα έως το 2035. Αλλά δεν είναι μόνο οι αμερικανικές εταιρείες που επηρεάζονται. Η γαλλική εταιρεία λιανικής πώλησης αθλητικών ειδών Decathlon σχεδιάζει επίσης να πουλήσει περίπου το 30% των κινεζικών δραστηριοτήτων της, αξίας περίπου 1,5 δισ. ευρώ. Η πίεση από τον τοπικό ανταγωνισμό αυξάνεται.

«Πολλές παγκόσμιες μάρκες έχουν αρχίσει να χάνουν τη δύναμη της μάρκας στην Κίνα», δήλωσε στην DW ο Σένι Λιν, λέκτορας στο Insead Business School. «Η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα είναι οι νέοι παράγοντες επιτυχίας». Ενδείξεις της εξαιρετικά ανταγωνιστικής κινεζικής αγοράς καταναλωτικών αγαθών αποτελούν οι 129 μάρκες ηλεκτρικών οχημάτων, οι περισσότερες από 50.000 αλυσίδες καφέ και τα περισσότερα από 400.000 καταστήματα με τσάι φούσκες σε εθνικό επίπεδο. Επεκτείνονται και στον τομέα της υψηλής ποιότητας και προσφέρουν ανταγωνιστικές τιμές.

Αρκετοί Αμερικανοί κατασκευαστές έχουν αναδιοργανώσει τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού τους μετά την πανδημία COVID-19. Η κρίση είχε αποκαλύψει την υπερβολική εξάρτηση από έναν μόνο προμηθευτή παραγωγής και εξαρτημάτων. Η Apple μετέφερε μέρος της παραγωγής του iPhone στην Ινδία, ενώ η Nike επέκτεινε την παραγωγή σε αγορές με χαμηλότερο κόστος στη Νοτιοανατολική Ασία.

Η εμπιστοσύνη μειώνεται

Η επιχειρηματική εμπιστοσύνη των ΗΠΑ στην Κίνα έχει επίσης φτάσει σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε το Εμπορικό Επιμελητήριο των ΗΠΑ AmCham Shanghai τον Σεπτέμβριο του 2025, μόνο το 41% των εταιρειών είναι αισιόδοξες για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Οι αμερικανικές εταιρείες επιθυμούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα, εν μέρει λόγω των προβλημάτων με τους δασμούς.

Ιστορικά πάντως οι κοινοπραξίες αποτελούσαν τη χρυσή τομή για την είσοδο στην κινεζική αγορά. Ήταν επίσης υποχρεωτικές από τον νόμο τη δεκαετία του 1990. Ωστόσο, οι συμφωνίες αυτές κρύβουν κινδύνους λόγω της ασυνεπούς εφαρμογής των κανονιστικών διατάξεων, του περιορισμένου ελέγχου των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και της συνεχούς απειλής της πνευματικής ιδιοκτησίας. Η πλήρης ξένη ιδιοκτησία στο λιανικό εμπόριο επιτρέπεται μόνο από το 2022.

Για πολλές αμερικανικές εταιρείες, ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι ο ανταγωνισμός, αλλά η πλήρης απόσυρση από την Κίνα. Η απομάκρυνση από τη μεγαλύτερη καταναλωτική αγορά του κόσμου θα σήμαινε την εγκατάλειψη της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.

Επειμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου

Συνέντευξη στην DW

«Η Ελλάδα είναι μια χώρα κατακτήσεων και προκλήσεων. Έχουμε κατακτήσεις. Η εικόνα είναι πολύ διαφορετική από εκείνη που βιώσαμε εκείνες τις κρίσιμες, τις υπαρξιακές ημέρες του 2015». Αυτό ήταν το μήνυμα που μετέφερε στο Βερολίνο ο Έλληνας υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης, όπως επεσήμανε μιλώντας στην διευθύντρια της ελληνικής υπηρεσίας της Deutsche Welle, Δήμητρα Κυρανούδη.

Όπως χαρακτηριστικά είπε ο Έλληνας πολιτικός, «πλέον είμαστε μια χώρα που έχει δημοσιονομικά ισορροπήσει, έχουμε δημοσιονομικά καθαρά πλεονάσματα, η ανεργία είναι στα επίπεδα του 2008, έχουμε ρυθμό ανάπτυξης αρκετά μεγαλύτερο από εκείνον της Ευρωζώνης και της Ευρώπης, άρα είμαστε σε μια πολυ θετική τροχιά, αλλά βέβαια και εμείς έχουμε τις δικές μας προκλήσεις».

Μια βασική πρόκληση είναι να φτάσει η Ελλάδα τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και στους μισθούς που ήταν στο 62% το 2019 και σήμερα είναι ακόμα στο 70%.

Τι μας δίδαξε η κρίση

Ο κ. Πιερρακάκης επεσήμανε επίσης ως μια μεγάλη κατάκτηση την ψηφιακή μεταρρύθμιση που ήταν ένας επιπρόσθετος λόγος για την παρουσία του στο Βερολίνο, αφού όπως είπε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας επέλεξε να δημιουργήσει ένα τέτοιο υπουργείο και μπορούμε «να δούμε τι έχουμε διδαχτεί εμείς ως Ελλάδα και τι από όλα αυτά θα μπορούσε να αφορά και τη Γερμανία».

«Η Ελλάδα έχει διδαχτεί τη δική της αλήθεια, μια λέξη που ετυμολογικά περιλαμβάνει τη μη λήθη, δηλαδή να μην ξεχνάς». Μάθαμε από τα λάθη μας, υποστήριξε ο Έλληνας υπουργός και στόχος αυτής της γενιάς θα πρέπει να είναι ακριβώς να μην επαναλάβει τα λάθη του παρελθόντος. Το δεύτερο μεγάλο μάθημα είναι, πρόσθεσε, ότι στην πολιτική οι κατακτήσεις δεν έρχονται με τα λόγια.«Το σημαντικό είναι να γνωρίζει ο κόσμος πόσο δύσκολα χτίζεις κάτι, με πόσο ιδρώτα επιτυγχάνονται αυτές οι κατακτήσεις».

Ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο

Σύμφωνα με τον Κυριάκο Πιερρακάκη η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη έχει σχέδιο και αυτό είναι το σημαντικό σε μια προσπάθεια μετάβασης σε ένα νέο βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο για τη χώρα. Ανέφερε ως έναν σημαντικό στόχο την άνοδο του ποσοστού των επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ, που αυτή τη στιγμή έχει ήδη φτάσει το 17%, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 21%. Αυτό ήταν και ένα θέμα συζήτησης με τον Γερμανό ομόλογό του Λαρς Κλίνγκμπαϊλ, το πώς δηλαδή θα έρθουν ακόμα περισσότερες γερμανικές επενδύσεις στην Ελλάδα.

Για την ακρίβεια

Σε σχέση με την ακρίβεια, που όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις παραμένει το υπ΄αριθμόν ένα πρόβλημα για τους πολίτες, παραδέχτηκε ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα που «ακούμπησε πολλούς συμπολίτες μας ειδικά για τα ενοίκια ή τα τρόφιμα», αλλά λαμβάνονται στοχευμένα μέτρα έτσι ώστε να στηριχθούν τα συγκεκριμένα νοικοκυρία, όπως το πρόγραμμα για την επιστροφή ενοικίου ή το επίδομα σε χαμηλοσυνταξιούχους.

Απέφυγε να απαντήσει για το αν σχεδιάζονται άλλα επιπλέον μέτρα, λέγοντας ότι αυτό είναι κάτι που θα ανακοινώσει ο πρωθπουργός εν ευθέτω χρόνω. «Έχουμε πολλά στοιχήματα να κερδίσουμε» παραδέχτηκε.

Η πρόκληση του δημογραφικού

«Το οικονομικό μοντέλο της Ελλάδας αλλάζει. Είμαστε σε μια διαδρομή αλλαγής του που δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, αλλά η οποία γίνεται με πολύ στιβαρά και αποφασιστικά βήματα». Ανέφερε ως μια μεγάλη πρόκληση το δημογραφικό, αφού ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται, στην οποία έδωσε έμφαση η μεγάλη φορολογική μεταρρύθμιση.

Σχετικά με «το τέλος του Ταμείου Ανάκαμψης» ο Κ. Πιερρακάκης είπε ότι «εδώ έρχεται μια νέα εθνική και ευρωπαϊκή στρατηγική για περισσότερες διασυνοριακές συγχωνεύσεις και εξαγορές, περισσότερες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα, για ιδιωτικούς καταλύτες που θα έρθουν να τονώσουν τον ρυθμό ανάπτυξης, να δημιουργήσουν πολλαπλασιαστικό αποτύπωμα στην ελληνική οικονομία και να συμβάλουν συνολικότερα και στην αλλαγή του παραγωγικού μας μοντέλου».

Στάθηκε ιδιαίτερα στην εξαγορά του Χρηματιστηρίου Αθηνών από την Euronext την οποία μάλιστα συνέδεσε προοπτικά και με παλαιότερη δήλωση του καγκελάριου Μερτς για την ανάγκη μιας μεγάλης κοινής ευρωπαϊκής κεφαλαιαγοράς.

Γιατί φεύγουν οι startupers

Σε ερώτηση για τους Έλληνες ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων που επιλέγουν να φύγουν από την Ελλάδα, μίλησε για ένα πανευρωπαϊκό πρόβλημα. «Εχουμε ακόμα εμπόδια μεταξύ των χωρών της Ευρώπης, σε πάρα πολλούς τομείς που δεν μας επιτρέπουν να αντλήσουμε από το σύνολο των δυνατοτήτων της ενιαίας αγοράς. Ακόμα και τώρα όλες οι χώρες κοιτάζουμε πώς θα έχουμε 27 αποτελεσματικές αγορές. Το θέμα είναι να έχουμε μια ευρωπαϊκή αποτελεσματική αγορά... Για να μπορέσει μια νεοφυής επιχείρηση να βρει το ευρωπαϊκό της πεπρωμένο στην ευρωπαϊκή ήπειρο». Χαρακτηριστικά ο Έλληνας πολιτικός επεσήμανε ότι «η υλοποίηση της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων είναι το μεγαλύτερο πρότζεκτ της γενιάς μας σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Ψηφιοποίηση και προσωπικά δεδομένα

Ο Έλληνας υπουργός αναφέρθηκε και στα σημαντικά βήματα της ψηφιοποίησης που έχει φτάσει σήμερα να αφορά συνολικά περίπου 2.200 διαφορετικές διαδικασίες και το οποίο σε πολύ μεγάλο βαθμό χρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Ανάπτυξης. Δεν έχει υπάρξει ακόμα μια μέτρηση για το δημοσιονομικό αποτύπωμα αυτής της διαδικασίας που σίγουρα, όπως επεσήμανε, οδήγησε σε αύξηση της παραγωγικότητας και της αποτελεσματικότητας του κράτους, ενώ πρόσθεσε ότι και σε κοινωνικό επίπεδο αυτό που αποκάλεσε «ψηφιακή επανάσταση» έχει αποφέρει μεγάλα κέρδη στους πολίτες.

«Είναι μια από τις ομορφότερες ιστορίες που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας και για αυτό το λόγο και εδώ στη Γερμανία μας κάνουν σχετικά πάρα πολλές ερωτήσεις. Αυτός είναι ένας καλός τρόπος για να ξανασχεδιάσεις το κράτος» υπογράμμισε.

Σε σχέση με το γεγονός ότι ακόμα ανεξάρτητες αρχές όπως αυτή της Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων παραμένουν ακόμα ακέφαλες τόνισε ότι η κυβέρνηση αναζητά τη συναίνεση της αντιπολίτευσης για να προχωρήσει η σχετική διαδικασία. Σημείωσε ότι οι αρχές αυτές με τις οποίες έχει συνεργαστεί στενά στο παρελθόν διαθέτουν εξαιρετικά στελέχη και συνεχίζουν να επιτελούν με συνέπεια το έργο τους.

Θέλουμε το γερμανικό ενδιαφέρον

Κλείνοντας ο Κυριάκος Πιερρακάκης δήλωσε ότι έχει καλέσει στην Ελλάδα τον Γερμανό ομόλογό του με στόχο να συζητήσουν το ενδεχόμενο περαιτέρω επενδύσεων, αφού όπως είπε υπάρχει ήδη «πεπραγμένο» και μάλιστα κυριολεκτικά «σε όλους τους τομείς». Μίλησε για μια λογική που δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά ευρύτερα στρατηγική.

«Να δούμε μέσα από κάθε υποδομή που έχουμε, μέσα από κάθε asset δημόσιου ενεργητικού, πώς μπορούμε να απελευθερώσουμε τη μέγιστη αξία για τους Έλληνες πολίτες. Και στο επίπεδο των επενδύσεων και στο επίπεδο της αποτύπωσης της δημόσιας περιουσίας σε κάποια πράγματα υπήρξαμε αργοί». Και πρόσθεσε: «Θέλουμε να δούμε γερμανικό ενδιαφέρον γιατί το είδαμε στα δύσκολα χρόνια, το είδαμε στην πράξη και είδαμε ότι αυτό λειτούργησε για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία και σκοπεύουμε να εμβαθύνουμε τη σχέση μας».

Υπάρχουν και καθυστερήσεις

«Πράγματι υπήρχαν ζητήματα που δεν μπορέσαμε να έχουμε την ίδια επιτιυχία που είχαμε σε άλλους τομείς. Αυτό που μας διαφοροποιεί από άλλες κυβερνήσεις είναι ότι αναδύουμε τα προβλήματα, μιλούμε ειλικρινώς για αυτά και προσπαθούμε να προτείνουμε θεραπεία και λύσεις όποτε αυτά έρχονται μπροστά μας.»

Ο Κ. Πιερρακάκης παραδέχτηκε ότι έχει ακούσει από ξένους επενδυτές να αναφέρονται στις καθυστερήσεις στον τομέα της απονομής δικαιοσύνης, αλλά παράλληλα όλοι διαπιστώνουν ότι έχει υπάρξει πρόοδος και σε αυτόν τον τομέα ο οποίος αποτελεί πραγματική πρόκληση. Και αυτό σχετίζεται και με την ψηφιοποίηση. «Ζούσαμε σε ένα βασίλειο του χαρτιού. Περνάμε λοιπόν από την εποχή του βασιλείου του χαρτιού σε μια εποχή όπου μετράμε τα πάντα. Ό,τι δεν μπορείς να το μετρήσεις δεν μπορείς και να το μεταρρυθμίσεις. Δεν μπορείς να το αλλάξεις. Θα έχουμε μια πλήρη αποτύπωση όλου του συστήματος της Δικαιοσύνης στη χώρα μας».

Κοινή υπόθεση των Ευρωπαίων η ασφάλεια

Σε σχέση με το ψυχροπολεμικό κλίμα και τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης ο Κ. Πιερρακάκης επεσήμανε ότι ή Ελλάδα έχει σχέδιο. Τα τελευταία χρόνια η χώρα δημιούργησε και σφυρηλάτησε ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα εξοπλισμών που εγγυάται την ασφάλειά της, διασφαλίζει την συνολικότερη εξίσωση εθνικής ασφάλειας που θέλει να επιλύσε, όπωςς είπε.

«Αυτό που όμως πιστεύουμε είναι ότι αυτό το θέμα πρέπει να καταστεί ολοέναπερισσότερο και ευρωπαϊκό. Έχουμε πολλά κοινά πράγματα να κάνουμε με τους Ευρωπαίους εταίρους μας στον χώρο της ασφάλειας, υπάρχουν τομείς όπου έχουμε καταφέρει να αντλήσουμε και να σωρεύσουμε δυνατότητες και τεχνογνωσία, όπως ο τομέας του διαστήματος. Τα κράτη μέλη συνειδητοποιούν ότι στον χώρο της ασφάλειας υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε με μια πιο κοινή και συγκεντρωτική λογική.»

Οι αρχές της Σερβίας βρίσκονται σε μάχη με το χρόνο: ως τις 25 Νοεμβρίου η κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει τι θα κάνει με την εταιρεία Naftna Industrija Srbije (NIS), η οποία δραστηριοποιείται στον χώρο του πετρελαίου και του φυσικού αερίου – και η απόφαση που καλείται να λάβει η κυβέρνηση σχετίζεται με σημαντικά διλήμματα ενεργειακής ασφάλειας, οικονομικής σταθερότητας και γεωπολιτικής, τα οποία το Βελιγράδι δεν μπορεί πλέον να αναβάλει.

Η ρωσική κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Gazprom Neft κατέχει το 45% της NIS, ενώ μία άλλη ρωσική εταιρεία, η Intelligence, έχει ένα μερίδιο 11,3%. Η συνθήκη αυτή τοποθετεί την εταιρεία στο στόχαστρο των αμερικανικών κυρώσεων που αποσκοπούν στο να εμποδίσουν τη Ρωσία από το να χρησιμοποιεί ενεργειακά έσοδα για τη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία.

Οι κυρώσεις αναβλήθηκαν οκτώ φορές από τον Ιανουάριο, αλλά εν τέλει τέθηκαν σε ισχύ στις 9 Οκτωβρίου. Και η επίδρασή τους είχε άμεσο αντίκτυπο: τα αμερικανικά μέτρα διέκοψαν τη ροή αργού πετρελαίου μέσω του αγωγού JANAF, αφήνοντας τη Σερβία με αποθέματα που επαρκούν μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, σύμφωνα με Σέρβους αξιωματούχους.

Κινδυνεύει η ενεργειακή ασφάλεια της Σερβίας

Η NIS διαδραματίζει κομβικό στρατηγικό ρόλο στο ενεργειακό σύστημα της Σερβίας, διότι διαχειρίζεται ένα διυλιστήριο στη χώρα και καλύπτει πάνω από 80% των προμηθειών βενζίνης και ντίζελ, καθώς και σχεδόν το σύνολο των καυσίμων για την αεροπορία.

Τυχόν κλείσιμο του διυλιστηρίου, όπως προειδοποιεί ο ειδικός σε θέματα ενέργειας Μίλος Ζντράβκοβιτς, θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία.

«Η NIS απασχολεί περίπου 14.000 άτομα και παράλληλα συνέβαλε με περίπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ στον προϋπολογισμό το 2023 και με 2,08 δισεκατομμύρια το 2024. Επομένως, είναι ζωτικής σημασίας για το ΑΕΠ και τον προϋπολογισμό μας, δεν υπάρχουν δηλαδή περιθώρια να χάσουμε αυτά τα δημόσια έσοδα», δηλώνει στην DW ο Ζντράβκοβιτς.

Την ίδια στιγμή υπάρχει πάντως και ένας ακόμα μεγαλύτερος κίνδυνος: η NIS υπόκειται σε δευτερογενείς κυρώσεις, γεγονός που σημαίνει ότι οποιαδήποτε εταιρεία ή τράπεζα συνεργάζεται μαζί της μπορεί επίσης να υποστεί επιπτώσεις.

Η επικεφαλής της Εθνικής Τράπεζας της Σερβίας (NBS), Γιοργκοβάνκα Ταμπάκοβιτς, επιβεβαίωσε ότι η NBS έχει λάβει προειδοποιήσεις πως μπορεί να βρεθεί και η ίδια υπό δευτερογενείς κυρώσεις, σε περίπτωση συνεργασίας με νομικά πρόσωπα που υπόκεινται σε μέτρα.

«Ελπίζω να μη συμβεί κάτι τέτοιο, επειδή θα συνεπαγόταν μπλοκάρισμα όλων των πληρωμών», εξηγεί η Ταμπάκοβιτς.

Ποιες λύσεις εξετάζονται;

Μοναδικό αδιέξοδο από την κρίση φαίνεται πως είναι μια μόνιμη αλλαγή ιδιοκτησίας – δηλαδή η αποχώρηση των Ρώσων μετόχων από τη NIS.

Η Σερβία προσπαθεί τώρα να βρει μια λύση. Η υπουργός Ενέργειας, Ντουμπράβκα Τζέντοβιτς Χαντάνοβιτς, δήλωσε πως η Gazprom Neft συμφώνησε να πουλήσει το μερίδιό της στη NIS, δίχως πάντως να αποκαλύψει την ταυτότητα του αγοραστή, καθώς οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη.

Ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, δήλωσε από την πλευρά του πως εάν η συμφωνία καταρρεύσει, θα είναι το σερβικό κράτος αυτό που θα αγοράσει το μερίδιο.

«Εάν δεν βρούμε άλλη λύση, θα βρούμε τα απαραίτητα χρήματα για την αγορά. Θα διαπραγματευτούμε με τους Ευρωπαίους και με όλους τους άλλους», τόνισε ο Βούτσιτς, επισημαίνοντας πως «θα εξασφαλίσουμε τα κεφάλαια». Ο Σέρβος πρόεδρος εξήγησε πως θέλει να αποφύγει «με κάθε τρόπο την κατάσχεση, εθνικοποίηση και τη δήμευση περιουσιακών στοιχείων».

Η οικονομική δημοσιογράφος Ραντόικα Νίκολιτς εκτιμά ότι μια τέτοια αγορά θα κόστιζε στη Σερβία μεταξύ 1,5 και 2 δισεκατομμύρια ευρώ. Εάν η εξαγορά χρηματοδοτηθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό, η χώρα πιθανότατα θα χρειαστεί να αναστείλει άλλα έργα. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να αναλάβει μεγαλύτερο χρέος ή να αντλήσει από τα αποθέματα.

«Αυτό θα ήταν ένα πολύ κακό μήνυμα, διότι τα συναλλαγματικά αποθέματα υπάρχουν για να εγγυώνται τη ρευστότητα του κράτους», εξηγεί η Νίκολιτς στην DW. «Θα ήταν μία αρκετά ριψοκίνδυνη κίνηση».

Γεωπολιτικό δίλημμα

Επειδή η Σερβία εξαρτάται ενεργειακά από την Ανατολή και οικονομικά από τη Δύση, η απόφαση για τη NIS δημιουργεί μια σειρά από αλληλένδετα διλήμματα που η χώρα δεν μπορεί πλέον να αποφύγει.

Ο ειδικός Μίλος Ζντράβκοβιτς εξηγεί σε πόσο δύσκολη θέση βρίσκεται η Σερβία: «Από τη μία πλευρά οι αμερικανικές κυρώσεις σταματούν τη λειτουργία του διυλιστηρίου. Από την άλλη, εξαρτόμαστε από το ρωσικό αέριο. Κι αυτό είναι ένα ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα, δεδομένου ότι η Σερβία καταναλώνει 2,8 – 3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου τον χρόνο, από τα οποία 1,73 – 1,75 δισεκατομμύρια πηγαίνουν στη βιομηχανία. Και το αέριο προφανώς δεν αγοράζεται από ένα… περίπτερο – δεν μπορείς να το βρεις όποτε θέλεις».

Το Βελιγράδι προσπαθεί να «γλυκάνει» τη Δύση, σε μία δύσκολη άσκηση ισορροπίας. Προσφάτως η Σερβία ικανοποίησε μάλιστα και τα συμφέροντα της οικογένειας του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, θεσπίζοντας νόμο που επιταχύνει την αδειοδότηση για μετατροπή πρώην στρατιωτικής εγκατάστασης σε πολυτελές συγκρότημα – ένα πρότζεκτ που συνδέεται με τον Τζάρεντ Κούσνερ, σύζυγο της Ιβάνκα Τραμπ.

Και παράλληλα η σερβική κυβέρνηση προσπαθεί να μην «εκνευρίσει» τη Μόσχα και να εξασφαλίσει τη συνέχιση των προμηθειών αερίου, μέσω προσεκτικών χειρισμών της υπόθεσης με τη NIS.

Δύσκολη άσκηση ισορροπίας

Αναλυτές προειδοποιούν ότι η διατήρηση αυτής της στρατηγικής καθίστεται ολοένα πιο δύσκολη.

Κάθε καθυστέρηση ή ασαφές μήνυμα μπορεί να επηρεάσει άμεσα αποφάσεις σχετικά με χρηματοδοτήσεις και επενδύσεις αλλά και τις σχέσεις με εταίρους που αρχίζουν να δυσαρεστούνται με την «πολυδιάστατη διπλωματία» του Βελιγραδίου.

«Πολιτικά, είναι πιο σημαντική η αποκοπή από τη Ρωσία, τουλάχιστον στον τομέα της ενέργειας», δηλώνει στην DW ο Ράντομιρ Ντίκλιτς, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κινήματος στη Σερβία. «Θα είναι επώδυνο, αλλά ήδη ζούμε για χρόνια σε μία επισφαλή κατάσταση, οπότε η ελπίδα είναι πως σταδιακά θα ανακάμψουμε». Ο ίδιος φοβάται ωστόσο πως η κυβέρνηση ενδέχεται να ενεργήσει με γνώμονα τα δικά της συμφέροντα και όχι της χώρας.

Η Ραντόικα Νίκολιτς πιστεύει ότι ανεξάρτητα από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για την άμεση αντιμετώπιση της κρίσης, η μακροπρόθεσμη λύση θα ήταν η είσοδος των ΗΠΑ στον ενεργειακό τομέα της Σερβίας.

«Είμαι πεπεισμένη ότι όποια συναλλαγή κι αν γίνει τώρα – υπάρχει συζήτηση και για αραβικά κεφάλαια – μπορεί να είναι μονάχα προσωρινή. Η μακροπρόθεσμη λύση θα είναι σίγουρα η είσοδος αμερικανικών κεφαλαίων σε ολόκληρο τον ενεργειακό τομέα της Σερβίας. […] Το ερώτημα είναι πώς θα υλοποιηθεί αυτό», λέει.

Οι διπλωματικές δεξιότητες και η προθυμία για συμβιβασμούς σε όλες τις πλευρές θα καθορίσουν όχι μόνο τη διεθνή θέση της Σερβίας, αλλά και την εσωτερική της σταθερότητα για τους επόμενους μήνες.

«Η σερβική πολιτική καθοδηγείται από την αρχή "ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει”», προσθέτει ο Ζντράβκοβιτς. «Πετρέλαιο θα υπάρχει. Το θέμα είναι μόνο σε τι τιμή. Τα πρατήρια θα λειτουργούν, θα εισάγουμε – όπως εισάγει η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ή η Κροατία. Το βιοτικό επίπεδο θα επηρεαστεί. Και όσον αφορά το αέριο, εάν οι προμήθειες κοπούν, τα πράγματα θα είναι πραγματικά δύσκολα. Δεν μπορείς να το αντικαταστήσεις», προειδοποιεί.

Καθώς η ενεργειακή εξάρτηση και οι γεωπολιτικές πιέσεις εντείνονται, τυχόν αποτυχία της Σερβίας να δράσει αποφασιστικά θα μπορούσε να αφήσει το μέλλον της χώρας στις διαθέσεις άλλων.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Η παγκόσμια ερευνητική σκηνή βρίσκεται σε σημείο καμπής. Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), το 2023 οι Κινέζοι επιστήμονες ανέλαβαν την ηγεσία σχεδόν στις μισές συνεργασίες τους με Αμερικανούς συναδέλφους.

Ένα ιστορικό ποσοστό, που υπογραμμίζει την ταχεία άνοδο της κινεζικής επιρροής. Σε καίριους τομείς, η Κίνα πλέον διαμορφώνει την παγκόσμια ερευνητική ατζέντα.

Ηγετικός ο ρόλος της Κίνας

Δεν είναι μόνο οι κλασικοί δείκτες, όπως τα περίφημα αλλά και κάπως παρωχημένα βραβεία Νομπέλ ή ο απλός αριθμός δημοσιεύσεων, που αποτυπώνουν την πραγματική επιστημονική ισχύ. Η άνοδος της Κίνας αξιολογείται σήμερα με ευρύτερα κριτήρια.

Η ανάλυση έξι εκατομμυρίων ερευνητικών εργασιών δείχνει ότι το 45% των ηγετικών ρόλων σε κινεζο-αμερικανικές μελέτες το 2023 ανήκε σε κινεζικές ομάδες – έναντι μόλις 30% το 2010. Αν συνεχιστεί η τάση, η Κίνα θα επιτύχει ισοτιμία με τις ΗΠΑ σε στρατηγικούς τομείς όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η έρευνα ημιαγωγών και οι επιστήμες υλικών μέχρι το 2027/28.

Στις επιστημονικές δημοσιεύσεις η Κίνα προηγείται ήδη. Σύμφωνα με την έκθεση Έρευνας και Καινοτομίας της G20, σχεδόν 900.000 επιστημονικά άρθρα προέρχονται από κινεζικά ιδρύματα – τριπλάσια σε σχέση με το 2015. Στον Nature Index, που αξιολογεί 150 κορυφαία ιατρικά και φυσικοεπιστημονικά περιοδικά, η Κίνα έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ. Από τα δέκα κορυφαία ιδρύματα της κατάταξης, τα επτά είναι κινεζικά.

Παρά τα περίπου 20.000 επιστημονικά ιδρύματα, η Δύση βρίσκεται σε δυσμενή θέση: Το Χάρβαρντ παραμένει μεν πρώτο, αλλά τις θέσεις 2 έως 9 καταλαμβάνουν αποκλειστικά κινεζικά πανεπιστήμια, ενώ το MIT βρίσκεται μόλις στη 10η θέση.

Γιατί η Κίνα προοδεύει τόσο γρήγορα

Η Κίνα έχει επενδύσει μαζικά στην επιστήμη και την έχει εντάξει στον πυρήνα της αναπτυξιακής της στρατηγικής. Παράλληλα, έχει ανοίξει την έρευνά της σε διεθνείς συνεργασίες και οργανώνει ενεργά αυτές τις ανταλλαγές. Φοιτητές και επιστήμονες ενθαρρύνονται να κινηθούν παγκοσμίως, δημιουργώντας ένα πυκνό δίκτυο διεθνούς συνεργασίας.

Ιδιαίτερα στους τεχνολογικούς κλάδους και χάρη στον «Δρόμο του Μεταξιού», ένα γιγαντιαίο πρόγραμμα υποδομών και ανάπτυξης, επενδύονται δισεκατομμύρια για την προσέλκυση ταλέντων και την οικοδόμηση παγκόσμιων δεσμών. Η επιστημονική διπλωματία, σύμφωνα με τη μελέτη της PNAS, χρησιμοποιείται συνειδητά ως εργαλείο.

Αναλύοντας το κινεζικό μοντέλο

Η ταχύτητα, οι στρατηγικές επενδύσεις και τα κεντρικά κατευθυνόμενα δίκτυα αποτελούν βασικά πλεονεκτήματα της Κίνας. Οι τομείς της μηχανικής, της ηλεκτρονικής, των υλικών, της φυσικής και της χημείας παράγουν κορυφαία αποτελέσματα και υψηλές αναφορές.

Ωστόσο, ο κεντρικός έλεγχος δεν έχει μόνο πλεονεκτήματα. Η Κίνα υστερεί σε ανατρεπτικές καινοτομίες και στην επιστημονική ανεξαρτησία. Η επιτυχία μπορεί να καθοδηγηθεί, αλλά η δημιουργικότητα όχι. Εδώ οι ΗΠΑ, με το αποκεντρωμένο και επιχειρηματικά καθοδηγούμενο οικοσύστημα καινοτομίας, εξακολουθούν να έχουν σημαντικό προβάδισμα έναντι της Κίνας και της Ευρώπης.

Παράλληλα, το διεθνές περιβάλλον συνεργασίας γίνεται ολοένα πιο δύσκολο. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη βλέπουν την Κίνα ως στρατηγικό αντίπαλο, ενώ οι γεωπολιτικές εντάσεις των τελευταίων μηνών επιβαρύνουν τις επιστημονικές ανταλλαγές.

Μάχη ΗΠΑ-Κίνας για την ΤΝ

Οι ΗΠΑ διατηρούν, προς το παρόν, το προβάδισμα στην Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά η Κίνα πλησιάζει ταχύτατα. Το γλωσσικό μοντέλο DeepSeek δείχνει πόσο γρήγορα και οικονομικά μπορούν να εμφανιστούν νέες κινεζικές τεχνολογίες. Το Χάρβαρντ παραμένει ισχυρό κέντρο καινοτομίας, αλλά κινεζικές ακαδημίες κερδίζουν έδαφος.

Σήμερα η Κίνα πρωταγωνιστεί ιδιαίτερα στις αιτήσεις για πατέντες Τεχνητής Νοημοσύνης. Οι ΗΠΑ αντιστέκονται, αλλά τα ευρωπαϊκά ιδρύματα βρίσκονται συχνά πολύ πίσω στον διεθνή ανταγωνισμό.

Γιατί υστερούν ΗΠΑ και ΕΕ;

Η άνοδος της Κίνας συμπίπτει με μια περίοδο αδυναμίας στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Η αμερικανική επιστημονική κοινότητα υποφέρει από πολιτικές αναταράξεις, περικοπές προϋπολογισμού και διαρροή υψηλού επιπέδου ανθρώπινου δυναμικού. Τα μέτρα λιτότητας του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και η ανοιχτή αντιπαράθεση των δύο υπερδυνάμεων έχουν μειώσει αισθητά τις κοινές ερευνητικές πρωτοβουλίες και επιταχύνουν τη μετακίνηση ταλέντων προς την Κίνα.

Η Ευρώπη μπορεί ίσως να επωφεληθεί από αυτή τη μετανάστευση ειδικών, όμως το έλλειμμα σε πολλούς τομείς παραμένει τεράστιο. Οι μεγάλες αλλαγές συχνά σκοντάφτουν σε εσωτερικές πολιτικές ιδιαιτερότητες και περιορισμούς – τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και στην ευρύτερη ήπειρο.

Η σχεδόν ασταμάτητη άνοδος της Κίνας αναδιατάσσει την παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική ισορροπία. Η Κίνα πλέον διοργανώνει και κατευθύνει μέρος της διεθνούς ερευνητικής ατζέντας, ενώ η Ευρώπη χάνει έδαφος στις τεχνολογίες του μέλλοντος.

Μια επιλογή θα ήταν η στοχευμένη συνεργασία με κινεζικές ομάδες, ώστε να διατηρηθεί τουλάχιστον η επαφή με την αιχμή της έρευνας. Ωστόσο, παραμένει ασαφές πώς θα διαχειριστεί το κινεζικό σύστημα την αυξανόμενη κατακερματισμένη διεθνή επιστημονική σκηνή και τις γεωπολιτικές εντάσεις.

Από τη διαφορετικότητα της Ευρώπης μπορεί να γεννηθεί καινοτομία που δεν μπορούν να προσφέρουν μονολιθικά κράτη. Όπως επισημαίνει και η Έκθεση Παρακολούθησης του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ERA), εάν η Ευρώπη συνεργαστεί στοχευμένα και συνενώσει τις δυνάμεις της, μπορεί να εξελιχθεί σε ερευνητικό κέντρο παγκόσμιας εμβέλειας, ικανό να ανταγωνιστεί ισότιμα την Κίνα και τις ΗΠΑ.

Επιμέλεια: Σοφία Κλεφτάκη

Ανταπόκριση από το Λονδίνο

ΑΙ η αλλιώς Τεχνητή Νοημοσύνη: πρόκειται για τον γρηγορότερα αναπτυσσόμενο «κόσμο» τεχνολογίας που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Και βρίσκεται παντού στη ζωή μας: από τα κινητά τηλέφωνα μέχρι την εργασιακή καθημερινότητα ή τις οικιακές συσκευές.

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης αυξήθηκαν σε αριθμό και μαζί με αυτές και η χρηματιστηριακή τους αξία, καθώς η ζήτηση για μετοχές του κλάδου διαρκώς ανεβαίνει. Είμαστε όμως έτοιμοι για αυτή την αλλαγή; Σε αποκλειστική συνέντευξη στο BBC ο Διευθύνων Σύμβουλος της Google, Σίνταρ Πίτσαϊ, παρουσιάζει μία κάθε άλλο παρά «ρόδινη» συνθήκη γύρω από τη ραγδαία εξέλιξη της πρωτόγνωρης αυτής τεχνολογίας.

Κίνδυνος για όλες τις τεχνολογικές εταιρείες

Η αύξηση των επενδύσεων στην τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ήταν μια «αξιοσημείωτη στιγμή», αλλά υπάρχει ένας «παραλογισμός» στην τρέχουσα άνθηση του ΑΙ, δήλωσε συγκεκριμένα ο επικεφαλής της Google. Και μάλιστα έχουν υπάρξει και άλλες δηλώσεις και αναλύσεις από ανθρώπους του κλάδου που προειδοποιούν ότιθ η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να εξελιχθεί σε «φούσκα» - και ως εκ τούτου αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη την αύξηση της κεφαλαιοποίησης.

Όπως υπενθυμίζει το βρετανικό μέσο ενημέρωσης, οι προειδοποιήσεις του Πίτσαϊ θυμίζουν εκείνες που είχε κάνει ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών, Άλαν Γκρίνσπαν το 1996, αρκετά πριν την κατάρρευση των τεχνολογικών εταιρειών το 2000.

«Περιμένω με την τεχνητή νοημοσύνη να είναι το ίδιο. Και πιστεύω ότι είναι λογικό αλλά και παράλογο ταυτόχρονα, σε στιγμές σαν αυτή». Όμως ο ίδιος θέλησε και να καθησυχάσει, λέγοντας ότι κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη σημαντικότητα του ίντερνετ, όπως και του ΑΙ.

Σε ερώτηση σχετικά με το εάν η Google θα άντεχε μια τέτοια κρίση, ο ίδιος προειδοποίησε ότι «καμία εταιρεία δεν θα είναι άτρωτη αν σκάσει η φούσκα του ΑΙ». Υπενθυμίζεται ότι η εταιρεία είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο ως Alphabet και η αξία των μετοχών της έχει διπλασιαστεί τους τελευταίους εφτά μήνες στα 3,5 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Το ΑΙ είναι ευάλωτο αλλά και αναγκαίο

Την ίδια ώρα, ο CEO της Google δήλωσε ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει «να εμπιστεύονται τυφλά» τα εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς αυτά είναι «επιρρεπή σε σφάλματα». Αναφορικά όμως με τους κινδύνους που ενέχει το ΑΙ για τις θέσεις εργασίας, ο ίδιος επεσήμανε ότι «οι άνθρωποι που θα προσαρμοστούν γρηγορότερα θα τα πάνε και καλύτερα στην εργασία τους».

Τον Σεπτέμβριο ο τεχνολογικός κολοσσός ανακοίνωσε ότι θα επενδύσει στη βρετανική τεχνητή νοημοσύνη, δεσμευόμενος να δαπανήσει 5 δισεκατομμύρια λίρες σε υποδομές και έρευνα μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.

Κατά μέσο όρο οι Γερμανοί θα ξοδέψουν φέτος 263 ευρώ για τα δώρα των εορτών, δηλαδή 34% λιγότερα χρήματα σε σχέση με πέρσι. Μόλις ο ένας στους δέκα σκοπεύει να ξοδέψει φέτος περισσότερα χρήματα, ενώ ένα ποσοστό 6% δηλώνει ότι δεν πρόκειται να κάνει δώρα. Αυτά προκύπτουν από μία πρόσφατη δημοσκόπηση του ινστιτούτου YouGov για λογαριασμό του Γερμανικού Συνδέσμου Λιανικού Εμπορίου (HDE). Παρόμοια τάση είχε καταγραφεί και στα τέλη του 2023.

Σε παρεμφερή έρευνα της εταιρείας συμβούλων EY, που έγινε τον Οκτώβριο, προκύπτει ότι κάθε Γερμανός θα δαπανήσει φέτος 259 ευρώ για δώρα, κατά μέσο όρο. Κύριοι λόγοι για την εγκράτεια στις δαπάνες είναι «ο υψηλός πληθωρισμός των περασμένων ετών, η αδύναμη σημερινή εικόνα της οικονομίας και η αναζωπύρωση φόβων για λιγότερες θέσεις εργασίας» επισημαίνει στο πρακτορείο AFP ο Ντιρκ Σενγκ, αναλυτής της EY.

«Κακό το κλίμα…»

«Το καταναλωτικό κλίμα στη Γερμανία είναι κακό» εκτιμά η Καταρίνα Γκανγκλ, διευθύντρια του Ινστιτούτου για την Καταναλωτική Συμπεριφορά με έδρα τη Νυρεμβέργη. Κατά την άποψή της «η επιθυμία του κόσμου για οικονομία είναι πιο διαδεδομένη από τα τέλη του 2024» λόγω της γενικότερης γεωπολιτικής αβεβαιότητας, αλλά και των φόβων για επιστροφή του πληθωρισμού.

Μιλώντας στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (dpa) o Γιοχάνες Μπέρεντζεν, διευθυντής της εταιρείας συμβούλων BBE, υποστηρίζει ότι «το κυνήγι προσφορών θα είναι το κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου των εορτών». Πρώτα συμπεράσματα αναμένονται στη φετινή Black Friday, στις 28 Νοεμβρίου. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι καταναλωτές συγκρίνουν τιμές πιο συχνά και πιο σχολαστικά σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, ενώ πολλές φορές αναβάλλουν τις αγορές τους, εάν δεν τις κρίνουν απολύτως απαραίτητες.

18% του τζίρου σε λίγες μέρες

Για τον HDE η περίοδος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς μέσα στις λίγες αυτές ημέρες το λιανεμπόριο πραγματοποιεί το 18% του συνολικού ετήσιου τζίρου. Όπως εξηγεί στο πρακτορείο AFP ο πρόεδρος του συνδέσμου, Αλεξάντερ φον Πρέεν, «φέτος οι περισσότεροι έμποροι φαίνονται μάλλον επιφυλακτικοί ή απαισιόδοξοι», καθώς «το 80% των καταναλωτών θα είναι πιο συγκρατημένο στις δαπάνες του», ενώ «το 83% θα προσέξει περισσότερο τις τιμές ως κριτήριο για τις αγορές του».

Οι πιο προσφιλείς επιλογές για ένα χριστουγεννιάτικο δώρο είναι παιχνίδια, βιβλία, καλλυντικά, αλλά και κουπόνια δώρων. Κάποιοι χαρίζουν επίσης ρούχα, παπούτσια, αλλά και... μετρητά. Μόλις ο ένας στους τρεις αγοράζει τα δώρα του online, όμως το ποσοστό αυτό αυξάνεται σταθερά.

Πηγές: ARD, dpa, AFP

«Η στασιμότητα λίγο πολύ παραμένει, οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις δεν έχουν γίνει ακόμη και η όποια αχτίδα αισιοδοξίας μετατίθεται στο 2026, το νωρίτερο...». Αυτά είναι, σε γενικές γραμμές, τα συμπεράσματα των «Πέντε Σοφών» της γερμανικής οικονομίας, που έδωσαν στη δημοσιότητα τις φθινοπωρινές προγνώσεις τους το απόγευμα της Τετάρτης στο Βερολίνο.

Ωστόσο, αν θέλουμε να δούμε το ποτήρι «μισογεμάτο» οφείλουμε να επισημάνουμε ότι για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια ύφεσης η οικονομία φαίνεται να οδηγείται σε επανεκκίνηση, έστω και με το «αναιμικό ποσοστό» του +0,2%. Αυτή είναι η πρόβλεψη των εμπειρογνωμόνων για το τρέχον έτος. Για το 2026 οι προβλέψεις εμφανίζονται ακόμη πιο αισιόδοξες, καθώς ο δείκτης εκτιμάται στο 1%. Πρόκειται πάντως για μία πρόγνωση που είναι πιο συγκρατημένη από εκείνη της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, η οποία μέχρι σήμερα κάνει λόγο για 1,3%.

Νέα έκκληση για μεταρρυθμίσεις

Η Βερόνικα Γκριμ, μία εκ των «Πέντε Σοφών», επισημαίνει ότι «είναι επείγον να βελτιωθεί η δημοσιονομική εικόνα σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Η σημερινή κατάσταση αποτελεί μία μεγάλη πρόκληση για το μέλλον. Χρειάζονται άμεσα μεταρρυθμίσεις που θα συγκρατούν τις δαπάνες»

Όπως επισημαίνουν οι «Πέντε Σοφοί», τα Ειδικά Ταμεία που λειτουργούν συμπληρωματικά στον κρατικό προϋπολογισμό δεν θα πρέπει να αξιοποιούνται παρά μόνο για επιπλέον επενδύσεις που θα τονώσουν την ανάπτυξη και όχι για να καλύπτονται άλλα δημοσιονομικά κενά. Επιπλέον, εκτιμούν ότι στο κομμάτι των εσόδων θα πρέπει να αλλάξει το νομοθετικό πλαίσιο για τον φόρο κληρονομιάς και να αυξηθεί η φορολογική επιβάρυνση στα εταιρικά κέρδη.

Και αυτό διότι σήμερα, όπως σημειώνει ο Άχιμ Τρούγκερ, επίσης μέλος του συμβουλίου των εμπειρογνωμόνων, «οι ελαφρύνσεις έχουν ως αποτέλεσμα να φορολογούνται με ιδιαίτερα χαμηλούς συντελεστές τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία».

Για μία ακόμη φορά οι εμπειρογνώμονες εστιάζουν επίσης στη μείωση της γραφειοκρατίας εντός συνόρων, αλλά και σε επίπεδο ΕΕ. Οι υποδείξεις των «Πέντε Σοφών» δεν είναι βέβαια δεσμευτικές για τη γερμανική κυβέρνηση. Ωστόσο, θεωρούνται μία νηφάλια και αντικειμενική αποτύπωση των μεγεθών της γερμανικής οικονομίας, η οποία μάλιστα συχνά αποτελεί βάση για τις επίσημες προβλέψεις της κυβέρνησης, σε επόμενο χρόνο.

«Ζούσαμε από τα έτοιμα»

Ο χριστιανοδημοκράτης καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς είχε εξαγγείλει ένα «φθινόπωρο μεταρρυθμίσεων». Τώρα αξιοποιεί την ευκαιρία, για να περάσει το δικό του πολιτικό μήνυμα και να επικρίνει τις κακές συνήθειες του παρελθόντος. «Τα τελευταία χρόνια ζούσαμε από τα έτοιμα, αλλά τα αποθέματα έχουν εξαντληθεί», λέει χαρακτηριστικά. «Τώρα έχουμε όλοι μία κοινή αποστολή: να ενισχύσουμε τη Γερμανία ως επενδυτικό προορισμό για το μέλλον»

Αναλυτικές εκτιμήσεις αναμένονται από τον Φρίντριχ Μερτς το απόγευμα της Πέμπτης. Ο καγκελάριος θα είναι κύριος ομιλητής σε εκδήλωση του Γερμανικού Συνδέσμου Λιανικού Εμπορίου (HDE) στο Βερολίνο.

Πηγές: ARD, dpa, tagesschau.de

Όταν η κινεζική διαδικτυακή πλατφόρμα μόδας Shein άνοιξε το πρώτο κατάστημα στις αρχές Νοεμβρίου, εκτός από την τεράστια προσέλευση πελατών, υπήρξαν και έντονες διαμαρτυρίες. Το φυσικό κατάστημα στο πολυκατάστημα BHV Marais στο κέντρο του Παρισιού αγγίζει μια ευαίσθητη χορδή. Και όχι μόνο επειδή βρίσκεται στην πατρίδα της υψηλής ραπτικής.

Η Shein, η οποία συχνά κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία με την online πλατφόρμα Temu, μέσω της οποίας οι κατασκευαστές μπορούν να πουλήσουν απευθείας στους καταναλωτές, έχει επικριθεί για πλαστά προϊόντα, επιθετικό μάρκετινγκ, κακές συνθήκες εργασίας και μη ασφαλή προϊόντα. Παρ' όλα αυτά, πολλοί πελάτες χαίρονται για τις περισσότερες επιλογές αγορών και τις φθηνές τιμές.

Εκτός από τις εξαιρετικά χαμηλές τιμές, οι εταιρείες επωφελούνται επίσης από την απαλλαγή από τους εισαγωγικούς δασμούς για δέματα αξίας κάτω των 150 ευρώ (174 δολάρια) από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ΗΠΑ είχαν ένα παρόμοιο κενό για δέματα αξίας κάτω των 800 δολαρίων (691 ευρώ), αλλά άλλαξαν τους κανονισμούς τους, με αποτέλεσμα τη μείωση των αποστολών. Η ΕΕ βρίσκεται στο τελικό στάδιο της έγκρισης ενός παρόμοιου κανονισμού.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της εταιρείας, το πρώτο εξάμηνο του 2025 η Temu είχε κατά μέσο όρο 115 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες ανά μήνα στην ΕΕ και η Shein 145 εκατομμύρια. Για τις δύο πλατφόρμες, αυτό αντιπροσωπεύει αύξηση περίπου 12% σε σχέση με τους προηγούμενους έξι μήνες.

Εκατομμύρια δέματα από την Κίνα

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που σχετίζονται με αυτές τις κινεζικές πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου είναι η βιωσιμότητα. Το μεγαλύτερο μέρος των εμπορευμάτων που αγοράζονται στις πλατφόρμες τους αποστέλλεται απευθείας από τους κατασκευαστές στην Κίνα σε καταναλωτές σε όλο τον κόσμο. Αυτά τα μεμονωμένα συσκευασμένα προϊόντα μεταφέρονται αεροπορικώς για γρήγορη παράδοση, υπερφορτώνουν τις τελωνειακές αρχές και συχνά δεν μπορούν να επιστραφούν. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ανησυχούν για τα απορρίμματα ρούχων που προκαλούνται από τη φθηνή γρήγορη μόδα, τα απορρίμματα πλαστικών και χαρτοκιβωτίων συσκευασίας, καθώς και τις εκπομπές όλων αυτών των πτήσεων με τις οποίες μεταφέρονται τα προϊόντα σε όλο τον κόσμο. Και τα νούμερα είναι πράγματι τεράστια.

Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο, το 2024 εισήχθησαν στην ΕΕ περίπου 4,6 δισεκατομμύρια αντικείμενα μικρής αξίας. Αριθμός διπλάσιος σε σχέση με το 2023 και τριπλάσιος από το 2022.

Προστασία των καταναλωτών στην ΕΕ

Εκτός από τα ζητήματα βιωσιμότητας, οι οργανώσεις προστασίας των καταναλωτών και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει για μη ασφαλή προϊόντα που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις της ΕΕ.

Σύμφωνα με δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με ομάδες από το Βέλγιο και τη Δανία, τα αποτελέσματα ήταν δραματικά. Εξέτασαν κολιέ, φορτιστές USB και παιδικά παιχνίδια.

Από τα 162 είδη που αγοράστηκαν από κατασκευαστές που πωλούν μέσω των Temu και Shein, τα 110 δεν συμμορφώνονταν με τους κανονισμούς της ΕΕ και περίπου το ένα τέταρτο ήταν δυνητικά επικίνδυνα. Ορισμένα από τα προϊόντα περιείχαν υψηλά επίπεδα φορμαλδεΰδης ή βαρέων μετάλλων όπως το κάδμιο. Ορισμένοι από τους φορτιστές USB υπερθερμαίνονταν.

Τον Μάιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποίησε την Shein για πρακτικές στην πλατφόρμα της που παραβιάζουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών ενώ τον Ιούλιο η Κομισιόν διαπίστωσε ότι η Temu παραβιάζει τις υποχρεώσεις της βάσει του νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες, καθώς δεν καταβάλλει επαρκείς προσπάθειες για να αποτρέψει την πώληση παράνομων προϊόντων.

Τον Οκτώβριο, η γερμανική αρχή ανταγωνισμού κίνησε διαδικασία κατά της Temu. Θέλει να εξετάσει εάν η πλατφόρμα επηρεάζει ενδεχομένως τη διαμόρφωση των τιμών στην γερμανική ηλεκτρονική αγορά της, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού των τελικών τιμών πώλησης. Τον Αύγουστο, η Shein τιμωρήθηκε από την ιταλική αρχή ανταγωνισμού με πρόστιμο ενός εκατομμυρίου ευρώ για παραπλανητικές περιβαλλοντικές δηλώσεις ενώ τέλος τον Ιούλιο, η Shein τιμωρήθηκε από τη γαλλική αρχή ανταγωνισμούμε πρόστιμο 40 εκατομμυρίων ευρώ για παραπλανητικές εκπτώσεις και περιβαλλοντικές δηλώσεις.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου

H μεγαλύτερη σε διάρκεια δημοσιονομική παράλυση στην ιστορία των ΗΠΑ φθάνει, όπως όλα δείχνουν, στο τέλος της. Η Γερουσία ενέκρινε παράταση του προϋπολογισμού, που διασφαλίζει τη χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου. Συνολικά 60 γερουσιαστές, συμπεριλαμβανομένων και αρκετών Δημοκρατικών, ψήφισαν υπέρ της πρότασης. Ο ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Έρικ Σμιτ ανακοίνωσε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας: «Σε αυτήν την ψηφοφορία τα "ναι" είναι 60. Τα "όχι" 40. Τα τρία πέμπτα των εκλεγμένων γερουσιαστών ψήφισαν υπέρ».

Το επόμενο βήμα είναι η παράταση του προϋπολογισμού να επικυρωθεί και από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, στην οποία αναμένεται να ξεκινήσει αύριο η σχετική συζήτηση. Αν εγκριθεί και εκεί η παράταση, τότε θα πρέπει να υπογραφεί, ως τελευταίο βήμα, από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.

Μήλο της έριδας η υγειονομική περίθαλψη

Την Κυριακή ρεπουμπλικανοί και δημοκρατικοί Γερουσιαστές πέτυχαν μια πρώτη, σημαντική πρόοδο για την άρση του αδιεξόδου. Ο ρεπουμπλικανός Γερουσιαστής Τζον Θουν, επικεφαλής της πλειοψηφίας, με μια πρώτη αποτίμηση: «Ήταν ένας πολύ μακρύς δρόμος. Κυριολεκτικά, ήταν το μακροβιότερο shutdown στην ιστορία της χώρας μας. Είμαι πολύ χαρούμενος που μπορώ να δηλώσω ότι φτάνουμε στο τέλος της δημοσιονομικής παράλυσης».

Το αποκαλούμενο shutdown ξεκίνησε την 1η Οκτωβρίου. Αφορμή ήταν ένας νόμος για την υγειονομική περίθαλψη από την εποχή του προέδρου Μπάρακ Ομπάμα, τον οποίο δεν ήθελαν να παρατείνουν οι Ρεπουμπλικανοί και εν τέλει τα κατάφεραν . Από την πλευρά τους, οι Δημοκρατικοί διεκδίκησαν πρόσθετα κεφάλαια για όσους για οικονομικούς λόγους η ασφάλιση υγείας κινδυνεύει να διακοπεί στο τέλος του έτους.

Πηγή: AP, Afp

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Η επί της αρχής συμφωνία, που θα πρέπει να επικυρωθεί πλέον από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, αφορά τη «χαλάρωση» των κανονισμών για τους αγρότες, αλλά και τη μείωση διοικητικών δαπανών για τα κράτη μέλη, ώστε να εξοικονομηθεί για τον αγροτικό τομέα εκτιμώμενο κόστος συμμόρφωσης ύψους 1,6 δισεκατομμυρίων ευρώ. Επετεύχθη μετά από τη διακοπή των διαπραγματεύσεων τον Οκτώβριο, καθώς Κοινοβούλιο και Συμβούλιο δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν ως προς τα περιβαλλοντικά πρότυπα.

Διόλου τυχαία ο Γιάκομπ Γένσεν, υπουργός Γεωργίας της Δανίας (η οποία ασκεί την τρέχουσα προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ) έδωσε έμφαση ακριβώς σε αυτό το ζήτημα, ότι δίνεται δηλαδή στους γεωργούς «μεγαλύτερη ευελιξία ως προς την εφαρμογή των πράσινων προτύπων».

Η νέα δέσμη μέτρων, παράλληλα, εισάγει όριο ενός επιτόπιου ελέγχου ετησίως, αυξάνει τις κατ’ αποκοπή πληρωμές για τους μικροκαλλιεργητές από 1.250 ευρώ σε 3.000 ευρώ και μειώνει τις κυρώσεις και τους περιττούς ελέγχους για μικρούς καλλιεργητές χωραφιών έως 30 εκταρίων.

Παραμένει η στήριξη σε περιόδους κρίσης

Στο πλαίσιο της χθεσινής συμφωνίας διατηρείται η πρόταση της Κομισιόν να επιτρέπει στα κράτη-μέλη να παρέχουν κονδύλια σε περιόδους κρίσεων σε γεωργούς, που πλήττονται από φυσικές καταστροφές ή δυσμενείς καιρικές συνθήκες.

Η πολιτική σημασία της συμφωνίας διαφαίνεται και από τις αντιδράσεις των ευρω-ομάδων, που αναφέρουν ότι αποδεικνύεται πως η Ευρώπη «ακούει τους αγρότες». Οι μεγαλύτερες, άλλωστε, πολιτικές ευρω-ομάδες όπως το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, καθώς και οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι, εξασφάλισαν από την Κομισιόν επίσης χθες τρεις βασικές συμβιβαστικές προτάσεις ως προς τον νέο, επταετή ευρωπαϊκό προϋπολογισμό (2028-2034).

Μόνο το ΕΛΚ στηρίζει ανεπιφύλακτα

Υπό την «απειλή» απόρριψης της πρότασής της στην αυριανή συζήτηση στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου, η πρόεδρος της Κομισιόν δεσμεύτηκε χθες για: Θέσπιση στόχου 10% των προ-διατεθέντων κονδυλίων στα κράτη-μέλη εκτός των άμεσων ενισχύσεων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, επαναφορά της γεωργικής πολιτικής στον πυρήνα της ΚΑΠ, επιπλέον 2 δις για την αλιεία, ενίσχυση του ρόλου των περιφερειών ως προς τη διάθεση των κονδυλίων για την πολιτική της συνοχής.

Αν και το ΕΛΚ έκανε λόγο για σημαντική «νίκη», οι υπόλοιπες ευρω-ομάδες χαρακτήρισαν τις προτάσεις της Κομισιόν «βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», αλλά επιφυλάσσονται ως προς τη στάση τους το επόμενο διάστημα. Συμφωνία, άλλωστε, ως προς τον νέο προϋπολογισμό αναμένεται έως το τέλος του 2026.

Οι τρεις προηγούμενες COP είχαν γίνει σε χώρες που μπορείς να χαρακτηρίσεις τουλάχιστον αυταρχικές: Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αζερμπαϊτζάν. Τουλάχιστον οι δύο από αυτές στηρίζουν την ευημερία τους στην «οικονομία του πετρελαίου». Η σκέψη ότι με την φιλοξενία της Παγκόσμιας Διάσκεψης για το Κλίμα κάτι θα άλλαζε και σε επίπεδο εκδημοκρατισμού, αλλά και στην αντίληψή τους για τα ορυκτά καύσιμα αποδείχτηκε μάλλον υπερβολικά αισιόδοξη. Tα αποτελέσματα ήταν πενιχρά έως απογοητευτικά.

Φέτος λοιπόν έχει σειρά η Βραζιλία που στις τελευταίες εκλογές γλίτωσε μια δεύτερη θητεία Μπολσονάρου. Επιλέχτηκε μάλιστα ως τόπος διεξαγωγής το Μπελέμ στο Δέλτα του Αμαζονίου για να θυμίζει στους μετέχοντες πού βρίσκεται και πόσο υποφέρει ο «πνεύμονας του πλανήτη».

Μια μάχη με αντίπαλο τις ΗΠΑ

Αν στις προηγούμενες συνόδους υπήρχε η ελπίδα για αποφασιστικά μέτρα σε συνεργασία με τις μεγάλες βιομηχανικές χώρες του πλανήτη, ανάμεσά τους και τις ΗΠΑ, αυτή τη φορά είναι ξεκάθαρο ότι η μάχη για το κλίμα θα δοθεί ενάντια στις ΗΠΑ, δεύτερο μεγαλύτερο ρυπαντή του πλανήτη, τουλάχιστον όσο στον Λευκό Οίκο κατοικοεδρεύει ο Ντόναλντ Τραμπ.

Αυτό σημαίνει ότι οι ευθύνες των υπολοίπων δηλαδή και των Ευρωπαίων αυξάνονται. Υπό αυτή την έννοια η συμφωνία που έκλεισε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την αγορά ορυκτών καυσίμων από τις ΗΠΑ αξίας 250 δισεκατομμυρίων δεν στέλνει και το πιο ενθαρρυντικό μήνυμα. Πριν λίγες μέρες οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ προειδοποίησαν ότι αν συνεχίσουμε με αυτή την κλιματική πολιτική δεν υπάρχει καμιά περίπτωση για περιορισμό της ανόδου της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τον 1,5 βαθμό σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο, όπως ήταν ο φιλόδοξος στόχος της COP στο Παρίσι πριν από δέκα χρόνια. Η πρόγνωση τώρα (άνοδος 2,8 βαθμών Κελσίου) είναι καλύτερη από ό,τι ήταν τότε (3,6 βαθμοί Κελσίου), αλλά και αυτό σημαίνει τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, φυσικούς πόρους και βιοποικιλότητα.

Σύμφωνα πάντα με την ίδια μελέτη-πρόγνωση αν όλες οι χώρες τηρούσαν τις δεσμεύσεις τους η άνοδος θα περιοριζόταν στους 2,1 βαθμούς Κελσίου. Μπορεί λοιπόν να υπάρξει μια κλιματική στροφή εναντίον των ΗΠΑ και των πετρελαιοπαραγωγών χωρών;

Μια απάντηση «made in China»

Η taz του Βερολίνου κυκλοφόρησε το Σάββατο με τίτλο «Σωτηρία του Πλανήτη made in China». Όσο περίεργο και αν ακούγεται αυτό υπολογίζοντας ότι η Κίνα παραμένει ο μεγαλύτερος ρυπαντής παγκοσμίως δεν είναι καθόλου αβάσιμο. Το τεχνολογικό προβάδισμα της Κίνας σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ηλεκτροκίνηση, μπαταρίες είναι τόσο μεγάλο, που πραγματικά την αναδεικνύει σε πρωτοπόρο στη μάχη για περιορισμό των ρύπων του θερμοκηπίου. Το 2024 η Κίνα ενέταξε στο δίκτυό της ενεργειακή ισχύ από φωτοβολταϊκά και αιολική ενέργεια μεγαλύτερη από ό,τι όλος ο υπόλοιπος πλανήτης μαζί (1.400 Gigawatt περίπου).

Με τα νούμερα αυτά έχει ξεπεράσει τον υπολογισμό της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας για το πώς ο πλανήτης θα μπορούσε να λειτουργεί ως το 2050 κλιματικά ουδέτερα αν όλοι τηρούσαν τις υποχρεώσεις τους, αλλά και τον στόχο που είχε θέσει ο πρόεδρός της για το 2030 με 1.200 Gigawatt. Όλοι θα έχετε δει κάπου τις φωτογραφίες από τα αχανή φωτοβολταϊκά ή ηλιακά πάρκα σπαρμένα στη χώρα.

Η πληθώρα κινέζικων εταιρειών που έχουν κατακλύσει τη χώρα, οδηγεί σε μια επιθετική εξαγωγική πολιτική που σπεύδουν να εκμεταλλευτούν χώρες όπως το Πακιστάν , που μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις κυρώσεις προς τη Ρωσία είδαν τις τιμές του πετρελαίου και του υγροποιημένου φυσικού αερίου να εκτοξεύονται. Η Κίνα θα είναι αυτή που θα κυριαρχήσει στην οικονομία της απανθρακοποίησης. Αυτό εξηγεί και την στάση των ΗΠΑ απέναντί της, αλλά και χωρών που ζουν ακριβώς από τα κοιτάσματά τους σε ορυκτά καύσιμα.

Δύο ράγες, ένα μέτωπο

Προς το παρόν βεβαίως τα μέτωπα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα. Ο κόσμος δεν έχει ακριβώς χωριστεί στα δύο, αφού πολλές χώρες- και η ίδια η Κίνα- συνεχίζουν να κινούνται σε δύο διαφορετικές ράγες. Συνεχίζει να παραμένει ο μεγαλύτερος ρυπαντής, αν και έχει προχωρήσει σε μείωση σε σχέση με το 2015. Όμως η εξέλιξη αυτή θα είναι αναπόφευκτη. Οι εναλλακτικές πηγές θα κερδίσουν την μάχη από τη στιγμή που θα γίνουν οικονομικά συμφέρουσες. Και αυτό θα συμβεί σε μεγάλο βαθμό χάρη στην επιτάχυνση που επιδεικνύει η Κίνα σε αυτόν τον τομέα.

Θα ήταν καλύτερο αυτή η εξέλιξη να οδηγείται από μια χώρα, που θα λειτουργούσε δημοκρατικά, με δημόσιο ανοιχτό διάλογο και διαβούλευση, με συνδικάτα και κατοχυρωμένα δικαιώματα για τους εργαζόμενους. Αλλά προς το παρόν όλα δείχνουν ότι ο πλανήτης μόνο με την Κίνα και χάρη σε αυτήν θα μπορέσει να κερδίσει την κλιματική μάχη.

Πηγές: taz, Bloomberg

Κρητική γραβιέρα σε μπουκίτσες, παξιμάδια, γνώριμες ελληνικές σοκολάτες σε μικρό μέγεθος, μέλι και αρκετά άλλα ελληνικά προϊόντα είδαμε στα 85 ελληνικά περίπτερα των εκθετών, ανάμεσα σε δύο γίγαντες του τουρισμού, την Ιταλία και τη Γαλλία. Ένας απλός και γευστικός τρόπος διαφήμισης της τουριστικής Ελλάδας.

Η Διεθνής Έκθεση Τουρισμού 2025 στο Λονδίνο έφτασε στο τέλος της. Στα 45 χρόνια της διοργάνωσης πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση φέτος στην ιστορία της. Ο χώρος του ExCel London επεκτάθηκε κατά 25.000 τ.μ. ώστε να φιλοξενήσει περισσότερους από 4.000 εκθέτες από διάφορες χώρες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τον οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για τον Τουρισμό (UN Tourism) η παγκόσμια κινητικότητα για διακοπές ήταν αυξημένη κατά 5% τους πρώτους έξι μήνες του 2025, παρά τις πρωτοφανείς παγκόσμιες προκλήσεις.

Βέβαια, το μήνυμα είναι διπλό: οι χώρες πρέπει, από τη μια πλευρά, να διαχειριστούν τις περιβαλλοντικές προκλήσεις που προκύπτουν από τις μετακινήσεις διεθνώς και από την άλλη πλευρά, την ανησυχία των πολιτών που ζουν σε τουριστικούς προορισμούς (ηχορύπανση και αύξηση του κόστους ζωής) μέχρι την αδυναμία εξυπηρέτησης των αναγκών εξαιτίας έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού και καταλυμάτων.

Eπέκταση της τουριστικής περιόδου

Η υπουργός Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη και ο Περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς βρέθηκαν στη σημαντική έκθεση του Λονδίνου ώστε να συζητήσουν αλλά και να αναζητήσουν συνεργασίες για την προώθηση της τουριστικής εικόνας της χώρας.

«Από την πλευρά μας δουλεύουμε πάνω σε μια στρατηγική για την ποιοτική, βιώσιμη και ανθεκτική ανάπτυξη του τουρισμού με γνώμονα βεβαίως την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, του πολιτιστικού περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών», κατέστησε σαφές η υπουργός Τουρισμού, προσθέτοντας ότι δίνεται «έμφαση σε περιόδους εκτός αιχμής, δηλαδή τους μη τουριστικούς μήνες, ακόμη και στον χειμώνα. Με καινούργιους προορισμούς εντός Ελλάδας, εκτός από τους καθιερωμένους».

Ένα ακόμα στοιχείο από τον oργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για τον Tουρισμό δείχνει παράλληλα ότι η Ελλάδα «σκαρφάλωσε» στην 15η θέση στην παγκόσμια τουριστική κατάταξη. «Το 2024 ήταν χρονιά ρεκόρ με 40 εκατομμύρια αφίξεις διεθνώς (…) και με 21,6 δισεκατομμύρια άμεσα έσοδα. Το 2025 προβλέπεται ότι θα είναι η νέα χρονιά ρεκόρ για τον τουρισμό», τόνισε η κ. Κεφαλογιάννη.

Περισσότερες πτήσεις από British Airways και Easyjet

Την ίδια ώρα, οι Βρετανοί τουρίστες στην Ελλάδα αυξάνονται. Ο περιφερειάρχης Αττικής, Νίκος Χαρδαλιάς, τόνισε ότι «μόνο από τη Μεγάλη Βρετανία, το πρώτο τρίμηνο του 2025, είχαμε 57% αύξηση της επισκεψιμότητας, ξεπερνώντας τις 747.000 διανυκτερεύσεις».

Συγκεκριμένα για την Αττική δήλωσε ότι «επενδύουμε σε πολιτισμό, αθλητισμό, σε φυσικές διαδρομές, σε γαστρονομία ώστε να βάλουμε την πρωτεύουσα/ περιφέρεια της χώρας στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος».

Στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης και για το 2026, British Airways και Easyjet θα αυξήσουν τις πτήσεις προς Ελλάδα με συνδέσεις προς Κρήτη, Μύκονο, Πρέβεζα αλλά και Θεσσαλονίκη. Ενώ και η Jet2 ανακοίνωσε πρόγραμμα τριών εκατομμυρίων θέσεων για τη νέα χρονιά σε 14 ελληνικούς προορισμούς.

Η βρετανική αγορά έχει αναδειχθεί νούμερο ένα για τον ελληνικό τουρισμό, ενώ η παρουσία της Αγγλίδας ιστορικού και συγγραφέως Bettany Hughes στην εκδήλωση της Ελλάδας για το WTM «Greece Insights» ενίσχυσε ακόμα περισσότερο το εγχείρημα για εναλλακτικές διακοπές με επίκεντρο τον ελληνικό πολιτισμό.

Ανταπόκριση από το Βερολίνο

Ήταν κάποτε η ραχοκοκαλιά της γερμανικής αλλά και ευρωπαϊκής οικονομίας. Η βιομηχανία χάλυβα της Γερμανίας, με ρίζες στην εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, ήταν αυτή που εν πολλοίς έδωσε στη χώρα τον χαρακτηρισμό «ατμομηχανή της Ευρώπης».

Τα τελευταία χρόνια δέχεται ισχυρές πιέσεις από τον φθηνό κινεζικό ανταγωνισμό, την επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης αλλά και εσχάτως τη δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ. Το ενεργειακό κόστος παραμένει υψηλό για τις γερμανικές χαλυβουργίες, χιλιάδες θέσεις εργασίες έχουν χαθεί, ενώ ταυτόχρονα παλαιές μονάδες παραγωγής πρέπει να προσαρμοστούν στα σύγχρονα τεχνολογικά και κλιματικά στάνταρντ.

Οι εκπρόσωποι της βιομηχανίας χάλυβα συναντήθηκαν με τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, κορυφαίους υπουργούς της κυβέρνησης και πρωθυπουργούς κρατιδίων για να «δώσουν στη γερμανική χαλυβουργία μια ευκαιρία να επιβιώσει», όπως εύστοχα είπε η πρωθυπουργός του κρατιδίου του Ζάαρλαντ, Άνκε Ρέλινγκερ. Και ο πρωθυπουργός της Κάτω Σαξονίας Όλαφ Λις, τονίζοντας την επείγουσα ανάγκη για αλλαγές, τόνισε ότι είναι σημαντικό να συγκεραστεί «ο βιομηχανικός μετασχηματισμός με τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τη διασφάλιση των θέσεων εργασίας».

Δασμοί Τραμπ και Κίνα

Ο Γερμανός καγκελάριος προσέφερε στήριξη, όπως άλλωστε αναμενόταν, στους εκπροσώπους του κλάδου και έστειλε το μήνυμα ότι η γερμανική κυβέρνηση θα προσπαθήσει να πείσει και την ΕΕ για μια καλύτερη προστασία της εγχώριας παραγωγής χάλυβα. Πρώτον πρότεινε σημαντική μείωση του ενεργειακού κόστους για τις βιομηχανίες του χώρου, τονίζοντας ότι η χαλυβουργία έχει ρόλο κλειδί, αφού από αυτή εξαρτώνται σειρά μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

«Όποιος θέλει να διασφαλίσει την κοινωνική ειρήνη, θα πρέπει να διασφαλίσει τη βιομηχανική βάση αυτής της χώρας» ανέφερε ο επικεφαλής της Ένωσης Χάλυβα Γκούναρ Γκρέμπλερ, προειδοποιώντας για σημαντικές απώλειες εργατικών χεριών.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία περίπου 80.000 εργαζόμενοι απασχολούνται στη γερμανική βιομηχανία χάλυβα, η οποία συνδέεται άμεσα με την αυτοκινητοβιομηχανία, τον κατασκευαστικό κλάδο και την αμυντική βιομηχανία. Την ίδια ώρα έντονη είναι η ανησυχία του κλάδου για την έλλειψη γερμανικής στρατηγικής απέναντι στους δασμούς του Τραμπ στις ευρωπαϊκές εισαγωγές, με έξι γερμανικά κρατίδια να ζητούν από τον Μερτς να ασκήσει πίεση στις Βρυξέλλες για ευρωπαϊκούς δασμούς τουλάχιστον 50%, ανάλογους με το επίπεδο των ΗΠΑ. Από την άλλη πλευρά υπάρχει και ο παράγοντας Κίνα, με τις κινεζικές εξαγωγές χάλυβα να ασκούν τεράστια πίεση στους Ευρωπαίους κατασκευαστές.

Πηγές: dlf, tagesschau.de

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Σε λίγες μέρες αρχίζει η διεθνής διάσκεψη για το κλίμα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στη Βραζιλία (COP30), αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση κινδυνεύει να παραμείνει χωρίς ενιαία θέση. Επί της ουσίας, οι 27 υπουργοί καλούνται να συμφωνήσουν σήμερα μια γενική προσέγγιση επί της πρότασης της Κομισιόν για τους ενδιάμεσους δεσμευτικούς κλιματικούς στόχους της ΕΕ για μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% έως το 2040 (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990).

«Ρήτρα αναθεώρησης» στο τραπέζι

Η Δανέζικη προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε κατέθεσε συμβιβαστικό κείμενο που εκτιμά ότι θα επιφέρει την πολυπόθητη συμφωνία, παρά το ότι αρμόδιες πηγές παραδέχονται ότι «περπατάμε στην κόψη του ξυραφιού». Η διαπραγμάτευση αφορά την ενίσχυση «ρήτρας αναθεώρησης», που περιλαμβάνει τη ρητή δυνατότητα επανεξέτασης του στόχου μείωσης των εκπομπών κατά 90% έως το 2040.

Η πρόταση των Δανών έγινε βάσει των συμπερασμάτων του πρόσφατου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και ανταποκρίνεται στο αίτημα αρκετών κρατών μελών – ανάμεσά τους και η Ελλάδα – ως προς τη διασφάλιση μιας πιο «ρεαλιστικής» προσέγγισης ως προς την επίτευξη των κλιματικών στόχων.

Αρκετά κράτη μέλη εκτιμούν ότι το συμβιβαστικό κείμενο πετυχαίνει μια ισορροπία, ωστόσο η Ιταλία και η Γαλλία εκφράζουν ενστάσεις, φοβούμενες αβεβαιότητα ως προς τους επενδυτές. Άλλες χώρες, όπως η Ισπανία ζητούν πιο αυστηρό πλαίσιο ως προς την επαναξιολόγηση των στόχων.

Μεγαλύτερη ευελιξία στους στόχους

Το Παρίσι ζήτησε να προβλεφθεί μηχανισμός «μείωσης του κινδύνου», που θα συνδυάζει συγκεκριμένη ρήτρα αναθεώρησης από τώρα έως το 2030 και «φρένο έκτακτης ανάγκης» που θα επιτρέπει, εάν αυτό καταστεί απαραίτητο, να προσαρμοστεί ο στόχος καθαρής μείωσης έως και τρεις μονάδες (στο -87%), εάν η απορρόφηση άνθρακα αποδειχθεί χαμηλότερη από ό,τι προβλέπεται σήμερα.

Η Δανέζικη προεδρία στο αναθεωρημένο κείμενό της διατηρεί τη δυνατότητα «επαρκούς συνεισφοράς» των διεθνών πιστώσεων ως προς τις εκπομπές αερίων στον γενικό στόχο, αντικαθιστώντας τον όρο «περιορισμένη» του προηγούμενου κειμένου. Το επίπεδο 3% που προτείνει η Κομισιόν παραμένει σε αγκύλες, όπως και η ημερομηνία εφαρμογής (2036).

Κάποια κράτη θέλουν αύξηση έως 5% στις διεθνείς πιστώσεις που προβλέπονται στη Συμφωνία του Παρισιού, που θα επιτρέψει στις ευρωπαϊκές προσπάθειες να συμπεριλάβουν χρηματοδότηση έργων «απαλλαγής» από τις ανθρακούχες εκπομπές στο εξωτερικό και την υλοποίηση από το 2031.

Κρίσιμες θα είναι οι διαπραγματεύσεις και για την εθνικά καθορισμένη συνεισφορά (NDC) ενόψει της διάσκεψης της COP 30, που χρειάζεται ομόφωνη έγκριση και εξαρτάται από την προηγούμενη συμφωνία των κρατών μελών επί του «κλιματικού νόμου».

Εξωτερικά, καλυμμένη με απαλή σοκολάτα γάλακτος. Εσωτερικά, κρέμα φιστικιού με μπόλικο κανταΐφι. Η σοκολάτα Ντουμπάι αποτελεί πλέον το νέο σύμβολο της γαστρονομικής πολυτέλειας. Δημιουργός της θεωρείται η Σάρα Χαμούντα, ιδρύτρια της σοκολατοποιίας Fix Dessert Chocolatier στο Ντουμπάι.

Μέσα από συνεργασίες με influencers, η σοκολάτα αυτή έγινε viral στα social media και σύντομα κατέκτησε τον κόσμο. Κοστίζουν κατά μέσο όρο 7 ευρώ τα 100 γραμμάρια, γι’ αυτό και τα σχετικά DIY βίντεο με συνταγές γνωρίζουν τεράστια επιτυχία στο διαδίκτυο.

To κόστος της φιστικομανίας

Η γλυκιά αυτή απόλαυση έχει όμως ένα πικρό τίμημα. Όταν έγινε viral η σοκολάτα Ντουμπάι στα τέλη του 2023, η παγκόσμια ζήτηση για φιστίκια εκτοξεύθηκε στα ύψη. Μόνο το 2024, οι εισαγωγές φιστικιών τύπου Αιγίνης αυξήθηκαν πάνω από 30% στην ΕΕ, ξεπερνώντας σε αξία για πρώτη φορά το ένα δισεκατομμύριο ευρώ.

Η καλλιέργεια φιστικιών, ωστόσο, απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού. «Συγκεκριμένα χρειάζονται πάνω από 10.000 λίτρα νερού για κάθε κιλό παραγωγής», εξηγεί ο Στιγκ Τάντσμαν από την οργάνωση Brot für die Welt. Παρότι η φιστικιά θεωρείται ανθεκτική στην ξηρασία, οι παραγωγοί συχνά την ποτίζουν τεχνητά για να εξασφαλίσουν υψηλές αποδόσεις, γεγονός που αναιρεί το πλεονέκτημά της ως «κλιματικά έξυπνης» καλλιέργειας.

Για κάθε κιλό φιστικιών απαιτούνται πάνω από 10.000 λίτρα νερού, προκαλώντας σοβαρή πίεση στους υδάτινους πόρους περιοχών που πάσχουν από λειψυδρία. Επιπλέον, η εκτεταμένη μονοκαλλιέργεια οδηγεί σε υπερβολική χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, όπως επισημαίνει ο γεωπόνος Τάντσμαν.

Matcha, «πράσινος χρυσός»

Αντίστοιχη εικόνα παρατηρείται στην αγορά και με το matcha, το ιαπωνικό πράσινο τσάι που αποτελεί πλέον καθιερωμένο διεθνώς superfood, καθιστώντας το όλο και πιο ακριβό και δυσεύρετο. Σύμφωνα με τον Γερμανικό Σύνδεσμο Τσαγιού, από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 2024, οι εισαγωγές matcha στη Γερμανία αυξήθηκαν κατά 240% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Η παγκόσμια αγορά matcha, αναμένεται να διπλασιαστεί μέσα στην επόμενη πενταετία, καθώς ολοένα περισσότεροι καταναλωτές αναζητούν υγιεινές, φυσικές επιλογές. Ταυτόχρονα οι Ιάπωνες παραγωγοί δυσκολεύονται να καλύψουν τη ζήτηση: υπάρχουν ελλείψεις, οι τιμές έχουν διπλασιαστεί και πολλοί μικροί καλλιεργητές αποκλείονται από την αγορά λόγω κόστους.

Όταν περνά η μόδα του superfood...

Η κινόα, το ψευδοδημητριακό των Άνδεων, γνώρισε επίσης αντίστοιχο hype από το 2013 και μετά. «Η ραγδαία αύξηση της ζήτησης ανέβασε τις τιμές τόσο πολύ, που οι κάτοικοι σε Περού και Βολιβία, όπου αποτελεί βασικό είδος διατροφής, δεν μπορούσαν πλέον να την αγοράσουν», σύμφωνα με τον Τάντσμαν. Ταυτόχρονα, η εντατική καλλιέργεια χωρίς περιόδους ανάπαυσης εξάντλησε το έδαφος και υποβάθμισε το τοπικό οικοσύστημα.

Οι οργανώσεις δίκαιου εμπορίου υπενθυμίζουν ότι οι παραγωγοί δεν πρέπει να εξαρτώνται αποκλειστικά από ένα προϊόν, αλλά να επενδύουν και στις τοπικές αγορές. Η Κλαούντια Μπρουκ από το Fairtrade Deutschland τονίζει ότι η πολυκαλλιέργεια διατηρεί το έδαφος γόνιμο και εξασφαλίζει σταθερό εισόδημα στους αγρότες.

«Όσοι δημιουργούν και προωθούν τέτοιες τάσεις», σημειώνει ο Τάντσμαν, «πρέπει να σκεφτούν και τις επιπτώσεις, όχι μόνο τις πωλήσεις». Ίσως αυτό πρέπει να κάνουμε όλοι, προτού ενδώσουμε στην επόμενη διατροφική τάση.

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου

Η Γερμανία βρίσκεται αντιμέτωπη με νέα έξαρση της γρίπης των πτηνών (H5N1), με πάνω από 500.000 πουλερικά να έχουν ήδη θανατωθεί Το Ινστιτούτο Φρίντριχ-Λέφλερ (FLI) κάνει μάλιστα λόγο για μια «δυναμική» εξάπλωση της ασθένειας από τις αρχές του Σεπτεμβρίου.

Στη Γερμανία έχει πληγεί ιδιαίτερα το κρατίδιο του Βρανδεμβούργου, κοντά στο Βερολίνο. Μόνο στο Λίνουμ έχουν περισυλλεγεί περίπου 2.000 νεκροί γερανοί, ενώ επιβεβαιωμένα κρούσματα σε πτηνοτροφεία οδηγούν στη λήψη έκτακτων μέτρων, όπως ο υποχρεωτικός περιορισμός των πουλερικών εντός συγκεκριμένων χώρων.

Η υπουργός Γεωργίας του Βρανδεμβούργου, Χάνκα Μίτελσταντ, ανέφερε ότι προς το παρόν λαμβάνονται στοχευμένα μέτρα για συγκεκριμένες περιοχές, παρόλο που όλο το κρατίδιο επηρεάζεται από τη γρίπη των πτηνών. Ο πρωθυπουργός του Bρανδεμβούργου, Ντίτμαρ Βόιντκε (CDU), ανακοίνωσε ότι το κρατίδιο θα στηρίξει τους αγρότεςμε αποζημιώσεις.

Την ίδια ώρα, στο Αμβούργο και το Ζάαρλαντ, έχει ήδη επιβληθεί ήδη υποχρεωτικός περιορισμός των πουλερικών σε σαφώς προσδιορισμένους χώρους. Στο Βερολίνο έχουν επιβεβαιωθεί 10 κρούσματα. Οι πολίτες καλούνται να μην αγγίζουν νεκρά ζώα και να ενημερώνουν τις αρμόδιες αρχές. Ο ομοσπονδιακός υπουργός Γεωργίας, Αλόις Ράινερ, απορρίπτει προς το παρόν πάντως τη λήψη γενικευμένων μέτρων σε όλη τη Γερμανία.

Δεν αποκλείονται μεταλλάξεις λένε ειδικοί

«Παλαιότερα περιμέναμε τη γρίπη των πτηνών κυρίως τον χειμώνα. Πλέον βλέπουμε κρούσματα σε ετήσια βάση, τουλάχιστον στα άγρια πτηνά», σημειώνει η κτηνίατρος Ούρσουλα Χέφλε από το Πανεπιστήμιο Καστίγια-Λα Μάντσα της Ισπανίας. Ο Τιμ Χάρντερ, διευθυντής του εργαστηρίου διαγνωστικής ιών στο Ινστιτούτο Φρίντριχ-Λέφλερ (FLI), υπενθυμίζει την ανάγκη αυστηρών μέτρων ατομικής προστασίας για τους αγρότες: στολές, γάντια, προστατευτικά γυαλιά και μάσκες FFP3.

Παρ' ότι ο κίνδυνος θεωρείται χαμηλός αλλά υπαρκτός, οι επιστήμονες δεν αποκλείουν την πιθανότητα ο ιός H5N1 να εξελιχθεί με τρόπο που να επιτρέπει μετάδοση και σε ανθρώπους. «Κάθε νέα μόλυνση, ανθρώπου ή ζώου, δίνει στον ιό περισσότερες ευκαιρίες να μεταλλαχθεί. Αν κάποια στιγμή προκύψει μια γενετική μετάλλαξη που τον καθιστά πιο μεταδοτικό, τότε ο κίνδυνος εξάπλωσης από άνθρωπο σε άνθρωπο αυξάνεται σημαντικά», δήλωσε η ερευνήτρια περιβαλλοντικής υγείας Μέγκαν Ντέϊβις από το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς των ΗΠΑ.

Οι αρχές συνιστούν επίσης να αποφεύγεται η κατανάλωση μη παστεριωμένων προϊόντων, όπως το ωμό γάλα, που μπορεί να περιέχουν σωματίδια του ιού. Με την εποχική μετανάστευση των πτηνών να βρίσκεται στην κορύφωσή της, το Ινστιτούτο Φρίντριχ-Λέφλερ προειδοποιεί ότι ο αριθμός των κρουσμάτων ενδέχεται να αυξηθεί περαιτέρω τον Νοέμβριο.

Αυξήσεις τιμών ενόψει Χριστουγέννων

Οι μαζικές θανατώσεις πουλερικών προκαλούν ταυτόχρονα ανησυχία για μείωση της προσφοράς και αύξηση των τιμών σε αυγά, κρέας και γαλοπούλες, ειδικά ενόψει Χριστουγέννων. Ωστόσο, ο υπουργός Γεωργίας Ράινερ, μιλώντας στο δίκτυο n-tv είπε ότι «δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για ελλείψεις, καθώς ο κλάδος έχει διαβεβαιώσει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα στην εφοδιαστική αλυσίδα».

Παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις, η ερευνήτρια Κρίστεν Κόλμαν από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ των ΗΠΑ προειδοποιεί ότι η εξάπλωση του ιού H5N1 έχει ήδη επιπτώσεις στην επισιτιστική αλυσίδα διεθνώς, με ενδεχόμενο αντίκτυπο στις τιμές των προϊόντων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πηγές: dw, taggeschau, dpa, ntv, AFP, rbb

Τρεις προτάσεις μομφής μέσα σε τέσσερις μήνες ξεπέρασε μάλλον ανώδυνα η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Δεν θα είναι οι τελευταίες, εκτιμούν οι παρεπιδημούντες στις Βρυξέλλες.

Ζούμε εποχές ταραχώδεις και απρόβλεπτες, που ευνοούν την ταχεία ανακύκλωση του πολιτικού προσωπικού. Ας αναλογιστούμε ότι στη διάρκεια της δεύτερης θητείας του, δηλαδή μόλις τα τρία τελευταία χρόνια, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν έχει ήδη αναλώσει 130 υπουργούς και υφυπουργούς, καταρρίπτοντας μάλιστα το ιστορικό ρεκόρ του Φρανσουά Μιτεράν με 117 υπουργοποιήσεις στην περίοδο 1988-1995.

Κι όμως, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι ακόμη εδώ. Από το 2019, όταν ανέλαβε για πρώτη φορά τα ηνία της Κομισιόν, η Ευρώπη έχει αλλάξει πολύ. Αλλά η ίδια έχει αλλάξει ακόμα περισσότερο.

Ήταν κάποτε ένα Green Deal

Το περίφημο Green Deal, η «Πράσινη Μετάβαση» της Ευρώπης για την υλοποίηση των πιο φιλόδοξων κλιματικών στόχων στην ιστορία της, ήταν η «σημαία» της φον ντερ Λάιεν για την εκλογή στο ύπατο αξίωμα της ευρωπαϊκής εκτελεστικής εξουσίας. Μέσα σε έξι χρόνια το Green Deal μετονομάζεται Clean Industry Deal, λόγω πιέσεων από τη βιομηχανία για μείωση κόστους και καταπολέμηση της γραφειοκρατίας. Kι αν περιμένουμε λίγο ακόμη δεν αποκλείεται να καταλήξει... σκέτο Industry Deal. Ήδη γίνονται δεύτερες σκέψεις για τους κανόνες ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων (ETS 2) ή για την απαγόρευση των κινητήρων εσωτερικής καύσης.

Μπορούμε να αρχίσουμε ατέρμονες θεωρητικές συζητήσεις για το αν είναι σωστή η αλλαγή ατζέντας στις Βρυξέλλες. Υπάρχει όμως μία συζήτηση που δεν είναι θεωρητική, αλλά «εκ των ων ουκ άνευ» για την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πρέπει να γίνει εδώ και τώρα. Είναι η διαπραγμάτευση για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο στην περίοδο 2028-2034, δηλαδή για τον προϋπολογισμό της ΕΕ στα επόμενα χρόνια – με την Κομισιόν να προτείνει μία πρωτοφανή αύξηση κονδυλίων στα 2 τρισεκατομμύρια ευρώ για την επταετία.

Έντονες είναι ήδη οι αντιδράσεις από τις «βόρειες» πρωτεύουσες σε εποχές δημοσιονομικής εγκράτειας, ενώ οι αποκαλύψεις περί σκανδάλων τύπου ΟΠΕΚΕΠΕ ασφαλώς δεν ενισχύουν τη διαπραγματευτική θέση χωρών όπως η Ελλάδα, που θέλουν να διατηρήσουν τα «κεκτημένα» σε αγροτικές ενισχύσεις και επιδοτήσεις από το Ταμείο Συνοχής (κάτι που ασφαλώς δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποσιωπηθούν τα σκάνδαλα).

Σχέδια για «κοινό χρέος»;

Οι αντιδράσεις μάλλον θα ενταθούν τους επόμενους μήνες. Ιδιαίτερα εάν επιβεβαιωθούν γερμανικά δημοσιεύματα, σύμφωνα με τα οποία η πρόεδρος της Κομισιόν αναζητεί τρόπους για να επαναφέρει μία «κοινή ανάληψη χρέους» σε επίπεδο ΕΕ, όπως είχε γίνει για πρώτη φορά με το Ταμείο Ανάκαμψης για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας, αυτή τη φορά με στόχο να χρηματοδοτήσει κρίσιμες αμυντικές και ενεργειακές υποδομές.

Από την οπτική γωνία των νοτίων χωρών θα ήταν ευχής έργο να το επιτύχει. Διαφορετικά, ο λογαριασμός δύσκολα βγαίνει. Σε κάθε περίπτωση, στην παρούσα φάση φαίνεται ότι μόνο η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μπορεί να συντονίσει τη σχετική συζήτηση, έχοντας τη στήριξη ακόμα και των Πρασίνων. Δεν είναι τυχαίο ότι ελάχιστοι Πράσινοι στήριξαν την πρόταση μομφής που είχε καταθέσει προ ημερών η ευρω-ομάδα της Αριστεράς. Ίσως γιατί γνωρίζουν ότι η φον ντερ Λάιεν είναι από τα τελευταία κορυφαία στελέχη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) που ακόμη ενδιαφέρονται σοβαρά για τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ…

Λένε ότι δεν είναι καλό να γράφεις συναισθηματικά φορτισμένος. Υπάρχουν όμως εμπειρίες, που πρέπει να είσαι αναίσθητος για να μην σε παρακινήσουν να γράψεις. Μια τέτοια εμπειρία είναι η θέαση του γερμανικού ντοκιμαντέρ «Κein Land für Niemand» (Καμία γη, για κανέναν – Η περιχαράκωση μιας χώρας μετανάστευσης). Εκατόν έντεκα λεπτά σοκ, όταν συνειδητοποιείς ότι ουσιαστικά η Ευρώπη βιώνει μια βαθιά ανθρωπιστική κρίση, που συνθλίβει τον πυρήνα των αξιών και των ιδεών της. Οι πολιτικοί αποφεύγουν να την αποκαλούν έτσι και προτιμούν να μιλούν για άλλες κρίσεις. Το προσφυγικό αντιμετωπίζεται, όπως λέει ο ευρωβουλευτής Έρικ Μάρκβαρντ, με τη λογική και μόνο «να πέσουν οι αριθμοί».

Όταν μιλούν τα στοιχεία

Το ντοκιμαντέρ των Μαξ Άρενς και Μάικ Λούντεμαν παραθέτει στοιχεία, που κάποια τους ίσως τα γνωρίζουμε όλοι. Αλλά όταν τα βλέπεις να αραδιάζονται μπροστά σου συγκεντρωμένα και στοιχειοθετημένα, καταλαβαίνεις ότι τα τελευταία χρόνια έχει συμβεί μια ριζική πολιτική και κοινωνική μεταστροφή στη Γερμανία, με τον ακροδεξιό λαϊκισμό να επιβάλλεται στον δημόσιο διάλογο. Και όπως παρατηρούν επιστήμονες που μιλούν στην κάμερα, από τη στιγμή που «τούμπαρε» η Γερμανία, ήταν επόμενο αυτό να συμβεί και σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Τραυματικές εμπειρίες, αξέχαστες ιστορίες

Οι δημιουργοί τονίζουν ότι λόγω του παρελθόντος της η Γερμανία είχε καταγεγραμμένο στο Σύνταγμά της το δικαίωμα στο άσυλο. Το 2025 για πρώτη φορά υπήρξε μια νομοθετική ρύθμιση, που ανατρέπει ουσιαστικά αυτό το δεδομένο. Μια ρύθμιση που πέρασε και με τις ψήφους της ακροδεξιάς AfD.

Φυσικά και υπάρχουν συγκινητικές στιγμές, όταν βλέπουν τους ανθρώπους της οργάνωσης Sea-Eye να προσεγγίζουν «φουσκωτά» έτοιμα να αναποδογυρίσουν στα ανοικτά της Λιβύης και να σώζουν πανικόβλητους ανθρώπους. Όταν βλέπεις την εικόνα που καταγράφουν με το μικρό τους αεροπλάνο οι εθελοντές με το λιβυκό Λιμενικό να βουλιάζει βάρκες ή να τις πλησιάζει και οι άντρες του να ξυλοκοπούν με στυλιάρια τους απελπισμένους ανθρώπους. Αυτά τα παιδιά της Sea-Eye και της Sea-Watch πρέπει να ξέρουν τώρα, όπως εξηγεί ο επικεφαλής της οργάνωσης, ότι απειλούνται πλέον – με βάση τις νέες ρυθμίσεις του νόμου – να αντιμετωπίζονται ως «διακινητές».

Το τραύμα της Πύλου

Είναι συγκλονιστική η μαρτυρία του Ναέεφ από τη Συρία, ενός από τους λίγους επιζώντες του ναυαγίου της Πύλου, που ζει σήμερα στο Βερολίνο και θυμάται πως η ελπίδα από το σκοινί, που τους έριξαν οι Έλληνες λιμενικοί, μετατράπηκε σε πανικό και απόγνωση, όταν το σκάφος του Λιμενικού άρχισε δίχως λόγο τους ελιγμούς, που τελικά έκαναν το πλοίο να βουλιάξει.

Εξοργίζεσαι με την ιστορία του Ιρανού ακτινιστή και πολιτικού πρόσφυγα που κατάφερε να επιβιώσει επί τρία χρόνια στη Μόρια και σήμερα, 10 χρόνια μετά, ακόμη περιμένει από τις γερμανικές αρχές την εξέταση της αίτησής του για άσυλο, για να μπορέσει να ψάξει για δουλειά και να κάνει μια νέα αρχή.

Αγνοώντας εθνικές και διεθνείς συμβάσεις

Όμως αυτό που σε συγκλονίζει τελικά είναι ο κυνισμός πολιτικών που μιλούν όπως ο καγκελάριος Μερτς για «κοινωνικό τουρισμό», ή ο ομόσταυλός του Γενς Σπαν που ζητά να αναθεωρηθούν ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις για τους πρόσφυγες. Και βέβαια αυτό που ολοκλήρωσε η σημερινή κυβέρνηση είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, όπως θυμίζει η αξέχαστη δήλωση του Όλαφ Σολτς «εμείς θα διαλέγουμε ποιοι θα έρχονται».

Ο αποδιοπομπαίος τράγος

Αλλά ακόμα πιο θλιβερό είναι να ακούς ειδικούς που δεν μπορεί να τους χαρακτηρίσει κανείς «αριστερούς» ή «δικαιωματιστές» να εξηγούν πως τα κλισέ που έχει καταφέρει να μετατρέψει σε «αξίωμα» η Ακροδεξιά δεν αντέχουν σε καμιά περίπτωση την αντιπαράθεση με την πραγματικότητα. Ο Μαρσέλ Φράτσερ για παράδειγμα, ένας από τους πιο γνωστούς οικονομολόγους της χώρας, επικεφαλής του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (DWI), παρατηρεί ότι η πολιτική προσπαθεί τώρα να καλύψει τα λάθη της επί μια εικοσαετία, φορτώνοντας όλες τις «αμαρτίες» στις πλάτες των φτωχότερων και των μεταναστών.

Οι αριθμοί που δεν ακούγονται

Αυτοδιοικητικοί από την πρώην Ανατολική Γερμανία επισημαίνουν ότι η παρακμή σε πολλές περιοχές της είχε ξεκινήσει πολύ πριν από το 2015 και το «κακοποιημένο» από δημαγωγούς «Θα τα καταφέρουμε» της Μέρκελ. Και η Μόνικα Σνίτσερ, μια εκ των πέντε σοφών της γερμανικής οικονομίας, που μόνο «ακτιβίστρια» δεν μπορείς να την πεις, απογυμνώνει το επιχείρημα ότι το «καράβι είναι γεμάτο», όταν ξεκάθαρα εκτιμά ότι η γερμανική οικονομία με βάση και τη δημογραφική εξέλιξη θα χρειάζεται το επόμενο διάστημα μέχρι και 1,5 εκατομμύριο μετανάστες τον χρόνο.

Ποιος προκαλεί τον διχασμό

«Είναι διχασμένη η γερμανική κοινωνία;» είναι το ερώτημα που θέτει η έρευνα. Οι ειδικοί εξηγούν πως η πόλωση δεν είναι τόσο μεγάλη όσο συχνά παρουσιάζεται. Η πλειοψηφία των Γερμανών πολιτών βρίσκεται προσώρας κάπου στη μέση. Κάποιοι υποστηρίζουν απόψεις «ναι μεν, αλλά», κάποιοι άλλοι δεν γνωρίζουν ή δεν ασχολούνται.

Όμως ο φόβος είναι υπαρκτός. Ο διχαστικός λόγος, η παρουσίαση του πρόσφυγα ως αποδιοπομπαίου τράγου, τα σενάρια τρόμου με τις διαρκείς αναφορές περί «ακάλυπτων» ελλειμμάτων στο κράτος πρόνοιας μπορεί κάποια στιγμή να γείρουν την πλάστιγγα σε ακόμα πιο ακραίες θέσεις. Τίποτα δεν έχει κριθεί οριστικά. Ακόμη. Η ταινία θυμίζει άλλωστε ότι στα τέλη του 2024 περίπου 3,5 εκατομμύρια κατέβηκαν σε διαδηλώσεις για να διαμαρτυρηθούν για το ενδεχόμενο συνεργασίας Χριστιανοδημοκρατών και Ακροδεξιάς. Αλλά σε έναν κόσμο πολέμων, συγκρούσεων και οικολογικών καταστροφών το μεταναστευτικό-προσφυγικό θα συνεχίσει να παραμένει η κυρίαρχη πρόκληση για την Ευρώπη. Αυτή που θα κρίνει τελικά και τον χαρακτήρα της την επόμενη μέρα.

Πληροφορίες στο https://kein-land-fuer-niemand.de

Οι τεχνολογικές καινοτομίες, τα πειράματα και οι εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας ταξίδεψαν μικρούς και μεγάλους στο μαγευτικό κόσμο της επιστήμης στη Βραδιά του Ερευνητή στη Θεσσαλονίκη. Με τον για ακόμη μία χρονιά με τον επιτυχή συντονισμό του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), το κοινό της Θεσσαλονίκης, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τη πολυμορφία και σημασία της έρευνας. Χορηγός επικοινωνίας ήταν, μεταξύ άλλων, και η Deutsche Welle.

Καθαρή ενέργεια

Η έκλυση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα επιτείνουν την κλιματική μεταβολή, με καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον. Το ερευνητικό έργο ECOLEFINS προτείνει μια νέα μέθοδο μετατροπής του νερού και του ατμοσφαιρικού CO₂ σε ελαφρές ολεφίνες με τη χρήση ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας. «Ένας τόνος παραγωγής ολεφινών συνδυάζεται με πέντε τόνους έκλυση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Με την μέθοδο μας όχι μόνο δεν θα εκλύονται εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά θα τις χρησιμοποιούμε για να παράγουμε χημικά προϊόντα, που θα είναι ουσιαστικά ανθρακικά αρνητικά», λέει στη Deutsche Welle o υπεύθυνος του έργου, Γιώργος Μαρνέλλος. «Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι έχει μεγάλο ενδιαφέρον από πλευράς οικονομικής βιωσιμότητας», επισημαίνει ο Έλληνας καθηγητής. Για τον ίδιο η έρευνα πρέπει να αξιοποιηθεί από την ελληνική κοινωνία και να δημιουργήσει πρόσθετη αξία. «Το ΕΚΕΤΑ σε κάθε ένα 1 ευρώ κρατικής χρηματοδότηση φέρνει άλλα 7 ευρώ χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρέπει να γίνουμε μια οικονομία της παραγωγής και να μην μείνουμε σε μια οικονομία των υπηρεσιών, του σέρβις και του real estate», τονίζει.

«Το υγρό στις μπαταρίες που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα είναι εύφλεκτο και τοξικό για το περιβάλλον. Ψάχνουμε να βρούμε ένα στερεό, που δεν είναι εύφλεκτο που να έχει την ίδια απόδοση με τους υγρούς ηλεκτρολύτες, ώστε να φτιάξουμε στεγνές μπαταρίες», αναφέρει στη Deutsche Welle o ερευνητής Νικόλαος Λύτρας. Η μελέτη που συμμετέχει στο Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών αφορά ένα υβριδικό ηλεκτρoλύτη με πολυμερική μήτρα και μικρές ποσότητες κεραμικού με επιπλέον προσθήκη αλάτων λιθίου και ιοντικών υγρών που τοποθετείται σε διατάξεις με ηλεκτρόδια. Η έρευνα που πραγματοποιείται και στην αυτοκινητοβιομηχανία είναι ακόμα μακριά από κάτι εμπορικό. «Κάποιες φορές από τη μια στιγμή στην άλλη μια μελέτη μπορεί να σε πάει και δέκα χρόνια μπροστά», λέει χαρακτηριστικά ο Έλληνας ερευνητής.

Η τεχνητή νοημοσύνη στη υπηρεσία της πολιτιστικής κληρονομιάς

Από την αρχαιότητα έως σήμερα, τα υφάσματα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας. Το ερευνητικό εργο TEXTaiLES αξιοποιεί, την Τεχνητή Νοημοσύνη, την τρισδιάστατη ψηφιοποίηση και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων για να καταγράψει και να απεικονίσει τα ορατά και μη-ορατά χαρακτηριστικά των υφασμάτων που ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά.

«Με έμφαση στη λεπτομέρεια κάνουμε ουσιαστικά μια ψηφιακή αποκατάσταση με βάση μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης υφασμάτινων αντικειμένων που χάνονται στο χρόνο. Στα φθαρμένα, αποχρωματισμένα η τεχνητή νοημοσύνη θα προσπαθήσει να καλύψει τα κενά, να επαναφέρει τα ζωηρά χρώματα ή να συνθέσει μοτίβα», επισημαίνει ο Παναγιώτης Γιαννακέρης, βοηθός έρευνας στο από το Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΙΠΤΗΛ). Τα εργαλεία που αναπτύσσονται είναι συνεργατικά. «Φανταζόμαστε το δικό μας εργαλείο ως βοηθό για συντηρητές και αρχαιολόγους. Δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση θα τους αντικαταστήσουμε αλλά να έχουν τον πρώτο λόγο και να παίρνουν σωστές αποφάσεις», τονίζει, πιστεύοντας ότι η διάδραση με το κοινό στη Βραδιά του Ερευνητή έδωσε πολύτιμη ανατροφοδότηση στην ομάδα του έργου για να συνεχίσει.

Συζητώντας με το Σωκράτη

Mία από τις γωνιές που κλέψανε την παράσταση στη Βραδιά του Ερευνητή φέτος στη Θεσσαλονίκη ήταν αυτή με τη εφαρμογή μιας ιδιαίτερης συνομιλίας με το φιλόσοφο Σωκράτη. «Η εφαρμογή δημιουργήθηκε στα πλαίσια του ευρωπαϊκού έργου, Artcast4D, για τη δημιουργία ενός chatbot, για το ευ ζην και τη φιλοσοφία», λέει μιλώντας στη Deutsche Welle o ερευνητής Γιάννης Δημητριάδης.

Με τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης τύπου chatgpt αλλά και μετατροπείς ομιλίας σε κείμενο και αντίστροφα, ο χρήστης μπορεί να ρωτήσει ό,τι θέλει και να του απαντήσει το avatar του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου. Η εφαρμογή λοιπόν της μαιευτικής μεθόδου στη σύγχρονη πράξη. «Η εφαρμογή μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε σε μουσεία που θέλουν κάποιο συγκεκριμένο χαρακτήρα, είτε κάποια μυθολογική μορφή, να λειτουργεί σαν ξεναγός ή να παρουσιάζει εκθέματα». Σκέψεις υπάρχουν μήπως χρησιμοποιηθεί και σε σχολική τάξη καθώς η αλληλεπίδραση με τα παιδιά είναι εκπληκτική. «Τι συμβαίνει όταν πεθαίνουμε; Ποιο είναι το νόημα της ζωής;» ρώτησαν τα παιδιά εντυπωσιάζοντας ακόμα και τον «ίδιο το Σωκράτη».

Η έρευνα στην αγορά

Για την εμπορική αξιοποίηση και εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας το ΕΚΕΤΑ έχει δημιουργήσει πάω από είκοσι εταιρείες τεχνοβλαστούς (spin-off). Τα τελευταία χρόνια προωθεί μέσα από το πρόγραμμα ΣΠΕΙΡΑ τη μεταφορά τεχνολογίας. Στη φετινή «Βραδιά του Ερευνητή» παρουσίασαν τις δραστηριότητες τους spin-off εταιρίες στη ψηφιακή γεωργία, τις υποβρύχιες τεχνολογίες αλλά και την τεχνητή νοημοσύνη στη βιομηχανία. «Όταν πρόκειται για εταιρίες υπάρχει εστίαση στο αποτέλεσμα και καλείσαι να μιλήσεις με ανθρώπους που δεν έχουν τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις. Αλλάζουν πολλές φορές οι απαιτήσεις και οι χρόνοι είναι πιο πιεστικοί. Βλέπεις στην πραγματικότητα την εφαρμογή της γνώσης σου», επισημαίνει ο Δημήτρης Γεωργαλής, ερευνητής στο Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΕΚΕΤΑ και συνεργάτης της CDXi, εταιρείας τεχνοβλαστού, με έμφαση στη Σύντηξη Πολυτροπικών Δεδομένων για περιβαλλοντικές και βιομηχανικές εφαρμογές. Στη Βραδιά του Ερευνητη παρουσίασαν μια μέθοδο ανίχνευσης πετρελαιοκηλίδας και πλαστικών στην επιφάνεια της θάλασσας. Για τον ίδιο ήταν μια πολύ ωραία ευκαιρία η άμεση επαφή με το κοινό. «Προσαρμόζεσαι στο κοινό, εξηγείς όσο πιο απλά γίνεται όσο σύνθετο κι αν είναι αυτό που κάνεις. Είναι χρήσιμο γιατί βλέπεις πως βλέπουν οι άλλοι το αποτέλεσμα σου και βελτιώνεσαι», επισημαίνει.

Τα μεταχειρισμένα ρούχα είναι της μόδας! Το 2024 η παγκόσμια αγορά μεταχειρισμένων ρούχων άγγιξε τα 194 δισ. ευρώ, δηλαδή όσο περίπου και οι ετήσιες πωλήσεις της , σύμφωνα με τον αναλυτή Νιλ Σόντερς. Οι νεότερες γενιές, οι λεγόμενες Gen Z και μιλένιαλ, τροφοδοτούν αυτή την τάση. «Έχει μετατραπεί σε έναν χώρο δημιουργίας, οι άνθρωποι το διασκεδάζουν», λέει ο Σόντερς. «Επιπλέον, πολλοί το βλέπουν και ως μία πιο βιώσιμη επιλογή», συμπληρώνει.

Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Η μόδα είναι μια από τις πιο καταστροφικές βιομηχανίες για το περιβάλλον, υπεύθυνη για έως και 10% των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Κι αυτό χωρίς να συνυπολογίσουμε την τεράστια κατανάλωση νερού και τη ρύπανση των υδάτων. Στα στοιχεία αυτά έρχεται να προστεθεί και η τεράστια παραγωγή ρούχων: Από 10% έως 30% των ενδυμάτων που κατασκευάζονται δεν θα πωληθούν ποτέ. Κάπου εκεί είναι που κάνει την εμφάνισή της η μεταπώληση (resale), η οποία υπόσχεται να βελτιώσει τον οικολογικό αντίκτυπο της μόδας. Σύμφωνα με μια μελέτη, οι μεταπωλήσεις θα μπορούσαν να μειώσουν τις εκπομπές μεγάλων εταιρειών ένδυσης και outdoor brands κατά 16% έως το 2040.

Η υπόσχεση του thrifting να μειώσει τη ρύπανση της μόδας

Οι ιδιοκτήτες second hand καταστημάτων παρατηρούν ωστόσο μία ευρύτερη πτώση στην ποιότητα των μεταχειρισμένων ρούχων από τότε που εταιρείες fast fashion, όπως η Primark και η Shein, κατέκλυσαν την αγορά. Και ακόμη και στις πωλήσεις μεταχειρισμένων, από άποψη τιμών, κερδίζει και πάλι το διαδίκτυο...

Δέκα χρόνια πριν, η online αγορά μεταχειρισμένων περιοριζόταν κυρίως σε πλατφόρμες που προωθούσαν αγορές από χέρι σε χέρι. Σύντομα όμως οι μεγάλοι παίκτες του λιανικού εμπορίου θέλησαν κι αυτοί ένα μερίδιο. Από τις αλυσίδες γρήγορης μόδας Zara και Shein, μέχρι μεγάλες εταιρείες όπως North Face και Dr. Martens, σήμερα όλες διαθέτουν δικές τους πλατφόρμες μεταπώλησης.

Η εμπειρία της διαδικτυακής αγοράς δεν διαφέρει ουσιαστικά από ένα κλασικό ηλεκτρονικό κατάστημα: υπάρχουν φίλτρα για νούμερα, σχέδια και χρώματα. Η ειδοποιός διαφορά βρίσκεται ωστόσο στο μάρκετινγκ, το οποίο προβάλλει την ιδέα ότι αγοράζοντας κανείς μεταχειρισμένα ρούχα «κάνει κάτι καλό για τον πλανήτη»… αφήνοντας τον επίδοξο αγοραστή με μία αίσθηση ότι ψωνίζοντας… κάνει και μία ηρωική πράξη.

Επιπλέον, αν εμβαθύνει κανείς λίγο την αναζήτησή του στα online καταστήματα μεταχειρισμένων, δεν θα αργήσει να καταλάβει πως ορισμένες πλατφόρμες resale συνδέονται άμεσα με την πώληση καινούριων ρούχων. Επιπλέον, τεχνικές όπως χρονόμετρα αντίστροφης μέτρησης και ειδοποιήσεις για «τελευταία ευκαιρία» θυμίζουν fast fashion. Ο Μάρτιν Ράιμαν, καθηγητής στον τομέα του marketing από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, προειδοποιεί πως αυτά τα εργαλεία «τα οποία αντλήθηκαν από την ηλεκτρονική διαφήμιση μπορούν να εδραιώσουν και στη μεταπώληση την υπερκατανάλωση».

Μπορεί το καινούριο να είναι πιο βιώσιμο από το μεταχειρισμένο;

Σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής ΜΚΟ WRAP, μόνο τρεις στις πέντε αγορές μεταχειρισμένων αντικαθιστούν πραγματικά καινούρια είδη. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης υποστηρίζουν ότι το κλειδί είναι η μακροχρόνια χρήση των ρούχων και όχι μόνο η αγορά second hand.

Ποιο είναι λοιπόν το συμπέρασμα; Τα second hand ρούχα (και όχι μόνο...) μπορούν πράγματι να προσφέρουν μία νέα ζωή σε ένα ρούχο, επιμηκύνοντας τον χρόνο ζωής τους, αρκεί αυτό όντως να φορεθεί... ώστε να μην επαναληφθούν τα ίδια καταναλωτικά μοτίβα που εδραιώθηκαν μέχρι σήμερα στη μόδα.

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου

Ανταπόκριση από το Λονδίνο

Ο καινούριος μήνας φέρνει και το άνοιγμα της βρετανικής βουλής μετά τη διακοπή του καλοκαιριού. Όμως, η επαναφορά των βουλευτών στα καθημερινά τους καθήκοντα δεν θα είναι ήπια και ομαλή, αφού τα γεγονότα των τελευταίων ημερών πιέζουν για άμεσες αποφάσεις.

Η αρχή θα γίνει με την υπουργό Εσωτερικών Ιβέτ Κούπερ, η οποία θα παρουσιάσει σήμερα τις αλλαγές που θα εφαρμοστούν στο σύστημα ασύλου με σκοπό την «καλύτερη ισορροπία» σε ένα «διαλυμένο» σύστημα που παρέλαβε από την προηγούμενη κυβέρνηση των Συντηρητικών, όπως η ίδια ισχυρίζεται.

Οι μεταρρυθμίσεις θα αφορούν αλλαγές στην επανένωση οικογενειών των προσφύγων και μεταναστών, την ασφάλεια των συνόρων, αλλά και την επιτάχυνση εκδίκασης των αιτήσεων ασύλου.

Το ισχύον καθεστώς, αλλά και τα επίσημα στοιχεία

Οι βρετανικές εφημερίδες σήμερα, μέσω πολυάριθμων άρθρων, τονίζουν τα «προβλήματα» που υπάρχουν στο σύστημα ασύλου. Για παράδειγμα, οι όροι επανασύνδεσης των οικογενειών όσων αναγνωρίζονται ως «πρόσφυγες» είναι πιο χαλαροί σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς, ένας πρόσφυγας μπορεί να ζητήσει άμεσα την επανασύνδεση με την οικογένειά του, σε αντίθεση με χώρες όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ελβετία και η Ολλανδία, που έχουν ορίσει ένα όριο τουλάχιστον τριών ετών για οποιαδήποτε επανασύνδεση.

Μάλιστα, οι οικογένειες των προσφύγων δεν χρειάζεται να αποδείξουν ότι έχουν το κατάλληλο εισόδημα για να μπορέσουν να επιβιώσουν στη χώρα, ενώ δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουν αγγλικά, προϋποθέσεις που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με ό,τι ισχύει για τους ξένους συντρόφους Βρετανών υπηκόων, οι οποίοι πρέπει να έχουν ελάχιστο εισόδημα 29.000 λιρών τον χρόνο, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν τον εαυτό τους χωρίς να ζητήσουν κοινωνικά επιδόματα.

Χαρακτηριστικοί είναι και οι αριθμοί ρεκόρ που παρατηρούνται τόσο στους αιτούντες άσυλο, όσο και στις δεκτές αιτήσεις βίζες επανένωσης. Σε διάρκεια 12 μηνών και μέχρι τον Ιούνιο, έγιναν περισσότερες από 111.084 αιτήσεις, αριθμός ρεκόρ για τη χώρα, ενώ παράλληλα οι επιτυχημένες αιτήσεις για βίζες επανένωσης οικογενειών προσφύγων πενταπλασιάστηκαν μέσα σε τρία χρόνια από 4.310 τον Μάρτιο του 2023, σε 20.592 τον Μάρτιο αυτού του έτους, σύμφωνα με τα στοιχεία και όσα γράφει η εφημερίδα της Telegraph σήμερα.

Άνοδος του λαϊκιστικού Reform UK

Τα πρώτα σχόλια για τις αλλαγές της κυβέρνησης έγιναν ήδη πριν καλά-καλά γίνουν οι επίσημες ανακοινώσεις. Σύμφωνα με τον σκιώδη υπουργό Εσωτερικών Κρις Φιλπ, «πρόκειται για μια μικρή αλλαγή που θα κάνει πολύ μικρή διαφορά», όπως δήλωσε στο BBC σήμερα το πρωί, ενώ πρόσθεσε ότι «για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, οποιοσδήποτε διασχίζει παράνομα το Κανάλι της Μάγχης δεν θα έπρεπε να έχει καν την δυνατότητα να φέρει την οικογένειά του εξαρχής».

Η σκληρότερη αντίδραση των κομμάτων στο μεταναστευτικό και η αλλαγή της ατζέντας της Εργατικής κυβέρνησης παρατηρείται μετά τις δηλώσεις του ηγέτη του Reform UK Νάιτζελ Φάρατζ για ομαδικές απελάσεις, όταν και αν αναλάβει την εξουσία. Σύμφωνα μάλιστα με δημοσκόπηση του YouGoV στις 26 Αυγούστου, μετά τις δηλώσεις Φάρατζ, το Reform UK βρίσκεται 8 μονάδες μπροστά από το κόμμα των Εργατικών, κερδίζοντας έδαφος στην πρόθεση ψήφου.

Αυξάνονται οι διαδηλώσεις έξω από τα ξενοδοχεία αιτούντων άσυλο

Την ίδια ώρα, οι διαδηλώσεις έξω από τα ξενοδοχεία αιτούντων άσυλο έχουν αυξηθεί, παρά τις συλλήψεις από την αστυνομία. Συγκεκριμένα, χθες έγιναν τρεις συλλήψεις διαδηλωτών στην περιοχή Epping του Έσσεξ, καθώς βρίσκεται στο επίκεντρο των διαδηλώσεων μετά τις κατηγορίες ότι μετανάστης που διαμένει σε ξενοδοχείο της περιοχής παρενόχλησε σεξουαλικά 14χρονο κορίτσι.

Η υπόθεσή του εκκρεμεί ακόμη στο δικαστήριο, ενώ μόλις την Παρασκευή το δικαστήριο των Εφετών απέρριψε μια προσωρινή διαταγή που θα απαγόρευε στους αιτούντες άσυλο να στεγαστούν στο εν λόγω ξενοδοχείο (Bell Hotel).

Σύμφωνα με τους Times, 13 δήμοι σε όλη την χώρα κινούνται νομικά για το κλείσιμο των ξενοδοχείων φιλοξενίας αιτούντων άσυλο, ενώ η κυβέρνηση φαίνεται να έχει τον ίδιο στόχο, όμως μέχρι το τέλος της θητείας της, δηλαδή το 2029.

Ανταπόκριση από την Κων/πολη

Ιστορική η σημερινή ημέρα για την πορεία του Κουρδικού. Ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν, αρχηγός της τρομοκρατικής αυτονομιστικής οργάνωσης του ΡΚΚ, ο οποίος βρίσκεται έγκλειστος στο νησί Ιμραλί της Προποντίδας, επί 25 χρόνια καταδικασμένος σε ισόβια για τρομοκρατία, απηύθυνε έκκληση στα μέλη της οργάνωσης του να καταθέσουν τα όπλα και να τερματίσουν την σύγκρουση με το τουρκικό κράτος.

Μια σύγκρουση που κράτησε τέσσερις δεκαετίες με χιλιάδες θύματα και από τις δυο πλευρές. Ο αρχηγός του ΡΚΚ συνέταξε την ιστορική δήλωση στο κελί της φυλακής του στο Ιμραλί και η δήλωση διαβάστηκε σήμερα από στελέχη του φιλοκουρδικού κόμματος DEM σε κεντρικό ξενοδοχείο της Κων/ποληςστα τουρκικά και τα κουρδικά. Το τρισέλιδο κείμενο καλεί όλες τις ομάδες του ΡΚΚ να καταθέσουν τα όπλα και να αυτοδιαλυθούν.

«Κάνω έκκληση για την κατάθεση των όπλων και αναλαμβάνω την ιστορική ευθύνη αυτής της δήλωσης. Το ΡΚΚ έκλεισε τον ιστορικό του κύκλο» ανέφερε ο Οτσαλάν. Οι σημερινές ιστορικές εξελίξεις ήταν το αποτέλεσμα μια διαδικασίας τεσσάρων μηνών που ξεκίνησε με την πρωτοβουλία του ακροδεξιού κυβερνητικού εταίρου του προέδρου Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος πρότεινε μια ειρηνική λύση στο Κουρδικό με την διάλυση της οργάνωσης και την κατάθεση των όπλων με προτροπή του Οτσαλάν.

Στη δήλωσή του, ο αρχηγός του ΡΚΚ ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι «το PKK γεννήθηκε τον 20ου αιώνα, που ήταν ο πιο έντονος αιώνας βίας στην ιστορία, με δύο Παγκόσμιους Πολέμους, ένα ψυχροπολεμικό περιβάλλον και την άρνηση της κουρδικής πραγματικότητας. Ο πρώην αρχηγός ενός ακραίου μαρξιστικού-λενινιστικού κινήματος, τώρα δηλώνει ότι υπάρχει εναλλακτική από τη δημοκρατία στη επιδίωξη και πραγματοποίηση ενός πολιτικού συστήματος. Η δημοκρατική συναίνεση είναι ο θεμελιώδης τρόπος.»

Μαζικές συγκεντρώσεις στη ΝΑ Τουρκία

Στις μεγάλες κουρδικές πόλεις της ΝΑ Τουρκίας, όπως το Ντιγιαρμπακίρ και το Βαν, επικρατεί μεγάλος ενθουσιασμός για τη σημερινή εξέλιξη. Πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε για να παρακολουθήσει την δήλωση του Οτσαλάν από γιγαντοοθόνες, όπου είχαν τοποθετηθεί σε δημόσιους χώρους. Όμως υπήρχαν επίσης πολλές αντιδράσεις από Τούρκους που θεωρούν τον Οτσαλάν δολοφόνο αθώων παρά ιδεολόγο επαναστάτη.

Η πρώτη αντίδραση από το κυβερνητικό στρατόπεδο προήλθε από τον αντιπροέδρου του κυβερνώντας κόμματος τον Εφκάν Αλά. «Αυτό που περιμένει η Τουρκία είναι το τέλος της τρομοκρατίας, την κατάθεση των όπλων και τη διάλυση της οργάνωσης. Η ουσία αυτής της έκκλησης είναι να αυτο-εξαρθρωθεί η τρομοκρατική οργάνωση και όλοι να καταβάλουν προσπάθεια για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα. Εάν συνεχιστεί η τρομοκρατία, είμαστε αποφασισμένοι να πολεμήσουμε την τρομοκρατία. Ελπίζουμε ότι αυτό το κάλεσμα θα είναι αποτελεσματικό. Εάν η τρομοκρατική οργάνωση δεχτεί αυτό το κάλεσμα, καταθέσει τα όπλα, ανασυνταχθεί και διαλυθεί, η Τουρκία θα απελευθερωθεί από τα δεσμά της».

Ακόμη δεν είναι σαφές ποια θα είναι η τύχη του Οτσαλάν μετά τη διάλυση του ΡΚΚ. Ο ΑΡΟ είναι καταδικασμένος σε ισόβια κάθειρξη και αυτό νομικά θα ήταν πολύ δύσκολο να μεταβληθεί. Ωστόσο η δήλωση διάλυσης του ΡΚΚ και κατάθεσης των όπλων δίνει ελπίδα ότι θα μπορούσε να ξεκινήσει μια διαδικασία νομικών κινήσεων για την απελευθέρωση πολλών Κούρδων πολιτικών με υψηλό κύρος που βρίσκονται στη φυλακή, όπως του Σελαχατίν Ντεμιρτάς, πρώην ηγέτη του φιλοτουρκικού κόμματος. Πολύ σημαντική δε ήταν η δήλωση ηγετικού στελέχους των Κούρδων του PYD της Συρίας. «Δεν χρειάζονται όπλα, εάν σταματήσουν οι επιθέσεις εναντίον μας. Συμμετέχουμε σε αυτό το κάλεσμα γιατί στην Αυτόνομη Διοίκηση της Βόρειας και Ανατολικής Συρίας πήραμε τα όπλα αποκλειστικά για αυτοάμυνα».

Ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Πετρ Φιάλα ξεκίνησε το νέο έτος στέλνοντας ένα θετικό μήνυμα προς τους πολίτες της χώρας του: Μετά από τρία χρόνια, η κυβέρνησή του έχει καταφέρει να μειώσει το έλλειμμα του τσεχικού προϋπολογισμού από πάνω από το 5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) σε λιγότερο από 3%. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι η Τσεχική Δημοκρατία αύξησε επίσης σημαντικά τις αμυντικές της δαπάνες και εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις της στο ΝΑΤΟ.

Αυτό τοποθετεί τη χώρα με πληθυσμό 10 εκατομμυρίων στην κορυφή των τεσσάρων του Βίζεγκραντ και μάλιστα με σημαντικά καλύτερες επιδόσεις από τη γειτονική Αυστρία. Η κυβέρνηση μπόρεσε επίσης να θέσει υπό έλεγχο τον πληθωρισμό, ο οποίος εκτιμάται σε περίπου 2,8% για το 2024.

Και τέλος, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Τσεχική Δημοκρατία επωφελείται επίσης από την υποδοχή περίπου 200.000 Ουκρανών προσφύγων πολέμου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους ενήλικες Ουκρανούς στην Τσεχική Δημοκρατία απασχολούνται επικερδώς. Μέσω των φόρων και των εισφορών τους, συνεισφέρουν πλέον περίπου ένα δισεκατομμύριο ευρώ περισσότερο στον εθνικό προϋπολογισμό από ό,τι δαπανά το τσεχικό κράτος γι' αυτούς.

Κριτική της οικονομικής πολιτικής

«Συνολικά, θα μειώσουμε το έλλειμμα κατά περίπου 180 δισεκατομμύρια κορώνες Τσεχίας (επτά δισεκατομμύρια ευρώ) κατά τη διάρκεια της θητείας μας», δήλωσε ο πρωθυπουργός στους δημοσιογράφους. Το 2021, όταν ανέλαβε η κυβέρνησή του, το έλλειμμα εξακολουθούσε να υπερβαίνει το 5%. Το επόμενο έτος, αναμένεται να είναι μόλις 2,3%. Οι βουλευτικές εκλογές πρόκειται να διεξαχθούν στην Τσεχική Δημοκρατία το επόμενο φθινόπωρο.

Ωστόσο, το τίμημα για τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, το οποίο είχε αυξηθεί σε επίπεδα ρεκόρ κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID, είναι η αργή αύξηση των πραγματικών μισθών στην Τσεχική Δημοκρατία. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των οικονομολόγων, θα φθάσουν στο προ της πανδημίας επίπεδο του 2019 μόλις το 2025, μια από τις τελευταίες χώρες της ΕΕ που θα το επιτύχουν.

Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι πολίτες της χώρας είναι δυσαρεστημένοι με την κυβέρνηση. Σύμφωνα με έρευνα του ερευνητικού ινστιτούτου NMS Market Research, το 33,6% των ψηφοφόρων θα ψήφιζε τώρα το κίνημα ANO, υπό τον πρώην επικεφαλής της κυβέρνησης Αντρέι Μπάμπις. Στις τελευταίες εκλογές του 2021, ο Μπάμπις ηττήθηκε από το SPOLU του Φιάλα, το οποίο κέρδισε ποσοστό άνω του 28% και σχημάτισε κυβέρνηση μαζί με τους Δημοκράτες Πολίτες (ODS), το φιλοευρωπαϊκό TOP-09 και το Λαϊκό Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (KDU-CSL).

Οι Τσέχοι οικονομικοί αναλυτές βλέπουν επίσης κριτικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. «Η Τσεχική Δημοκρατία επιβαρύνεται από υψηλό ποσοστό υποχρεωτικών δαπανών», δήλωσε στην DW ο Πετρ Ζάχραντνικ, ειδικός σε θέματα Ευρώπης στην εταιρεία συμβούλων BeePartner. «Το ποσοστό των δαπανών για το συνταξιοδοτικό σύστημα είναι τεράστιο, ενώ οι δαπάνες για την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη είναι επίσης υψηλές. Και υπάρχει σχετικά μικρό περιθώριο για επενδύσεις».

Υψηλές στρατιωτικές δαπάνες

Οι στρατιωτικές δαπάνες επιβαρύνουν επίσης τη χώρα. Για πρώτη φορά μετά από είκοσι χρόνια, η Τσεχική Δημοκρατία εκπλήρωσε τη δέσμευσή της στο ΝΑΤΟ και δαπάνησε το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της για την άμυνα. Η κυβέρνηση του Φιάλα προώθησε τον στόχο αυτόν μέσω νομοθετικής ρύθμισης και έγκρισης του κοινοβουλίου το 2023.

Σύμφωνα με έρευνες, πάνω από το 60% των Τσέχων υποστηρίζει την αύξηση των αμυντικών δαπανών. Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος για τον οποίο όχι μόνο οι κυβερνητικοί βουλευτές, αλλά και οι βουλευτές της αντιπολίτευσης ANO ψήφισαν υπέρ του νόμου, για τον οποίο η υπουργός Άμυνας Πέτρα Τσερνότσοβα τους ευχαρίστησε προσωπικά στη συνέχεια. «Η ασφάλεια δεν χαρίζεται δωρεάν. Οι αμυντικές δαπάνες που ανέρχονται στο 2% του ΑΕΠ είναι ζωτικής σημασίας για εμάς», δήλωσε η Τσερνότσοβα μετά την ψήφιση του νόμου.

Το 2021, οι αμυντικές δαπάνες της Τσεχίας εξακολουθούσαν να ανέρχονται σε λιγότερο από 1,5 τοις εκατό του ΑΕΠ. Μεταξύ του 2010 και του 2016, ήταν μόνο γύρω στο 1%, και σε ορισμένα έτη ακόμα και κάτω από αυτό το ποσοστό.

Όπλα για την Ουκρανία

Ο τσεχικός στρατός υποστηρίζει επίσης την Ουκρανία με όπλα αξίας άνω των δέκα δισεκατομμυρίων κορώνων (περίπου 400 εκατομμυρίων ευρώ), συμπεριλαμβανομένων δεκάδων αρμάτων μάχης, οχημάτων μάχης, τεθωρακισμένων οχημάτων και άλλου βαρέος στρατιωτικού εξοπλισμού. Επιπλέον, τσεχικές αμυντικές εταιρείες έχουν κατασκευάσει όπλα αξίας επιπλέον 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ουκρανία.

Στο πλαίσιο της αύξησης του τσεχικού αμυντικού προϋπολογισμού, τα όπλα που παραδόθηκαν στην Ουκρανία αντικαταστάθηκαν από σύγχρονα δυτικά όπλα, όπως τα γερμανικά άρματα μάχης Leopard 2A4 ή τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-35. «Ο προϋπολογισμός για το 2025 προβλέπει κρατικές αμυντικές δαπάνες ύψους σχεδόν 160,8 δισεκατομμυρίων CZK (6,5 δισεκατομμυρίων ευρώ)», ανακοίνωσε η υπουργός Άμυνας τον περασμένο Δεκέμβριο.

Η αντιπολίτευση υποστηρίζει την αύξηση των αμυντικών δαπανών επί της αρχής - αλλά επικρίνει ορισμένα από τα συγκεκριμένα μέτρα που έχουν ληφθεί. «Η κυβέρνηση προσπαθεί να διαθέσει τα αυξημένα κονδύλια σε μεγάλα ξένα έργα, όπως το F-35», δήλωσε στην DW ο Λούμπομιρ Μέτναρ, πρώην υπουργός Άμυνας και νυν βουλευτής του ANO. Ωστόσο, η κυβέρνηση προχωρά μη συστηματικά.

Η Τσεχική Δημοκρατία παρήγγειλε πέρυσι 24 μαχητικά αεροσκάφη F-35 από τις ΗΠΑ. Τα πρώτα αναμένεται να παραδοθούν το 2031. Το πακέτο από την αμυντική εταιρεία Lockheed Martin περιλαμβάνει επίσης τη συντήρηση των αεροσκαφών, την υλικοτεχνική υποστήριξη και την εκπαίδευση των πιλότων.

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός

Μία δύσκολη χρονιά για την Ευρωπαϊκή Ένωση φτάνει στο τέλος της. Για το δεύτερο εξάμηνο του έτους η Ουγγαρία είχε αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία στο Συμβούλιο Υπουργών. Όμως, αντί να λειτουργεί ως ουδέτερος διαμεσολαβητής, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν ακολούθησε πορεία σύγκρουσης με τις Βρυξέλλες, ενώ εξόργισε ακόμα περισσότερο τους εταίρους του επισκεπτόμενος τη Μόσχα, το Κίεβο και το Πεκίνο χωρίς καμία προσυνεννόηση στο πλαίσιο της ΕΕ.

«Η προεδρία της Πολωνίας θα είναι το αντίθετο από όσα είδαμε τους προηγούμενους έξι μήνες και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την πολιτική ασφάλειας και τις σχέσεις της ΕΕ με την Ουκρανία και τη Ρωσία» αναφέρει στην Deutsche Welle ο Κάι Όλαφ Λανγκ, ερευνητής του Ιδρύματος Επιστήμης και Πολιτικής (SWP) στο Βερολίνο, με ειδίκευση στην ανατολική Ευρώπη.

«Κανείς δεν μπορεί να με ξεγελάσει»

Ο συντηρητικός πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, είναι έμπειρος σε θέματα ευρωπαϊκής πολιτικής. Έχει διατελέσει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την περίοδο 2014-2019 και επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ). «Στην ΕΕ κανείς δεν μπορεί να με ξεγελάσει» έλεγε ο ίδιος στις προγραμματικές δηλώσεις του τον Δεκέμβριο του 2023, μετά από μία εμφατική νίκη στις βουλευτικές εκλογές απέναντι στους εθνολαϊκιστές του κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS).

Η πολωνική προεδρία για το πρώτο εξάμηνο του 2025 προσφέρει στον Τουσκ μία ευκαιρία να επαληθεύσει τα λεγόμενά του. Αλλά και να αποδείξει ότι η Πολωνία, 20 χρόνια μετά την προσχώρηση στην ΕΕ, δεν είναι πλέον ένας «μαθητευόμενος», αλλά αντιθέτως μπορεί να αποτελέσει πρότυπο ακόμα και για «παλαιά» μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας.

«Είμαστε αξιόπιστοι, μιλάμε την ίδια γλώσσα με την Ευρώπη» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα, παρουσιάζοντας αναλυτικά στη Βαρσοβία τις προτεραιότητες της πολωνικής προεδρίας.

Ουκρανία και πολιτική ασφάλειας

Σε αυτές περιλαμβάνονται η πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ. «Πρέπει να καλλιεργούμε τις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ, αλλά παρά ταύτα η Ευρώπη οφείλει να λειτουργεί αυτόνομα, η εποχή του φόβου και της ανασφάλειας απέναντι στη Ρωσία πρέπει να τερματιστεί» εξηγούσε ο Άνταμ Σλάπκα στα τέλη Νοεμβρίου, σε συνάντηση με τις χώρες της Σκανδιναβίας και της Βαλτικής Θάλασσας.

Όσον αφορά το ύψος των αμυντικών δαπανών, η Πολωνία θεωρείται ήδη πρότυπο, καθώς δαπανά για την άμυνα το 4,2% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ). Για το 2025 προγραμματίζει μία αύξηση στο 4,7%. Πρόκειται για ένα ισχυρό επιχείρημα, όχι μόνο στις διαβουλεύσεις με άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, αλλά και απέναντι στις νουθεσίες του Ντόναλντ Τραμπ.

Ο Τουσκ φαίνεται αποφασισμένος να αποτρέψει το ενδεχόμενο τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία μετά από μία απευθείας συνεννόηση ΗΠΑ και Ρωσίας χωρίς τη συμμετοχή των ίδιων των Ουκρανών. Επιπλέον δε, ο Πολωνός πρωθυπουργός θέλει να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της ΕΕ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. «Η προεδρία μας θα πρέπει να επωμιστεί ευθύνες για τις διαπραγματεύσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αρχίσουν μέσα στον χειμώνα» είχε δηλώσει ο Τουσκ στις αρχές Δεκεμβρίου.

Μία πολωνική «γραμμή άμυνας»

Θέλοντας να προνοεί για κάθε ενδεχόμενο, η Πολωνία οικοδομεί κατά μήκος των συνόρων με τη Λευκορωσία μία δική της γραμμή άμυνας, για την οποία όμως επιθυμεί ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση. Παράλληλα, η Πολωνία συμμετέχει στην «ευρωπαϊκή αντιπυραυλική ομπρέλα» (European Sky Shield Initiative) και υποστηρίζει την πρόταση για έκδοση ευρω-ομολόγων για την άμυνα, η οποία όμως προκαλεί σοβαρές αντιρρήσεις εντός της ΕΕ. Ιδιαίτερα η Γερμανία και η Ολλανδία εκφράζουν την αντίθεσή τους στην ανάληψη κοινού χρέους για τη χρηματοδότηση αμυντικών δαπανών.

Στο μεταξύ, καθώς οι Βρυξέλλες έχουν δώσει το «πράσινο φως» για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία, η πολωνική προεδρία θέλει τώρα να κάνει το επόμενο βήμα. Σε ένα πρώτο στάδιο, υποστηρίζει ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα, θα μπορούσε να ανοίξει το διαπραγματευτικό κεφάλαιο που αφορά το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Το Κίεβο θα προτιμούσε να ανοίξουν περισσότερα κεφάλαια ταυτόχρονα, αλλά η Βαρσοβία κινείται πιο προσεκτικά.

Εμπόδια στην εσωτερική πολιτική

Εξάλλου, εδώ και εβδομάδες η Πολωνία βρίσκεται πάλι στη δίνη ενός προεκλογικού αγώνα. Τον Μάιο του 2025 διεξάγονται προεδρικές εκλογές, που αποτελούν στοίχημα επιβίωσης για τον κυβερνητικό συνασπισμό του Ντόναλντ Τουσκ. Γι' αυτόν τον λόγο, ο Πολωνός πρωθυπουργός δεν βιάζεται να προωθήσει ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες που θεωρούνται αμφισβητούμενες εντός συνόρων και θα μπορούσαν να προσφέρουν επιχειρήματα στην εθνολαϊκιστική αντιπολίτευση.

Σημειωτέον ότι η ανάληψη της εξουσίας από τον Τουσκ, πριν από έναν χρόνο, επισκιάστηκε από μαζικές κινητοποιήσεις των Πολωνών αγροτών, οι οποίοι διαμαρτύρονταν για τις εισαγωγές σιτηρών από τη γειτονική Ουκρανία. Κάποιοι μάλιστα, σε μία συμβολική ένδειξη διαμαρτυρίας, είχαν κλείσει τα σύνορα με την Ουκρανία, αλλά και με τη Γερμανία. Σήμερα η Ουκρανία ελπίζει να συνάψει, το συντομότερο δυνατόν, μία πολυετή συμφωνία εμπορικής συνεργασίας με τις Βρυξέλλες, που θα διευθετεί και το θέμα των σιτηρών. Αλλά η Πολωνία δεν φαίνεται διατεθειμένη να κάνει παραχωρήσεις στο συγκεκριμένο ζήτημα. Εξίσου αρνητική εμφανίζεται η Πολωνία στην υλοποίηση της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και έχει στο πλευρό της ισχυρούς συμμάχους, όπως η Γαλλία.

Διαμφισβητούμενη θεωρείται στην Πολωνία και η πρόταση για τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών, προκειμένου να λαμβάνονται περισσότερες αποφάσεις με βάση την αρχή της πλειοψηφίας και όχι με ομοφωνία. Η εθνολαϊκιστική αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι η υλοποίηση της πρότασης αυτής θα ισοδυναμούσε με «κατάλυση του πολωνικού κράτους». «Δεν βλέπω να υπάρχει διάθεση στο Συμβούλιο να συζητηθεί το συγκεκριμένο ζήτημα» ξεκαθαρίζει η μόνιμη αντιπρόσωπος της Πολωνίας στην ΕΕ, Αγκνιέσκα Μπάρτολ, μιλώντας στο πρακτορείο PAP.

Κρίση σε Γαλλία και Πολωνία

Με σκεπτικισμό αντιμετωπίζει ο Ντόναλντ Τουσκ και το European Green Deal της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την εκπλήρωση των φιλόδοξων κλιματικών στόχων που έχει θέσει η ΕΕ μέχρι το 2050. Κατά την άποψή του πρόκειται για «αφελείς φιλοδοξίες περί σωτηρίας του πλανήτη», που απλώς υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Από την πλευρά του ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων προειδοποιεί ότι «η απανθρακοποίηση δεν μπορεί να σημαίνει αποβιομηχάνιση…».

Η προεδρία της Πολωνίας στην ΕΕ συμπίπτει χρονικά και με την εσωτερική πολιτική κρίση που αντιμετωπίζουν Γαλλία και Γερμανία. Ο Τουσκ ελπίζει να αξιοποιήσει την αδυναμία των δύο χωρών, για να αναβαθμίσει τη χώρα του. «Η Πολωνία κινείται πολύ επιθετικά (σε διπλωματικό επίπεδο)» εκτιμά ο πολιτικός επιστήμων Κάι Όλαφ Λανγκ. «Αλλά οι συμμαχίες με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης και της Βαλτικής δεν θα είναι αρκετές...».

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Στην πολιτική - και όχι μόνο - το να διαδέχεσαι κάποιον που αποδείχτηκε «λίγος» είναι μια πρώτη καλή προϋπόθεση για μια επιτυχημένη δική σου θητεία. Δεν είναι όμως και δεδομένα καθησυχαστική, αφού οι προσδοκίες να είσαι καλύτερος είναι αναπόφευκτα αυξημένες. Ο Αντόνιο Κόστα, πρώην πρωθυπουργός της Πορτογαλίας , το γνωρίζει αυτό. Διαδέχεται τον επίσης πρώην πρωθυπουργό, τον Βέλγο Σαρλ Μισέλ, ο οποίος δεν πήρε… απολυτήριο με τους καλύτερους βαθμούς, ολοκληρώνοντας τη θητεία του ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η αιτία για αυτό δεν ήταν μόνο οι συνεχείς του κόντρες και τα «αλληλοτσιμπήματα» με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, που δημιούργησαν συχνά φαινόμενα δυσλειτουργίας του ογκώδους μηχανισμού των Βρυξελλών. Ο Μισέλ ήταν συνολικά ένας ιδιόρρυθμος χαρακτήρας, που συχνά έδειξε να βάζει την προσωπική του προβολή πάνω από τον κοινό σκοπό.

Ένα όνομα… πολύ συνηθισμένο

Για τον Αντόνιο Κόστα δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις. Μάλλον το αντίθετο ισχύει. Το απέδειξε άλλωστε τον Νοέμβριο του 2023. Ήταν τότε που αποφάσισε να παραιτηθεί μέσα σε λίγες ώρες, όταν ανακοινώθηκε ότι η εισαγγελία της χώρας ερευνούσε σκάνδαλο διαφθοράς, που έφτανε μέχρι τον προθάλαμο του γραφείου του. Σε σύνολο 42 εισαγγελικών ερευνών εξετάστηκαν κατηγορίες για παρατυπίες στην χορήγηση αδειών για ένα ορυχείο λιθίου, μια μονάδα παραγωγής υδρογόνου και ένα κέντρο συλλογής και επεξεργασίας ψηφιακών δεδομένων. Το όνομα «Κόστα» που ακουγόταν σε υποκλαπείσες τηλεφωνικές συνομιλίες είναι πολύ διαδεδομένο και τελικά αποδείχτηκε ότι δεν αφορούσε τον ίδιο. Κάτι που ο Αντόνιο Κόστα υποστήριξε από την πρώτη στιγμή, παραιτούμενος όμως και δηλώνοντας έτοιμος να συνεργαστεί πλήρως με τις αρχές για τη διερεύνηση του σκανδάλου. Αυτό πάντως δεν γλύτωσε το κόμμα του από την εκλογική ήττα, που συνδυάστηκε και με ασυνήθιστα υψηλά ποσοστά για το ακροδεξιό κόμμα Chega.

Ως «αθώος» έχει πλέον καταγραφεί στη συνείδηση των συμπατριωτών του, που τον αποκαλούν γνήσιο «πολιτικό ζώο». Άλλωστε οι κυβερνώντες σήμερα στην Λισαβόνα συντηρητικοί δεν θα δέχονταν έναν Πορτογάλο σοσιαλιστή σε αυτό το αξίωμα αν είχαν αμφιβολίες για την καθαρότητά του. Ο σήμερα 62χρονος άλλοτε δήμαρχος της Λισαβόνας (2007-2015) και πρωθυπουργός (2015-2023) μπήκε στην πολιτική από μικρός, συμμετέχοντας στην οργάνωση των νέων Σοσιαλιστών την πολιτικά ταραγμένη, αλλά γεμάτη ζυμώσεις περίοδο μετά το τέλος της δικτατορίας το 1973.

Ένα βιογραφικό με επιτυχίες

Στις τελευταίες εκλογές που πήρε μέρος, το 2022, βίωσε έναν απρόβλεπτο θρίαμβο, που του χάρισε την αυτοδυναμία, μετά από μια τετραετία συνεργασίας με την Αριστερά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι συνέβαλε με την οικονομική πολιτική του στο να συνέλθει η πατρίδα του πολύ γρηγορότερα από άλλες χώρες από την μεγάλη οικονομική κρίση και να απαλλαγεί πολύ νωρίτερα από τις ασφυκτικές απαιτήσεις της Τρόικα, που άφησε το στίγμα της και στην Πορτογαλία.

Αυτό που του προσμετρούν οι συνομιλητές του είναι ότι αποτελεί ο ίδιος καλό και ευχάριστο συνομιλητή, με όπλο το χαμόγελο και τους ήπιους τόνους. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι κατά τη διάρκεια της θητείας του δεν θα υπάρξουν οι προστριβές και τα παρατράγουδα της προηγούμενης πενταετίας στις σχέσεις του Συμβουλίου με την Κομισιόν. Δεν είναι τυχαίο ότι η φον ντερ Λάιεν υποστήριξε την υποψηφιότητά του με θέρμη και ότι υπέρ του ψήφισαν ακόμα και παραδοσιακοί «αντιδραστικοί», όπως ο Βίκτορ Όρμπαν.

Ζητούμενη η διαπραγματευτική μαεστρία

Μπορεί η θέση του προέδρου του Συμβουλίου να μην έχει πολλές αρμοδιότητες, πέραν του συντονιστικού κυρίως ρόλου και του διαμορφωτή της ατζέντας των συνόδων, αλλά οι διαπραγματευτικές ικανότητες είναι εξαιρετικά χρήσιμες, όταν οι ηγέτες των 27 μπορεί να φιλονικούν ακόμα και για τη διατύπωση μιας φράσης σε ένα κοινό ανακοινωθέν.

Η σχέση του με την φον ντερ Λάιεν, με την εκπρόσωπο για θέματα εξωτερικής πολιτικής Κάγια Κάλλας, αλλά και με πολλούς από τους πρώην συναδέλφους του αναμένεται λοιπόν λειτουργική, οπότε πράγματι οι προσδοκίες για την δραστηριότητά του δικαιολογημένα διαδέχτηκαν την ικανοποίηση για την εκλογή του και την ανακούφιση για το τέλος της θητείας του Σαρλ Μισέλ. Πολλές ελπίδες στο πρόσωπό του έχει δείξει να εναποθέτει και ο Πέδρο Σάντσες, πρωθυπουργός της Ισπανίας, ο οποίος ελπίζει χάρις και στην καλή χημεία μεταξύ του Πορτογάλου και της Γερμανίδας προέδρου της Κομισιόν σε μια πιο μετριοπαθή στάση συνολικά της ΕΕ, αναφορικά με τους κανόνες της δημοσιονομικής πειθαρχίας των ερχόμενων ετών.

Αυτό ακριβώς είναι ένα από τα πολλά ανοικτά θέματα της επόμενης και δεδομένα ταραγμένης περιόδου για την διοικητική ιεραρχία ΕΕ, που θα χρειαστεί να κουβαλήσει πολλά καρπούζια σε μια μασχάλη. Το αν θα καταφέρει να μην τα «σπάσει» δεν θα εξαρτηθεί πάντως μόνο από τον Κόστα, τα χαμόγελα και τις καλές προθέσεις. Αλλά έτσι κι αλλιώς μαγικές ικανότητες δεν μπορεί κανείς να απαιτήσει από κανέναν.

Η Ευρώπη πρέπει να γίνει πιο ανεξάρτητη και ισχυρή – ανεξαρτήτως του ποιος βρίσκεται στον Λευκό Οίκο. Αυτό είχε δηλώσει στην DW τον περασμένο Ιούλιο ο Σαρλ Μισέλ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Την Πέμπτη διεξάγεται στη Βουδαπέστη η σύνοδος κορυφής των 47 μελών της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας (ΕΠΚ), ενώ την Παρασκευή οι 27 επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ θα συναντηθούν στα πλαίσια μίας δικής τους, άτυπης συνόδου. Και μετά το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών ένα είναι το ερώτημα που τίθεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος: πώς θα διαχειριστεί η Ευρώπη την εκλογική νίκη του Τραμπ; Τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη για την υποστήριξη της Ουκρανίας, τις εγγυήσεις ασφαλείας του ΝΑΤΟ και την άμυνα ενάντια στη ρωσική απειλή;

Ο Όρμπαν στηρίζει Τραμπ

Ο οικοδεσπότης της συνόδου, ο ακροδεξιός Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, είναι αυτό το διάστημα και πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ. Μέχρι τώρα αποτελεί τον μοναδικό οπαδό του Τραμπ ανάμεσα στους επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων.

Το καλοκαίρι ο Όρμπαν είχε ενοχλήσει (ή και εξοργίσει) πολλούς από τους συναδέλφους του, όταν πήγε για «ειρηνευτική αποστολή» στο Κίεβο, τη Μόσχα, το Πεκίνο και το Μαρ-α-Λάγκο (στο σπίτι του Τραμπ στη Φλόριντα). Τότε ο Ούγγρος πρωθυπουργός είχε ισχυριστεί πως ο Τραμπ θα μπορούσε να θέσει τέλος στον πόλεμο Ρωσίας και Ουκρανίας μέσα σε λίγες ημέρες – προσθέτοντας πως ο ίδιος είναι ο μοναδικός επικεφαλής κυβέρνησης στην Ευρώπη, που θέλει να επιτευχθεί ειρήνη.

Ο Τραμπ στη Βουδαπέστη μέσω… βιντεοκλήσης;

Ο Βίκτορ Όρμπαν σχεδίαζε να φέρει τον Ντόναλντ Τραμπ στη Βουδαπέστη μέσω… βιντεοκλήσης, ώστε να λάβει έτσι μέρος στη σύνοδο των Ευρωπαίων ηγετών. Οι διπλωμάτες της ΕΕ ωστόσο απέρριψαν κατηγορηματικά το ενδεχόμενο αυτό, με τον Όρμπαν να απειλεί πως θα ακυρώσει την προγραμματισμένη διαδικτυακή σύνδεση με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι.

Ο τελευταίος θέλει να πείσει τα μέλη της ΕΠΚ και της ΕΕ να βοηθήσουν περισσότερο την Ουκρανία, ιδίως σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αποφασίσουν τον Ιανουάριο, όπως έχει προαναγγείλει ο Τραμπ, να διακόψουν την οικονομική και υλική αρωγή που παρέχουν στην Ουκρανία για τον αμυντικό της πόλεμο ενάντια στους Ρώσους. «Τα πράγματα θα είναι τελείως διαφορετικά από εδώ και πέρα», δήλωσε σχετικά ο καγκελάριος Σολτς. Η γερμανική κυβέρνηση θα αξιοποιήσει κάθε μέσο, προκειμένου να δημιουργηθεί μία καλή σχέση συνεργασίας με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση.

Η ΕΕ έτοιμη σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αυξήσουν τους δασμούς

Ο Όλαφ Σολτς και πολλοί άλλοι Ευρωπαίοι επικεφαλής κυβερνήσεων συνεχάρησαν τον Ντόναλντ Τραμπγια την εκλογική του νίκη, αναφέροντας ακόμη πως προσβλέπουν στη συνέχιση της συνεργασίας με τις ΗΠΑ.

Πέραν των τυπικών αυτών διπλωματικών τοποθετήσεων πάντως η ΕΕ έχει ήδη εργαστεί πάνω στο πώς θα απαντήσει στη δεύτερη θητεία Τραμπ σε επίπεδο οικονομικής πολιτικής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη-μέλη έχουν προετοιμάσει ορισμένα αντίμετρα, σε περίπτωση που ο Τραμπ αυξήσει όντως πολύ τους δασμούς στα προϊόντα που θα εισάγονται από την Ευρώπη. Το Ινστιτούτο IFO του Μονάχου εκφράζει την ανησυχία πως η γερμανική οικονομία θα μπορούσε να υποστεί ζημίες ύψους 33 δισεκατομμυρίων ευρώ εξαιτίας των δασμών του Τραμπ.

Η ΕΕ θέλει να ανακάμψει οικονομικά

Η άτυπη σύνοδος των 27 επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ θα έχει ένα και μοναδικό θέμα στην ατζέντα: το πώς μπορεί η ευρωπαϊκή οικονομία να γίνει πιο ανταγωνιστική απέναντι στις ΗΠΑ και την Κίνα.

Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, έχει παρουσιάσει μία σχετική έκθεση στρατηγικής , όπου προβλέπονται επενδύσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ για την τόνωση της οικονομίας – χωρίς ωστόσο να καθίσταται σαφές από πού θα βρεθούν τα χρήματα αυτά.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι επί του παρόντος η περίπτωση της Γερμανίας, η οποία μάχεται εδώ και μήνες με την ύφεση και θα μπορούσε να σύρει και την υπόλοιπη Ευρώπη σε μία οικονομική κρίση. Ο ασταθής κυβερνητικός συνασπισμός του Βερολίνου και ο αποδυναμωμένος στην εγχώρια πολιτική σκηνή Γάλλος πρόεδρος Μακρόν παρεμποδίζουν τον γαλλογερμανικό άξονα και τις αναμενόμενες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ – με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα κενό που μπορούν να πληρώσουν οι δεξιές εθνικιστικές δυνάμεις γύρω από τον Βίκτορ Όρμπαν ή την αντιστοίχως ακροδεξιά Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι.

Τι είναι η ΕΠΚ;

Η ΕΠΚ ιδρύθηκε πριν από δύο χρόνια, μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, και σε αυτήν ανήκουν σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, η Τουρκία και τα κράτη του Βορείου Καυκάσου – χωρίς να συμμετέχουν βέβαια η Ρωσία και η Λευκορωσία.

Ωστόσο το γεγονός ότι η ΕΠΚ, ουσιαστικά μία συμμαχία κατά του Πούτιν, συνεδριάζει στην Ουγγαρία, ενδέχεται να κάνει την ατμόσφαιρα λίγο πιο… τεταμένη. Διότι ο Βίκτορ Όρμπαν ακολουθεί διπλωματικές μεθόδους και υιοθετεί πολιτικές απόψεις αρκετά εκτός του ευρωπαϊκού πλαισίου. Και η ΕΕ κατηγορεί την κυβέρνηση του Όρμπαν πως υπονομεύει το κράτος δικαίου.

Επιπλέον, το πόσο παραγωγική θα είναι η σύνοδος θα εξαρτηθεί και από τις διαρκείς τριβές που υπάρχουν αφ’ ενός μεν ανάμεσα σε Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν, αφ’ ετέρου δε μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου. Ακόμη, οι εξελίξεις τρέχουν και στη Γεωργία, με την ΕΕ να μην έχει ξεκαθαρίσει ακόμη εάν σκοπεύει να αναγνωρίσει τη νίκη του Ιρακλί Κομπαχίτζε ή εάν κλίνει περισσότερο προς την φιλοευρωπαία πρόεδρο Σαλομέ Ζουραμπισβίλι, η οποία φαίνεται να ηττάται και κάνει λόγο για νοθεία.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Από σήμερα μέχρι τις 12 Νοεμβρίου οι νέοι Επίτροποι, άνδρες και γυναίκες, θα περάσουν από «ανάκριση» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Προκειμένου να αναλάβουν τα καθήκοντά τους, η έγκριση των ευρωβουλευτών είναι απαραίτητη. Κάθε ακρόαση στις Βρυξέλλες διαρκεί τρεις ώρες, στη διάρκεια των οποίων ο καθένας από τους 26 υποψήφιους Επιτρόπους καλείται να απαντήσει σε επίμονες ερωτήσεις των ευρωβουλευτών, που εκπροσωπούν οκτώ ομάδες από όλο το πολιτικό φάσμα.

Ως 27η Επίτροπος λογίζεται η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η ίδια έχει εγκριθεί ως επικεφαλής της Κομισιόν με άλλη διαδικασία στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, τον Ιούλιο, κατά συνέπεια δεν χρειάζεται να περάσει από τις τωρινές ακροάσεις. Αν όλα πάνε κατ' ευχήν και δεν απορριφθούν κάποιοι υποψήφιοι (κάτι που δεν αποκλείεται, αλλά δεν είναι και σύνηθες), η νέα Κομισιόν της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα αναλάβει καθήκοντα την 1η Δεκεμβρίου.

Τι επιτρέπεται να ερωτηθούν οι υποψήφιοι;

Στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν αδύνατα σημεία, οι ευρωβουλευτές έχουν δικαίωμα να ρωτήσουν τα πάντα. Μπορούν να ζητήσουν διευκρινίσεις για την επαγγελματική σταδιοδρομία και τα οικονομικά συμφέροντα των υποψηφίων, να διερευνήσουν σκοτεινές πτυχές στο βιογραφικό τους, να ζητήσουν εξηγήσεις για θέματα ηθικής. Μεταξύ άλλων αξιολογείται και η ικανότητα του υποψηφίου να απαντά με σαφήνεια και αυτοκυριαρχία.

Η ακρόαση ακολουθεί αυστηρούς κανόνες και προβλέπει συγκεκριμένο χρόνο ομιλίας για όλους. Μετά την ολοκλήρωση της συζήτησης, οι ευρωβουλευτές της αρμόδιας Επιτροπής καλούνται να ψηφίσουν και να εγκρίνουν τον κάθε υποψήφιο με πλειοψηφία δύο τρίτων.

Σε περίπτωση που κάποιος δεν εγκριθεί, οι ευρωβουλευτές ζητούν από τη χώρα που τον είχε προτείνει να επιλέξει άλλο υποψήφιο. Και αυτός θα πρέπει όμως να περάσει από ακρόαση, με την ίδια διαδικασία.

Από το 2004 μέχρι σήμερα, σε μία «επίδειξη δύναμης» απέναντι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Κοινοβούλιο έχει απορρίψει έξι υποψήφιους Επιτρόπους. Ο πρώτος ήταν ο υπερσυντηρητικός Ιταλός Ρόκο Μπουτιλιόνε, ο οποίος είχε δεχθεί κριτική για την ομοφοβική στάση του, όταν δήλωσε ότι οι ομοφυλόφιλοι «δεν είναι εγκληματίες, αλλά είναι αμαρτωλοί». Το 2019 απορρίφθηκε και η υποψήφια Γαλλίδα Επίτροπος, Σιλβί Γκουλάρ, η οποία είχε κατηγορηθεί για εικονική απασχόληση σε αμερικανικό πολιτικό ίδρυμα.

Ποιοι είναι οι «λιγότερο σίγουροι» υποψήφιοι;

Θα μπορούσαν να απορριφθούν κάποιοι υποψήφιοι και αυτή τη φορά; Όπως ακούγεται στις Βρυξέλλες, στο «στόχαστρο» των ευρωβουλευτών βρίσκεται κυρίως ο Ούγγρος υποψήφιος Όλιβερ Βάρχελι, καθώς θεωρείται απολύτως πιστός στον πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν. Μέχρι σήμερα ο Βάρχελι ήταν Επίτροπος για τη Διεύρυνση, ενώ τώρα καλείται να αναλάβει το ήσσονος σημασίας χαρτοφυλάκιο για την Υγεία και την Προστασία των Ζώων.

Εάν πράγματι απορριφθεί ο Βάρχελι, ο Βίκτορ Όρμπαν θα μπορούσε να ανοίξει ένα ακόμα μέτωπο με την ΕΕ, καθυστερώντας παρασκηνιακά τις διαδικασίες για πολλές εβδομάδες ή ακόμα και μήνες. Είτε μη προτείνοντας άλλον υποψήφιο είτε προτείνοντας κάποιον που θεωρείται εξίσου ακατάλληλος.

Από εκεί και πέρα: Η φιλελεύθερη υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου Χάτζα Λαχμπίμπ, που έχει προταθεί για το νέο χαρτοφυλάκιο της διαχείρισης κρίσεων και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, θεωρείται βέβαιο ότι θα συγκεντρώσει τα πυρά των εθνολαϊκιστών και ακροδεξιών στην Ευρωβουλή. Απρόβλεπτη θεωρείται η διαδικασία και για την υποψήφια από τη Βουλγαρία, Εκατερίνα Ζαχάριεβα, η οποία ως υπουργός Εξωτερικών στη χώρα της φερόταν να εμπλέκεται σε σκάνδαλο παράνομης χορήγησης ιθαγένειας. Προβλήματα ίσως αντιμετωπίσει και ο Γκλεν Μικάλεφ από τη Μάλτα, καθώς πολλοί δεν θεωρούν επαρκή την πολιτική εμπειρία που έχει αποκομίσει ως διευθυντής του γραφείου του Μαλτέζου πρωθυπουργού.

Σοβαρές αμφιβολίες υπήρχαν παλαιότερα για τον Ιταλό υποψήφιο, Ραφαέλε Φίτο, καθώς προέρχεται και αυτός, όπως και η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, από το ακροδεξιό κόμμα «Αδέλφια της Ιταλίας». Εικάζεται ότι το Κοινοβούλιο θα τον αντιμετωπίσει με κριτική διάθεση, αλλά τελικά δεν θα τολμήσει να απορρίψει τον υποψήφιο της Μελόνι, η οποία άλλωστε στις Βρυξέλλες έχει αποκηρύξει την «ακραία» εικόνα της και πρεσβεύει μία μάλλον φιλο-ευρωπαϊκή πολιτική.

Τι νέο κομίζει η νέα Κομισιόν;

Για τη δεύτερη θητεία της η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιχειρεί μία αναδιάρθρωση των χαρτοφυλακίων με ανακατανομές αρμοδιοτήτων. Κύρια προτεραιότητα δεν αποτελεί πλέον η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπως συνέβαινε στην πρώτη θητεία της, αλλά η ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Νέα χαρτοφυλάκια προβλέπονται για την Άμυνα, τη Στέγαση, τη Μεσόγειο και την Προστασία των Ζώων.

Μπορεί να είναι αγχωτική η διαδικασία των ακροάσεων, αλλά αξίζει τον κόπο. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι ο βασικός μισθός του Επιτρόπου είναι 26.000 ευρώ μεικτά, ενώ η πρόεδρος της Κομισιόν αμείβεται με 31.800 μεικτά. Σε αυτές τις αμοιβές δεν περιλαμβάνονται δώρα και επιδόματα. Μάλλον καλύτερα σε σύγκριση με τον μισθό του Γερμανού καγκελάριου Όλαφ Σολτς, ο οποίος φτάνει τα 32.000, αλλά στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται πάσης φύσεως πρόσθετες αμοιβές.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Ο Βολοντίμιρ Κίντρατ και η Λιούμποφ, η σύζυγός του, δεν μπορούν πλέον να βγάλουν τον ήχο των ιπτάμενων drones από το κεφάλι τους – ένα μεταλλικό, απειλητικό βουητό που το άκουγαν για ώρες ολόκληρες πριν από μερικούς μήνες. Το είχαν σχεδόν συνηθίσει, όταν δύο μη επανδρωμένα αεροσκάφη με εκρηκτικά επιτέθηκαν ξαφνικά στο σπίτι τους.

«Είδα τα drones να επιτίθενται στο γκαράζ μας», θυμάται ο Βολοντίμιρ Κίντρατ. Η πόρτα του γκαράζ και το αυτοκίνητο της οικογένειας υπέστησαν σοβαρές ζημιές από την επίθεση. «Ήταν λες και οι στρατιώτες έπαιζαν κάποιο videogame», περιγράφει η Λιούμποφ. «Αλλά στην πραγματική ζωή», συμπληρώνει ο Βολοντίμιρ. «Και με ζωντανούς στόχους», προσθέτει η γυναίκα του.

Μετά από αυτό το σοκ ο Βολοντίμιρ και η Λιούμποφ εγκατέλειψαν το Μπέρισλαβ, τη γενέτειρά τους, μαζί με την ενήλικη κόρη τους.

Μεταξύ Σεπτεμβρίου 2023 και Ιουλίου 2024 το Μπέρισλαβ δέχθηκε ξανά και ξανά επιθέσεις από ρωσικά drones – οι ουκρανικές αρχές κατέγραψαν συνολικά 120 επιθέσεις με απολογισμό 16 νεκρούς και περισσότερους από 130 τραυματίες, σύμφωνα με αναφορές των πολιτών.

Η ερευνητική ομάδα της DW πέρασε μήνες αξιολογώντας αναφορές και δημοσίως διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τις ρωσικές επιθέσεις με drones. Στο εγχείρημα αυτό, και ιδίως στην ανάλυση των δεδομένων, η DW είχε τη στήριξη δύο μη κυβερνητικών οργανώσεων: του Eyes-on-Russia-Project του Centre for Information Resilience και της Mnemonic, η οποία προσέφερε πολύτιμα αρχεία σχετικά με την Ουκρανία.

Η ομάδα μας δεν μπόρεσε να διεξάγει έρευνες στο ίδιο το Μπέρισλαβ, καθώς η ουκρανική αστυνομία είχε απαγορεύσει την είσοδο στην πόλη εξαιτίας της διαρκούς απειλής ρωσικής επίθεσης. Από την ανάλυση των δεδομένων πάντως, όπως και από τις συνεντεύξεις με αυτόπτες μάρτυρες και ειδικούς, φαίνεται πως οι Ρώσοι στρατιώτες μπορεί να χρησιμοποίησαν συστηματικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη εναντίον αμάχων.

Απ' όταν οι Ουκρανοί επανακατέλαβαν το Μπέρισλαβ το φθινόπωρο του 2022, ο ρωσικός στρατός έχει υποχωρήσει στην αντίπερα όχθη του Δνείπερου και από εκεί επιτίθεται στην πόλη με κάθε τρόπο και μέσο. Μεγάλο μέρος του Μπέρισλαβ έχει πλέον καταστραφεί, ενώ οι περισσότεροι από τους άλλοτε 11.000 κατοίκους έχουν εγκαταλείψει την περιοχή – όσοι έχουν μείνει είναι κατά συντριπτική πλειονότητα ηλικιωμένοι άνθρωποι.

Τα «καμικάζι» drones με τεχνολογία FPV

Το αργότερο από το φθινόπωρο του 2023 ο αριθμός των επιθέσεων με drones αυξήθηκε σημαντικά στο Μπέρισλαβ. Σε αυτές χρησιμοποιήθηκαν πρωτίστως τα First Person View (FPV) drones, τα οποία είναι φορτωμένα με εκρηκτικά.

Τα drones αυτά είναι εξοπλισμένα με βιντεοκάμερα. Με τη βοήθεια ειδικών γυαλιών ή μέσω ενός μόνιτορ ο πιλότος ακολουθεί την πορεία τους σε πραγματικό χρόνο, έχοντας έτσι τη δυνατότητα να παρακολουθήσει από κοντινή απόσταση τον στόχο της επίθεσης και να κατευθύνει το drone με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια.

Αμφότερες οι αντιμαχόμενες πλευρές άρχισαν να χρησιμοποιούν μαζικά τα FPV drones ιδίως από το 2023. «Κάθε στιγμή επιχειρούν πιθανότατα δεκάδες χιλιάδες FPV drones πάνω από την Ουκρανία», επισημαίνει ο Σάμουελ Μπέντετ, μέλος του Προγράμματος Ρωσικών Σπουδών του Center for Naval Analyses, μιας αμερικανικής δεξαμενής σκέψης.

Ο πιλότος του drone μπορεί επιπλέον να επιλέξει είτε να ρίξει τα εκρηκτικά υλικά από κάποια απόσταση είτε να κατευθύνει το drone πάνω στον εκάστοτε στόχο, όπου και αυτό εκρήγνυται.

Drones που κυνηγούν αμάχους

Ο Γιέβχεν, ο οποίος δεν θέλει να αποκαλύψει το επίθετό του, είχε βρεθεί και αυτός στο στόχαστρο ενός ρωσικού drone. Ήταν Ιανουάριος, όταν ο εργαζόμενος της διεθνούς οργάνωσης Παγκόσμια Κεντρική Κουζίνα μετέφερε τρόφιμα στο Μπέρισλαβ. Επιστρέφοντας από την πόλη με το αυτοκίνητό του τον ακολουθούσε ένα drone. «Δεν ξέρω για πόση ώρα με κυνηγούσε», λέει ο Γιέβχεν στην DW, ανακουφισμένος που κατάφερε να ξεφύγει. «Φοβήθηκα πολύ».

Δύο Γάλλοι εργαζόμενοι της ελβετικής οργάνωσης HEKS ωστόσο δεν στάθηκαν τόσο τυχεροί: την 1η Φεβρουαρίου σκοτώθηκαν αμφότεροι από επίθεση drone στο Μπέρισλαβ, ενώ τέσσερις άλλοι άμαχοι τραυματίστηκαν. Και αυτούς τους «κυνηγούσαν drones», όπως ανέφερε ένας από τους επιζήσαντες.

«Τα FPV drones δεν εξαφανίζονται ποτέ, πετούν μονίμως πάνω από την πόλη», λέει ο Βάλερι Μπγιέλι, αναπληρωτής διοικητής της αστυνομίας του Μπέρισλαβ. Ενώ μιλάμε μαζί του σε ένα μικρό χωριό εκτός της εμβέλειας των drones, ο Μπγιέλι εκφράζει μία τρομερή υποψία του: «Στο Μπέρισλαβ κάνουν εξάσκηση – προπονούνται σε βάρος των αμάχων».

Στρατιωτικοί και πολιτικοί στόχοι

Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο απαγορεύει τις στοχευμένες επιθέσεις εναντίον αμάχων. Τόσο οι ανώτεροι στρατιωτικοί αξιωματούχοι όσο και οι απλοί στρατιώτες είναι υποχρεωμένοι να διακρίνουν ανάμεσα σε στρατιωτικούς και πολιτικούς στόχους. Και πρέπει ακόμα φυσικά «να λαμβάνουν όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις, προκειμένου να βλάπτουν όσο το δυνατόν λιγότερο γίνεται τον άμαχο πληθυσμό», τονίζει ο Βρετανός δικηγόρος Γουέιν Τζόρντας, ο οποίος ειδικεύεται στα εγκλήματα πολέμου και προσφέρει νομικές συμβουλές και στην ουκρανική δικαιοσύνη. «Τα drones δεν αποτελούν εξαίρεση».

Όταν πρόκειται για υψηλής ακρίβειας όπλα, όπως τα FPV drones, με τα οποία ο επιτιθέμενος μπορεί να δει καθαρά τον στόχο, «το περιθώριο για ατυχήματα, για τυχαίες βλάβες θα έπρεπε να είναι σαφώς μικρότερο», υπογραμμίζει ο νομικός. Όταν πλήττονται επανειλημμένως από τέτοια όπλα πολιτικοί στόχοι, τότε υπάρχει «μία πολύ πιο ξεκάθαρη βάση για εγκλήματα πολέμου».

Επιθέσεις από την άλλη πλευρά του Δνείπερου

Το ποιος ακριβώς βρίσκεται πίσω από τις επιθέσεις με drones δεν μπορεί να αποδειχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας. Λαμβάνοντας όμως υπόψιν τη μέση εμβέλεια και την πιθανή τροχιά πτήσης των drones, η DW μπόρεσε να εντοπίσει από πού εκτοξεύτηκαν κατά πάσα πιθανότητα οι επιθέσεις: από την περιοχή γύρω από τις πόλεις Καχόβκα και Νόβα Καχόβκα, οι οποίες βρίσκονται απέναντι από το Μπέρισλαβ, στην αντίπερα όχθη του Δνείπερου – μία περιοχή όπου βρίσκονται πολλές ρωσικές μονάδες, οι οποίες είναι αποδεδειγμένο πως χρησιμοποιούν drones.

Μία από αυτές είναι η 10η Ειδική Ταξιαρχία, η οποία υπάγεται στη ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών GRU. Αν και λίγα είναι γνωστά για τη δράση της συγκεκριμένης μονάδας, ξέρουμε το εξής: τον περασμένο Ιούνιο η εισαγγελία της Χερσώνας διεξήγαγε έρευνα εναντίον ενός στρατιώτη της ταξιαρχίας, αφ' ότου κατέγραψε μία συνομιλία του στρατιώτη με έναν εκ των ανωτέρων του. Η κατηγορία είναι πως τον Μάιο του 2023 ο στρατιώτης επιτέθηκε σκοπίμως με drone σε δύο αμάχους στην περιοχή του Μπέρισλαβ.

Μία ρωσική μονάδα που επιχειρεί στην Καχόβκα είναι η 205η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία. Τα μέλη της παραδέχονται σε συζητήσεις τους στη γνωστή πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram πως έχουν διεξάγει αρκετές επιθέσεις με drones στο Μπέρισλαβ, με τις περισσότερες από αυτές να έχουν ως στόχους οχήματα. Ένας από τους πιλότους αναφέρει στην ίδια πλατφόρμα πως δεν υπάρχουν καθόλου άμαχοι στην περιοχή. Κατά τον Γουέιν Τζόρντας με αυτό το σχόλιο ο Ρώσος στρατιώτης ενοχοποιεί τον εαυτό του, διότι δείχνει πως δεν προσπαθεί να αποφύγει τις απώλειες αμάχων. Αντιθέτως, de facto «αποφασίζει πως κάθε άτομο αποτελεί έναν θεμιτό στρατιωτικό στόχο».

Κυρώσεις στoυς παραγωγούς drones

Η εταιρεία Aero-Hit παράγει τώρα ένα νέο είδος drone, το "Weles” – το οποίο χρησιμοποιεί δοκιμαστικά μία άλλη ρωσική στρατιωτική μονάδα, το τάγμα εθελοντών BARS-33, που βρίσκεται στην όχθη του Δνείπερου απέναντι από το Μπέρισλαβ και το οποίο ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Βλάντιμιρ Ζάλντο, διοικητή των ρωσικών κατοχικών αρχών στη Χερσώνα.

Η παραγωγή γίνεται στο Χαμπάροφσκ, μία πόλη στο Διαμέρισμα της Άπω Ανατολής της Ρωσίας. Η Aero-Hit έχει στενούς δεσμούς με τον Κόνσταντιν Μπάσιουκ, Ρώσο πολιτικό και ένθερμο υποστηρικτή της BARS-33. Ο Μπάσιουκ είναι επιπλέον ο εκπρόσωπος της Χερσώνας, ουκρανικής περιοχής που έχει προσαρτηθεί παράνομα, στο ρωσικό Συμβούλιο της Ομοσπονδίας στη Μόσχα.

Σε βάρος του Ρώσου πολιτικού έχουν επιβληθεί και κυρώσεις από τη Δύση, ενώ τον Ιούνιο το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών επέβαλε κυρώσεις και σε βάρος της Aero-Hit με την αιτιολόγηση πως «τα drones Weles χρησιμοποιούνται εναντίον ουκρανικών στόχων από ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις που βρίσκονται στη Χερσώνα».

Ο επικεφαλής της εταιρείας, Βίκτορ Γιατσένκο, διαβεβαίωσε πάντως πως οι κυρώσεις αυτές δεν πρόκειται να επηρεάσουν την παραγωγή. Κύριος πελάτης για την αγορά αυτών των drones φαίνεται πως είναι το εθελοντικό τάγμα BARS-33. Σε κάθε περίπτωση, όταν η Aero-Hit βρέθηκε αντιμέτωπη με τα πορίσματα της παρούσας έρευνας, η εταιρεία αποκρίθηκε πως είναι «μία μη στρατιωτική επιχείρηση» και πως «δεν συνεργάζεται με το Υπουργείο Άμυνας».

Καμία επίσημη τοποθέτηση

Αν και η εξαγωγή ατράνταχτων συμπερασμάτων είναι αδύνατη, οι έρευνές μας καταδεικνύουν πως οι τρεις προαναφερθείσες στρατιωτικές μονάδες θα μπορούσαν να είναι υπεύθυνες για τις επιθέσεις με drones στο Μπέρισλαβ.

Η DW ζήτησε από το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας, τους πολιτικούς Βλάντιμιρ Ζάλντο και Κόνσταντιν Μπάσιουκ, το τάγμα εθελοντών BARS-33 και τους διαχειριστές δύο σχετικών καναλιών στο Telegram να πάρουν θέση σχετικά με τα πορίσματα των ερευνών. Κανένας από αυτούς δεν απάντησε τις ερωτήσεις μας.

Σύνταξη: Ματίας Μπέλινγκερ

Factchecking: Μπιργκίτα Σίλκε

Νομικός σύμβουλος: Φλόριαν Βάγκενκνεχτ

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Εδώ και δεκαετίες η ΕΕ κάθεται πάνω σε μία δημογραφική ωρολογιακή βόμβα, με τον μέσο όρο ηλικίας να μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο. Πάνω από το ένα πέμπτο του πληθυσμού της ΕΕ είναι 65 ετών ή άνω και μέχρι το 2050 το ποσοστό αναμένεται να αυξηθεί στο ένα τρίτο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποίησε πέρυσι πως το 2024 αποτελεί την πρώτη χρονιά στην ιστορία κατά την οποία οι άνω των 65 είναι περισσότεροι από τους ανηλίκους κάτω των 15 ετών.

Παρά τα έντονα μεταναστευτικά ρεύματα των τελευταίων δύο δεκαετιών η ήπειρος εξακολουθεί να χρειάζεται κι άλλους εργαζομένους, οι φόροι των οποίων θα συμβάλλουν στην κάλυψη του αυξανόμενου κόστους των συντάξεων. Οι οικονομολόγοι εκτιμούν πως μέχρι το 2050 θα υπάρχουν στην Ευρώπη λιγότεροι από δύο εργαζόμενοι ανά συνταξιούχο – σήμερα η αντιστοιχία είναι τρεις προς ένας.

Την ίδια στιγμή οι δημόσιες συντάξεις ξεπερνούν ετησίως το 10% του ΑΕΠ σε 17 από τα 27 κράτη-μέλη της Ένωσης – 16 εκ των οποίων βρίσκονται στη Δυτική Ευρώπη. Στην Ιταλία και την Ελλάδα οι συντάξεις κοστίζουν στα δημόσια ταμεία πάνω από το 16% του ΑΕΠ.

Αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης

Έτσι, πολλά κράτη της ΕΕ τροποποιούν τα δημόσια συνταξιοδοτικά τους συστήματα, αυξάνοντας για παράδειγμα την ηλικία συνταξιοδότησης – γεγονός που προκαλεί ενίοτε την οργισμένη αντίδραση του κόσμου, όπως στη Γαλλία. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, πηγαίνουν ένα βήμα παραπέρα και από τη Γαλλία, σχεδιάζοντας να ανεβάσουν το ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης στα 68 χρόνια.

«Οι Ολλανδοί άλλαξαν και αυτοί προσφάτως το συνταξιοδοτικό τους σύστημα, χωρίς όμως να έχουν ως τώρα τα επιθυμητά αποτελέσματα», δηλώνει στην DW ο Χανς φαν Μέερτεν, καθηγητής ευρωπαϊκού συνταξιοδοτικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. «Στη Γερμανία, το Βέλγιο, αλλά και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επίσης δεν θεωρώ πως έχουν γίνει οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Τα κράτη αυτά σκάβουν τα ίδια τους τάφους τους».

Ταυτοχρόνως, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μην αποταμιεύουν χρήματα σε ιδιωτικά ή επαγγελματικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, πέρυσι μόλις το 23% των κατοίκων της ΕΕ συμμετείχε σε κάποιο επαγγελματικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, ενώ μόλις το 19% έχει κάποιο ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν.

Μία άλλη έρευνα της Insurance Europe διαπίστωσε πως το 39% των ερωτηθέντων δεν αποταμιεύει καθόλου για τη συνταξιοδότησή του – ένα ποσοστό που ήταν ακόμη υψηλότερο ανάμεσα στις γυναίκες και τους εργαζομένους άνω των 50 ετών. Πολλοί από όσους αποταμιεύουν πάντως εμφανίζονται απογοητευμένοι με την απόδοση των επενδύσεών τους.

Χαμηλές αποδόσεις και πληθωρισμός

«Κατά την προηγούμενη δεκαετία η συνταξιοδοτική κρίση της Ευρώπης επιδεινώθηκε πολύ εξαιτίας των επίμονα χαμηλών πραγματικών αποδόσεων, οι οποίες αδυνατούν να ξεπεράσουν τον πληθωρισμό», λέει στην DW ο Αρνό Χουντμόν, διευθυντής επικοινωνίας του επενδυτικού φορέα Better Finance. «Και αυτό έχει ως αποτέλεσμα μία σαφή μείωση της αγοραστικής δύναμης των αποταμιευτών».

Μία ανάλυση του Φινλανδικού Κέντρου Συντάξεων διαπίστωσε πως οι ονομαστικές αποδόσεις των συντάξεων παγκοσμίως έφτασαν το 8% κατά μέσο όρο πέρυσι. Λαμβάνοντας όμως υπόψιν και τον πολύ υψηλό πληθωρισμό μετά την πανδημία – που κορυφώθηκε στο 10,6% τον Οκτώβριο του 2022 – το ποσοστό αυτό περιορίζεται μόλις στο 2%.

PEPP: Ένα -ατελές- θετικό μέτρο

Τον Μάρτιο του 2022 η ΕΕ εισήγαγε το Πανευρωπαϊκό Ατομικό Συνταξιοδοτικό Προϊόν (PEPP), το οποίο επιτρέπει στους εργαζομένους να «χτίσουν» αποταμιεύσεις για τη συνταξιοδότησή τους και μπορεί να μεταφερθεί σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Μέχρι σήμερα όμως μόνο η Σλοβακία έχει θέσει σε εφαρμογή το πρόγραμμα.

«Το PEPP έχει θεσπιστεί εδώ και δυόμισι χρόνια», λέει ο φαν Μέερτεν. «Αλλά τα μεγάλα επενδυτικά funds λένε πως δεν έχουν την τεχνογνωσία για να διαθέσουν προϊόντα PEPP και ψάχνουν άλλους συνεταίρους».

Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς στα συνταξιοδοτικά συστήματα, το πρόβλημα είναι πως το PEPP είναι υπερβολικά περίπλοκο και περιοριστικό. Επιπλέον, παρουσιάζεται ως ανταγωνιστής των μεγάλων επενδυτικών funds όπως είναι η BlackRock ή η Fidelity, οι μεγαλύτεροι πελάτες των οποίων είναι τα μεγάλα συνταξιοδοτικά ταμεία της Ολλανδίας, της Νορβηγίας και της Γερμανίας, με δεκάδες εκατομμύρια Ευρωπαίους αποταμιευτές.

Ο φαν Μέερτεν υποστηρίζει πως το PEPP θα πρέπει να απλοποιηθεί, αλλά και να διασφαλιστεί ένα μεγαλύτερο περιθώριο ευελιξίας, καθώς αρκετές χώρες της ΕΕ δεν δίνουν στο νέο αυτό συνταξιοδοτικό σύστημα τα ίδια φορολογικά πλεονεκτήματα που αναγνωρίζουν σε άλλα αποταμιευτικά προϊόντα.

Αρκετές βιομηχανίες κρατών-μελών της Ένωσης – από τον χημικό και μεταλλευτικό κλάδο της Γερμανίας ως τον δημόσιο σιδηροδρομικό φορέα της Γαλλίας – έχουν δικά τους επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα. Τα προγράμματα αυτά προσφέρουν μεταξύ άλλων συχνά τη δυνατότητα στους αποταμιευτές, ιδίως σε αυτούς που απασχολούνται στις πιο απαιτητικές θέσεις εργασίας, να συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα.

Σημαντική η ευελιξία του συνταξιοδοτικού προγράμματος

Οι καταναλωτές ζητούν μεγαλύτερη ευελιξία στις επενδύσεις τους και την ηλικία συνταξιοδότησής τους. Η άνοδος εταιρειών όπως οι Robinhood και eToro, που επιτρέπουν στους χρήστες τους να διαχειρίζονται τις επενδύσεις τους από το κινητό τους τηλέφωνο, τείνουν να αντικαθιστούν τα δυσκίνητα και περίπλοκα συνταξιοδοτικά συστήματα ανά την Ευρώπη.

Οι παραδοσιακοί πάροχοι χρηματοδότησης αντιτείνουν πως τα apps επενδύσεων ενθαρρύνουν τους χρήστες να παίρνουν αχρείαστα ρίσκα, χωρίς να έχουν λάβει προηγουμένως τις απαραίτητες πληροφορίες – με αποτέλεσμα να ζημιώνονται οι μακροχρόνιες αποδόσεις των επενδύσεών τους. Οι υποστηρικτές των νέων αυτών επενδυτικών πλατφορμών ισχυρίζονται από την άλλη πλευρά πως με αυτόν τον τρόπο οι επενδύσεις απλοποιούνται, γίνονται οικονομικά πιο προσιτές, ενώ υπάρχει και μεγαλύτερη διαφάνεια.

Στο μέλλον είναι πιθανόν ολοένα και περισσότερες κυβερνήσεις της ΕΕ να επιτρέψουν στους εργαζομένους να μεταφέρουν μέρος των αποταμιεύσεών τους από το εκάστοτε δημόσιο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα απευθείας στο χρηματιστήριο. Αυτό συμβαίνει εξάλλου ήδη στη Σουηδία, όπου κατόπιν συλλογικών διαπραγματεύσεων τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία μπόρεσαν να εξασφαλίσουν χαμηλότερες χρεώσεις, επιτυγχάνοντας έτσι μεγαλύτερη ανάπτυξη των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων.

Ο φαν Μέερτεν πιστεύει πως οι εργαζόμενοι θα ήταν πολύ πιο πρόθυμοι να αποταμιεύσουν, εφ’ όσον είχαν μεγαλύτερο λόγο στη διαχείριση των επενδύσεών τους και στο πότε θα συνταξιοδοτηθούν.

«Θέλεις οι αποταμιεύσεις σου να εστιάζουν στην πράσινη μετάβαση; Θέλεις να επενδύσεις στο Ισραήλ ή όχι; Ας αφήσουμε το άτομο να διαλέξει μόνο του. Γιατί θα πρέπει τέτοια πράγματα να τα αποφασίζουν για μας οι συνδικαλιστικές οργανώσεις για παράδειγμα;», διερωτάται ο ειδικός αναφορικά με τα συνταξιοδοτικά προγράμματα που διαχειρίζονται τα συνδικάτα.

Ο Χουντμόν της Better Finance προειδοποιεί από την πλευρά του πως μεσοπρόθεσμα θα έρθει η ημέρα της κρίσης εξαιτίας της μετάβασης από τις δημόσιες στις ιδιωτικές συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις, για τις οποίες οι αποταμιευτές δεν είναι ακόμη έτοιμοι: «Είναι πολύ πιθανό η επόμενη γενιά Ευρωπαίων να συνταξιοδοτηθεί σαφώς φτωχότερη και αρκετά αργότερα συγκριτικά με τις προηγούμενες γενιές».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Τι δρόμος είναι αυτός; Από τη μια πλευρά έχει μόνο μονούς αριθμούς στα σπίτια και από την άλλη πλευρά και ζυγούς και μονούς. Στη μια πλευρά τα παράθυρα έχουν κουρτίνες, στην άλλη όχι. Στη μια πλευρά υπάρχουν αυτοκίνητα με λευκές πινακίδες κυκλοφορίας στην άλλη με κίτρινες.

Η λύση του μυστηρίου έγκειται στο ότι πρόκειται για ένα δρόμο που είναι σύνορο μεταξύ Γερμανίας και Ολλανδίας. Η μία πλευρά ανήκει στην πόλη Χερτσόγκενρατ και η άλλη πόλη λέγεται Κερκράντε.

«Ήμασταν ενωμένοι μέχρι το 1815, ήταν μια πόλη». λέει η δήμαρχος του Κερκράντε, Πέτρα Ντασέν στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων. «Αλλά στη συνέχεια το Συνέδριο της Βιέννης χάραξε τα σύνορα εδώ και ξαφνικά οι οικογένειες διαλύθηκαν. Το ένα τμήμα ήταν ξαφνικά ολλανδικό και το άλλο γερμανικό», συμπληρώνει.

Στο Κερκράντε δεν υπάρχει σχεδόν κανένας κάτοικος που να μην είχε κάποια γιαγιά Γερμανίδα ή κάποιον Γερμανό θείο». Και το αντίστροφο. «Έχω έναν απίστευτα μεγάλο αριθμό Ολλανδών φίλων», λέει ο δήμαρχος του Χερτσόγκενρατ Μπένγιαμιν Φαντάβιαν. «Έχουμε πολλές οικογενειακές σχέσεις, γάμους μεταξύ ανθρώπων και από τις δύο χώρες, αυτό είναι φυσιολογικό για εμάς». Πολλοί άνθρωποι μιλούν και τις δύο γλώσσες και ταυτίζονται και με τις δύο χώρες. Στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου παρακολουθούν και τις δύο ομάδες ενθουσιασμένοι.

Απέκτησαν και ένα κοινό όνομα: Eurode

Σιγά-σιγά οι δύο πόλεις άλλαξαν τις τελευταίες δεκαετίες και έχουν έρθει πιο κοντά. Μάλιστα απέκτησαν και ένα κοινό όνομα: Eurode. Η πυροσβεστική διαθέτει τα πυροσβεστικά της οχήματα και στις δύο χώρες. Όποιος είναι μέλος της βιβλιοθήκης του Κερκράντε μπορεί να δανείζεται αυτόματα βιβλία στο Χερτσόγκενρατ και αντίστροφα. Το Eurode Business Center βρίσκεται ακριβώς στη μέση των εθνικών συνόρων και μάλιστα συμβαίνει το περίεργο οι ανδρικές τουαλέτες να είναι στη Γερμανία και οι γυναικείες στην Ολλανδία.

«Οι Ολλανδοί είναι πιο χαλαροί στις σχέσεις τους, οι άνθρωποι λένε αμέσως ‘εσύ’» εξηγεί η Στέφανι φαν ντεν Μπεργκ-Τένισεν. Και ξέρει καλά για ποιο πράγμα μιλάει, μια και είναι παντρεμένη με Ολλανδό. Είναι σύμβουλος επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στα γερμανοολλανδικά σύνορα. Το γραφείο της είναι δίπλα στο γραφείο του συναδέλφου της Κορ Τσούντι που βρίσκεται στο Κερκράντε, ο οποίος όπως λέει: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζεται εδώ και όχι στις Βρυξέλλες ή κάπου αλλού».

Η δίδυμη πόλη

Αυτή η συνεργασία είναι σημαντική για τους κατοίκους. Τη μαθαίνουν από τα γενοφάσκια τους. Ωστόσο, δεν είναι όλα εύκολα. Και οι δύο πλευρές παλεύουν με καθημερινές απογοητεύσεις. «Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που λέμε ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε», εξηγεί η δήμαρχος Πέτρα Ντασέν. «Ό,τι κάνουμε το κάνουμε με πολλή αγάπη και αφοσίωση, συνεχίζουμε αυτό που ήδη έχουμε, αλλά δεν κάνουμε το αποφασιστικό βήμα για την επίτευξη του επόμενου επιπέδου ολοκλήρωσης. Για παράδειγμα, την επίσημη ίδρυση δίγλωσσου παιδικού σταθμού. Το έχουμε εξετάσει, αλλά δεν γίνεται, οι εθνικοί νόμοι δεν το επιτρέπουν. Αυτό έχει να κάνει με τα επαγγελματικά πτυχία».

Γι' αυτό και η ίδια και ο Γερμανός συνάδελφός της Φαντάβιαν είχαν την ιδέα να υποβάλουν αίτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για μια διασυνοριακή ευρωπαϊκή δίδυμη πόλη: «Έτσι οι εθνικοί νόμοι θα μπορούσαν να ανασταλούν σε κάποιο βαθμό. Θα ήταν μια δοκιμή για να δουν εάν λειτουργεί» Από όσο γνωρίζει, αυτή θα ήταν η πρώτη πρωτοβουλία αυτού του είδους μέσα στην ΕΕ. «Οι δύο πόλεις μας ως ένα ευρωπαϊκό εργαστήριο δοκιμών. Αυτό ζητάμε», λέει ο Φαντάβιαν περιγράφοντας το σχέδιο. Μια πρωτοποριακή ευρωπαϊκή ιδέα που μέσα στους επόμενους μήνες θα φανεί εάν μπορεί να γίνει πράξη.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου

Η θέση του Επιτρόπου στην ΕΕ είναι ασφαλώς η πιο σημαντική επιλογή για τις σχέσεις των εθνικών κυβερνήσεων με τις Βρυξέλλες. Με τις εισηγήσεις του ο Επίτροπος συνδιαμορφώνει ευρωπαϊκή πολιτική. Με την ψήφο του (στο Κολέγιο των Επιτρόπων) επηρεάζει τις ζωές όλων μας. Με την παρουσία του μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο ή και να επιδεινώσει την εικόνα της Ευρώπης στο εκάστοτε εθνικό ακροατήριο.

Υπάρχει όμως μία παρεξήγηση, που πρέπει να διευκρινιστεί εξαρχής: Ο Επίτροπος δεν είναι εκπρόσωπος της χώρας του στις Βρυξέλλες. Αυτός ο ρόλος ανήκει στους υπουργούς που συμμετέχουν σε τακτική βάση στο Συμβούλιο Υπουργών για θέματα της αρμοδιότητάς τους και ασφαλώς στον πρωθυπουργό, που δίνει το παρών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Ο Επίτροπος δεν εκπροσωπεί ούτε το εθνικό συμφέρον, ούτε την κυβέρνηση που τον έχει προτείνει. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει: εκπροσωπεί το κοινοτικό συμφέρον απέναντι στη χώρα του, αλλά και σε όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη.

Γι αυτό άλλωστε η Ιδρυτική Συνθήκη της ΕΕ προβλέπει ρητώς (άρθρο 17) ότι «η Επιτροπή προάγει το κοινό συμφέρον της Ένωσης» και «ασκεί τα καθήκοντά της με πλήρη ανεξαρτησία», ενώ τα μέλη της «δεν επιζητούν, ούτε δέχονται υποδείξεις από κυβερνήσεις, θεσμικά όργανα, λοιπά όργανα ή οργανισμούς».

Θωρία και πράξη

Το πιο απλό και αυτονόητο παράδειγμα: Εάν η Κομισιόν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μία χώρα δεν συμμορφώνεται με το κοινοτικό δίκαιο και αποφασίσει να εκκινήσει εναντίον της διαδικασία «επί παραβάσει της Συνθήκης», για τον Επίτροπο που προέρχεται από τη συγκεκριμένη χώρα είναι νομικά αδύνατο, αλλά και πολιτικά ανέφικτο να αποτρέψει μία προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Κατά καιρούς η Κομισιόν έχει προσφύγει εναντίον πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, μεταξύ άλλων και κατά της Γερμανίας.

Θα πείτε, βέβαια: Τηρούνται πάντοτε τα όσα θεωρητικώς προβλέπονται; Δεν υπάρχουν παραδείγματα, στα οποία ένας Επίτροπος κατηγορήθηκε ότι προωθεί τα συμφέροντα της χώρας του; Ασφαλώς υπάρχουν. Αλλά ο συντριπτικός κανόνας είναι διαφορετικός. Όχι μόνο στη νομική θεωρία, αλλά και στην πολιτική πρακτική. Παράδειγμα: Ως Επίτροπος Προϋπολογισμού ο Γερμανός Γκίντερ Έτινγκερ όχι μόνο είχε επισημάνει επανειλημμένα πόσο ωφελείται η Γερμανία από την ΕΕ και την ενιαία αγορά, αλλά είχε επικρίνει και δημοσίως την κυβέρνηση Μέρκελ γιατί καθυστερούσε σημαντικές αποφάσεις στις Βρυξέλλες. Και αυτό παρ' ότι Μέρκελ και Έτινγκερ προέρχονται από το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDU), που εκείνη την εποχή κυβερνούσε στο Βερολίνο.

Άλλο παράδειγμα: Όταν το 2019 ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν είχε προτείνει τον Λάζντο Τροτσάνι για την πρώτη Κομισιόν της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και το Ευρωκοινοβούλιο αντελήφθη ότι ο Τροτσάνι, ως υπουργός Δικαιοσύνης, ήταν από τους στυλοβάτες της αυταρχικής διακυβέρνησης Όρμπαν και κατά συνέπεια δεν θα μπορούσε να εκπροσωπήσει αξιόπιστα το κοινοτικό συμφέρον, τον «έκοψε» με συνοπτικές διαδικασίες. Μάλιστα η υποψηφιότητα Τροτσάνι δεν έφτασε καν στην Ολομέλεια της Ευρωβουλής, αλλά απορρίφθηκε ήδη στο πρώτο στάδιο της διαβούλευσης από την Επιτροπή Νομικών Υποθέσεων.

Δύσκολη η διαδικασία στην Ευρωβουλή

Σε αυτό το σημείο θα χρειαστεί προσοχή και η υποψηφιότητα του Απόστολου Τζιτζικώστα, ο οποίος ακόμη δεν είναι τόσο γνωστός σε ευρωπαϊκό επίπεδο- με εξαίρεση ασφαλώς τη συμμετοχή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Περιφερειών, στην οποία και προήδρευε επί διόμισι χρόνια. Υπενθυμίζεται ότι το 2014, όταν η Φεντερίκα Μογκερίνι επρόκειτο να οριστεί Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική, δέχθηκε έντονη κριτική στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την αιτιολογία ότι «δεν διαθέτει επαρκή εμπειρία», αν και ήδη είχε διατελέσει επικεφαλής της ιταλικής αντιπροσωπείας στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΝΑΤΟ, αλλά και υπουργός Εξωτερικών για λίγους μήνες.

Τελικά οι ευρωβουλευτές ενέκριναν την υποψηφιότητα Μογκερίνι. Αποτελεί όμως πλέον παράδοση για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να «κόβει» τουλάχιστον έναν, αν όχι δύο υποψηφίους για την Κομισιόν. Συντρέχουν ουσιαστικοί λόγοι για μία τόσο αυστηρή στάση, αλλά ενίοτε παίζει ρόλο και η εγρήγορση των ευρωβουλευτών να υπενθυμίζουν τον θεσμικό ρόλο τους και την υποχρέωσή τους να ελέγχουν την εκτελεστική εξουσία. Την περασμένη φορά την «πλήρωσε» ο Ούγγρος Λάζντο Τροτσάνι, αλλά και η Ρουμάνα Ροβάνα Πλαμπ.

Αυτή τη φορά είναι βέβαιο ότι όποιος διεκδικεί για πρώτη φορά χαρτοφυλάκιο θα δεχθεί πολλές και επιθετικές ερωτήσεις από τους ευρωβουλευτές στο Στρασβούργο. Ιδιαίτερα σε μία συγκυρία, κατά την οποία οι ακροδεξιές και αντι-συστημικές ομάδες ενισχύονται και ανταγωνίζονται μεταξύ τους σε ζήλο για να αποδυναμώσουν τις φιλο-ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μιλώντας χθες στη Ριζούντα το Πόντου που είναι τόπος της καταγωγής του και αναφερόμενος στη Γάζα, έμμεσα απείλησε να επιτεθεί στο Ισραήλ. «Όπως μπήκαμε στο Καραμπάχ και στη Λιβύη, έτσι θα τους κάνουμε το ίδιο στο Ισραήλ», δήλωσε. «Μόνο που εμείς πρέπει να είμαστε δυνατοί για να μπορέσουμε να κάνουμε αυτά τα βήματα».

Άμεση ήταν η απάντηση του Ισραηλινού υπουργού Εξωτερικών Ισραέλ Κατς. «Ο Ερντογάν ακολουθεί τα βήματα του Σαντάμ Χουσεΐν και απειλεί να επιτεθεί στο Ισραήλ. Απλώς πρέπει να θυμάται τί συνέβη εκεί και πώς τελείωσε» ανέφερε στην σχετική ανάρτηση, υπονοώντας πιθανώς και ανάμειξη του αμερικανικού παράγοντα.

Σύγκριση με τους ναζί

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών απάντησε σήμερα σε υψηλότερους τόνους αναφέροντας: «Όπως τελείωσε ο γενοκτόνος Χίτλερ, έτσι θα τελειώσει και ο γενοκτόνος Νετανιάχου. Όπως οι γενοκτόνοι Ναζί λογοδότησαν, έτσι θα λογοδοτήσουν και αυτοί που προσπάθησαν να καταστρέψουν τους Παλαιστίνιους. Η ανθρωπότητα θα σταθεί στο πλευρό των Παλαιστινίων. Δεν θα καταστρέψετε τους Παλαιστίνιους».

Στο μεταξύ, ο ένας μετά τον άλλον, Τούρκοι αξιωματούχοι επικροτούν τη σκληρή στάση Ερντογάν απέναντι στο Ισραήλ. Μεταξύ άλλων ο υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, αναφέρει σε ανάρτηση του ότι «ο πρόεδρός μας έχει γίνει η φωνή της συνείδησης της ανθρωπότητας. Οι διεθνείς σιωνιστικοί κύκλοι, ιδιαίτερα το Ισραήλ, που θέλουν να καταστείλουν αυτή τη δίκαιη φωνή, βρίσκονται σε υψηλό συναγερμό. Η ιστορία τελειώνει με τον ίδιο τρόπο για όλους τους γενοκτόνους και τους υποστηρικτές τους».

Στην ομιλία του στην Ριζούντα ο Τούρκος πρόεδρος αποκάλυψε ότι προσκάλεσε τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς στην Τουρκία, αλλά εκείνος δεν απάντησε. Ο Ερντογάν πρότεινε ο Αμπάς να ζητήσει συγγνώμη και στη συνέχεια πρόσθεσε: «Ακόμα περιμένουμε. Για να δούμε αν θα τα καταφέρει, αλλιώς θα διαχειριστούμε τη διαδικασία ανάλογα». Ωστόσο, σε μια σημερινή εξέλιξη, ο Πρεσβευτής της Παλαιστίνης στην Τουρκία Φαέντ Μουσταφά δήλωσε ότι συνεχίζονται οι συνομιλίες για την επίσκεψη του Προέδρου Αμπάς, κατά την οποία αναμένεται να εκφωνήσει ομιλία στο τουρκικό Κοινοβούλιο.

Δεν θα παρίσταται ο πρόεδρος Ερντογάν στην Διάσκεψη για την Ειρήνη στην Ουκρανία που πραγματοπείται αυτό το Σαββατοκύριακο στο θέρετρο του Μπούργκενστοκ στην Ελβετία. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του τουρκικού υπ. Εξωτερικών, την Τουρκία θα εκπροσωπήσει ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν ο οποίος, όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, θα εκφράσει την ετοιμότητα της Άγκυρας να υποστηρίξει τις διεθνείς προσπάθειες για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Οι ίδιες πηγές ανέφεραν μάλιστα ότι ο Φιντάν κατά την εναρκτήρια συνεδρίαση της Διάσκεψης θα υποστήριζε ότι ο καταστροφικός αντίκτυπος της σύγκρουσης στην Ουκρανία αυξάνεται και ότι οι αρνητικές συνέπειές της σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο βαθαίνουν.

Η τουρκική πλευρά τονίζει δε ότι ο κίνδυνος εξάπλωσης του πολέμου και προσφυγής σε όπλα μαζικής καταστροφής αυξάνεται και ότι η Τουρκία υποστηρίζει την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.

Φιντάν: Εξαιρετικά καλή η σχέση με τη Ρωσία

Η Άγκυρα θεωρεί ότι λόγω του διαμεσολαβητικού της ρόλου με τη Ρωσία υλοποιήθηκε η Πρωτοβουλία για τα Σιτηρά το 2022 και ζητά άμεσο τέλος του πολέμου μέσω διπλωματίας διαπραγματεύσεων.

Πάντως ο Χακάν Φιντάν, που είχε συνάντηση με τον πρόεδρο Πούτιν πριν από λίγες ημέρες στη Μόσχα, δήλωσε ότι οι τουρκορωσκές σχέσεις πηγαίνουν «εξαιρετικά καλά» και ότι Πουτιν και Ερντογάν θα συναντηθούν τον Ιούλιο στη Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού της Σαγκάης.

Ο Τούρκος πρόεδρος επέστρεψε στο μεταξύ από την Σύνοδο των G7 στην Απουλία, όπου κάθισε δίπλα από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπάιντεν χωρίς να υπάρξει πάντως κανονική συζήτηση. Συζήτησε το θέμα της Γαζας και με τον Σεΐχη των Εμιράτων αλλά και με τον πρόεδρο της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα και ζήτησε από τις χώρες των G7 μια πιο δίκαιη, χωρίς αποκλεισμούς και ρεαλιστική προσέγγιση για την επίλυση παγκόσμιων προβλημάτων και περιφερειακών συγκρούσεων.