SKAI.GR | Deutsche Welle

Οι πρώτες προγνώσεις αποτελέσματος για τις γερμανικές εκλογές δεν δείχνουν κάποια συγκλονιστική έκπληξη. Προϊδεάζουν όμως για μια δύσκολη επόμενη μέρα με σκληρές διαπραγματεύσεις και περιορισμένα δυνατά σενάρια.

Οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU/CSU) είναι όπως αναμενόταν οι νικητές των εκλογών, με ένα ποσοστό μόλις στο 28,9%, που όμως αποδεικνύει ότι δεν διαθέτουν δυναμική νίκης και πιθανότατα θα προκαλέσει γκρίνιες στα μεσαία και κατώτερα κομματικά γραφεία.

Η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) με 19,7%% έχει διπλασιάσει τα ποσοστά της και έχει κάθε λόγο να πανηγυρίζει. Είναι η κερδισμένη των εκλογών τόσο σε αριθμούς, όσο και σε επίπεδο εντυπώσεων. Έχει επιβάλει την ατζέντα της και προσελκύει όλα τα βλέμματα φίλων και αντιπάλων στην Ευρώπη.

Για τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD) το 16,1% είναι μια σημαντική ήττα. Η αισιοδοξία που προσπαθούσε να μεταδώσει μέχρι την τελευταία στιγμή ο Όλαφ Σολτς έμοιαζε εξωπραγματική και αποδείχτηκε ότι ήταν πράγματι τέτοια. Το δικό του πολιτικό μέλλον μοιάζει να έχει επισφραγιστεί ενώ το ενδεχόμενο συμμετοχής ως μικρότερος εταίρος σε μια συγκυβέρνηση με τους Χριστιανοδημοκράτες δεν είναι η καλύτερη αφετηρία για μια διαδικασία ανανέωσης

Οι Πράσινοι με το 13,2% πληρώνουν το κόστος συμμετοχής τους στην προηγούμενη κυβέρνηση. Κατάφεραν να συγκρατήσουν δυνάμεις, έχασαν λίγο, αλλά θα χρειαστεί τώρα να μπουν σε διαπραγμάτευση με τους Χριστιανοδημοκράτες, οι οποίοι δεν σταμάτησαν να τους απαξιώνουν ως άσχετους με την οικονομία.

Οι Φιλελεύθεροι (FDP) βρίσκονται όπως φαίνεται στο χείλος του γκρεμού και θα φανεί αν καταφέρνουν να μην πέσουν. Κινούνται στο όριο του 5%. Δεν θα είναι πάντως οι πιο περιζήτητοι κυβερνητικοί εταίροι σε ένα σχήμα που θα χρειαστεί και πάλι τρεις εταίρους

Για την Αριστερά Die Linke το ποσοστό 8,6% πρέπει να θεωρείται ικανοποιητικό αν θυμηθεί κανείς ότι στα τέλη του 2024 όλοι τους είχαν ξεγραμμένους. Υπήρξαν δημοσκοπήσεις που το «έβλεπαν», και δεν ήταν τελικά «ενθουσιασμός της στιγμής».

Η Σάρα Βάγκενκνεχτ 4,8% μάλλον παρασύρθηκε από το καλό της αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές, το οποίο δε μπόρεσε να ξαναπιάσει σε καμιά δημοσκόπηση. Χωρίς τα εφόδια μιας κοινοβουλευτικής παρουσίας θα είναι δύσκολο για τη Συμμαχία της (BSW) να επιβιώσει πολιτικά για μια τετραετία.

Mε την οριστικοποίηση των αποτελεσμάτων και την τελική κατανομή των εδρών θα μπορεί να πει κανείς περισσότερα για τις επιλογές της επόμενης μέρας.

Εκλογικά αποτελέσματα μέχρι αυτή την ώρα:

• Χριστιανική Ένωση (CDU/CSU): 28,8%
• Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD): 20,2%
• Σοσιαλδημοκράτες (SPD): 16,2%
• Πράσινοι: 12,7%
• Αριστερά (Die Linke): 8,5%
• Φιλελεύθεροι (FDP): 4,9%
• Συμμαχία Σάρα Βάγκενκνεχτ (BSW): 4,8%

Η ώρα του Πιστόριους;

Ο υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους έκανε λόγο για μια βαριά και επώδυνη ήττα, αλλά απέφυγε να θέσει θέμα ηγεσίας. Είπε ότι υποθέτει πως θα είναι στην ομάδα διαπραγμάτευσης του κόμματός του, αν αυτό πάρει μέρος σε διαβουλεύσεις με τους Χριστιανοδημοκράτες για την επόμενη κυβέρνηση. Πολλοί τον θεωρούν «εν αναμονή» αρχηγό του κόμματος, ενώ θα επανέλθουν σίγουρα με κριτική διάθεση αυτοί που θεωρούσαν ότι αυτός θα έπρεπε να είναι υποψήφιος καγκελάριος. Κάτι που δεν αρέσει στην αριστερή πτέρυγα του κόμματος, αλλά οι δημοσκοπήσεις τον βγάζουν πάντα εξαιρετικά δημοφιλή.

Μερικές πρώτες χρήσιμες παρατηρήσεις

Το αποτέλεσμα αυτό είναι το χειρότερο στην ιστορία και για το SPD και για την CDU/CSU. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αγνοήσει ούτε ο Φρίντριχ Μερτς, άσχετα αν είναι πρώτος και θα λάβει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Από την πλευρά των Σοσιαλδημοκρατών, η σιωπή με την οποία αντέδρασαν στα πρώτα αποτελέσματα τα λέει όλα. Ο Όλαφ Σολτς λογικά θα αναλάβει τις ευθύνες της ήττας, αλλά δεν φταίει μόνο αυτός. Το SPD δείχνει συχνά να μη γνωρίζει το όνομά του.

Θα έχει βεβαίως ψυχολογική σημασία αν η ακροδεξιά ξεπεράσει το 20%, κάτι που φαίνεται δυνατό αυτή τη στιγμή. Σε κάθε περίπτωση, έχει σχεδόν διπλασιάσει τα ποσοστά της κι αυτό δεν είναι πιστοποιητικό καλής διαγωγής για κανέναν. Και μόνο το ότι όλοι ασχολούνται με το αν και ποιος θα συνεργαστεί κάποια στιγμή μαζί της είναι μια επιτυχία.

Η επιτυχία της Αριστεράς επιβεβαιώνει και αυτή την παρακμή του άλλοτε πανίσχυρου συστημικού δικομματισμού. Δείχνει επίσης πόσο χρήσιμη είναι για ένα κόμμα η «δουλειά στη βάση». Το γεγονός ότι ένα κόμμα, που το αντιμετώπιζαν ως «απόστημα» του πολιτικού συστήματος, αναγκάζει κάποιους να το γλυκοκοιτάνε πλέον ως εταίρο μιλάει από μόνο του.

Τα κόμματα υπάρχουν όταν είναι χρήσιμα για τους πολίτες. Το ρητό θα επιβεβαιωθεί απόψε στα αποτελέσματα των Φιλελευθέρων και της Σάρα Βάγκενκνεχτ. Το σίγουρο είναι ότι οι πολίτες μεσοπρόθεσμα εκνευρίζονται με την υπεροψία κάποιων πολιτικών.

Οι Πράσινοι έχουν ακόμα καύσιμο στη μηχανή, αλλά αυτό λιγοστεύει και δεν είναι αυτομάτως ανανεώσιμο. Το ότι είχαν τις μικρότερες απώλειες από τα τρία μέχρι τώρα κυβερνητικά κόμματα οφείλεται και στο ότι κατάφεραν να μείνουν μακριά από τις ευθύνες για την κατάρρευση της κυβέρνησης.

Σολτς: «Πικρή ήττα»

Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς έκανε λόγο για «πικρή ήττα» για τους Σοσιαλδημοκράτες. Αντιδρώντας, πριν από λίγα λεπτά, στα προγνωστικά των αποτελεσμάτων έκανε λόγο για ξεκάθαρη ήττα του SPD. Τόνισε ωστόσο ότι είναι σημαντικό για το κόμμα να «πορευθεί ενωμένο».

Εμμέσως πλην σαφώς παραδέχθηκε ότι φέρει την ευθύνη για το εκλογικό αποτέλεσμα. Ο απερχόμενος καγκελάριος ευχαρίστησε για την εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του, τον ένατο καγκελάριο της μεταπολεμικής Γερμανίας, καθιστώντας παράλληλα σαφές ότι θα παραμείνει στην θέση του μέχρι την τελευταία μέρα της θητείας του.

Βάγκενκνεχτ και Λίντνερ θα αργήσουν να κοιμηθούν απόψε

Αυτή τη στιγμή οι Φιλελεύθεροι (FDP) βρίσκονται στο 4,9% και η Συμμαχία Σάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) στο 4,8%. Το αν τελικά θα περάσουν το κατώφλι του 5%, για να εισέλθουν στη Βουλή, θα κριθεί τις επόμενες ώρες. Το ενδιαφέρον είναι ότι αν τα καταφέρουν και οι δύο, τότε Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες δεν θα έχουν πλειοψηφία για μεγάλο συνασπισμό. Συνεπώς μαζί τους θα ξενυχτήσουν και άλλοι...

Δεν αλλάζουν πολλά με τη νέα προβολή αποτελέσματος

Η νέα πρόγνωση αποτελέσματος για τις γερμανικές εκλογές δεν έχει μεγάλες διαφορές. Προϊδεάζει όμως για μια δύσκολη επόμενη μέρα με σκληρές διαπραγματεύσεις και περιορισμένα δυνατά σενάρια.

Οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU/CSU) είναι όπως αναμενόταν οι νικητές των εκλογών, με ένα ποσοστό μόλις στο 28,9%, που όμως αποδεικνύει ότι δεν διαθέτουν δυναμική νίκης και πιθανότατα θα προκαλέσει γκρίνιες στα μεσαία και κατώτερα κομματικά γραφεία.

Η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) με 19,7% έχει διπλασιάσει τα ποσοστά της και έχει κάθε λόγο να πανηγυρίζει. Είναι η κερδισμένη των εκλογών τόσο σε αριθμούς, όσο και σε επίπεδο εντυπώσεων. Έχει επιβάλει την ατζέντα της και προσελκύει όλα τα βλέμματα φίλων και αντιπάλων στην Ευρώπη.

Για τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD) το 16,1% είναι μια σημαντική ήττα. Η αισιοδοξία που προσπαθούσε να μεταδώσει μέχρι την τελευταία στιγμή ο Όλαφ Σολτς έμοιαζε εξωπραγματική και αποδείχτηκε ότι ήταν πράγματι τέτοια. Το δικό του πολιτικό μέλλον μοιάζει να έχει επισφραγιστεί, ενώ το ενδεχόμενο συμμετοχής ως μικρότερος εταίρος σε μια συγκυβέρνηση με τους Χριστιανοδημοκράτες δεν είναι η καλύτερη αφετηρία για μια διαδικασία ανανέωσης.

Οι Πράσινοι με το 13,2% πληρώνουν το κόστος συμμετοχής τους στην προηγούμενη κυβέρνηση. Κατάφεραν να συγκρατήσουν δυνάμεις, έχασαν λίγο, αλλά θα χρειαστεί τώρα να μπουν σε διαπραγμάτευση με τους Χριστιανοδημοκράτες, οι οποίοι δεν σταμάτησαν να τους απαξιώνουν ως άσχετους με την οικονομία.

Οι Φιλελεύθεροι (FDP) βρίσκονται όπως φαίνεται στο χείλος του γκρεμού και θα φανεί αν θα καταφέρουν να μην πέσουν. Κινούνται στο όριο του 5%. Δεν θα είναι πάντως οι πιο περιζήτητοι κυβερνητικοί εταίροι σε ένα σχήμα που θα χρειαστεί και πάλι τρεις εταίρους.

Για την Αριστερά (Die Linke) το ποσοστό 8,6% πρέπει να θεωρείται ικανοποιητικό, αν θυμηθεί κανείς ότι στα τέλη του 2024 όλοι τους είχαν ξεγραμμένους. Υπήρξαν δημοσκοπήσεις που το «έβλεπαν» και δεν ήταν τελικά «ενθουσιασμός της στιγμής».

Η Σάρα Βάγκενκνεχτ στο 4,7% μάλλον παρασύρθηκε από το καλό της αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές, το οποίο δεν μπόρεσε να ξαναπιάσει σε καμιά δημοσκόπηση. Χωρίς τα εφόδια μιας κοινοβουλευτικής παρουσίας θα είναι δύσκολο για τη Συμμαχία της (BSW) να επιβιώσει πολιτικά για μια τετραετία.

Mε την οριστικοποίηση των αποτελεσμάτων και την τελική κατανομή των εδρών θα μπορεί να πει κανείς περισσότερα για τις επιλογές της επόμενης μέρας.

Μερτς: Ιστορική νίκη που μας δίνει μεγάλη ευθύνη

Για μια ιστορική νίκη του κόμματός του και εντολή διακυβέρνησης μίλησε ο Φρίντριχ Μερτς (CDU), ο οποίος έκανε ιδιαίτερη μνεία στη συνδρομή των Βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών. Μίλησε για μεγάλη ιστορική ευθύνη, εξέφρασε τον σεβασμό του για όλα τα άλλα κόμματα και στάθηκε στην ανάγκη να σχηματιστεί γρήγορα κυβέρνηση, με στόχο η Γερμανία να επιστρέψει στη διεθνή σκηνή ως ισχυρή και αξιόπιστη δύναμη.

Σχετικά ικανοποιημένος ο Πράσινος Χάμπεκ

Υπερηφάνεια για το κόμμα του που κατάφερε να ξεπεράσει τις άσχημες δημοσκοπήσεις και να συγκεντρώσει ένα ποσοτό περίπου ανάλογο με εκείνο του 2021 εξέφρασε ο υποψήφιος καγελάριος των Πρασίνων, Ρόμπερτ Χάμπεκ. Προέβλεψε πάντως δύσκολες και επίπονες πολιτικές διαβουλεύσεις.

Η κατανομή των εδρών με βάση την αρχική πρόγνωση

Μια μακρά νύχτα για το FDP

O Βόλφγκανγκ Κουμπίκι από τους Φιλελεύθερους παραδέχτηκε ότι η νύχτα θα είναι μεγάλη, αφού είναι ακόμα ασαφές αν το κόμμα του θα είναι πάνω ή κάτω από το 5%.

Ράιχινεκ: Ευγνώμων για το αποτέλεσμα της die Linke

Ενθουσιασμός στο επιτελείο της Αριστεράς με την Χάιντι Ράιχινεκ να εκφράζει την ευγνωμοσύνη της προς τους ψηφοφόρους και να επιμένει στο σύνθημα της «Αλλαγής» χωρίς να αποκλείει το ενδεχόμενο να συμμετάσχει σε κυβέρνηση αν της ζητηθεί.

Βάιντελ: Ανοικτή για διαπραγματεύσεις με τη Χριστιανοδημοκρατία

Εξαιρετικά ικανοποιημένη από το αποτέλεσμα δήλωσε η υποψήφια καγκελάριος της Εναλλακτικής για τη Γερμανία, Αλίς Βάιντελ, απλώνοντας, όπως είπε, χέρι συνεργασίας προς τη Χριστιανοδημοκρατία, για να γίνει πράξη η θέληση του γερμανικού λαού.

SPD: Είναι μια πικρή ήττα

Είναι μια πικρή ήττα για το SPD παραδέχτηκε ο Γενικός Γραμματέας του Ματίας Μιρς, αρνούμενος να προβλέψει ποια τροπή θα πάρουν οι διαπραγματεύσεις για σχηματισμό κυβέρνησης και με ποια μορφή θα μπορούσε να συμμετάσχει το κόμμα του σε αυτές.

Ανασφάλεια και απαισιοδοξία

Ανησυχητικά στοιχεία κατέγραψαν οι δημοσκόποι του τηλεοπτικού δικτύου στις εκλογικές τους έρευνες. Το 83% δήλωσε ανήσυχο για τις εξελίξεις στη χώρα. Ως αιτίες ανησυχίας ανέφεραν τη μετανάστευση (27%), την οικονομική κατάσταση (26%) και τις εμπόλεμες συγκρούσεις.

Σε περίπου 10 λεπτά θα ξέρουμε πώς αποτυπώθηκαν αυτά στην κάλπη. Μείνετε μαζί μας!

Αγωνία στα επιτελεία των κομμάτων

Στα επιτελεία των κομμάτων εθελοντές, φίλοι και δημοσιογράφοι έχουν ήδη συγκεντρωθεί, περιμένοντας στις 7 ώρα Ελλάδας τις πρώτες προγνώσεις από τα τηλεοπτικά δίκτυα, για να καταγράψουν και τις αντιδράσεις.

Ο κακός, ο καλός κι ο απρόβλεπτος Γερμανός

Ο Φρίντριχ Μερτς βιάζεται να συναντήσει τον Εμμανουέλ Μακρόν στη Γαλλία και τον Ντόναλντ Τουσκ στην Πολωνία. Για τον άλλον Ντόναλντ, στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, προτιμά να είναι πιο προσεκτικός στην εκδήλωση των επιθυμιών του. Άλλωστε ο πρόεδρος των ΗΠΑ αντέδρασε με προσποιητή - ίσως και ειλικρινή - αδιαφορία, όταν του ζητήθηκε να σχολιάσει τις γερμανικές εκλογές.

Η αλήθεια είναι ότι πολλές φορές οι γείτονές της μοιάζουν να έχουν καταγράψει καλύτερα από τους ίδιους τους κατοίκους της το πόσο έχει αλλάξει η Γερμανία. Οι Γάλλοι μπορεί να την θαυμάζουν κρυφά, αλλά δεν είχαν ενθουσιαστεί κάποτε, όταν ο Σαρκοζύ προσπάθησε να τους πείσει «να μοιάσουν στους Γερμανούς». Ο αντιγερμανισμός υπάρχει στα κόμματα των άκρων και μεγάλη μερίδα του γαλλικού Τύπου επισημαίνει αυτάρεσκα, όλο και πιο συχνά το τελευταίο διάστημα, ότι «το γερμανικό μοντέλο» έχει τελειώσει.

Από την άλλη πλευρά οι Πολωνοί συνεχίζουν να τους θεωρούν λίγο φοβικούς και αργούς στις αποφάσεις τους, μια αντίληψη που μάλλον ενισχύθηκε από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και μετά. Πάντως και μόνο το γεγονός ότι σε αυτές τις εκλογές πάνω από ένα εκατομμύριο ψηφοφόροι έχουν πολωνικές ρίζες, λέει κάτι για τις σχέσεις των δύο χωρών.

Αντιπαλότητες και προκαταλήψεις υπάρχουν φυσικά στις σχέσεις και με άλλους γείτονες, τους πιο ανταγωνιστικούς Ολλανδούς, τους πιο ανέμελους Ιταλούς και τους «μικρούς συγγενείς» από την Αυστρία. Τα προβλήματα του γερμανικού μοντέλου, το αγκομαχητό της γερμανικής οικονομίας, η ανασφάλεια της κοινωνίας δεν έχουν περάσει πουθενά απαρατήρητα και κάποιες φορές αντιμετωπίζονται και με κάποια ικανοποίηση για τα «κομμένα φτερά» του άλλοτε υπερφίαλου «δασκάλου» της Ευρώπης.

Από την άλλη υπάρχει ο φόβος της ανόδου της Ακροδεξιάς, που έχει τραβήξει το ενδιαφέρον όλης της Ευρώπης και όχι μόνο αυτής. Τις τελευταίες δεκαετίες η εικόνα του Γερμανού μοιάζει με το εκκρεμές. Δεν μπορεί να σταθεροποιηθεί σε μια πλευρά. Η μεταπολεμική εικόνα του «κακού Γερμανού» βελτιώθηκε στις αρχές του 21ου αιώνα. Στο Μουντιάλ του 2006 κάποιοι έκαναν λόγο για το πρόσωπο του «καλού Γερμανού». Μετά η γερμανική ακαμψία και αυστηρότητα στα χρόνια της κρίσης «σκοτείνιασε» πάλι την εικόνα. Τώρα ο μέσος Γερμανός μοιάζει αμήχανος και απρόβλεπτος. Μέχρι να καταλάβει και ο ίδιος πού πατάει και τι τελικά θέλει.

Για πρώτη φορά στην ιστορία της μεταπολεμικής Γερμανίας τέσσερις κορυφαίοι πολιτικοί θέτουν υποψηφιότητα για το αξίωμα του καγκελάριου. Πολιτικές φιλοδοξίες για την «επόμενη μέρα» τρέφουν και οι επικεφαλής άλλων πολιτικών κομμάτων. Ωστόσο, για ορισμένους από τους σημερινούς πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής στη Γερμανία, η κάλπη της Κυριακής μπορεί να σημάνει ακόμη και το τέλος της πολιτικής τους σταδιοδρομίας.

Πολύ πιθανή θεωρείται η αποχώρηση του σοσιαλδημοκράτη καγκελάριου Όλαφ Σολτς, καθώς και ο ίδιος έχει ξεκαθαρίσει εκ των προτέρων ότι δεν είναι διατεθειμένος να συμμετάσχει σε κυβέρνηση «μεγάλου συνασπισμού» με τους Χριστιανοδημοκράτες (CDU) υπό τον Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος προηγείται σταθερά σε όλες τις δημοσκοπήσεις με 28-30% έναντι 15% των Σοσιαλδημοκρατών (SPD).

Ποιο το μέλλον των Χάμπεκ, Λίντνερ;

Από το ποσοστό που θα λάβουν οι συγκυβερνώντες Πράσινοι εξαρτάται το πολιτικό μέλλον του αντικαγκελάριου και υπουργού Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ. Μέχρι σήμερα ο Χάμπεκ έχει καταφέρει να διασωθεί από τη γενική υποχώρηση που καταγράφουν τα τελευταία χρόνια οι «πράσινες δυνάμεις» στην Ευρώπη και η τελευταία δημοσκόπηση πριν τις εκλογές της Κυριακής φέρνει το κόμμα του στο 13% έναντι 14,7% που είχε καταγράψει στις εκλογές του 2017 με υποψήφια την Αναλένα Μπέρμποκ.

Εάν όμως την Κυριακή το ποσοστό των Πρασίνων κινηθεί πιο κοντά το 10%, εκτιμούν γερμανικά δημοσιεύματα, ο Χάμπεκ θα αρχίσει να αντιμετωπίζει εσωκομματικές αμφισβητήσεις, με την Αναλένα Μπέρμποκ να διεκδικεί σε πρώτη φάση την ηγεσία της κοινοβουλευτικής ομάδας.

Η κάλπη της Κυριακής αποτελεί πρόκριμα και για το μέλλον του επικεφαλής των Φιλελευθέρων (FDP) και μέχρι πρότινος υπουργού Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ. Μέχρι πριν λίγες ημέρες όλες οι δημοσκοπήσεις έδειχναν το FDP στο 4%, δηλαδή κάτω από το όριο του 5% που προβλέπει ο εκλογικός νόμος για την είσοδο στη Βουλή. Με μία επιθετική καμπάνια τις τελευταίες ημέρες οι Φιλελεύθεροι συσπειρώνουν τη βάση τους και ζητούν την ψήφο των πολιτών, ώστε να αποτραπεί η συμμετοχή των Πρασίνων στην επόμενη κυβέρνηση, ανεβαίνοντας στο 4,5%. Αν καταφέρουν τελικά να μπουν στη Βουλή, τα εύσημα θα ανήκουν ασφαλώς και στον Λίντνερ. Αν όμως όχι, εκτιμάται ότι το Κόμμα των Φιλελευθέρων θα μπει σε μία μακρά φάση εσωστρέφειας και αναδιοργάνωσης, καθώς μάλιστα αυτή τη στιγμή δεν εκπροσωπείται ούτε στα μισά από τα 16 τοπικά Κοινοβούλια της Γερμανίας. Σε αυτή την περίπτωση δεν αποκλείεται να χτυπήσει «καμπανάκι» και για τον ίδιο τον Λίντνερ.

Μιλώντας με ειλικρίνεια για το burnout

Μια ακόμη «ηχηρή» αποχώρηση από την πολιτική σκηνή του Βερολίνου είναι εκείνη του επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων στη γερμανική Βουλή (και πρώην υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων) Μίχαελ Ροτ. Αν και θεωρείται από τα μεγαλύτερα «πολιτικά ταλέντα» της γενιάς του, ο 54χρονος σοσιαλδημοκράτης έχει εξαγγείλει εδώ και πολύ καιρό την αποχώρησή του από την ενεργό πολιτική, γι αυτό δεν θέτει υποψηφιότητα για τη νέα Βουλή.

Σε μία συνέντευξη εκ βαθέων στην εφημερίδα Tagesspiegel του Βερολίνου, την Παρασκευή, ο Ροτ μίλησε - όχι για πρώτη φορά - με απόλυτη ειλικρίνεια για τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα την ψυχολογική κατάρρευση που υπέστη το 2022. «Η ενασχόληση με την πολιτική μπορεί να προκαλέσει εθισμό, μπορεί να σε αρρωστήσει» επισημαίνει ο Μίχαελ Ροτ.

Εν αντιθέσει με τους προεκλογικούς αγώνες σε πολλές άλλες χώρες, στη Γερμανία η ιδιωτική ζωή των υποψηφίων σπανίως βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Φέτος όμως τα πράγματα φαίνεται να είναι ελαφρώς διαφορετικά.

Ο Ρόμπερτ Χάμπεκ των Πρασίνων χρειάστηκε να λάβει θέση για τις κατηγορίες σε βάρος του, πως υπέπεσε σε λογοκλοπή κατά τη σύνταξη του διδακτορικού του, ενώ η Αλίς Βάιντελ ρωτήθηκε κατ' επανάληψη για την ερωτική της ζωή και έπρεπε να δώσει εξηγήσεις για τη φορολογική της έδρα.

Τι γνωρίζουμε όμως τελικά για τις ζωές των υποψηφίων για την καγκελαρία;

Σολτς και Μερτς έχουν παρόμοια γούστα

Ο Όλαφ Σολτς και ο Φρίντριχ Μερτς έχουν αρκετά κοινά σημεία στην ιδιωτική τους ζωή. Αμφότεροι ήταν πολιτικοποιημένοι από νωρίς, κανείς τους όμως δεν δραστηριοποιήθηκε αποκλειστικά στον πολιτικό στίβο. Αντιθέτως, σπούδασαν νομική και εργάστηκαν για ένα διάστημα ως δικηγόροι. Και οι δύο είναι χρόνια παντρεμένοι – για τους γάμους τους γνωρίζουμε λίγα πράγματα.

Τόσο ο Σολτς όσο και ο Μερτς απολαμβάνουν πολύ την τζαζ μουσική – αν και ο νυν καγκελάριος λέει στη Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) πως του αρέσει πολύ «και η κλασική μουσική, η ποπ και η ροκ». Εκτός της δουλειάς τους, οι δύο πολιτικοί θέλουν να ζουν πιο άνετα, φορώντας για παράδειγμα τζιν και καρό πουκάμισο.

Βέβαια, αρκετοί αμφιβάλλουν για το κατά πόσο η «κουλ» εικόνα που δείχνουν προς τα έξω οι πολιτικοί ανταποκρίνεται και στην πραγματικότητα. Για τον Μερτς για παράδειγμα είναι γνωστό πως «κατά το διάλειμμά του από την πολιτική βρέθηκε σε διοικητικά συμβούλια μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων, πως έχει ένα ιδιωτικό τζετ (ή και δύο σύμφωνα με ορισμένες αναφορές) και πως η περιουσία του εκτιμάται σε 12 εκατομμύρια ευρώ (αλλά παρ' όλα αυτά το 2018 συγκαταλεγόταν στην "ανώτερη μεσαία τάξη”)», υπενθυμίζει η FAZ.

Ο Σολτς από την άλλη πλευρά αρέσκεται να παρουσιάζεται ως… διανοούμενος. Σε πολλές συνεντεύξεις του ο σοσιαλδημοκράτης πολιτικός έχει αναφερθεί εκτενώς στο πόσο πολύ του αρέσει η λογοτεχνία, στα είδη βιβλίων που απολαμβάνει (από γαλλική λογοτεχνία μέχρι αστυνομικά και κόμιξ) και τους συγγραφείς που του αρέσουν περισσότερο, όπως ο Ζαν-Πολ Σαρτρ, η Σιμόν ντε Μποβουάρ και ο Αλμπέρ Καμύ.

Ο πολυπράγμων κύριος Χάμπεκ

Απ' όλους τους υποψηφίους για την καγκελαρία ο Ρόμπερτ Χάμπεκ είναι αυτός που προβάλλει περισσότερο την ιδιωτική του ζωή – ανεβάζοντας βιντεάκια στο TikTok και το Instagram, όπου εμφανίζεται με casual ντύσιμο, ένα πουκάμισο ή ένα πουλόβερ, να μαγειρεύει και να κάνει τζόκινγκ.

Ο Χάμπεκ έχει την εικόνα ενός μορφωμένου αλλά ταυτόχρονα και χαλαρού ανθρώπου, ο οποίος είναι πολυπράγμων και έχει πολλά ενδιαφέροντα, αλλά εξακολουθεί να είναι ένας «μέσος άνθρωπος». Και με αυτόν τον τρόπο ενσαρκώνει το ιδανικό του μέσου ψηφοφόρου των Πρασίνων.

Η ιδιάζουσα περίπτωση της Αλίς Βάιντελ

Για την προσωπική ζωή της Αλίς Βάιντελ λίγα είναι γνωστά. Όσα ξέρουμε όμως εγείρουν πολλά ερωτήματα – κυρίως για το συμβατό της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής της, για το κατά πόσο δηλαδή η Βάιντελ υπηρετεί ιδιωτικώς αυτά που υποστηρίζει δημοσίως.

Η Βάιντελ γεννήθηκε το 1979, έκανε διδακτορικό στα οικονομικά, έζησε κάποια χρόνια στην Κίνα και εργάστηκε ως τραπεζική επενδύτρια – τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως δίνει έτσι την εντύπωση «πως ανήκει στην παγκοσμιοποιημένη ελίτ, αυτήν ακριβώς που παρουσιάζει ως εχθρό της AfD», όπως επισημαίνει η FAZ. Ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι κατοικεί στην Ελβετία, έχει γυναίκα σύντροφο – η οποία μάλιστα κατάγεται από τη Σρι Λάνκα – και μαζί με αυτή μεγαλώνουν δύο παιδιά. Όλα αυτά λοιπόν δεν έρχονται σε αντίθεση με τις «παραδοσιακές αξίες» που προωθεί η AfD, τη λανθάνουσα ξενοφοβία και την εμμονή με την πατρίδα;

«Κατά τη Βάιντελ όχι. Το κόμμα της δεν θέλει να περιορίσει τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και οι καταρτισμένοι μετανάστες εξακολουθούν να είναι ευπρόσδεκτοι», γράφει η FAZ. «Και στην πραγματικότητα δεν υπάρχει όντως τίποτα στο εκλογικό πρόγραμμα της AfD που να έρχεται σαφώς σε αντίθεση με τα όσα κάνει στην ιδιωτική της ζωή η Βάιντελ».

Την ίδια στιγμή βέβαια η Βάιντελ δεν έχει προφανώς μία οικογένεια στα πρότυπα του ορισμού της AfD («πατέρας, μητέρα και παιδιά»), ενώ οι αναφορές του κόμματος γύρω από τους καταρτισμένους μετανάστες συνοδεύονται με μία σειρά από «αλλά». Και σε κάθε περίπτωση υπάρχουν και οι δηλώσεις και η ρητορική που υιοθετεί το κάθε κόμμα – και όταν τα μέλη της AfD χρησιμοποιούν εκφράσεις όπως "Genderwahn” (για όσους «τρέφουν αυταπάτες» στα έμφυλα ζητήματα) ή έχουν σχέδια για μαζικές απελάσεις, δύσκολο να πείσουν πως «τους ενδιαφέρουν ιδιαιτέρως οι διαφορετικές σεξουαλικές προτιμήσεις ή τα βιογραφικά των μεταναστών», καταλήγει η FAZ.

Ανταπόκριση από την Ιερουσαλήμ

Αντίποινα κατά της Χαμάς αποφάσισε να εφαρμόσει το Ισραήλ για την μεταχείριση των σορών της οικογένειας Μπίμπας και για τις - κατά κοινή ομολογία - εξευτελιστικές «τελετές απελευθέρωσης» των Ισραηλινών ομήρων. Από ισραηλινής πλευράς, φαίνεται πως το ποτήρι ξεχείλισε όταν η Χαμάς δημοσιοποίησε βίντεο, που κατέγραφε τις αγωνιώδεις εκκλήσεις δύο νεαρών Ισραηλινών ομήρων, εκλιπαρώντας τον Ισραηλινό πρόεδρο Μπενιαμίν Νετανιάχου να απελευθερωθούν άμεσα, ενώ ένοπλα μέλη της οργάνωσης με καλυμμένα τα πρόσωπά τους, τους είχαν αναγκάσει να παρακολουθούν μέσα από ένα μικρό βαν, λίγα μόλις μέτρα μακριά από την εξέδρα, την «τελετή απελευθέρωσης» δύο συγκρατουμένων τους.

Τα ισραηλινά αντίμετρα δεν άργησαν. Με καθυστέρηση δέκα ωρών από την προγραμματισμένη αποφυλάκισή τους, οι συνολικά 602 Παλαιστίνιοι κρατούμενοι που εξέτιαν τις ποινές τους στις φυλακές υψίστης ασφαλείας Όφερ και Κτσιότ, κλήθηκαν να επιβιβαστούν λίγο πριν τη 1 η ώρα μετά τα μεσάνυχτα στα λεωφορεία που θα τους μετέφεραν στη Γάζα, στην Δυτική Όχθη και στην Αίγυπτο. Ύστερα από αναμονή λίγων λεπτών, το προσωπικό των φυλακών τους έδωσε την εντολή να επιστρέψουν όλοι στα κελιά τους, όπου και παραμένουν μέχρι σήμερα.

Οι χθεσινές εξελίξεις συνοδεύθηκαν από την χθεσινοβραδινή αινιγματική δήλωση του υπουργού Άμυνας, Ισράελ Κατς, ότι «δεν πρόκειται να περάσουν απαρατήρητα όσα έκανε η Χαμάς στα μέλη της οικογένειας Μπίμπας», τη στιγμή που ο Νετανιάχου συγκάλεσε έκτακτη σύσκεψη με ανώτατα στελέχη των υπηρεσιών ασφαλείας, που διήρκησε πάνω από τέσσερεις ώρες, με αποτέλεσμα να αλλάξει πλήρως το χρονοδιάγραμμα που είχε προσυμφωνηθεί. Έτσι, με σημερινή της ανακοίνωση, η Χαμάς καταγγέλλει το Ισραήλ, ότι παραβιάζει κατάφορα τη συμφωνία εκεχειρίας, καλώντας παράλληλα την Αίγυπτο και το Κατάρ να παρέμβουν.

Ισραηλινή σιγή ασυρμάτου για το δεύτερο στάδιο της εκεχειρίας

Τα τελευταία εικοσιτετράωρα και κυρίως μετά την δημοσιοποίηση των λεπτομερειών για τις τραγικές συνθήκες θανάτου των δύο ανήλικων παιδιών της οικογένειας Μπίμπας, η ισραηλινή πλευρά φαίνεται πως αποφάσισε να τηρεί ‘σιγή ασυρμάτου’, με την δημοσιογραφικές διαρροές να έχουν μειωθεί στο ελάχιστο. Η αλλαγή της επικοινωνιακής τακτικής δεν είναι τυχαίο ότι συνέπεσε με την πρόσφατη απόφαση του Νετανιάχου να καθαιρέσει από την ηγεσία της διαπραγματευτικής ομάδας τον διοικητή της Υπηρεσίας Εσωτερικής Ασφαλείας, Ρονέν Μπαρ, και τον διοικητή της Μοσάντ, Νταβίντ Μπαρνέα.

Αντ’ αυτών, χειριστής της επίσημης διαπραγματευτικής γραμμής ορίστηκε ο εξ απορρήτων του Νετανιάχου – και, ομολογουμένως, εξαιρετικά απόμακρος ως προς τα τοπικά ΜΜΕ, υπουργός Στρατηγικών Υποθέσεων, Ρον Ντέρμερ, ο οποίος, εδώ και δυο μέρες, πραγματοποιεί στην Ουάσιγκτον κατ’ ιδίαν συναντήσεις με ανώτατους αξιωματούχους του Λευκού Οίκου. Αποτελεί κοινό μυστικό ότι, στο επίκεντρο των επαφών του, εξετάζεται το ερώτημα, εάν και με ποιον ακριβώς τρόπο θα εφαρμοστεί το κρισιμότερο, δεύτερο στάδιο της συμφωνίας εκεχειρίας. Μετά το πέρας του οι ισραηλινές δυνάμεις πρόκειται να αποχωρήσουν πλήρως από τη Γάζα, να απελευθερωθούν όλοι οι εναπομείναντες όμηροι, νεκροί και ζωντανοί και να τερματιστεί ο πόλεμος. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, να αποφασιστεί η χρονική παράταση του τρέχοντος πρώτου σταδίου της εκεχειρίας, ή ακόμα και όλα όσα έχουν συμφωνηθεί, εν τέλει να μην εφαρμοστούν.

Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, ουδείς αυτή τη στιγμή δεν είναι σε θέση να γνωρίζει εάν η Χαμάς θα παραδώσει την ερχόμενη Πέμπτη τις σορούς άλλων Ισραηλινών ομήρων, ούτε βέβαια εάν τελικά πρόκειται να τηρηθεί στην πράξη ό,τι είχε προσυμφωνηθεί να ισχύσει στο δεύτερο στάδιο της συμφωνίας εκεχειρίας. Άλλωστε οι σχετικές διαπραγματεύσεις έπρεπε να είχαν ήδη αρχίσει εδώ και ένα δεκαήμερο.

Ανταπόκριση από την Κωνσταντινούπολη

Περίπου 1,2 εκατομμύρια ψηφοφόροι τουρκικής καταγωγής δικαιούνται να ψηφίσουν σήμερα στις πρόωρες εκλογές στην Γερμανία με τον νέο εκλογικό νόμο. Oι υποψήφιοι βουλευτές τουρκικής καταγωγής είναι 53, με τους περισσότερους να έχουν βάλει υποψηφιότητα με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) του Όλαφ Σόλτς.

Τα τουρκικά ΜΜΕ καλύπτουν τη σημερινή εκλογική διαδικασία στη Γερμανία, χωρίς όμως εμπεριστατωμένες αναλύσεις. Ο λόγος είναι ότι το σημερινό κρίσιμο τακτικό συνέδριο του κυβερνώντος κόμματος, με επικεφαλής τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, μονοπωλεί την εσωτερική επικαιρότητα. Ωστόσο μερίδα των τουρκικών ΜΜΕ προχωρά σε κάποιες αναλυτικές εκτιμήσεις, που αφορούν τις τουρκογερμανικές σχέσεις και στο πώς αυτές θα επηρεαστούν, τόσο από τα αποτελέσματα των σημερινών εκλογών όσο και από τις πρόσφατες αλλαγές στο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον.

Τι λένε τα τουρκικά Μέσα για το πολιτικό σκηνικό στη Γερμανία;

Η φιλοκυβερνητική εφημερίδα Σαμπάχ σε άρθρο με τίτλο «Το σημείο καμπής της Γερμανίας: Ο αντίκτυπος της Ακροδεξιάς στην τουρκική διασπορά», επικεντρώνεται στον κίνδυνο από την άνοδο του AfD για τους τουρκικής καταγωγής Γερμανούς πολίτες.

«Το κομματικό πρόγραμμα του AfD, αναφέρει το άρθρο, οραματίζεται ρητά μια κοινωνία όπου η αφομοίωση έχει προτεραιότητα, όπου απορρίπτεται η πολυπολιτισμικότητα και υποστηρίζεται μια ομοιογενής γερμανική εθνική κουλτούρα (Deutsche Leitkultur). Το πρόγραμμα του AfD προβάλλει επίσης μια αντιμουσουλμανική προσέγγιση, με συνθήματα όπως «Το Ισλάμ δεν ανήκει στη Γερμανία» και προτάσεις για απαγόρευση της μαντίλας σε δημόσιους χώρους και σχολεία. Επιπλέον, απορρίπτει τον νόμο περί διπλής υπηκοότητας και είναι αντίθετο στην ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Όλα αυτά είναι αρκετά ανησυχητικά για την τουρκική διασπορά, η οποία βρίσκεται στο στόχαστρο αντι-ισλαμικών και αντιτουρκικών συναισθημάτων,» αναφέρει το άρθρο της Σαμπάχ.

Η τουρκική διασπορά της Γερμανίας βλέπει στην άνοδο του AfD τη μεγάλη εικόνα. «Η κατάσταση», συνεχίζει το άρθρο της Σαμπά, «είναι τώρα πιο σοβαρή επειδή η ακροδεξιά έχει γίνει ολοένα και περισσότερο κυρίαρχη δύναμη στην ευρωπαϊκή πολιτική, σε χώρες όπως η Γαλλία και η Αυστρία, ακόμη και η Ιταλία. Δεν έχουμε πλέον να κάνουμε με περιθωριακές ομάδες, αλλά μεγάλες πολιτικές οντότητες που διαμορφώνουν την κυρίαρχη πολιτική και κερδίζουν σημαντική δημόσια υποστήριξη. Λαμβάνουν δε υποστήριξη από σημαντικούς διεθνείς παράγοντες όπως ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αλλά και ο Ίλον Μασκ», υποστηρίζει η αρθρογράφος της Σαμπάχ.

Οι πρόσφατες αμερικανικές εκλογές που ανέτρεψαν του συσχετισμούς στην Ευρώπη, ανησυχούν τους Τούρκους της Γερμανίας. Ανεξάρτητα από το ποιο θα είναι το κυβερνητικό σχήμα που θα προκύψει από τη σημερινή εκλογική διαδικασία, θεωρούν ότι στο βάθος το ακροδεξιό AfD θα καταστεί κυρίαρχη δύναμη. Το σημαντικό μερίδιο ψήφων του AfD και η πτώση των παραδοσιακών κεντροδεξιών και κεντροαριστερών κομμάτων διαταράσσουν την πολιτική ισορροπία, αναφέρουν κάποια άρθρα ιστοσελίδων, ενώ η Μιλλιέτ δημοσιεύει άρθρο με χαρακτηριστικό τίτλο «Η Γερμανία βαδίζει προς την κάλπη για τις πιο κρίσιμες εκλογές στην πρόσφατη ιστορία της: Όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στο ακροδεξιό AfD».

Η ανεξάρτητη εβδομαδιαία εφημερίδα Οκσιζέν (Oksijen) σε άρθρο με τίτλο «Μια διχασμένη Γερμανία πηγαίνει στις κάλπες», υποστηρίζει ότι «ο προεκλογικός δημοσκοπικός χάρτης της χώρας που θα εκλέξει τον νέο της καγκελάριο, αντανακλά ίχνη του διχασμού κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Στα ανατολικά κυριαρχεί το ακροδεξιό AfD, με το οποίο κανείς δεν θέλει να σχηματίσει συνασπισμό, ενώ στα δυτικά το CDU/CSU, που αναμένεται να επικρατήσει. Μόνο το 40% των Γερμανών βλέπουν τον ηγέτη της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU) και πιθανό νέο καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς ως κατάλληλο να ηγηθεί της χώρας. Τα ποσοστά των ανταγωνιστών του είναι πολύ χαμηλότερα. Η φθίνουσα οικονομία και η συζήτηση για τη μετανάστευση έχουν δημιουργήσει ένα σοβαρό χάσμα μεταξύ των ψηφοφόρων. Η Γερμανία πηγαίνει στις κάλπες χωρισμένη στα δύο, όπως και στον Ψυχρό Πόλεμο, καταλήγει η τουρκική εφημερίδα.

Το Γκελζενκίρχεν στην κοιλάδα του Ρουρ της δυτικής Γερμανίας, αποτελεί την πιο φτωχή πόλη της χώρας. Στους δρόμους και τα πάρκα υπάρχουν σκουπίδια, ενώ σε πολλά σημεία της πόλης υπάρχουν άδεια και εγκαταλελειμμένα διαμερίσματα. Ένας στους τέσσερις κατοίκους ζει από τα κρατικά επιδόματα, το μέσο ετήσιο εισόδημα είναι το χαμηλότερο στη Γερμανία (βρίσκεται λίγο κάτω από τις 18.000 ευρώ) και το ποσοστό ανεργίας το υψηλότερο στη χώρα (πάνω από 14%).

Έτσι, το να είναι κανείς δήμαρχος του Γκελζενκίρχεν πρέπει να είναι πιθανώς η πιο δύσκολη δουλειά στη χώρα – και ακριβώς αυτήν τη δουλειά ανέλαβε η Κάριν Βέλγκε.

«Η ιστορία της πόλης είναι μοναδική σε ολόκληρη τη Γερμανία: από τη μία στιγμή στην άλλη έγινε πλούσια και μετά ήρθε εξίσου γρήγορα και η κατάρρευση», δηλώνει η δήμαρχος στην DW. «Πριν το 1960 είχαμε περίπου 400.000 κατοίκους. Την περίοδο της οικονομικής κρίσης ο αριθμός αυτός μειώθηκε στους 258.000. Και οι μισές θέσεις εργασίας που κατέβαλαν εισφορές κοινωνικής ασφάλισης χάθηκαν».

Κατά την περίοδο του «οικονομικού θαύματος» στην πρώην Δυτική Γερμανία από τη δεκαετία του 1950 έως τη δεκατεία του 1970 η πόλη γνώρισε μεγάλη άνθηση προσελκύοντας πολλούς μετανάστες που είχαν έρθει στη χώρα για να βρουν δουλειά, από την Πολωνία, την Ιταλία και την Τουρκία. Το Γκελζενκίρχεν έγινε επίσης η πιο σημαντική πόλη σε ολόκληρη την Ευρώπη για την παραγωγή άνθρακα.

Το 2008 ωστόσο και έπειτα από περίπου πέντε δεκαετίες κατά τις οποίες η πόλη είχε πάρει τον κατήφορο, έκλεισε το τελευταίο ορυχείο στην περιοχή.

Τα ταμεία είναι άδεια

Ο άνθρακας ανήκει πια στην ιστορία – το μέλλον είναι η παροχή υπηρεσιών και η εκπαίδευση. Αλλά το Γκελζενκίρχεν βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με άλλες πόλεις της Γερμανίας: δεν έχει χρήματα.

Το πόσα χρήματα μπορεί να δαπανήσει η πόλη καθορίζεται από το κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας – και σύμφωνα με τη Βέλγκε η απάντηση στις σχετικές ερωτήσεις προς την κυβέρνηση του κρατιδίου είναι η εξής: «Δεν σας επιτρέπεται να προσλάβετε άλλους ανθρώπους στη δημόσια διοίκηση, ούτε και να επενδύσετε περισσότερα χρήματα».

«Στα μέρη όμως όπου τα πράγματα είναι εύθραυστα, εκεί είναι που χρειάζονται οι επενδύσεις. Δεν έχουμε χτίσει καινούργιο σχολείο στην πόλη από τη δεκαετία του 1970», προσθέτει η Βέλγκε.

Η AfD βγαίνει κερδισμένη

Επιπλέον, με τη διεύρυνση της ΕΕ το 2007 ήρθαν στην πόλη πολλοί, κατά κύριο λόγο άνθρωποι από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανίαχωρίς κάποια επαγγελματική εξειδίκευση, οι οποίοι δεν έχουν καταφέρει ακόμη να ενσωματωθούν εντελώς.

Αυτό έχει φυσικά σημαντικές πολιτικές προεκτάσεις. Η κοιλάδα του Ρουρ αποτελούσε παραδοσιακά προπύργιο του κεντροαριστερού SPD του Όλαφ Σολτς – μέλος είναι και η Βέλγκε. Πλέον όμως έχουν παρέλθει για τα καλά οι εποχές που οι Σοσιαλδημοκράτες έφταναν ποσοστά της τάξεως του 60%. Αντιθέτως, τα τελευταία χρόνια κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος η ακροδεξιά AfD, ενώ αυξάνεται η ισλαμοφοβία και η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς και την πολιτική ηγεσία.

«Για χρόνια το Γκελζενκίρχεν είχε τη φήμη πως είναι ένα "χωνευτήρι” πολιτισμών και παράδειγμα επιτυχούς ενσωμάτωσης. Πλέον συμβαίνει μάλλον το αντίθετο – και αυτό ανοίγει τον δρόμο στην ανέλιξη ριζοσπαστικών δυνάμεων», τονίζει η Βέλγκε.

«Η αλληλεγγύη έχει χαθεί σήμερα»

Εάν υπάρχει ένας άνθρωπος που ενσαρκώνει την ιστορία του Γκελζενκίρχεν, αυτός είναι ο Ράινχολντ Άνταμ. Ο 79χρονος εργάστηκε στα ορυχεία της περιοχής ως έφηβος και αργότερα ως ηλεκτρολόγος στο ορυχείο του Νόρντστερν. Σήμερα στο ίδιο αυτό ορυχείο κάνει ξεναγήσεις στους τουρίστες.

Όταν το ορυχείο έκλεισε το 1993, στη βιομηχανική περιοχή έκτασης 100 εκταρίων χτίστηκε ένα πάρκο με διάφορες ατραξιόν, το οποίο επισκέπτονται κάθε χρόνο 200.000 άνθρωποι. Εκεί υπάρχει μεταξύ άλλων και ένας πύργος με πανοραμική θέα όλου του Γκελζενκίρχεν – και όπως λέει ο Άνταμ με περηφάνεια, όσοι ανεβαίουν εντυπωσιάζονται από το πόσο πράσινη είναι η περιοχή.

Παρά τις προσπάθειες να γίνει πιο ελκυστική η πόλη και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των κατοίκων, η AfD εξακολουθεί να ενισχύεται: στις ευρωεκλογές του 2024 έφτασε στο 21,7% - και έχασε την πρώτη θέση για μόλις 1.600 ψήφους.

Ο Άνταμ αδυνατεί να καταλάβει γιατί συμβαίνει αυτό. «Οι άνθρωποι στην κοιλάδα του Ρουρ ήταν πάντα γνωστοί για την αλληλεγγύη τους – επρόκειτο εξάλλου για ένα στοιχείο που υπήρχε έντονα και μεταξύ των ανθρακωρύχων». Πλέον όμως «η αλληλεγγύη έχει χαθεί. Κάποτε οι άνθρωποι αναζητούσαν λύσεις για τα προβλήματά τους – σήμερα το πρώτο πράγμα που τους απασχολεί είναι να ρίξουν σε κάποιον τις ευθύνες». Σύμφωνα με τον Άνταμ πάντως «δεν μπορούμε πάντοτε να ζητάμε από την πόλη και το κράτος να μας βοηθήσουν, πρέπει να δράσουμε και εμείς οι ίδιοι».

Τα δρώμενα της Μπόχουμερ Στράσε

Πολλοί από τους ανθρώπους της πόλης που αποφασίζουν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους μαζεύονται στη Μπόχουμερ Στράσε στο Ίκεντορφ, μία περιοχή με πολλά ερειπωμένα κτήρια, που έχει μετατραπεί σε έναν καλλιτεχνικό χώρο, στον οποίο διοργανώνονται και πολλά δρώμενα.

Εκεί εργάζονται πολλοί εθελοντές, ενώ η Εταιρεία Αστικής Ανάπλασης Γκελζενκίρχεν και το κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας έχουν χρηματοδοτήσει διάφορα πρότζεκτ και έχουν αγοράσει ακίνητα, ώστε να αναβιώσουν τη γειτονιά.

Μία από τους εθελοντές είναι και η Κίρστεν Λίπκα. Όπως λέει η Λίπκα, από το 2016, όταν και η περιοχή βρισκόταν στο ναδίρ της, τα πράγματα έχουν βελτιωθεί. «Σήμερα μετακομίζουν εδώ ακόμη και φοιτητές από την Κολωνία, επειδή η ζωή εκεί έχει γίνει υπερβολικά ακριβή», λέει. «Γυρνάνε πίσω ακόμη και άνθρωποι που είχαν φύγει για το Βερολίνο και λένε πως δεν τους άρεσε τόσο η πρωτεύουσα και πως το Ίκεντορφ έχει μία αθωότητα».

Ο Φρανκ Έκαρντ, ο οποίος γεννήθηκε στο Γκελζενκίρχεν και σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Βαϊμάρης, λέει πως το Ίκεντορφ είναι ευλογία για την περιοχή: «Για δεκαετίες ήταν πολύ έντονο το αίσθημα της παραίτησης», λέει στην DW. «Ένιωθες πως δεν γίνεται τίποτα, πως όλα είναι απλώς χάλια. Μόνο από ψυχολογική σκοπιά κιόλας είναι πολύ σημαντικό για τους ανθρώπους να έχουν τώρα ένα μέρος με ενέργεια, όπου να γίνονται δρώμενα».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Στην τελική ευθεία των εκλογών κάθε παρακινδυνευμένη κίνηση μπορεί να αποβεί μοιραία για τους τολμηρούς, εκτός και αν είναι απελπισμένοι και δεν έχουν κάτι να χάσουν. Προς το παρόν, τα γερμανικά κόμματα δε δείχνουν διάθεση να μπουν σε αυτόν τον ρόλο, το καθένα για τους δικούς του λόγους. Συνεπώς, όλοι αποφεύγουν να ταράξουν τα νερά, κι ας έχουν έρθει τα πάνω κάτω μετά τις εξαγγελίες του Ντόναλντ Τραμπ.

Οι νέες πραγματικότητες

Μετεκλογικά, όμως, όποια κυβέρνηση και να προκύψει, θα κληθεί να αντιμετωπίσει τις νέες πραγματικότητες μετά την «αναστροφή» των ΗΠΑ στο θέμα της Ουκρανίας. Η σύμφωνη γνώμη των περισσότερων κομμάτων ότι η Γερμανία θα πρέπει να συνεισφέρει στην παροχή «εγγυήσεων» ασφαλείας για την Ουκρανία ξαναβάζει στο κάδρο το θέμα της χρηματοδότησης αυτής της υπόσχεσης και της συνεπαγόμενης περαιτέρω αύξησης των αμυντικών δαπανών. Πρακτικά αδύνατο θα είναι να τηρηθεί πλέον ο ιερός κανόνας για το φρένο χρέους και τα μηδενικά ελλείμματα στον ετήσιο προϋπολογισμό, κάτι που μόνο ο Όλαφ Σολτς έχει ουσιαστικά παραδεχτεί.

Όμως και ο αποχωρών καγκελάριος έδειξε απρόθυμος να συζητήσει θέματα όπως η εγκατάσταση ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία, αλλά και θέματα που έχουν να κάνουν με τους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας στην ΕΕ. Η Γερμανία θα πρέπει να τοποθετηθεί και απέναντι στην πρόταση για εξαίρεση των αμυντικών δαπανών των χωρών από τον υπολογισμό των ελλειμμάτων τους αλλά και στην ιδέα που κυκλοφόρησε από κύκλους της Κομισιόν για ένα νέο τεράστιο πακέτο «κοινού δανεισμού» με στόχο τη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής άμυνας. Και οι δύο ιδέες δεν ακούγονται ευχάριστα στο Βερολίνο, αφού από τη μια υπάρχει ο φόβος για είσοδο σε περίοδο δημοσιονομικής χαλάρωσης και από την άλλη η παραδοσιακή δαιμονοποίηση της κοινοτικοποίησης του χρέους, κάτι που είναι κόκκινο πανί για τις δυνάμεις της Ακροδεξιάς.

Η αμυντική σχέση με τις ΗΠΑ

Υπάρχει όμως και ένα άλλο ζήτημα, που λογικά θα προκύψει στις σχέσεις των δύο χωρών, Γερμανίας και ΗΠΑ, και έχει να κάνει με τις αόριστες ακόμη απειλές του Ντόναλντ Τραμπ για «αποχώρηση» από την Ευρώπη. Πώς θα επιδράσει αυτό στην ιδιόμορφη διμερή σχέση στον τομέα της άμυνας; Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης θητείας του είχε τρομοκρατήσει τους Γερμανούς, απειλώντας να κλείσει κάποια από τα πολυάριθμα στρατόπεδα στη χώρα και να αποσύρει 9.500 στρατιώτες από τη χώρα. Η κατευναστική παρέμβαση της Μέρκελ είχε τελικά οδηγήσει στην αποφυγή μιας τέτοιας εξέλιξης, που θα ήταν καταστροφική οικονομικά για συγκεκριμένες περιοχές.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο στο στρατόπεδο του Γκράφενβερ στη βορειοανατολική Βαυαρία, 3.500 θέσεις εργασίας εξαρτώνται από αυτό. Στις πρώην εγκαταστάσεις του ναζιστικού στρατού, που μεταπολεμικά «υιοθέτησαν» οι Αμερικανοί, υπάρχει η δυνατότητα προσγείωσης-απογείωσης βομβαρδιστικών που μπορούν να φέρουν πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Εκτείνεται σε μια έκταση 233 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που είναι για παράδειγμα μεγαλύτερη από το Λιχτενστάιν. Στη Γερμανία βρίσκονται οι διοικήσεις του αμερικανικού στρατού για την Ευρώπη και για την Αφρική και στο Ράμσταϊν η διοίκηση των αεροπορικών δυνάμεων. Εκεί όπου κατά καιρούς έχουν οργανωθεί διεθνείς διασκέψεις από τις ΗΠΑ, χωρίς να χρειάζεται να ερωτηθούν οι Γερμανοί. Συνολικά, ο αμερικανικός στρατός διαθέτει προσωπικό 35.000 ατόμων στη Γερμανία.

Με άλλα λόγια, οι Γερμανοί πολιτικοί γνωρίζουν ότι οι ΗΠΑ δεν είναι παρούσες στη χώρα μόνο για να τους «προστατεύσουν» αλλά και γιατί εδώ βρίσκεται το σημαντικότερο κέντρο των στρατιωτικών δραστηριοτήτων τους, για τις οποίες δεν νιώθουν πάντα υποχρεωμένες να ενημερώνουν το Βερολίνο. Και ίσως να επαναπαύονται από αυτή την εκτίμηση. Θα μπορούσε να αλλάξει όμως και πώς θα αντιδράσει μια επόμενη κυβέρνηση σε ενδεχόμενους νέους αμερικανικούς εκβιασμούς από τον Τραμπ; Το θέμα αυτό αποτέλεσε το απόλυτο ταμπού στην προεκλογική περίοδο, αφού ακόμα και οι φιλειρηνιστές Πράσινοι που… έγιναν κόμμα ξεκινώντας από τις διαδηλώσεις κατά των βάσεων και των πυρηνικών, τώρα αποφεύγουν να αναφερθούν στο πώς προσεγγίζουν το ζήτημα.

Οι προκλήσεις της «ειρήνης»

Υπάρχουν όμως και άλλα ζητήματα που θα μπορούσαν να προκύψουν μετά από μια «ειρήνη» στην Ουκρανία. Θα αναζητήσει το Βερολίνο κάποιου είδους ανακούφιση στη «μάστιγα» της ακριβής ενέργειας, που έχει γονατίσει τη βιομηχανία της χώρας, συζητώντας ξανά με τη Μόσχα; Θα δημοσιοποιηθούν τα στοιχεία για το ποιος τελικά έκανε το σαμποτάζ στους αγωγούς Nordstream; Θα υπάρξει κάποιου είδους αποτίμηση της πλήρους ταύτισης με την πολιτική Μπάιντεν, που τώρα ανατρέπεται από τον Τραμπ;

Όλα αυτά έμειναν εκτός προεκλογικής αντιπαράθεσης, ίσως επειδή είναι εξαιρετικά περίπλοκα. Ίσως όμως και γιατί τα συστημικά κόμματα δεν έχουν ξεκάθαρες θέσεις, ίσως πάλι γιατί αισθάνονται ότι μπορεί τελικά να παρασύρθηκαν τα τελευταία χρόνια από τον ατλαντισμό, που τα έκανε να αμελήσουν το καθήκον για την προώθηση μιας αυτόνομης γερμανικής και ευρωπαϊκής πολιτικής.

Εκλογές στη Γερμανία σήμερα και οι ψηφοφόροι ονειρεύονται ένα νέο καγκελάριο. Άλλοι θέλουν κάποιον που θα αντιμετωπίσει την περίσσεια υποτίθεται των επήλυδων, άλλοι κάποιον που θα εγγυηθεί χαμηλότερες τιμές για τα λαχανικά και άλλοι κάποιον που με σοφά μέτρα θα τιθασεύσει την κυκλοθυμία του κλίματος. Κανείς βέβαια δεν ονειρεύεται έναν ανέμελο καγκελάριο που θα παίζει βώλους στον δρόμο. Έναν τέτοιο φαντάστηκε όμως ένας από τους σημαντικότερους ποιητές και δοκιμιογράφους της μεταπολεμικής Γερμανίας, ο Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ.

Η ποιητική του συλλογή «Η υπεράσπιση των λύκων» το 1957 ήταν ένα ράπισμα στην πολιτική και κοινωνική στενομυαλιά και μικροψυχία της εποχής του. Στο ποίημα Ουτοπία ο ποιητής φαντάζεται μια ανατροπή των ειωθότων, μια ανταρσία της ευτυχίας μέσα στο αποπνικτικό κοινωνικό περιβάλλον της εποχής.

Εδώ το ποίημα Ουτοπία σε μετάφραση του δικού μας Αλέξανδρου Σχινά, δημοσιευμένη στο περιοδικό Ταχυδρόμος στις 25 Φεβρουαρίου του 1967, λίγες μέρες μετά την επίσκεψη του Εντσενσμπέργκερ στην Αθήνα, λίγες μέρες πριν από την ανταρσία των κολονέλων στην Ελλάδα.

Η ημέρα ανηφορίζει με τεράστια δύναμη,

μπήγει τα νύχια της μες στα σύννεφα.

Ο γαλατάς τυμπανίζει στα κανάτια του

σονάτες: στα ουράνια ανέρχονται οι μνηστήρες

πάνω σε κυλιόμενες σκάλες: άγρια, με τεράστια δύναμη

σείονται μαύρα κι άσπρα καπέλα.

Οι μέλισσες απεργούν. Μες στα σύννεφα

ποδηλατούν οι πληρεξούσιοι,

απ’ τους φεγγίτες κελαηδούν ποντίφηκες.

Συγκίνηση κυριαρχεί και εμπαιγμός

και αγαλλίαση. Από χαρτιά ισολογισμών

φτιάχνονται ιστιοφόρα.

Ο καγκελάριος παίζει στους βώλους

μ’ έναν αλήτη τα μυστικά κονδύλια. Η αγάπη

επιτρέπεται κατόπιν αστυνομικής διατάξεως,

κηρύσσεται αμνηστία για όσους λένε την αλήθεια.

Οι φουρναραίοι χαρίζουν κουλούρια

στους μουζικάντηδες. Οι γύφτοι

πεταλώνουν με Σιδηρούς Σταυρούς

τους γαϊδάρους. Σαν ανταρσία

ξεσπάει η ευτυχία, σαν λιοντάρι.

Οι τοκογλύφοι, καθώς τους πετούν

άνθη μηλιάς και ραφανίδες,

απολιθώνονται. Θρυμματισμένοι σε χαλίκια

εξωραΐζουν κήπους και σιντριβάνια.

Αερόστατα ανυψώνονται από παντού,

ο στόλος της χαράς υπ’ ατμόν.

Ε εσείς, ανεβείτε, γαλατάδες,

μνηστήρες και αλήτες!

Ξεκινήστε! Με τεράστια δύναμη

ανηφορίζει η μέρα.

Στο ποιητικό όραμα του Εντσενσμπέργκερ οι πληρεξούσιοι των επιχειρήσεων αιθεροβατούν, οι τοκογλύφοι πετρωμένοι διακοσμούν τους κήπους, οι εργατικότεροι των εργατικών επιτέλους απεργούν, οι πάπες γίνονται μελιστάλακτοι και ο καγκελάριος διακυβεύει στον δρόμο τα κονδύλια. Ένα όραμα που εννοείται ότι δεν μπορεί να αντιπαρατεθεί με κανένα πολιτικό όραμα και πόσο μάλλον πρόγραμμα. Αλλά στην ιδανική χώρα όπου η αγάπη θα επιτρέπεται όντως και η αλήθεια θα αμνηστευθεί διά παντός, τότε δεν θα έχουμε πια ανάγκη από άλλα πολιτικά οράματα και προγράμματα. Ανεβείτε, λοιπόν, γαλατάδες, μνηστήρες και αλήτες!

Ανταπόκριση από την Κωνσταντινούπολη

Μεγάλη σημασία αποδίδει ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν στο 8ο Τακτικό Συνέδριο του κόμματός του, του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), που θα λάβει χώρα αύριο στην Άγκυρα. Η σημερινή ημέρα είναι η παραμονή της μεγάλης αλλαγής, γράφουν τα τουρκικά μέσα, καθώς όλοι αναμένουν βαθιές αλλαγές στη δομή του κόμματος και ευρύ ανασχηματισμό στα κυβερνητικά στελέχη. Το αυριανό συνέδριο θα διεξαχθεί στο αθλητικό συγκρότημα Αρένα στην Άγκυρα όπου, εκτός από τις ομιλίες, έχει ετοιμαστεί ειδικό εορταστικό πρόγραμμα για τα 23 χρόνια δράσης του ΑΚΡ.

Ο Τούρκος πρόεδρος θα μιλήσει για μια νέα εποχή και οι πληροφορίες αναφέρουν ότι θα αλλάξει το 65% του προσωπικού στα κεντρικά γραφεία του κόμματος στην περιφέρεια, ενώ θα γίνουν αλλαγές και στο Κεντρικό Εκτελεστικό Συμβούλιο Λήψης Αποφάσεων, που αποτελείται από 125 μέλη. Σύμφωνα με πληροφορίες, εκείνοι που θα συμπεριληφθούν στη νέα ομάδα του Τούρκου προέδρου θα κληθούν σήμερα το βράδυ και θα ενημερωθούν για τα νέα τους καθήκοντα.

Σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Ερντογάν υποσχέθηκε ένα ευλογημένο ταξίδι με νέους στόχους, που θα αλλάξει τη μοίρα του έθνους. Ωστόσο, με τις νέες προκλήσεις εντός και εκτός της Τουρκίας, το επόμενο διάστημα είναι κρίσιμο για τη δημοτικότητα του προέδρου και τη λειτουργικότητα του κόμματός του.

Όταν στις αρχές Οκτωβρίου του 2018 ξέσπασε ο σάλος για τις συνθήκες της δολοφονίας του διεθνούς φήμης δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι μέσα στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη, κανένας δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι λίγα χρόνια αργότερα, ο ισχυρός άνδρας και διάδοχος του σαουδαραβικού θρόνου, Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν, θα ηγείτο πολύπλευρων διπλωματικών πρωτοβουλιών και θα έχαιρε της εκτίμησης και της εμπιστοσύνης τόσο της Ουάσιγκτον, όσο και της Μόσχας.

Kαι όμως, η σαουδαραβική διπλωματική υπηρεσία σήμερα έχει μετατρέψει το Ριάντ σε σημείο αναφοράς για τη διαχείριση των δύο σημαντικότερων εστιών διεθνούς έντασης, που δεν είναι άλλες από τη Μέση Ανατολή, αλλά και την Ουκρανία.

Μπιν Σαλμάν ο μεταρρυθμιστής

Κατά την πρώτη προεδρική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, ο νεοεμφανισθείς τότε Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν απέκτησε τη φήμη του μεταρρυθμιστή μίας πλούσιας αραβικής χώρας του Κόλπου, που φρόντιζε να διατηρεί την εσωστρέφειά της, αλλά και το κύρος που της προσδίδει ο ρόλος του ‘θεματοφύλακα των δύο σημαντικότερων προσκυνημάτων του μουσουλμανικού κόσμου’ στη Μέκκα και τη Μεδίνα. Ο Μπιν Σαλμάν έδειξε από πολύ νωρίς να ενδιαφέρεται να αλλάξει την εικόνα της χώρας του προς τα έξω, υιοθετώντας πρακτικές φιλελευθεροποίησης ως προς τη θέση της γυναίκας στη σαουδαραβική κοινωνία και την καλλιέργεια δυτικότροπων διεξόδων ψυχαγωγίας σε δημόσιους χώρους.

Με προσεκτικά βήματα, κατέστησε τη χώρα του πιο προσιτή προς τον μη-μουσουλμάνο δυτικό τουρίστα, έδωσε ευκαιρίες σε ντόπιους καλλιτέχνες να βρουν τη θέση τους στο εξωτερικό εκπροσωπώντας τη μέχρι πρότινος απόμακρη Σαουδική Αραβία και, τέλος, προσέδωσε διεθνή εμβέλεια σε νεοσύστατα ειδησεογραφικά μέσα, τα οποία, μέσα σε διάστημα λίγων ετών, έχουν ήδη καταφέρει να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του αραβικού και δυτικού κοινού μέσω της κάλυψης της μεσανατολικής κυρίως επικαιρότητας – κάτι που πλέον είναι ξεκάθαρο, ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου. Είναι κοινό μυστικό ότι τόσο τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όσο και το Μπαχρέιν, δεν θα προέβαιναν ποτέ στην εξομάλυνση των διπλωματικών τους σχέσεων με το Ισραήλ εάν δεν είχαν λάβει προηγουμένως τη σύμφωνη γνώμη και της κυβέρνησης του Ριάντ.

Η «ασυγχώρητη» δολοφονία Κασόγκι

Όμως, η διακυβέρνηση Μπάιντεν ανέκοψε την, επικοινωνιακά και διπλωματικά, ανοδική πορεία της «ανανεωμένης» Σαουδικής Αραβίας του Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν, υπενθυμίζοντας προσωπικά στον ίδιο, αλλά και στη διεθνή κοινότητα εν γένει, τη βάναυση αντιμετώπιση που επεφύλασσε το καθεστώς του Ριάντ στον Τζαμάλ Κασόγκι, που ήταν ένας από τους πιο καυστικούς δημόσιους επικριτές του.

Η σαουδαραβική αμηχανία δεν κράτησε πολύ και το υπουργείο Εξωτερικών του Ριάντ αποφάσισε να αποδείξει ότι η εποχή της εσωστρεφούς προσήλωσης στον εκάστοτε ένοικο του Λευκού Οίκου έχει παρέλθει. Έτσι, με γρήγορες και πρακτικές κινήσεις, το Ριάντ ανανέωσε τους διαύλους του με τη Μόσχα και το Πεκίνο, βρίσκοντας ενθουσιώδη ανταπόκριση, με αποτέλεσμα - μέσω αυτών - να αρχίσει ένας νέος, «ανανεωμένος» διάλογος ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία με το Ιράν. Με άλλα λόγια, ο Μπιν Σαλμάν έδωσε την εντύπωση ότι «πλήρωσε με το ίδιο νόμισμα» συγκεκριμένα κέντρα αποφάσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, προκαλώντας πλέον εκείνος την αμηχανία του Λευκού Οίκου.

Το αποτέλεσμα υπήρξε θεαματικό: Η επίσκεψη του Προέδρου Μπάιντεν στο Ριάντ τον Ιούλιο του 2022 εξελήφθη από τον Μπιν Σαλμάν ως μία αμερικανική «έμπρακτη συγγνώμη», της οποίας μάλιστα προηγήθηκε ένα ασυνήθιστα μακροσκελές κείμενο του Αμερικανού Προέδρου στην Washington Post με τίτλο «Why I’m going to Saudi Arabia» («Γιατί μεταβαίνω στη Σαουδική Αραβία»), εξηγώντας τη μεταστροφή της στάσης του έναντι του σαουδαραβικού καθεστώτος (και του Μπιν Σαλμάν προσωπικά).

Περιμένοντας τον Τραμπ

Η ανανεωμένη σαουδαραβική διπλωματία έδωσε δύσκολες εξετάσεις, πήρε «άριστα», αλλά και πολλά πρόσθετα οφέλη εξ Αμερικής. Αμέσως μετά την επίσκεψη Μπάιντεν στο Ριάντ, η Σαουδική Αραβία κατάφερε να απομακρύνει το Σουδάν από την ιρανική ζώνη επιρροής, απέκτησε αμερικανική τεχνογνωσία για να αντιμετωπίσει τους φιλοϊρανούς Χούθι στη γειτονική Υεμένη και καλλιέργησε περισσότερες επιχειρηματικές προσβάσεις στη μεγάλη αμερικανική αγορά.

Παράλληλα, όμως, η σαουδαραβική πλευρά φρόντισε ευφυώς να διατηρήσει όσα θετικά πρόλαβε να αποκομίσει από τη διπλωματική της ‘παλινδρόμηση’ και την ‘ανανεωμένη γνωριμία’ με τα κέντρα αποφάσεων της Μόσχας και του Πεκίνου. Όταν, λοιπόν, ο Ντόναλντ Τραμπ ανέκτησε τον Λευκό Οίκο, συμπεριφέρθηκε στον Μπιν Σαλμάν ως ‘παλιός καλός γνώριμος’, ο οποίος σήμερα απέκτησε τον καλοπροαίρετο χρήσιμο μεσάζοντα προκειμένου να ‘κλείσει’ το μακροσκελές ανοικτό κεφάλαιο της Ουκρανίας. Μάλιστα, υπό τις παρούσες συνθήκες - και ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη τετράωρη κατ’ ιδίαν συνάντηση Ρούμπιο-Λαβρόφ στο Ριάντ με θέμα το Ουκρανικό - θα ήταν παράλογο να παραμείνουν αναξιοποίητα τα πρόθυμα σαουδαραβικά κεφάλαια, ενόψει μίας αναγκαίας ουκρανικής ανοικοδόμησης.

Πώς να τετραγωνίσεις έναν κύκλο

Κατά την τρέχουσα συγκυρία, ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας δεν είναι μίας χρήσεως. Ήδη από τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου που ξέσπασε στη Μέση Ανατολή στις 7 Οκτωβρίου 2023, πλήθαιναν τα σενάρια της «επόμενης μέρας» της Γάζας που ανεδείκνυαν τη δυνατότητα του Ριάντ να αναλάβει ενεργό ρόλο, σε διπλωματικό αλλά και επιχειρηματικό επίπεδο. Ωστόσο, ο Μπιν Σαλμάν δεν προτίθεται να πουλήσει τόσο εύκολα την ιδιότητα του ‘θεματοφύλακα των σημαντικότερων προσκυνημάτων του Ισλάμ’, προβάλλοντας επίμονα ως προϋπόθεση ενόψει οιασδήποτε ανάμειξής του στο δύσκολο κουβάρι της Γάζας τη δέσμευση του Ισραήλ να αρχίσει να συνομιλεί σοβαρά για την προοπτική σύστασης ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους.

Οι Ισραηλινοί, από την πλευρά τους, επιμένουν ότι στόχος του πολέμου είναι η αποτροπή μίας δεύτερης «7ης Οκτωβρίου» - και όχι η συνολική επίλυση της παλαιστινιακής διένεξης (κάτι που επιμένει να παραβλέπει σημαντική μερίδα δυτικών, και κυρίως ευρωπαίων, αναλυτών). Παρ’ όλα αυτά, τα σημερινά δεδομένα δεν απαγορεύουν στη Σαουδική Αραβία να δρα συμπληρωματικά στις κοινές επιδιώξεις Αμερικανών και Ισραηλινών, επιδεικνύοντας κατανόηση στις θέσεις Αιγύπτου και Ιορδανίας που αντιτίθενται στο αμφιλεγόμενο ‘σχέδιο εκκένωσης’ της Γάζας. Και τώρα, ο Μπιν Σαλμάν καλείται να απαντήσει στο ερώτημα εάν είναι τόσο ικανός, ώστε να τετραγωνίσει ακόμα έναν κύκλο.

«Η γνώμη σας δεν μας νοιάζει» (Ihre Meinung ist uns egal) είναι ένα από τα κύρια προεκλογικά συνθήματα για «Το Κόμμα» (Die Partei), ένα από τα 29 πολιτικά κόμματα που κατεβαίνουν στις βουλευτικές εκλογές της Κυριακής, στη Γερμανία. Πρόκειται ξεκάθαρα για μία ανατροπή της κοινότοπης δέσμευσης «Η γνώμη σας είναι σημαντική για εμάς» (Ihre Meinung ist uns wichtig) που ακούμε συχνά σε έναν προεκλογικό αγώνα, αλλά και σε προωθητικές ενέργειες ιδιωτικών επιχειρήσεων.

Εμπνευστής, ιδρυτής και αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής στο κόμμα «Die Partei» είναι ο δημοσιογράφος Μάρτιν Ζόνεμπορν, άλλοτε αρχισυντάκτης του σατιρικού περιοδικού Titanic. Σύμφωνα με το επίσημο βιογραφικό του αποφοίτησε από ιδιωτικό γυμνάσιο Ουρσουλίνων, υπηρέτησε στον γερμανικό στρατό, σπούδασε δημοσιογραφία και πολιτικές επιστήμες σε τρεις διαφορετικές πόλεις και όλα αυτά έχουν συμβεί πράγματι, δηλαδή δεν πρόκειται περί σάτιρας.

Στο 1% «Το Κόμμα», αλλά παραμένει απτόητο

Στις δημοσκοπήσεις το κόμμα Die Partei κυμαίνεται γύρω στο 1%, άρα δεν αναμένεται να υπερβεί το όριο του 5% που προβλέπει ο εκλογικός νόμος για την είσοδο στη Βουλή. Αλλά αυτό δεν πτοεί τον Ζόνεμπορν. Άλλωστε τα πήγε περίφημα στις ευρωεκλογές -για τις οποίες ο εκλογικός νόμος στη Γερμανία μετά από σχετική απόφαση του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου δεν προβλέπει όριο εκπροσώπησης- και εκλέγεται σταθερά ευρωβουλευτής από το 2014.

Ως μέλος της κοινοβουλευτικής επιτροπής για τις σχέσεις της ΕΕ με την κορεατική χερσόνησο ο Μάρτιν Ζόνεμπορν δεν διέπρεψε, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι χάνει τον χρόνο του στις Βρυξέλλες. Έχει ήδη γράψει δύο βιβλία για την Ευρώπη, που γνώρισαν εκδοτική επιτυχία. Λιγότερο επιτυχείς ήταν οι πολιτικές του πρωτοβουλίες. Για παράδειγμα, η πρότασή του για «συρρίκνωση» αντί για «διεύρυνση» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ή ακόμα η παρέμβασή του στην εκλογή προέδρου της Ομοσπονδιακής Γερμανίας το 2017, όταν πρότεινε ως υποψήφιο τον μπαμπά του, Ένγκελμπερτ Ζόνεμπορν. Φαίνεται όμως ότι η Γερμανία δεν ήταν ώριμη για μία τέτοια εξέλιξη κι έτσι ο Ζόνεμπορν ο πρεσβύτερος δεν εξελέγη στο ύπατο αξίωμα της πολιτείας. Ωστόσο, αργότερα απέκτησε πολύτιμη εμπειρία στην πολιτική ως υποψήφιος με το Κόμμα των Πειρατών για το γερμανικό Κοινοβούλιο.

Στην πολιτική αντιπαράθεση λίγοι όροι έχουν υποφέρει τόσο ανεπανόρθωτα, όσο ο «Φιλελευθερισμός». Στην Αμερική «φιλελεύθερος» σημαίνει «κρυφο-κομμουνιστής». Στην Ελλάδα ο «φιλελεύθερος» ελέγχεται ως «περίπου ακροδεξιός», στην καλύτερη περίπτωση είναι ένας σαχλός «φιλελές».

Στην κεντρική Ευρώπη «φιλελεύθερος» μπορεί να σημαίνει πολλά. Από τον συγκεκριμένο πολιτικό χώρο προήλθαν μερικά λαμπρά μυαλά της σοσιαλδημοκρατίας, όπως ο Γερμανός Γκίντερ Φερχόιγκεν, γνωστός στα καθ' ημάς λόγω της ταπεινής συμβολής του στην ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Από τον ίδιο χώρο εκκίνησαν όμως και ηγετικά στελέχη ακροδεξιών σχηματισμών, ιδιαίτερα στη μεταπολεμική Αυστρία.

Λίγες ημέρες πριν από την κάλπη στη Γερμανία, νοσταλγώ τον αυθεντικό Κοινωνικό Φιλελευθερισμό, συνεκτιμώντας κάποιες επίκαιρες αφορμές που προκαλούν μελαγχολικές σκέψεις: Από τη μία, ο θάνατος του Γκέρχαρτ Μπάουμ, πρώην υπουργού των Γερμανών Φιλελευθέρων (FDP) και αγωνιστή για την προστασία των ανθρωπίνων και κοινωνικών δικαιωμάτων. Από την άλλη, το προεκλογικό μήνυμα του σημερινού προέδρου του FDP, Κρίστιαν Λίντνερ, που μας καλεί να τον ψηφίσουμε «για να μην μπουν οι Πράσινοι στην κυβέρνηση». Δεν περιποιεί τιμή σε πολιτικούς απογόνους του Ραλφ Ντάρεντορφ και του Χανς-Ντίτριχ Γκένσερ να ζητούν την ψήφο μας όχι για να κυβερνήσουν οι ίδιοι, αλλά για να μην κυβερνήσουν οι άλλοι…

Υποχώρηση της φιλελεύθερης σκέψης

Η αλήθεια είναι βέβαια ότι η φιλελεύθερη σκέψη υποχωρεί σε όλα τα μέτωπα, όπως διαπιστώνει ο Φράνσις Φουκουγιάμα στο τελευταίο βιβλίο του με τίτλο «Ο Φιλελευθερισμός και οι εχθροί του». Ωστόσο, ακόμα κι αυτός ο απαισιόδοξος διανοητής εμφανίζεται αισιόδοξος ότι ο Φιλελευθερισμός θα ανακάμψει και θα επιστρέψει. Διότι έχει να επιδείξει πολιτικά, οικονομικά και ηθικά επιχειρήματα. Αρκεί να αναλογιστεί και να τιμήσει τις ρίζες του. Ακόμα και ένας Φιλελευθερισμός με ατέλειες όμως, είναι προτιμότερος από έναν τέλειο αυταρχισμό.

Οι πρωτεργάτες του Φιλελευθερισμού υπήρξαν οραματιστές της ατομικής χειραφέτησης, της οικονομικής και κοινωνικής απελευθέρωσης. Μακριά από τον σκοταδισμό της φεουδαρχίας, της θρησκοληψίας, της δήθεν αριστοκρατίας. Χωρίς τον Φιλελευθερισμό μάλλον δεν θα υπήρχε Ειρήνη της Βεστφαλίας, ούτε Γαλλική Επανάσταση, ούτε Ναπολεόντειος Κώδικας. Αυτά όσον αφορά το μακρινό παρελθόν.

Όμως, η «αίρεση» του οικονομικού Νεοφιλελευθερισμού, που έγινε «θρησκεία» στη δεκαετία του '80, παρέσυρε πολλούς στην στερεότυπη πεποίθηση πως η φιλελεύθερη σκέψη ευθύνεται για τη φτώχεια, τον αποκλεισμό, τις κοινωνικές ανισότητες. Ουδέν αναληθέστερο. Από το 1800 μέχρι σήμερα, εκτιμά η διακεκριμένη Αμερικανίδα οικονομολόγος Ντέιρντρε Μακ Κλόσκι, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ έχει αυξηθεί κατά 3.000% στις χώρες με φιλελεύθερο πολιτικό σύστημα.

Αγορά: Αποτελεσματική, αλλά όχι πάντα δίκαιη...

Είναι βέβαια αλήθεια ότι ο Φιλελευθερισμός στηρίζει την οικονομία της αγοράς. Όχι γιατί είναι απόλυτα δίκαιη (παρότι σίγουρα είναι πιο δίκαιη από κάθε καρτέλ ή πελατειακό σύστημα). Αλλά γιατί είναι εξαιρετικά αποτελεσματική. Μόνο έτσι δημιουργείται νέος πλούτος, χωρίς όμως να διανέμεται με δίκαια κριτήρια.

Ένας Φιλελεύθερος δεν μπορεί να αδιαφορεί γι' αυτό, ούτε να εμπιστεύεται τυφλά το «αόρατο χέρι» της αγοράς. Στη Γερμανία από το 2004 ο Γκέρχαρτ Μπάουμ επέκρινε το ίδιο του το κόμμα, το FDP, γιατί εξελισσόταν σε «λόμπι οικονομικών παραγόντων». «Έχουν ακρωτηριάσει τον Φιλελευθερισμό», έλεγε χαρακτηριστικά...

Ανταπόκριση από το Βερολίνο

Σε κλίμα πόλωσης, μαζικών απεργιών στον δημόσιο τομέα και συγκεκριμένα στα μέσα μαζικής μεταφοράς σε όλη τη χώρα και ενόψει διαδηλώσεων σε πολλές πόλεις, η Γερμανία οδεύει στις εκλογές. Θα είναι ιστορικές από κάθε άποψη, με πρωτοφανή διακυβεύματα στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας: από την ύφεση, στην οποία έχει διολισθήσει η οικονομία εδώ και μια διετία, μέχρι τα μεγάλα διεθνή θέματα.

Από το νέο κεφάλαιο στις ευρωατλαντικές σχέσεις μετά την πρόσφατη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου και την ανοιχτή πλέον επίθεση της Ουάσινγκτον στην Ευρώπη, μέχρι τη συνέχιση της στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, με πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς τύπου Taurus, κάτι που προκρίνει ο Φρίντριχ Μερτς, επικεφαλής των Χριστιανοδημοκρατών, που προηγούνται δημοσκοπικά, μέχρι μια μελλοντική αποστολή Γερμανών στρατιωτών στην Ουκρανία, στο πλαίσιο ειρηνευτικής αποστολής.

Σημειωτέον, οι εκλογές διεξάγονται στις 23 Φεβρουαρίου, μία μόλις μέρα πριν από τη συμπλήρωση τριών χρόνων από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Απεργίες και αντιφασιστικές διαδηλώσεις

Η ταραγμένη προεκλογική περίοδος κλείνει έτσι, όπως ουσιαστικά ξεκίνησε η θητεία της απερχόμενης κυβέρνησης Σολτς: με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις ιστορικές ανακατατάξεις που αυτός επέφερε και με έντονη οικονομική πίεση σε μεγάλα στρώματα της γερμανικής κοινωνίας: Τότε, πριν τρία χρόνια, εξαιτίας της πανδημίας, σήμερα εξαιτίας της ύφεσης, των υψηλών ενοικίων, των υψηλών κοινωνικών εισφορών και της μισθολογικής στασιμότητας.

Συνδικάτα και ενώσεις βιομηχάνων απευθύνουν έκκληση για σταθερότητα την επόμενη μέρα, που προδιαγράφεται εξίσου δύσκολη, ακόμα και με μεγάλο συνασπισμό πρώτου και τρίτου κόμματος, δεδομένου ότι στη μέση πάντα θα υπάρχει το ισχυρό φρένο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, με άλλα λόγια μιας ενδυναμωμένης και με ισχυρή κοινοβουλευτική εντολή Εναλλακτικής για τη Γερμανία.

Πέρα από τις απεργίες στα μέσα μαζικής μεταφοράς μέχρι και σήμερα το βράδυ, αύριο αναμένονται και μαζικές διαδηλώσεις κατά της Ακροδεξιάς, με μεγαλύτερη στο Αμβούργο. Εκεί οι αρχές αναμένουν στους δρόμους έως και 65.000 διαδηλωτές, λίγες ώρες πριν ανοίξουν οι κάλπες.

Forsa: Στο 29% η Χριστιανική Ένωση

Στο μεταξύ, σημερινή δημοσκόπηση του ινστιτούτου Forsa για το δίκτυο RTL καταγράφει πτώση στο ποσοστό της Χριστιανικής Ένωσης CDU/CSU που κινείται στο 29%. Ενισχυμένη κατά μία μονάδα στο 21% η Εναλλακτική για τη Γερμανία, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες παραμένουν στο 15% χωρίς διακυμάνσεις, όπως και οι Πράσινοι στο 13%. Η Αριστερά ανεβαίνει συνεχώς στις δημοσκοπήσεις με 13%, ενώ οι Φιλελεύθεροι αγγίζουν το όριο του 5%. Η Συμμαχία Σάρα Βάγκενκνεχτ κινείται στο 3%.

H προεκλογική περίοδος ολοκληρώνεται, ωστόσο τα κόμματα διεκδικούν ψήφους μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο. Ο κατάλογος επιφανών υποψηφίων του SPD που φιλοδοξούν να κερδίσουν έδρες στην εκλογική τους περιφέρεια, εδώ στην Κολωνία, είναι μακρύς. Μεταξύ αυτών και ο νυν υπουργός Υγείας Καρλ Λάουτερμπαχ. Τώρα, δύο μόλις ημέρες πριν από τις ομοσπονδιακές εκλογές, σε όλες σχεδόν τις εκλογικές περιφέρειες διαφαίνεται μια αμφίρροπη κούρσα, με κάποιους υποψήφιους του SPD στην περιφέρεια να έρχονται αντιμέτωποι με το χειρότερο σενάριο: μια ιστορική ήττα.

Έτσι, δύο ημέρες πριν από τις εκλογές και το SPD επιλέγει να ολοκληρώσει την προεκλογική του εκστρατεία σε Κολωνία και Λεβερκούζεν, παρουσία και του Γερμανού καγκελαρίου Όλαφ Σολτς και εν μέσω… απεργίας των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς.

Στην τελευταία πράξη λοιπόν του εκλογικού θρίλερ και λίγο πριν ανοίξουν οι κάλπες, ο Γερμανός καγκελάριος μαζί με τους επιφανείς υποψηφίους του στην εκλογική περιφέρεια της Κολωνίας επιλέγουν μία «σύζευξη» με τους πολίτες. Στο προοίμιο ένα σύντομο πολιτικό πάνελ με τους πολιτικούς να απαριθμούν τις επιτυχίες της κυβέρνησης και εν συνεχεία το κοινό να θέτει ερωτήσεις απευθείας στον ίδιο τον καγκελάριο.

Τι απασχολεί τους πολίτες;

Οι ερωτήσεις του κοινού προς τον καγκελάριο ήταν λίγο πολύ αναμενόμενες: η κλιματική αλλαγή, η οικονομία, οι χαμηλές συντάξεις, η πολυπλοκότητα του εκπαιδευτικού συστήματος, ο πληθωρισμός, οι πόλεμοι σε Ουκρανία και Γάζα – θέματα που απασχολούν εδώ και καιρό την γερμανική κοινωνία. Οι απαντήσεις του καγκελαρίου ήταν επίσης αναμενόμενες – από την κριτική του στον νεοεκλεγμένο πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και τις δηλώσεις του σχετικά με τη Γάζα, την αμέριστη στήριξη στην Ουκρανία ως «μεγαλύτεροι υποστηρικτές της Ουκρανίας» που «δεν θα εγκαταλείψει τις αρχές της» και βέβαια την σκληρή κριτική στην απόφαση του Φρίντριχ Μερτς που δεν δίστασε να συμπράξει, έστω και έμμεσα, με την AfD, για τον περιορισμό της μετανάστευσης.

Τους ενδοιασμούς της εξέφρασε μία νεαρή γυναίκα, αναφέροντας χαρακτηριστικά «γιατί ως νέα γυναίκα και queer να ψηφίσω SPD;». Ο Σολτς της απάντησε, δράττοντας την ευκαιρία να αναφερθεί ο ίδιος στη μετανάστευση στη χώρα – ένα θέμα που μέχρι το τέλος της εκδήλωσης δεν τέθηκε καθόλου από το κοινό. «Είμαστε μία κοινωνία υποδοχής μεταναστών εδώ και δεκαετίες», ανέφερε ο καγκελάριος. «Αν δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε την πολυμορφία της κοινωνίας μας τότε έχουμε χάσει. Αυτό που βοήθησε την ανάπτυξη της Γερμανίας ήταν η μετανάστευση».

Η εκδήλωση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένα ύστατο κάλεσμα για ψήφο στο SPD σε μία από τις κρίσιμες εκλογικές περιφέρειες.Για το λόγο αυτό και «ξέφυγε» από τις συνήθεις πολιτικές ομιλίες. Στόχος ήταν να θέσουν οι ίδιοι οι πολίτες τα ερωτήματά τους στον καγκελάριο. Αν τους έπεισε… θα φανεί την Κυριακή.

Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία περίπου 59,2 εκατομμύρια Γερμανοί έχουν δικαίωμα ψήφου στις εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου.

Ωστόσο περίπου 10 εκατομμύρια άνθρωποι στη Γερμανία δεν θα μπορέσουν να ψηφίσουν διότι δεν είναι Γερμανοί πολίτες. Με άλλα λόγια, περίπου το 14% του ενήλικου πληθυσμού στη χώρα δεν θα συμμετάσχει στην εκλογική αναμέτρηση.

Ένας από αυτούς είναι και ο ακτιβιστής Φιλ Μπάτλαντ, ο οποίος έχει γεννηθεί στη Βρετανία. Από τη δεκαετία του 1990 ωστόσο έχει μετακομίσει στη Γερμανία όπου και ξεκίνησε την πολιτική του δραστηριοποίηση ως μέλος του κινήματος ATTAC – μέχρι πρότινος ήταν μέλος και του κόμματος η Αριστερά.

«Η μόνιμη κατοικία μου βρίσκεται εδώ και πολύ καιρό στη Γερμανία, σε αυτή τη χώρα έχω περάσει τη ζωή μου, όλα όσα κάνω τα κάνω εδώ και είναι κάπως παράδοξο να μην έχω δικαίωμα ψήφου», δηλώνει στην DW.

Παλαιότερα ο Μπάτλαντ δίσταζε να κάνει αίτηση για γερμανική ιθαγένεια διότι ήταν άνεργος για ένα διάστημα και τον είχαν ενημερώσει πως μπορεί να αποκτήσει γερμανική ιθαγένεια μόνο εάν έχει ένα συγκεκριμένο εισόδημα.

«Τώρα έχει χαλαρώσει το νομικό πλαίσιο», λέει ο Μπάτλαντ, «αλλά εάν δεν έχεις δουλειά ή δεν πληρώνεσαι καλά, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι φτωχότεροι αιτούντες αποκλείονται».

Το «δημοκρατικό έλλειμμα» στη Γερμανία

Η γερμανική κυβέρνηση χαλάρωσε το νομικό πλαίσιο για την απόκτηση ιθαγένειας τον Ιανουάριο του 2024, θέλοντας έτσι να κάνει πιο ελκυστική τη χώρα για τους ειδικευμένους εργαζόμενους από το εξωτερικό και κατ' επέκταση να αντιμετωπίσει την έλλειψη εργατικού δυναμικού.

Η νέα νομοθεσία προβλέπει πως οι αλλοδαποί κάτοικοι μπορούν να κάνουν αίτηση για την απόκτηση γερμανικής ιθαγένειας εφ' όσον έχουν συμπληρώσει πέντε χρόνια στη χώρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις το όριο μειώνεται μάλιστα ακόμη και στα τρία χρόνια. Το όριο που ίσχυε προηγουμένως ήταν τα οκτώ χρόνια.

Οι αλλαγές επιτρέπουν ακόμη σε όσους το επιθυμούν να έχουν διπλή ιθαγένεια, ένα προνόμιο που πριν αναγνωριζόταν μόνο στους πολίτες κρατών-μελών της ΕΕ και της Ελβετίας.

«Οι αλλαγές σημαίνουν πως ακόμα και στο καλύτερο σενάριο, εάν λάβουμε υπόψη και το χρονικό διάστημα για τις διοικητικές διαδικασίες, μιλάμε για μία περίοδο τουλάχιστον τεσσάρων έως έξι ετών, κατά την οποία οι άνθρωποι δεν μπορούν να ψηφίσουν – γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της δημοκρατίας στη χώρα», δηλώνει ο Οζγκούρ Οζβατάν, CEO της πολιτικής συμβουλευτικής εταιρείας Transfromakers. Η απόκτηση της γερμανικής ιθαγένειας δεν είναι εύκολη επειδή πρόκειται μεταξύ άλλων και για μία κοστοβόρα διαδικασία.

Το «δημοκρατικό έλλειμμα» στη Γερμανία, όπως το ονομάζει ο Οζβατάν, είναι ιδιαιτέρως προβληματικό για μία χώρα που χρειάζεται πολύ τις μεταναστευτικές ροές ως λύση στην έλλειψη εργατικού δυναμικού.

Την ίδια στιγμή, παρ' ότι λαμβάνονται μέτρα για τη διευκόλυνση της απόκτησης ιθαγένειας, σε επίπεδο ρητορικής οι πολιτικοί τάσσονται κατά των μεταναστών. Και ως εκ τούτου πολλοί άνθρωποι με μεταναστευτικό υπόβαθρο μπαίνουν σε δεύτερες σκέψεις αναφορικά με την αίτηση για απόκτηση ιθαγένειας.

Ποιος έχει δικαίωμα ψήφου στη Γερμανία;

Η συζήτηση γύρω από το δικαίωμα ψήφου μη Γερμανών που ζουν στη Γερμανία κρατάει εδώ και δεκαετίες – από το 1970 και τους "Gastarbeiter”.

Οι αλλαγές επί της σχετικής νομοθεσίας το 2000 επέκτειναν το δικαίωμα απόκτησης γερμανικής ιθαγένειας, ώστε να συμπεριληφθεί σε αυτό και το δίκαιο του εδάφους πέραν του δικαίου της καταγωγής. Έκτοτε τα παιδιά που γεννιούνται στη Γερμανία από αλλοδαπούς γονείς μπορούν να αποκτήσουν και τη γερμανική ιθαγένεια – αν και υπό ορισμένες προϋποθέσεις.

Σύμφωνα με τον Ομοσπονδιακό Εκλογικό Κανονισμό, όλοι οι Γερμανοί πολίτες που έχουν συμπληρώσει τα 18 έτη την ημέρα των εκλογών και που έχουν ζήσει στη Γερμανία για τουλάχιστον τρεις μήνες ή είναι κάτοικοι της χώρας σε σταθερή βάση, έχουν δικαίωμα ψήφου στις εκλογές της ομοσπονδίας και των κρατιδίων. Σε αυτούς περιλαμβάνονται και οι Γερμανοί πολίτες που κατοικούν στο εξωτερικό.

Δεν υπάρχουν σχέδια για μεταρρύθμιση του νομικού πλαισίου

«Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πιο εύκολο να αλλάξεις την απόκτηση ιθαγένειας παρά τις προϋποθέσεις για το εκλογικό δικαίωμα διότι το τελευταίο κατοχυρώνεται και ρυθμίζεται από το Σύνταγμα. Γενικώς όμως μάλλον δεν θα αλλάξει κάτι μετά τις εκλογές», δηλώνει ο Τομπίας Σπέρι, ερευνητής στη δεξαμενή σκέψης d|part.

Ο ίδιος αναφέρει πως το πολιτικό κλίμα στη Γερμανία έχει μετατοπιστεί τόσο αισθητά προς τα δεξιά τα τελευταία χρόνια, ώστε είναι πολύ δύσκολο τα συστημικά κόμματα να αποφασίσουν να κάνουν πιο συμπεριληπτικό το εκλογικό σύστημα – και μάλλον θα κινηθούν κιόλας προς την αντίθετη κατεύθυνση. Εξάλλου, το ποιος έχει δικαίωμα να ψηφίσει επηρεάζει προφανώς και τη σύνθεση και την εκπροσώπηση των πολιτών στο κοινοβούλιο.

Στη Γερμανία περίπου το 11% των μελών της Μπούντεσταγκ έχουν έστω κάποιον συγγενή με καταγωγή από το εξωτερικό. Στα κοινοβούλια των 16 κρατιδίων το ίδιο ποσοστό φτάνει μόλις στο 7%, ενώ σε ορισμένες περιοχές της ανατολικής Γερμανίας δεν ξεπερνάει καν το 1%.

«Είναι σημαντικό να δοθεί στους ανθρώπους με μεταναστευτικό υπόβαθρο η προοπτική της απόκτησης εκλογικών δικαιωμάτων ανεξαρτήτως από την ιθαγένειά τους», λέει ο Σπέρι. Η πιθανότητα απόκτησης εκλογικών δικαιωμάτων επιτρέπει στους ανθρώπους αυτούς να νιώσουν πως «ενσωματώνονται πολιτικά, ενώ αυξάνεται και η συμμετοχή των πολιτών στα κοινά ανεξαρτήτως της εκάστοτε εκλογικής αναμέτρησης».

Επί του παρόντος οι αλλοδαποί χωρίς δικαίωμα ψήφου που κατοικούν στη Γερμανία μπορούν να ασκήσουν πολιτικές πιέσεις και με άλλους τρόπους, όπως για παράδειγμα με το να ενταχθούν σε μία πολιτική παράταξη ή να συμμετάσχουν σε διαδηλώσεις και απεργίες.

Ο Φιλ Μπάτλαντ δηλώνει πως πιστεύει πολύ «στις διαδηλώσεις, στις απεργίες, στην άσκηση πίεσης στους πολιτικούς, ώστε, σε περίπτωση που δεν μπορείς να ψηφίσεις, να λάβουν τουλάχιστον υπόψη την ύπαρξή σου και τα αιτήματά σου – και αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να το στερηθεί κάποιος λόγω της καταγωγής του».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Σοκαρισμένοι οι Ευρωπαίοι από τη στάση του Ντόναλντ Τραμπ και τη νέα τροπή στις ευρωατλαντικές σχέσεις αναμένουν πάντως την «επιστροφή» της Γερμανίας στο «προσκήνιο» με μια νέα κυβέρνηση υπό τον συντηρητικό Φρίντριχ Μερτς.

Για την πλειονότητα άλλωστε των Ευρωπαίων, ο Μερτς θεωρείται ρεαλιστής και υπέρ «συμμαχιών των προθύμων», προκειμένου να παρακάμπτεται η «αδράνεια» της Ευρώπης . Γνωρίζουν όμως ότι οι κινήσεις και οι αποφάσεις του θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από το ποιοι θα είναι οι κυβερνητικοί του εταίροι, αλλά και πόση εκλογική δύναμη θα λάβει την Κυριακή στις ομοσπονδιακές εκλογές, με την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) να έρχεται δεύτερη στις δημοσκοπήσεις και να στηρίζεται ανοιχτά από τη νέα αμερικανική διοίκηση.

Αν και αρκετοί στις Βρυξέλλες θεωρούν ότι ο σχηματισμός κυβέρνησης με συνεργασία Χριστιανοδημοκρατών – Χριστιανοκοινωνική Ένωση Βαυαρίας (CSU)Χριστιανοκοινωνιστών CDU – CSU με την ΑfD είναι ένα μάλλον αδύναμο σενάριο, ωστόσο εκτιμούν ότι η ακροδεξιά θα καιροφυλακτεί δυσκολεύοντας το έργο κάθε νέας κυβέρνησης, καθώς «στοχεύει» στο ίδιο εκλογικό κοινό, ενώ σίγουρα θα δυσκολέψει και τον σχηματισμό μιας σταθερής κυβέρνησης συνασπισμού.

Αρκετά είναι ωστόσο τα ερωτηματικά για το ποια θα είναι η στάση του νέου καγκελάριου και της κυβέρνησής του έναντι της Αμερικής του Τραμπ, που επιθυμεί να «τιμωρήσει» τους Γερμανούς και την αυτοκινητοβιομηχανία τους με σκληρούς δασμούς. Παρά το γεγονός ότι το κόμμα του, CDU ανήκει πολιτικά στην ίδια οικογένεια με τους Ρεπουμπλικάνους, ο Μερτς έχει ήδη εκφράσει την ενόχλησή του ανοιχτά για αρκετές από τις πολιτικές του Τραμπ και κυρίως, για τις πολιτικές «παρεμβάσεις» των μελών της νέας αμερικανικής διοίκησης στις εκλογές στη Γερμανία, με αποκορύφωμα την ομιλία του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς στη διάσκεψη του Μονάχου, την περασμένη εβδομάδα.

Νέα κυβέρνηση, νέα θεμέλια

Η νέα κυβέρνηση, πάντως, θα επαναπροσδιορίσει και τη θέση της εντός του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με τις Βρυξέλλες να αναμένουν μια πιο εποικοδομητική προσέγγιση από εκείνη του Όλαφ Σολτς, που συχνά έθετε «εμπόδια» ακόμα και «βέτο» σε αρκετές αποφάσεις οι οποίες είχαν να κάνουν είτε με πρωτοβουλίες περαιτέρω ενίσχυσης της Ουκρανία, αλλά και τα οικονομικά «εργαλεία» αναζωογόνησης της ανταγωνιστικότητας στην Ευρώπη.

Η οικονομική πολιτική της νέας κυβέρνησης στο Βερολίνο είναι ένα ζήτημα, που απασχολεί τις Βρυξέλλες όπως και τα κονδύλια που προτίθεται να διαθέσει για την συνεισφορά της στο ΝΑΤΟ. Η αύξηση από το 2% έως το 3% του ΑΕΠ, που πλέον συζητείται ανοιχτά εντός της συμμαχίας θα απαιτήσει από το Βερολίνο την εξεύρεση περίπου 70 δις ευρώ, γεγονός που θα δυσκολέψει τη νέα κυβέρνηση να «πείσει» τους πολίτες για την αναγκαιότητα αύξησης των αμυντικών δαπανών. Εξάλλου, αρκετοί αναμένουν από τη νέα κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει το πώς «βλέπει» τα προτεινόμενα «εργαλεία» για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, καθώς άλλες «φειδωλές» χώρες, όπως η Δανία και η Φινλανδία έχουν ήδη αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμα και αποδοχής ενός τύπου κοινού δανεισμού.

Ο πρώην ευρωβουλευτής (1989-1994) Φρίντριχ Μερτς είναι υπέρ της περαιτέρω ενσωμάτωσης της Ευρώπης και σφυρηλάτησης συμμαχιών με τη Γαλλία και την Πολωνία και γι’ αυτό αρκετοί θεωρούν ότι θα ενισχυθεί περαιτέρω το λεγόμενο «τρίγωνο της Βαϊμάρης», γεγονός κρίσιμο για αποφάσεις, που σχετίζονται με την Ουκρανία ή τη νέα πολιτική της Ευρώπης έναντι του Τραμπ.

Αρκετά ερωτηματικά, ωστόσο, παραμένουν αναπάντητα και ανησυχούν τις Βρυξέλλες: πόσο καιρό θα χρειαστεί να σχηματιστεί κυβέρνηση στη Γερμανία, τι είδους οικονομική πολιτική θα ασκήσει ο νέος καγκελάριος, και ποια θα είναι η σχέση του με τον Εμανουέλ Μακρόν αλλά και με την ισχυρή πρόεδρο της Κομισιόν;

Η επιλογή υποψηφίου και κόμματος είναι πολλές φορές μία αρκετά απλή διαδικασία – ιδίως για όσους ψηφίζουν αποκλειστικά βάσει ιδεολογικών, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων ή και επιλέγουν σε κάθε εκλογική αναμέτρηση παγίως το ίδιο κόμμα.

Σε πολλές περιπτώσεις όμως η εκλογή μπορεί να αποδειχθεί αρκετά περίπλοκη, όπως συμβαίνει για παράδειγμα όταν κάποιος παραμένει έως την ύστατη στιγμή αναποφάσιστος, είτε πάλι όταν φαντάζει αδύνατη η αυτοδυναμία ενός κόμματος, οπότε και οι ψηφοφόροι βάζουν… αρκετή δόση τακτικής στην αξιολόγησή τους, με σκοπό να επηρεάσουν τη διαμόρφωση του κυβερνητικού συνασπισμού – καταλήγοντας έτσι συχνά να ψηφίσουν ένα κόμμα με το οποίο δεν ταυτίζονται σε μεγάλο βαθμό.

Η τακτική ψήφος στις γερμανικές εκλογές

Η λεγόμενη τακτική ψήφος αποτελεί σύνηθες φαινόμενο στη Γερμανία και αυτό επειδή όποτε οι Γερμανοί πηγαίνουν στις κάλπες, μοιάζει σχεδόν βέβαιο πως μετά τις εκλογές θα πρέπει να σχηματιστεί κυβέρνηση συνασπισμού – άλλωστε στις γερμανικές εκλογές μεταπολεμικά, με εξαίρεση τη Χριστιανική Ένωση CDU/CSU υπό τον Κόνραντ Αντενάουερ το 1957, κανένα κόμμα δεν έχει καταφέρει ποτέ να συγκεντρώσει ποσοστό άνω του 50%.

Την ίδια στιγμή είναι συχνά πολύ υψηλό και το ποσοστό των αναποφάσιστων. Το ίδιο συμβαίνει και φέτος: πριν από λίγες εβδομάδες το ποσοστό των αναποφάσιστων ανερχόταν περίπου στο 33%, ενώ ακόμη και σήμερα, λίγες ώρες πριν από τις εκλογές, το 20% δηλώνει σε δημοσκοπήσεις πως ενδέχεται να αλλάξει άποψη έως την Κυριακή για το κόμμα που θα επιλέξει.

Η επιλογή κόμματος στην τακτική ψήφο καθορίζεται από τις προτεραιότητες του εκάστοτε ψηφοφόρου, είτε αυτές αφορούν διεθνή ζητήματα, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και η συνεργασία με τις ΗΠΑ, είτε εγχώρια θέματα, όπως η πράσινη μετάβαση και η αποδυνάμωση της AfD.

Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε προσφάτως έντονα και στις τοπικές εκλογές της ανατολικής Γερμανίας: στο Βρανδεμβούργο πολλοί ψηφοφόροι που υπό άλλες συνθήκες θα ψήφιζαν CDU επέλεξαν αντ’ αυτού το SPD, ώστε να αποφευχθεί η επικράτηση της AfD – το αντίστροφο συνέβη στις εκλογές της Σαξονίας, όπου πολλοί που θα προτιμούσαν το SPD ή τους Πρασίνους αποφάσισαν εν τέλει να στηρίξουν το CDU. Μάλιστα η τακτική αυτή αποδείχθηκε επιτυχής, καθώς και στα δύο κρατίδια η AfD έχασε τελικά την πρώτη θέση στο νήμα.

Στις ομοσπονδιακές εκλογές βέβαια τα πράγματα είναι πιο σύνθετα.

Ψήφος ενάντια στην πόλωση;

Όσον αφορά την AfD, οι δημοσκόποι διαβλέπουν πως το ακροδεξιό κόμμα θα σημειώσει το καλύτερο εκλογικό του αποτέλεσμα σε ομοσπονδιακό επίπεδο – από την άλλη πλευρά όμως δεν ανησυχούν πως θα μπορούσε να πλησιάσει και στην πρώτη θέση.

Σε αυτήν την αξιολόγηση όμως έρχεται να προστεθεί ένας ακόμα αστάθμητος παράγοντας: πολλοί απ’ όσους έχουν συμμετάσχει στις δημοσκοπήσεις, ιδίως από τη δυτική Γερμανία, δεν θέλουν να προδώσουν τις εκλογικές τους προτιμήσεις. Και επομένως, δεν αποκλείεται να έχει υποτιμηθεί η απήχηση της AfD – κάτι αντίστοιχο έχει παρατηρηθεί εξάλλου και σε άλλες χώρες ανά την υφήλιο, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τις δύο εκλογικές νίκες του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ.

Κάτι που απασχολεί γενικώς μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος είναι η πόλωση που υπάρχει στον πολιτικό διάλογο, η αδιαλλαξία πολλών πολιτικών και οι έντονες διακομματικές αντιπαραθέσεις. Κατ’ επέκταση πολλοί ψηφοφόροι είναι πιθανό να προτιμήσουν – κάτι που προτείνουν και οι εκλογολόγοι σε όσους απεύχονται τη διατήρηση του πολωμένου κλίματος – είτε τη Χριστιανική Ένωση CDU/CSU είτε το SPD, ώστε να περιοριστεί κατά το δυνατόν η εκπροσώπηση κομμάτων όπως η AfD, η Αριστερά και η Συμμαχία Σάρα Βάγκενκνεχτ και να προκύψει ένας ισχυρός δικομματικός συνασπισμός που θα μπορέσει να κυβερνήσει με μεγαλύτερη ευκολία και λιγότερες αντιπαραθέσεις.

Η αλλαγή της εκλογικής νομοθεσίας

Στο ψηφοδέλτιο για τις γερμανικές ομοσπονδιακές εκλογές οι πολίτες καταθέτουν δύο ψήφους: η πρώτη δίνεται σε έναν υποψήφιο από την εκλογική περιφέρεια του ψηφοφόρου, ενώ η δεύτερη είναι αυτή που καθορίζει το ποσοστό ενός κόμματος στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο. Σύμφωνα μάλιστα με το ZDF, το 20-25% των ψηφοφόρων επιλέγει στην πρώτη ψήφο υποψήφιο διαφορετικού κόμματος από αυτό που διαλέγει στη δεύτερη ψήφο.

Έπειτα από την αναθεώρηση της εκλογικής νομοθεσίας το 2023 και εν αντιθέσει με παλαιότερα, που ο αριθμός των εδρών παρουσίαζε αυξομειώσεις, οι έδρες στην Μπούντεσταγκ προκαθορίζονται στις 630 και η αναλογική σύνθεση του κοινοβουλίου προκύπτει αποκλειστικά από το αποτέλεσμα των δεύτερων ψήφων. Εάν ο αριθμός των επιτυχόντων υποψηφίων εκλογικής περιφέρειας υπερβαίνει τον αριθμό των εδρών του κόμματος – εάν δηλαδή δεν «καλύπτεται» από το αποτέλεσμα της «δεύτερης ψήφου» - οι επιτυχόντες υποψήφιοι της εκλογικής περιφέρειας με τους χαμηλότερους αριθμούς ψήφων δεν λαμβάνουν καμία έδρα. Επομένως, οι ψηφοφόροι τώρα θα θέλουν μάλλον να «σιγουρέψουν» την είσοδο του υποψηφίου τους στο κοινοβούλιο και ως εκ τούτου θα διαλέγουν το κόμμα στο οποίο ανήκει αυτός και στη δεύτερη ψήφο τους.

Στο παρελθόν υπήρχαν κόμματα που ζητούσαν από τους ψηφοφόρους να τα επιλέξουν στη δεύτερη ψήφο τους, ακόμα και αν διάλεγαν υποψήφιο άλλου κόμματος στην πρώτη ψήφο – ώστε τα κόμματα αυτά να μπορέσουν τουλάχιστον να υπερβούν το απαιτούμενο 5% για την είσοδό τους στην Μπούντεσταγκ.

Γιατί είναι κρίσιμα όλα αυτά; Διότι η νέα εκλογική νομοθεσία αναμένεται να επηρεάσει όσους επιλέγουν την τακτική ψήφο και να ανατρέψει τα δεδομένα σε βάρος των μικρότερων κομμάτων, ιδίως αυτών που δημοσκοπικά απέχουν αρκετά από το 5%. Το FDP για παράδειγμα, που παλαιότερα ζητούσε τη δεύτερη ψήφο πολιτών που στήριζαν τη Χριστιανική Ένωση, πιθανότατα θα ζημιωθεί. Και αντιστοίχως περισσότεροι ψηφοφόροι που προτιμούν αριστερές παρατάξεις ενδέχεται να επιλέξουν το SPD ή τους Πρασίνους έναντι των μικρότερων αριστερών και κεντροαριστερών κομμάτων.

Η οργάνωση Campact, η οποία τάσσεται υπέρ των προοδευτικών πολιτικών και κομμάτων, συμβουλεύει ξεκάθαρα στην ιστοσελίδα της τους προοδευτικούς ψηφοφόρους να μην ψηφίσουν μικρά κόμματα, διότι με αυτόν τον τρόπο θα ωφελήσουν εμμέσως τη Χριστιανική Ένωση CDU/CSU και την AfD και θα αποδυναμώσουν τα ισχυρότερα κόμματα της κεντροαριστεράς, δηλαδή το SPD και τους Πρασίνους – δυσκολεύοντας ταυτοχρόνως και τον σχηματισμό ενός ισχυρού, δικομματικού κυβερνητικού συνασπισμού.

Μία περίπλοκη επιλογή

Όσο περίπλοκα είναι τα φλέγοντα ζητήματα που κυριαρχούν στον γερμανικό προεκλογικό αγώνα, άλλο τόσο περίπλοκη θα είναι και η επιλογή κόμματος για τους ψηφοφόρους που θα προτιμήσουν την τακτική ψήφο.

Σε όποια απόφαση και αν καταλήξει ο κάθε εκλογέας πάντως, το σίγουρο είναι ένα: όσα περισσότερα μικρά κόμματα καταφέρουν να μπουν στο κοινοβούλιο, τόσο πιο δύσκολος θα είναι ο σχηματισμός του κυβερνητικού συνασπισμού – και ως εκ τούτου μάλλον τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η πολιτική αστάθεια στη γερμανική πολιτική σκηνή μετεκλογικά.

Ρεπορτάζ από τη Θεσσαλονίκη

Οι Γερμανοί που ζουν στο εξωτερικό και δεν είναι εγγεγραμμένοι σε κάποιον Δήμο στη Γερμανία δεν λαμβάνουν αυτόματα μέρος στις εκλογές. Πρέπει να υποβάλουν αίτηση εγγραφής στον εκλογικό κατάλογο στον Δήμο της τελευταίας κατοικίας στη Γερμανία το αργότερο τρεις εβδομάδες πριν από τις εκλογές, για να εγγραφούν στον εκεί εκλογικό κατάλογο.

Προϋποθέσεις και διαδικασία

Κάθε Γερμανός πολίτης δικαιούται να λάβει μέρος στις εκλογές εάν έχει ζήσει στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας για τουλάχιστον τρεις συνεχείς μήνες μετά τη συμπλήρωση της ηλικίας των 14 ετών και η παραμονή αυτή έλαβε χώρα εντός των τελευταίων 25 ετών. Στη Γερμανία είναι υποχρεωτική η δήλωση της διεύθυνσης κατοικίας κι έτσι η εξακρίβωση του χρόνου διαμονής στη χώρα είναι μια απλή διαδικασία. Αν δεν πληροί αυτήν την προϋπόθεση, τότε μπορεί να συμμετάσχει εάν έχει αποκτήσει προσωπική και άμεση εξοικείωση με την πολιτική κατάσταση στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και επηρεάζεται από αυτήν.

«Σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι γερμανικές διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό δεν αποτελούν οι ίδιες εκλογική αρχή και δεν τηρούν εκλογικούς καταλόγους», τονίζει o αναπληρωτής Γενικός Πρόξενος της Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη, Μαρκ Στρόμενγκερ. Συνεπώς, δεν στήνονται κάλπες σε πρεσβείες και προξενεία και η μόνη οδός είναι αυτή της επιστολικής ψήφου. «Η διαδικασία έχει καθιερωθεί για πολλές εκλογές και είναι σχετικά απλή. Το μόνο πρόβλημα είναι οι δυνητικά μεγάλοι χρόνοι ταχυδρομικής παράδοσης, οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν σε καθυστερήσεις. Ως εκ τούτου, το Γενικό Προξενείο Θεσσαλονίκης προτείνει την αποστολή των ψηφοδελτίων μέσω της υπηρεσιακής ταχυδρομικής του υπηρεσίας», αναφέρει. Από πολλούς ψηφοφόρους προτιμάται και ο ιδιωτικός τρόπος ταχείας αλληλογραφίας. Η προσέλευση των ψηφοφόρων σε αυτές τις ομοσπονδιακές εκλογές προβλέπεται να είναι σχετικά υψηλή. «Εδώ, σε τοπικό επίπεδο, έχουμε λάβει πολλές ερωτήσεις από Γερμανούς σχετικά με την εκλογική διαδικασία. Από αυτό συμπεραίνουμε ότι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος», τονίζει ο Γερμανός διπλωμάτης.

Μεγάλο το ενδιαφέρον για συμμετοχή στις εκλογές

Ο Ρούμπεν Όρτλιμπ ζει τα τελευταία 3,5 χρόνια στην Ελλάδα, μετά το πρόγραμμα Erasmus στη Θεσσαλονίκη. Έως τώρα είχε ψηφίσει με τον κλασικό τρόπο. «Έπρεπε να ψάξεις αρκετά για να βρεις όλες τις πληροφορίες για την εγγραφή στον εκλογικό κατάλογο. Αιτήθηκα ηλεκτρονικά την παραλαβή των ψηφοδελτίων, αλλά αυτό φάνηκε να μη λειτουργεί. Ευτυχώς, τελικά παρέλαβα τα ψηφοδέλτια και μπόρεσα να ψηφίσω επιστολικά. Κάθε ψήφος σε μια δημοκρατική παράταξη είναι σημαντική κι έτσι βρίσκω σημαντική τη συμμετοχή στις εκλογές. Ανησυχώ πολύ για το μέλλον στη Γερμανία». Για τον ίδιο, το διακύβευμα των εκλογών είναι το περιβάλλον και η κοινωνική πολιτική και όχι μόνο η μετανάστευση, όπως έχει επικρατήσει στην προεκλογική περίοδο.

H Aουγκουστίνα Σέφνερ-Βαρβαρέσσου προσπάθησε στο παρελθόν να ψηφίσει ως Γερμανίδα του εξωτερικού, αλλά δεν τα κατάφερε. Ζει τα τελευταία σαράντα χρόνια στην Ελλάδα και η έλλειψη μόνιμης κατοικίας στη Γερμανία τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια αποτελούσε εμπόδιο. «Διατύπωσα εγγράφως σε τέσσερις σελίδες τις εξηγήσεις μου για την προσωπική και άμεση εξοικείωση με την πολιτική κατάσταση και τους θεσμούς στη Γερμανία και το αίτημά μου έγινε δεκτό. Δεν χρειάστηκε για μένα κάποια επίσημη απόδειξη», εξηγεί. Περίμενε με αγωνία την αποστολή του εκλογικού υλικού από τη Βεστφαλία, για να συμμετάσχει σε αυτές τις εκλογές. «Κάθε ψήφος είναι σημαντική σε αυτή τη δεξιά στροφή που υπάρχει στη Γερμανία για τη δημοκρατία και την επίτευξη συμβιβασμών. Γεννήθηκα λίγο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και η αυξανόμενη ξενοφοβία είναι ανησυχητική», λέει χαρακτηριστικά

«Η αίτησή μου για εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους απορρίφθηκε λόγω έλλειψης μόνιμης κατοικίας, ενώ έκανα αίτηση για τη σύνδεσή μου με τους πολιτικούς θεσμούς στη Γερμανία», λέει απογοητευμένη η Ίνγκριντ Κρυστάλλη-Τσίρμαν από την ανατολική Γερμανία, που ανησυχεί για την πολιτική κατάσταση στην πατρίδα της και τη συμπάθεια που έλκει η Ακροδεξιά.

«Ήμουν ήδη εγγεγραμμένος στον εκλογικό κατάλογο και αιτήθηκα εύκολα για την επιστολική ψήφο. Νιώθω μια μικρή ανασφάλεια βέβαια πώς θα λειτουργήσει», λέει ο 19χρονος Μπρούνο Κούμπλερ. Πραγματοποιεί το εθελοντικό κοινωνικό του έτος στην Ευαγγελική Εκκλησία Γερμανόγλωσσων Θεσσαλονίκης και είναι η πρώτη του φορά που θα ψηφίσει στις ομοσπονδιακές εκλογές. «Η κοινωνική δικαιοσύνη, η περιβαλλοντική πολιτική αλλά και περισσότερος ανθρωπισμός είναι για μένα τα ζητούμενα αυτών των εκλογών. Το μεταναστευτικό είναι σημαντικό ζήτημα, αλλά δεν μπορεί μόνο αυτό να καθορίσει την επόμενη τετραετία», επισημαίνει.

Ανάγκη για μεταρρύθμιση των κανόνων του εκλέγειν

Περίπου 3,5 εκατομμύρια Γερμανοί με δικαίωμα ψήφου ζουν εκτός Γερμανίας. Η προσέλευση των Γερμανών ψηφοφόρων του εξωτερικού στις τελευταίες εκλογές ήταν κοντά στο 3%, ενώ η συνολική συμμετοχή στη Γερμανία άγγιξε το76,4%. Οι προθεσμίες για την επιστολική ψήφο είναι ιδιαίτερα σύντομες αυτή τη φορά λόγω της προκήρυξης πρόωρων ομοσπονδιακών εκλογών, στο οποίο οι Γερμανοί δεν είναι και πολύ συνηθισμένοι. Είναι ήδη σαφές ότι πολλές επιστολικές ψήφοι κινδυνεύουν να μην καταφθάσουν εγκαίρως στην κάλπη και γίνεται αγώνας δρόμου για να μπορέσουν τελικά να προσμετρηθούν. Μάλιστα, αρκετοί είναι υπό σκέψιν να προσφύγουν κατά του γερμανικού δημοσίου, επικαλούμενοι τρώση του δικαιώματός τους στην ψήφο. Η Γερμανική Πρεσβεία στο Λονδίνο προτείνει μάλιστα λύσεις «με ιδιωτική δημιουργικότητα επί τόπου», με ταξίδι στη Γερμανία μαζί με την επιστολική ψήφο και έγκαιρη υποβολή στις γερμανικές ταχυδρομικές υπηρεσίες…

«Οι ρυθμίσεις δεν είναι μόνο πολιτικά, αλλά και νομικά πολύ προβληματικές. Παραβιάζουν την αρχή της καθολικής ψηφοφορίας του άρθρου 38 του Γερμανικού Συντάγματος», επισημαίνει από την πλευρά του μιλώντας στην Deutsche Welle ο καθηγητής Δρ Όλιβερ Γιουνγκ, από το ίδρυμα «Σύνδεσμος με τους Γερμανούς του Εξωτερικού». Το ίδρυμα διεκδικεί δημοκρατική συμμετοχή παγκοσμίως με άρση των φραγμών στα δικαιώματα ψήφου για τους Γερμανούς που ζουν στο εξωτερικό. «Προτείνουμε μείωση των γραφειοκρατικών εμποδίων και βελτίωση των συνθηκών συμμετοχής, ψηφιοποίηση της διαδικασίας εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους, δημιουργία εκλογικών κέντρων στις γερμανικές πρεσβείες και κοντά στα γερμανικά σύνορα και εισαγωγή συστήματος ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για Γερμανούς που ζουν στο εξωτερικό.». Με την ψήφιση της νέας Μπoύντεσταγκ, ο κ. Γιουνγκ θα επαναφέρει το ζήτημα εξάλειψης αυτών των αντισυνταγματικών, όπως ο ίδιος υποστηρίζει, εμποδίων.

Έως τότε μεσολαβεί μία κρίσιμη εκλογική διαδικασία. Καλή ψήφο!

Ενώ οι ΗΠΑ φαίνεται να μπαίνουν σε ανοιχτή αντιπαράθεση με το Κίεβο και να καθιστούν σαφές πως η Ουκρανία δεν πρόκειται να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να εγγυηθούν την ασφάλεια της εμπόλεμης χώρας.

Η ιδέα της αποστολής ευρωπαϊκών στρατευμάτων στη χώρα προήλθε πρώτη φορά από τον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν πέρυσι. Η υλοποίηση αυτής της πρότασης μοιάζει τώρα πιθανότερη από ποτέ – προσφάτως το Ηνωμένο Βασίλειο δήλωσε πως προτίθεται και αυτό να στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία.

Ποιες χώρες θα μπορούσαν να στείλουν στρατεύματα;

Αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν αναφέρει εμμέσως πλην σαφώς πως απαραίτητη προϋπόθεση για κάτι τέτοιο είναι μία ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας – και οι ειδικοί συμφωνούν.

«Δεν μπορεί να αναπτυχθεί στην Ουκρανία μία στρατιωτική δύναμη χωρίς μία βιώσιμη συμφωνία», επισημαίνει στην DW ο ιστορικός Λόρενς Φρίντμαν. «Και δεν θα πρέπει επίσης να γίνεται λόγος για μία ειρηνευτική δύναμη, η οποία θα είναι ουδέτερη. Θα πρόκειται για μία αποτρεπτική δύναμη, μία εγγυήτρια δύναμη, η οποία θα δρα αποτρεπτικά προς τη Ρωσία» ή θα αναλάβει δράση σε περίπτωση που η τελευταία παραβιάσει τη συμφωνία.

Η Γαλλία και η Βρετανία στηρίζουν τη συγκεκριμένη ιδέα, ενώ και η Σουηδία έχει εκφράσει την πρόθεσή της να στείλει επίσης στρατεύματα, όταν θα έχει εδραιωθεί η ειρήνη.

Οι ειδικοί εκτιμούν πως θα μπορούσε να δημιουργηθεί μία συμμαχία ευρωπαϊκών κρατών για την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία, ωστόσο αυτό θα συμβεί εκτός του ΝΑΤΟ.

Παρ' όλα αυτά ορισμένες από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν έχουν ακόμη λάβει κάποια συγκεκριμένη απόφαση. Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς δεν έχει πάρει σαφή θέση ενόψει και των ομοσπονδιακών εκλογών – αν και οι Χριστιανοδημοκράτες δείχνουν ανοιχτοί στη συγκεκριμένη ιδέα.

Η Πολωνία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους υποστηρικτές της Ουκρανίας ως τώρα, όμως δηλώνει πως δεν θα στείλει πολωνικά στρατεύματα. «Δεν σκοπεύουμε να στείλουμε Πολωνούς στρατιώτες στην ουκρανική επικράτεια», δήλωσε ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ. «Ωστόσο θα παρέχουμε υλικοτεχνική και πολιτική στήριξη στα κράτη που πιθανώς θα θελήσουν να παρέχουν τέτοιες εγγυήσεις στο μέλλον».

Πόσα στρατεύματα χρειάζονται;

Ένα βασικό ερώτημα που προκύπτει πάντως πέρα από την πολιτική βούληση των ευρωπαϊκών κρατών είναι κατά πόσο οι σύμμαχοι θα μπορέσουν να στείλουν αρκετούς στρατιώτες για τη φύλαξη των ουκρανικών συνόρων. Ο Άντερς Φογκ Ράσμουσεν, άλλοτε Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, δήλωσε στο BBC πως η Ευρώπη θα πρέπει να συγκεντρώσει 50.000 έως 100.000 στρατιώτες.

Παρ' όλα αυτά ως τώρα καμία χώρα απ' όσες φαίνεται να προτίθενται να συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία δεν έχει δώσει στοιχεία σχετικά με το πόσα στρατεύματα σκοπεύει να στείλει.

Σύμφωνα με τον Φρίντμαν το Ηνωμένο Βασίλειο διατίθεται να στείλει έως και 10.000 στρατιώτες το μέγιστο. Ο ειδικός επισημαίνει ακόμη πως «για κάθε στρατιώτη χρειάζεται ένας που θα περνάει από εκπαίδευση, ενώ ο άλλος θα βρίσκεται σε αποθεραπεία. Επομένως, υπολογίζω πως σε γενικές γραμμές θα χρειαστούν τουλάχιστον 100.000 στρατιώτες». Και ο αριθμός των στρατευμάτων πρέπει να είναι αρκετά μεγάλος, «ώστε η Ρωσία να τους πάρει στα σοβαρά».

Η συγκέντρωση δεκάδων χιλιάδων στρατιωτών και η αποστολή αυτών σε μία εμπόλεμη ζώνη είναι ένα αμφιλεγόμενο πολιτικό εγχείρημα. «Τα στρατεύματα εδάφους θα βρεθούν υπό απειλή. Και έτσι τα κράτη που θα τα έχουν αναπτύξει θα βρίσκονται και αυτά υπό απειλή, ιδίως στα πλαίσια υβριδικών επιθέσεων ή ακόμη και στοχευμένων δολοφονιών», τονίζει στην DW ο Ράφαελ Λος, ειδικός σε θέματα ασφαλείας και συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR). «Ο Πούτιν θα θελήσει να θέσει υπό δοκιμασία τη συμφωνία».

Επιπλέον, τα κράτη της ΕΕ δεν έχουν αρκετό ανθρώπινο δυναμικό για να αντεπεξέλθουν στα σχέδια του ιδίου του ΝΑΤΟ σχετικά με την άμυνα των κρατών-μελών σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης. Η Γερμανία για παράδειγμα αμφιταλαντεύεται για το εάν θα πρέπει να επαναφέρει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία.

«Ως το καλοκαίρι το ΝΑΤΟ θα στείλει ορισμένους στόχους στις κυβερνήσεις. Το Spiegel ανέφερε τον Ιούνιο πως η Γερμανία θα πρέπει πιθανώς να έχει "272.000 στρατιώτες για την υλοποίηση των σχεδίων της Συμμαχίας”», προσθέτει ο Λος. «Το παρόν μέγεθος της Μπούντεσβερ είναι 181.000 στρατιώτες και ο στόχος που είχε τεθεί πριν το 2022 ήταν να φτάσει τους 203.000 ως το 2031».

Απαραίτητη προϋπόθεση η συμβολή των ΗΠΑ

Οι ειδικοί εκτιμούν πως οι Ευρωπαίοι δεν χρειάζoνται τόσο την αποδοχή του ΟΗΕ για την ανάπτυξη μίας τέτοιας δύναμης, όσο τις ΗΠΑ, οι οποίες είναι απαραίτητο έστω και εμμέσως να στηρίξουν την ιδέα για μία αποτρεπτική στρατιωτική δύναμη – και μόνο τότε αξίζει το ρίσκο αυτό το σχέδιο. Tην περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθδήλωσε πως το ΝΑΤΟ δεν θα συμμετάσχει στην ανάπτυξη μίας τέτοιας στρατιωτικής δύναμης, αφήνοντας ωστόσο τα περιθώρια στους Ευρωπαίους να ενεργήσουν αυτόνομα.

Τόσο ο Φρίντμαν όσο και ο Λος θεωρούν πως ενδέχεται να υπάρχει μία πιθανότητα έμμεσης υποστήριξης του σχεδίου από τις ΗΠΑ, οι οποίες θα μπορούσαν για παράδειγμα να παρέχουν απαραίτητη για τις ευρωπαϊκές δυνάμεις υλικοτεχνική υποστήριξη και βοήθεια από αέρος. Ο Κιθ Κέλογκ, απεσταλμένος του Τραμπ για την Ουκρανία, ζήτησε από τους Ευρωπαίους να δώσουν συγκεκριμένο αριθμό στρατευμάτων που θα αναπτύξουν στα πλαίσια της ειρηνευτικής επιχείρησης.

Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι θεωρούν επίσης πως η συμμετοχή των ΗΠΑ στο εγχείρημα είναι κομβικής σημασίας. «Πρόσφατη δημοσκόπηση στη Γερμανία έδειξε πως το 59% των ερωτηθέντων στηρίζει την ανάπτυξη γερμανικών στρατευμάτων σε ευρωπαϊκή αποστολή για την τήρηση της εκεχειρίας μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας», με απαραίτητη προϋπόθεση όμως τη στήριξη και των ΗΠΑ, όπως επισημαίνει το Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφαλείας (SWP). «Σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά κράτη απορρίπτουν την εκτέλεση μίας τέτοιας επιχείρησης χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ, επειδή θεωρούν πως το ρίσκο θα είναι πολύ μεγάλο. […] Το να αναλάβουν τον ηγετικό ρόλο η Βρετανία και η Γαλλία δεν αρκεί για τους περισσότερους Ευρωπαίους».

Συμμετοχή και τουρκικών στρατευμάτων;

Τα ευρωπαϊκά κράτη θα πρέπει πάντως να πείσουν και τη Ρωσία να δεχτεί την ανάπτυξη μίας τέτοιας δύναμης στo πλαίσιo της γενικής ειρηνευτικής συμφωνίας. Αυτός είναι και ο λόγος που εξετάζεται το ενδεχόμενο να συμπεριληφθούν και τουρκικά στρατεύματα στην ειρηνευτική δύναμη, καθώς η Τουρκία έχει διατελέσει εξισορροπητικό ρόλο καθ' όλη τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και διατηρεί φιλική στάση προς τους Ρώσους παρ' ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ.

Σύμφωνα με τον Φρίντμαν «η Τουρκία είναι κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ και είναι σε θέση να παρέχει τον απαραίτητο αριθμό στρατευμάτων. Και αυτό είναι κάτι που θα μπορούσε να ανεχτεί και η Ρωσία».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Ανταπόκριση από την Ιερουσαλήμ

Σε ιδιαίτερα φορτισμένο, πένθιμο κλίμα, η ισραηλινή κοινή γνώμη παρακολούθησε λεπτό προς λεπτό σε απευθείας τηλεοπτική σύνδεση την διαδικασία παράδοσης των σορών της Σίρι Μπίμπας και των δύο της παιδιών, του Αριέλ και του Κφιρ, που μαζί με τον ηλικιωμένο Οντέντ Λίφσιτς απήχθησαν από την Χαμάς το πρωί της 7ης Οκτωβρίου 2023. Η παλαιστινιακή οργάνωση επέλεξε να διοργανώσει ακόμα μία φορά δημόσια τελετή, κατά την οποία στελέχη της με καλυμμένα πρόσωπα τοποθέτησαν τα τέσσερα φέρετρα των νεκρών ομήρων.

Η σκηνή πλαισιώθηκε από γιγαντοαφίσα, στην οποια η Χαμάς καθιστούσε υπεύθυνο για τον θάνατό τους τον Νετανιάχου και τους ισραηλινούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Οι απεσταλμένοι του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού κλήθηκαν στη σκηνή να υπογράψουν τα έγγραφα παράδοσης-παραλαβής των φερέτρων, προτού μεταφερθούν στην νεκρή ζώνη της μεθορίου με το Ισραήλ, όπου τους ανέμενε άγημα του ισραηλινού στρατού.

Ακολούθησε μία σύντομη θρησκευτική τελετή, μακριά από τις κάμερες, κατά την οποία τα φέρετρα καλύφθηκαν με ισραηλινές σημαίες. Στη συνέχεια, και παρά τον άστατο καιρό, δεκάδες πολίτες είχαν παραταχθεί κατά μήκος της εθνικής οδού, ενώ η πομπή των αστυνομικών οχημάτων συνόδευε τα φέρετρα με προορισμό τα εργαστήρια της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας στο κεντρικό Ισραήλ.

Εν αναμονή των ιατροδικαστικών εκθέσεων

Για πρώτη φορά στα τοπικά χρονικά, η Ιατροδικαστική Υπηρεσία επιτάχθηκε από τον στρατό και τα εργαστήριά της έχουν χαρακτηριστεί «κλειστή στρατιωτική περιοχή«. Εκεί πρόκειται να πιστοποιηθεί με εξέταση DNA όχι μόνο η ταυτότητα των νεκρών ομήρων, αλλά κυρίως ο χρόνος και ο τρόπος που οι τέσσερεις όμηροι έχασαν τη ζωή τους. Το αποτέλεσμα των ιατροδικαστικών εξετάσεων αναμένεται να ανακοινωθεί το νωρίτερο εντός 48 ωρών από σήμερα. Ωστόσο, όπως αναφέρεται από κυβερνητικούς κύκλους, ο χρόνος της δημοσιοποίησης των πορισμάτων θα εξαρτηθεί από την κατάσταση που βρίσκονται οι τέσσερεις σοροί και από τον βαθμό δυσκολίας να διασταυρωθούν με την βάση δεδομένων των δειγμάτων DNA, που συνελέγησαν από τις ισραηλινές ανακριτικές αρχές.

Μπήκαν στη Γάζα οι μπουλντόζες

Την ίδια στιγμή, και ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η διαδικασία παράδοσης και παραλαβής των τεσσάρων σορών, στο βόρειο τμήμα της Γάζας αιγυπτιακά εκσκαπτικά μηχανήματα άρχισαν να απομακρύνουν ό,τι έχει απομείνει από τα βομβαρδισμένα κτήρια, κατ’ εφαρμογή των όρων της συμφωνίας εκεχειρίας.

Αναμφίβολα, η σημερινή μέρα θα παραμείνει χαραγμένη στη συλλογική μνήμη των Ισραηλινών. Πέραν αυτού όμως, τα συμπεράσματα της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας, που θα διαφωτίζουν με ποιον ακριβώς τρόπο έχασαν τη ζωή τους οι τέσσερεις όμηροι, αναμένεται να επηρεάσουν όχι μόνο την, ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη, τοπική κοινή γνώμη, αλλά και τις πολιτικές αποφάσεις που θα κληθεί να λάβει η κυβέρνηση Νετανιάχου ως προς την πορεία των διαπραγματεύσεων από τώρα και στο εξής, ενόψει της εφαρμογής του κρίσιμου, δεύτερου σταδίου της συμφωνίας εκεχειρίας.

Μια διάγνωση καρκίνου δεν ισοδυναμεί πλέον με «θανατική καταδίκη». Χάρη στη σύγχρονη ιατρική, πολλές μορφές καρκίνου μπορούν να αντιμετωπιστούν με επιτυχία – φυσικά, όσο νωρίτερα εντοπιστεί η ασθένεια, τόσο καλύτερες είναι και οι πιθανότητες επιβίωσης.

Ωστόσο, η ίδια η θεραπεία του καρκίνου μπορεί να είναι συνάμα και πολύ επώδυνη. Συχνά, υποφέρει ολόκληρο ολόκληρο το σώμα από εκείνη ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ασθενείς αναγκάζονται ακόμη και να διακόψουν τη θεραπεία λόγω των σοβαρών παρενεργειών.

Μια μελέτη, που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο στο επιστημονικό περιοδικό Cancer Cell, φέρνει τώρα νέες ελπίδες. Ερευνητές από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Φράιμπουργκ διαπίστωσαν ότι η ακτινοβολία UV σε ανοσοκύτταρα μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ανοχή των ασθενών στην ανοσοθεραπεία. Οι παρενέργειες μειώνονται αισθητά χωρίς να επηρεάζεται η αντικαρκινική άμυνα του οργανισμού.

Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της θεραπείας με ακτινοβολία UV;

Στη μελέτη συμμετείχαν 14 ασθενείς από τα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία των γερμανικών πολεων Φράιμπουργκ, Έσσεν και Ρέγκενσμπουργκ, οι οποίοι είχαν διαγνωστεί με διάφορες μορφές καρκίνου, όπως μελάνωμα, καρκίνο του πνεύμονα και καρκίνο του θυρεοειδούς.

Κατά τη διάρκεια της ανοσοθεραπείας τους, οι ασθενείς εμφάνισαν κολίτιδα (φλεγμονώδη νόσο του εντέρου), ηπατίτιδα (φλεγμονή του ήπατος) και δερματίτιδα (φλεγμονώδεις αντιδράσεις του δέρματος) ή και συνδυασμό αυτών των παθήσεων. Μετά τη θεραπεία με UV-ακτινοβολία, όλοι οι ασθενείς που έπασχαν από κολίτιδα θεραπεύτηκαν πλήρως, ενώ το 92% των συμμετεχόντων έκανε λόγο για σημαντική μείωση των συμπτωμάτων.

Παρόλο που ο αριθμός των συμμετεχόντων στη μελέτη ήταν μικρός, η υψηλή ανταπόκριση στη θεραπεία και η σχεδόν πλήρης απουσία παρενεργειών ήταν εντυπωσιακές, σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Τσάιζερ, από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Φράιμπουργκ.

Παρόλα αυτά, πριν η μέθοδος εφαρμοστεί σε περισσότερους ασθενείς, απαιτούνται περαιτέρω μελέτες. Τα επόμενα βήματα έχουν ήδη προγραμματιστεί: Στο Φράιμπουργκ θα διεξαχθεί μια νέα κλινική μελέτη με περισσότερους συμμετέχοντες. Και η επιστημονική ομάδα πίσω από την έρευνα είναι αισιόδοξη για τις προοπτικές της. «Η θεραπεία είναι πιθανό να γίνει πιο ασφαλής, καθώς οι παρενέργειες θα μπορούν να ελεγχθούν καλύτερα», δήλωσε ο Τσάιζερ.

Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται ήδη σε άλλους ιατρικούς τομείς: Η ακτινοβολία UV έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη θεραπεία ασθενών που έχουν κάνει μεταμόσχευση, καταστέλλοντας οξείς και χρόνιες αντιδράσεις απόρριψης μοσχευμάτων.

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου

Ο Γιώργος Μασούρας είναι από τους Έλληνες ποδοσφαιριστές που δεν χρειάζονται πολλές συστάσεις. Αντιθέτως, είχε συγκεντρώσει πάνω του πολλά βλέμματα αρκετά πριν μεταγραφεί στον Ολυμπιακό και γίνει βασικό στέλεχος της Εθνικής Ελλάδος, όπως και προτού σκοράρει δύο τέρματα κόντρα στην Ντόρτμουντ – και γίνει έτσι σύνθημα στα χείλη των οπαδών της Μπόχουμ και πρώτο θέμα στον γερμανικό αθλητικό Τύπο.

Δεν είναι όμως αυτά που κάνουν ξεχωριστό τον Γιώργο Μασούρα. Αλλά η ιστορία της ζωής του, που κατάφερε από παιδί της επαρχίας να γράψει ιστορία στην Ελλάδα και όχι μόνο - ένα παραμύθι που λατρεύει κάθε φίλαθλος και που λίγοι έχουν την τύχη να ζήσουν.

Από την Κεχρινιά Αιτωλοακαρνανίας στα «σαλόνια» της Super League

Ο Μασούρας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κεχρινιά Αιτωλοακαρνανίας, όπου και έκανε τα πρώτα του ποδοσφαιρικά βήματα στην τοπική Ομόνοια. Γόνος κτηνοτρόφων και γεωργών ο Μασούρας πήγαινε σχολείο, έπαιζε ποδόσφαιρο και ταυτόχρονα βοηθούσε τους δικούς του στις δουλειές στα χωράφια, προκειμένου να μπορεί η οικογένεια να βγάζει τα προς το ζην για τον ίδιο και τις τρεις αδερφές του.

Στα 16 του έφυγε για την Αθήνα και, μόλις τελείωσε το σχολείο, ξεκίνησε να σπουδάζει στο Παιδαγωγικό. Παράλληλα εντάχθηκε και στις ακαδημίες του Απόλλωνα Σμύρνης. Ανεπίσημα βέβαια, χωρίς δελτίο, μιας και δίσταζε να πει στους γονείς του, που ήθελαν να εστιάσει στις σπουδές του, ότι συνεχίζει να παίζει καθημερινά ποδόσφαιρο.

Το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον όμως: οι ικανότητες του νεαρού ποδοσφαιριστή εντυπωσίασαν τους ανθρώπους του Ηλυσιακού, οι οποίοι αποφάσισαν να αποκτήσουν τον 18χρονο τότε εξτρέμ και εν τέλει δικαιώθηκαν απολύτως, μιας και με τον Μασούρα στη βασική εντεκάδα η ομάδα εξασφάλισε την άνοδο στη Γ’ Εθνική.

Το 2014 κάνει ένα ακόμη άλμα, υπογράφοντας στον Πανιώνιο: σε 4,5 χρόνια καταγράφει 150 συμμετοχές με 29 γκολ και το 2018 κερδίζει επάξια την πρώτη του κλήση στην Εθνική Ελλάδος – και έκτοτε αποτελεί βασικό της στέλεχος. Και κάπως έτσι ο Μασούρας, ένα παιδί από την επαρχία που μετακόμισε στην πρωτεύουσα για να πάρει τη ζωή στα χέρια του, βρίσκεται, προτού καλά-καλά ενηλικιωθεί, στα «σαλόνια» της Α’ Εθνικής.

Η μεταγραφή στον Ολυμπιακό και η εκπλήρωση ενός (ακόμη) ονείρου

Η τακτική του προσήλωση, το πάθος και η αθλητικότητά του πείθουν τον Ολυμπιακό να κινηθεί για τη μεταγραφή του. Με αυτόν τον τρόπο ο Μασούρας, ο οποίος υποστήριζε τους Ερυθρόλευκους από παιδί, εκπληρώσει ένα ακόμη όνειρό του.

Στον Πειραιά γράφει πραγματικά ιστορία: από το 2019 έως το 2025 συμπληρώνει 279 συμμετοχές (9ος στην ιστορία του συλλόγου) σκοράροντας 57 φορές και μοιράζοντας 32 ασίστ. Μέσα σε αυτό το διάστημα αναδεικνύεται σε δύο σεζόν ο καλύτερος Έλληνας παίκτης της Super League, κατακτά 3 πρωταθλήματα και 1 κύπελλο και συμβάλλει τα μέγιστα σε δύο από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές επιτυχίες της ομάδας: την ιστορική πρόκριση κόντρα στην Άρσεναλ το 2019/20 και φυσικά στην κατάκτηση του Conference League το 2024.

Το Μπόχουμ χορεύει συρτάκι

Πριν από λίγες ημέρες Ολυμπιακός και Μπόχουμ έδωσαν τα χέρια για τον δανεισμό του Μασούρα. Και μέσα σε λίγα μόνο 24ωρα ο Έλληνας διεθνής κατάφερε ήδη να καταλάβει μία ξεχωριστή θέση στις καρδιές των «μπλε».

Στη δεύτερη συμμετοχή του με τη φανέλα της Μπόχουμ στην Μπουντεσλίγκα ο Μασούρας σκόραρε δύο τέρματα σε διάστημα δύο λεπτών κόντρα στην Μπορούσια Ντόρτμουντ, στο μίνι-ντέρμπι της Κοιλάδας του Ρουρ: το πρώτο σπρώχνοντας τη μπάλα στα δίχτυα, έπειτα από σουτ του Φίλιπ Χόφμαν και το δεύτερο κλέβοντας με πανέξυπνο τρόπο την μπάλα από την άμυνα της Ντόρτμουντ και «εκτελώντας» τον αντίπαλο τερματοφύλακα. Τι ήταν όμως το πιο σημαντικό για τον Μασούρα; Να ζητήσει «χίλιες φορές συγγνώμη» από τον Χόφμαν επειδή του «έκλεψε» το γκολ, όπως εκμυστηρεύτηκε ο συμπαίκτης του σε συνέντευξη μετά τον αγώνα.

Με τη μαγική του εμφάνιση ο Μασούρας μπόρεσε να εξασφαλίσει στην Μπόχουμ την πρώτη της νίκη εδώ και έναν μήνα και να την «ξεκολλήσει» από τις θέσεις που οδηγούν στον απευθείας υποβιβασμό για πρώτη φορά μετά τον Σεπτέμβριο!

Με τη λήξη του αγώνα ολόκληρο το γήπεδο τον αποθέωσε: τα ηχεία του Φονόβια Ρούρσταντιον άρχισαν να παίζουν τον «Χορό του Ζορμπά» και παίκτες και κόσμος έστησαν κυριολεκτικά πάρτι προς τιμή του.

Αυτή βέβαια ήταν η δεύτερη φορά που ακούστηκε το συγκεκριμένο τραγούδι στο γήπεδο της Μπόχουμ – η πρώτη ήταν πριν από 18 χρόνια, όταν οι «μπλε» είχαν χορέψει για χάρη του Φάνη Γκέκα: τότε ο μεγάλος Έλληνας γκολτζής είχε σκοράρει επίσης δύο τέρματα, κόντρα και πάλι στην Μπορούσια Ντόρτμουντ.

Ένα παράδειγμα προς μίμηση

Σε μία εποχή που ο ρομαντισμός των φιλάθλων δοκιμάζεται, που πολλά στον χώρο κινούνται με αποκλειστικό γνώμονα το χρήμα και που η κοινωνική όψη των ποδοσφαιρικών ειδήσεων αφορά συνήθως δυσάρεστα γεγονότα, ιστορίες όπως αυτή του Γιώργου Μασούρα αποτελούν πηγή έμπνευσης. Για το πώς ένας άνθρωπος μπορεί με υπομονή, επιμονή και δουλειά να εκπληρώσει τα όνειρά του, για το πώς το ποδόσφαιρο και ο αθλητισμός μπορούν όχι απλώς να αποτελέσουν διέξοδο, αλλά και να ομορφύνουν τις ζωές μας.

Διότι ο Μασούρας μπορεί να μην είναι ο καλύτερος Έλληνας ποδοσφαιριστής στην ιστορία ή να μην καταρρίπτει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο – όμως όπου παίζει, λατρεύεται για το ήθος, την εργατικότητα και το πάθος του αποτελώντας παράδειγμα προς μίμηση. Και αυτό μετράει περισσότερο από κάθε γκολ και κάθε ακριβοπληρωμένο συμβόλαιο.

Ενόψει των εκλογών της 23ης Φεβρουαρίου, οι θέσεις εργασίας, τα εισοδήματα και η στασιμότητα της γερμανικής οικονομίας βρίσκονται στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας. Και για τα προβλήματα αυτά πολλοί κατηγορούν τα μέτρα για την προστασία του κλίματος.

Ο Φρίντριχ Μερτς, επικεφαλής της CDU και φαβορί για την καγκελαρία, έχει δηλώσει πως θα περιορίσει τη λειτουργία σταθμών παραγωγής ενέργειας από άνθρακα και φυσικού αερίου μόνο στον βαθμό που αυτό δεν θα έχει επιπτώσεις για τη γερμανική βιομηχανία. Ακόμα και κόμματα που εστιάζουν περισσότερο στην κλιματική κρίση δεν υπερτονίζουν τις περιβαλλοντικές τους θέσεις τόσο, όσο στις εκλογές του 2021.

Όλα αυτά αποτελούν λόγο ανησυχίας για αρκετούς ειδικούς, οι οποίοι φοβούνται πως η οικονομία τίθεται σε προτεραιότητα σε βάρος του κλίματος – και αυτό παρότι σύμφωνα με έρευνα της γερμανικής Climate Alliance το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού θα ήθελε να ληφθούν περισσότερα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Η γερμανική οικονομία, η μεγαλύτερη στην Ευρώπη, παρουσίασε ύφεση για δύο συναπτά έτη για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες.

Η Γερμανία, η οποία βασίζεται πολύ στις εξαγωγές, επηρεάστηκε σημαντικά από τις υψηλές τιμές στην ενέργεια, την περιορισμένη εγχώρια ζήτηση, αλλά και το αδύναμο παγκόσμιο εμπόριο, ενώ η αυτοκινητοβιομηχανία προχώρησε σε μαζικές απολύσεις και κατέγραψε μείωση στις πωλήσεις και τα κέρδη.

Κατά τον Γκούναρ Λούντερερ, ειδικό στην ενεργειακή μετάβαση από το Ινστιτούτο Ερευνών για τις Επιπτώσεις στο Κλίμα του Πότσνταμ, τα προβλήματα στην οικονομία δεν οφείλονται στις μεταρρυθμίσεις για το κλίμα: «Τα προβλήματα της γερμανικής οικονομίας είναι διαρθρωτικά και έχουν βαθύτερα αίτια».

Σύμφωνα με τον ειδικό, ένα βασικό ζήτημα είναι η εξάρτηση της χώρας από το ρωσικό αέριο – και ως εκ τούτου η απεξάρτηση μετά την εισβολή στην Ουκρανία αποδείχθηκε κοστοβόρα. Ταυτοχρόνως, οι υψηλές τιμές στην ενέργεια επηρέασαν την οικονομία μέσω της αύξησης τόσο του κόστους της παραγωγής – ιδίως για τις βιομηχανίες που χρειάζονται μεγάλες ποσότητες ενέργειας – όσο και των τιμών για τους καταναλωτές.

Το γερμανικό οικονομικό μοντέλο αποδείχθηκε επίσης ευάλωτο στον διεθνή ανταγωνισμό και την επέκταση της Κίνας σε νέες αγορές, όπως για παράδειγμα στον κλάδο της ηλεκτροκίνησης, προσθέτει ο Λούντερερ. «Οι επιχειρήσεις της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας δεν έδρασαν αρκετά γρήγορα και καθυστέρησαν πολύ να λάβουν τα μέτρα τους για αυτήν τη νέα τάση. Και αυτό ακριβώς πληρώνουμε τώρα».

Η Γερμανία μπορεί να ηγηθεί στις πράσινες τεχνολογίες

«Ο ισχυρισμός πως τα μέτρα για την προστασία του κλίματος στη Γερμανία είχαν αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία είναι αναληθής», συμφωνεί η Κλαούντια Κέμφερτ, οικονομολόγος και ειδικός σε θέματα ενέργειας από το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών (DIW). Η ειδικός εκτιμά μάλιστα πως τα έξυπνα μέτρα για το κλίμα μπορούν να δημιουργήσουν τεράστιο οικονομικό πλεονέκτημα, γεγονός που συχνά παραβλέπεται.

Η εστίαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ηλεκτροκίνηση και την ενεργειακή αποδοτικότητα απαιτεί επενδύσεις που δημιουργούν «αξία και θέσεις εργασίας», εξηγεί η Κέμφερτ, προσθέτοντας πως οι θέσεις εργασίας στον τομέα της ανανεώσιμης ενέργειας αυξήθηκαν κατά 15% στο διάστημα 2021-2022.

«Εάν η Γερμανία εστιάσει στην οικονομία σε βάρος του κλίματος, υπάρχει ο κίνδυνος να χαθούν θέσεις εργασίας, η χώρα να χάσει μέρος των ανταγωνιστικών της δυνατοτήτων και να αυξηθεί το κόστος για τα ορυκτά καύσιμα», επισημαίνει η Κέμφερτ.

Δεδομένης της ισχύος της Γερμανίας στις κατασκευές, τα μηχανήματα και την αυτοκινητοβιομηχανία, υπάρχουν ακόμη πολλές ευκαιρίες ώστε η χώρα να μπορέσει να ηγηθεί στις πράσινες τεχνολογίες – όπως στην αιολική ενέργεια και την ηλεκτροκίνηση.

Επιπλέον, πολλοί ειδικοί δηλώνουν πως η παρουσία των ανανεώσιμων πηγών στο ενεργειακό μείγμα έχει ως αποτέλεσμα να μην αυξηθεί δραματικά το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας.

Όπως τονίζει ο Νίκλας Χένε, επιστήμονας και ιδρυτής του γερμανικού μη κερδοσκοπικού ερευνητικού Ινστιτούτου NewClimate, η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνεται σε αναλογία με την ακριβότερη πηγή ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα – και αυτή αποτελούν συνήθως οι μονάδες φυσικού αερίου, ενώ οι ανανεώσιμες πηγές έχουν διαρκώς χαμηλότερο κόστος παγκοσμίως. «Επομένως, οι τιμές στην ηλεκτρική ενέργεια αυξάνονται περισσότερο εξαιτίας της εξάρτησής μας από τα ορυκτά καύσιμα, παρά από την επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας».

Η αβεβαιότητα και η αδράνεια κοστίζουν

Πολλά κόμματα έχουν δηλώσει πως θα αντιστρέψουν την αμφιλεγόμενη νομοθεσία για τον περιορισμό της χρήσης συστημάτων θέρμανσης με ορυκτά καύσιμα, η οποία τέθηκε σε ισχύ κατά τις αρχές του περασμένου έτους, καθώς και ότι θα αμφισβητήσουν την απόφαση της ΕΕ για απαγόρευση κυκλοφορίας νέων αυτοκινήτων με συμβατικούς κινητήρες από το 2035.

Αυτή η πολιτική αβεβαιότητα προκαλεί ανασφάλεια στον σχεδιασμό των επιχειρήσεων, παρατηρεί η Στέφανι Λάνγκκαμπ της Climate Alliance, η οποία επισημαίνει ακόμα πως «εάν δεν επενδύσουμε ήδη σήμερα στη δράση για το κλίμα, τότε θα υπάρξουν πραγματικά τεράστιες επιπτώσεις, τόσο για την οικονομία όσο και για το κόστος της κλιματικής αλλαγής».

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, οι οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής παγκοσμίως εκτιμάται πως ανέρχονται σε επίπεδα έξι φορές υψηλότερα σε σύγκριση με τα χρήματα που πρέπει να επενδυθούν σε μέτρα για τη μείωση των ρύπων και της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Στη Γερμανία, τα ακραία καιρικά φαινόμενα υπολογίζεται πως έχουν προκαλέσει υλικές ζημιές ύψους 7 δισεκατομμυρίων ευρώ – και αυτό μόνο για το 2024.

Ο πλανήτης στρέφεται προς μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία, μία διαδικασία στην οποία έχουν ήδη γίνει σημαντικά βήματα. «Μπορεί κάποιες χώρες ή κάποιες βιομηχανίες να κινούνται με διαφορετική ταχύτητα από άλλες, ωστόσο αυτό είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο δεν πρόκειται να σταματήσει. Αυτός είναι και ο λόγος που αν δεν επενδύσει κάποιος τώρα στη δράση για το κλίμα, αργότερα θα δυσκολευτεί να ακολουθήσει τους ανταγωνιστές του», τονίζει η Λάνγκκαμπ.

«Η μοναδική επιλογή της γερμανικής οικονομίας είναι να λάβει από νωρίς μέτρα για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της πράσινης μετάβασης», συμφωνεί ο Λούντερερ. «Δεν υπάρχει πλέον επιστροφή. Και ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη γερμανική οικονομία είναι το να προσπαθήσει να καθυστερήσει τη μετάβαση ή να βασιστεί πολύ στα παλαιότερα επιχειρηματικά μοντέλα, που πλέον δεν είναι βιώσιμα».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Πάντα είναι καλό να στοχαζόμαστε τη γλώσσα, όργανο προσωπικής έκφρασης και εργαλείο κατανόησης του κόσμου. Σήμερα μας καλούν να στοχαστούμε την ελληνική γλώσσα ανά τους αιώνες. Ας το πράξουν, και το πράττουν ούτως ή άλλως, οι γραμματικοί και οι γλωσσολόγοι. Εμείς θα ήταν φρονιμότερο να στοχαστούμε τα ελληνικά που μιλάμε και γράφουμε σήμερα, να δούμε τι πλούτος τους απέμεινε από τόσους και τόσους αιώνες χρήσης και καλλιέργειας που ευφροσύνως επικαλούμαστε. Και η μικρή ακόμη αυτή μετατόπιση του κέντρου βάρους προκαλεί αμηχανία, μας βγάζει από την ατραπό της εύκολης μνείας παλιών επιτευγμάτων και μας μεταφέρει στο κακοτράχαλο σοκάκι των σημερινών ελληνικών.

Αυτό που κυριαρχεί στην αγορά, στην τηλεόραση, στην πολιτική κονίστρα είναι ένα φτωχό και αφυδατωμένο, εν πολλοίς μεταπρατικό ιδίωμα. Στους κόλπους του ευδοκιμούν όλα τα άνθη του κακού. Όπως ας πούμε η μεταβατική χρήση του επικοινωνώ αντί του γνωστοποιώ ή η μεταβατική χρήση του διαρρέω αντί του διοχετεύω. Και έρχονται οι κόλακες πάσης ακηδίας και μας λένε ότι έτσι προχωρά η γλώσσα και εξελίσσεται, με πλημμελήματα. Ναι η προφορική γλώσσα εξελίσσεται με μικρές απιστίες και παρασπονδίες που όταν γίνουν κοινό αγαθό υιοθετούνται και από τη γραπτή γλώσσα . Όταν η πωλήτρια για παράδειγμα μου λέει εκείνο το αφοπλιστικό «Ωραίο παπουτσάκι, αυτό που βλέπετε, και ενημερωμένο» χαμογελώ και το αγοράζω, και μου αρέσει και συνάδει με τη μόδα. Όταν ο πολιτικός αγορητής όμως καταγγέλλει αυτούς που «δεν επικοινώνησαν εγκαίρως τις αποφάσεις» καταλαβαίνω ότι το γλωσσικό του αισθητήριο έχει ατροφήσει και διοχετεύει στον δημόσιο χώρο αρπακολατζίδικους αγγλισμούς.

Πάντα η γλώσσα προχωρά τριβόμενη ανάμεσα σε δυο πόλους, τη γραπτή παράδοση και την αυθόρμητη ομιλία. Το πρόβλημά μας έγκειται στο ότι δεν γνωρίζουμε πια, δεν μαθαίνουμε καν με επάρκεια ποια είναι η γραπτή παράδοση που μνημονεύουμε τώρα, ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας. Και προφανώς δεν έχουν έρθει σε επαφή μαζί της στα σχολεία και τα πανεπιστήμια ούτε οι αμέτρητοι πλέον ανορθόγραφοι και ασύντακτοι απόφοιτοι και πτυχιούχοι. Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη για τη διόγκωση αυτού του εύκολα χειραγωγήσιμου πνευματικού προλεταριάτου με δίπλωμα, στον βαθμό που η γλώσσα σημαίνει και ελευθερία;

Ως εδώ όμως για σήμερα οι κλαυθμοί και τα παράπονα. Το βέβαιο είναι πως δεν είμαστε λάτρεις του στατικού και ανεξέλικτου. Θα θέλαμε όμως μια γλώσσα πιο πλούσια και πιο μεστή απ’ αυτήν της τρέχουσας χρήσης, υφολογικά πολυεπίπεδη που να μπορεί να εκμεταλλευθεί αδογμάτιστα το παλιό και το νέο, για να εξυπηρετεί την καθημερινή ομιλία, αλλά να αναδεικνύει και την πολιτική ρητορεία, και τη δημοσιογραφική ανάλυση, και το επιστημονικό δοκίμιο, μια γλώσσα ανοιχτή και πολυπλόκαμη. Ονειρευόμαστε για να το πούμε πιο ελεύθερα ένα γλωσσικό περιβάλλον με όλα τα άνθη του καλού. Και με τη φαντασία μας πλάθουμε ένα σύγχρονο κίνημα γλωσσαμυντόρων που θα ανοίξει τα σεντούκια των αιώνων και θα βγάλει στο φως της μέρας λέξεις, και άρα έννοιες, που νομίζαμε άχρηστες και περιττές. Για να ξανανθίσουν, δίπλα στα μονοκοτυλήδονα και τα δικοτυλήδονα.

Όταν γράφω κατά μόνας σημειώματα εις εαυτόν διαθέτω πλήρη εξουσία επί του κονδυλοφόρου, οπότε τον υποχρεώνω να βάζει οξείες και βαρείες, περισπωμένες και υπογεγραμμένες, ψιλές και δασείες. Μέσα μου οι εντολές του παλιού σχολείου «Μακρόν προ μακρού οξύνεται» και «Μακρόν προ βραχέος περισπάται» ακούγονται σαν μινύρισμα ενός χαμένου παρελθόντος. Επιτρέπω όμως στον εαυτό μου όλη τη χλιδή της ελληνικής γραφής, όπως ήταν αυτονόητη επί πολλούς αιώνες. Γνωρίζοντας φυσικά ότι τα τελευταία σαράντα χρόνια οι συνάνθρωποί μου αρκούνται σε ένα και μόνο απέριττο τονικό σημάδι που συνευρίσκεται ασύστολα με όποια λέξη κι αν του δώσεις. Και υποθέτοντας ότι οι νεότεροι, και μόνο από αισθητική άποψη, θα θεωρούν περιττό όλον αυτό τον μπαρόκ διάκοσμο της παλιάς γραφής.

Μέχρι που πριν από λίγες μέρες έμεινα έκπληκτος παίρνοντας το ηλεκτρονικό μήνυμα ενός νεαρού ποιητή γραμμένο με το πολυτονικό σύστημα. Η κάθε γραμμή αίφνης ήταν και μια ζαρντινιέρα με όλα τα πλουμίδια των παλιών ελληνικών. Του τηλεφώνησα για να μάθω αν επρόκειτο για προσωπική ιδιορρυθμία ή ίσως για κάποιο ευρύτερο κίνημα για την επαναφορά της έκπτωτης βασιλείας των τόνων. Ο νεαρός ποιητής με αφόπλισε. Είναι, μου είπε, μια συμβολική πράξη αντίστασης στην κυριαρχία του εύκολου, του επιφανειακού, του ξώφαλτσου. Έχει εγκαταστήσει λοιπόν στον υπολογιστή του το πολυτονικό και παλεύει καθημερινά με τα πλήκτρα για την ορθή όξυνση και δάσυνση.

Ήταν Ιανουάριος του 1982, όταν μέσα στη μεταμεσονύκτια σκοτία μια δράκα βουλευτών που είχαν απομείνει ως εκείνη την ώρα στα έδρανά τους ψήφισαν τροπολογία επί νομοσχεδίου για τις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια, με την οποία επιβλήθηκε το μονοτονικό σύστημα. Αυτοί που συνήθως ομνύουν στην αδιάσπαστη συνέχεια της ιστορίας και του έθνους επικύρωσαν τη διάσπαση της ιστορίας της ελληνικής γραφής. Και τώρα οι μαθητές φρικιούν με το που βλέπουν και μόνο αρχαίο κείμενο. Φυσικά η μεταρρύθμιση αυτή προβλήθηκε σαν την ανατολή μιας νέας εποχής, μιας εποχής των φώτων. Είχαν φροντίσει εκ των προτέρων τα συγκροτήματα του τύπου εκείνης της εποχής να πείσουν την πολιτική. Γιατί οι μελέτες τους έδειχναν ότι με το μονοτονικό θα εξοικονομούσαν αμέτρητες εργατικές ώρες. Τη διαφήμιση της απόφασης ανέλαβαν «φωτισμένοι» παιδαγωγοί που επέβαλαν με τον καιρό τη λατρεία της ευκολίας ως ιδεώδες μάθησης.

Και τώρα τι ζητάμε εμείς μετά από τόσες δεκαετίες που οι άνθρωποι περνούν μια χαρά και χωρίς τόνους; Είναι η συμβολική ανταρσία του νεαρού ποιητή που δεν μας αφήνει να κοιμηθούμε. Ναι, λοιπόν, μέσα στην προϊούσα θεοποίηση της ευκολίας και της ραστώνης, ας επιδοθούμε σε αντίστροφες σκληραγωγίες. Ας γράψουμε πάλι βουστροφηδόν, ας δοξάσουμε πάλι τις περισπωμένες. Να κατέβουμε στους δρόμους διεκδικώντας όχι την ανασύσταση του παλιού στην παιδεία, αλλά την παλινόρθωση του μόχθου.

Ένα όμορφο σπίτι, περιστοιχισμένο από ελαιόδεντρα, και στο βάθος το βλέμμα να χάνεται σε μια απέραντη θάλασσα ατενίζοντας τον ήλιο που δύει. Ρομαντικό, αλλά και πολύ πραγματικό. Αυτό το όνειρο υπόσχεται ότι μπορεί να υλοποιήσει το μεσιτικό γραφείο με την επωνυμία G I S Global Immobilien Service, με έδρα το Άουγκσμπουργκ της νότιας Γερμανίας και ειδίκευση, η οποία ξεκίνησε πριν από τέσσερα χρόνια, στην Ελλάδα. Το γραφείο προσφέρει υπηρεσίες μεσιτείας και βοηθάει τους πελάτες του στον σχεδιασμό και την οργάνωση της δεύτερης κύριας κατοικίας ή της εξοχικής τους κατοικίας στην Ελλάδα. Πελάτες του γραφείου GIS είναι Γερμανοί, Αυστριακοί και Ελβετοί που θέλουν να αποκτήσουν, για παράδειγμα, ένα σπίτι στη Χαλκιδική, την Κρήτη, τη Λευκάδα, την Πελοπόννησο και αλλού. Τo ίδιο το μεσιτικό γραφείο δεν διαθέτει κατασκευαστική εταιρεία, αλλά συνεργάζεται με κατά τόπους συνεταίρους. Οι πελάτες του δαπανούν μεταξύ 150.000 και 700.000 ευρώ για την αγορά γης, ενώ όταν χτίζουν, η επένδυση κυμαίνεται μεταξύ 500.000 και 1.000.000 ευρώ.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι πολλοί από τους πελάτες του εν λόγω μεσιτικού γραφείου -και όχι μόνο- έχουν αγοράσει σε περιοχές εκτός σχεδίου (πρόκειται για τη δόμηση εκτός των σχεδίων πόλεων και εκτός των ορίων οικισμών, δηλαδή στον υπαίθριο χώρο) και παρόλο που διαθέτουν οικοδομική άδεια, φοβούνται να χτίσουν. Ο λόγος είναι μια απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας (176/2023) πριν από δύο χρόνια, η οποία επιβεβαίωσε προηγούμενη δικαστική απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά που ακύρωνε οικοδομική άδεια σε γεωτεμάχιο στην Πάτμο.

Το γεγονός αυτό οδήγησε τον επικεφαλής του γραφείου GIS, Κρίστιαν Σάιερ, να απευθύνει πέρυσι, στο τέλος του φθινοπώρου, ανοιχτή επιστολή στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρωθυπουργό και το ελληνικό κοινοβούλιο. Η επιστολή επιγράφεται « Έκκληση για βοήθεια από πολλούς επενδυτές από γερμανόφωνες χώρες. Θέμα: Υφιστάμενη κατάσταση όσον αφορά την ανεπίλυτη δόμηση γεωτεμαχίων εκτός σχεδίου πόλεων και οικισμών».

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι πελάτες και ποια είναι τα συμφέροντά τους, τα οποία δικαιολογούν μια ανοιχτή επιστολή στην πολιτική και πολιτειακή ηγεσία της χώρας, ρωτήσαμε τον κ. Σάιερ: «Δεν πρόκειται γι' αυτό. Δεν έχει να κάνει με μεγάλα συμφέροντα, έχει να κάνει με τους πελάτες που έχουν ήδη αγοράσει στην Ελλάδα. Και αυτοί είναι πάρα πολλοί Γερμανοί, Αυστριακοί κ.ά. Αυτοί έχουν αγοράσει ένα οικόπεδο στην Ελλάδα και έχουν ένα συμβόλαιο και μια βεβαίωση από πολιτικό μηχανικό, ο οποίος δηλώνει ότι το οικόπεδο μπορεί να οικοδομηθεί σύμφωνα με την ισχύουσα οικοδομική νομοθεσία».

Η περίπτωση της Πάτμου που γράφει ιστορία

Γιατί όμως υπήρξε πρόβλημα με την οικοδόμηση του γεωτεμαχίου στην Πάτμο με αποτέλεσμα την έκδοση της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας; Ο κ. Γεώργιος Πολίτης, δικηγόρος, ο οποίος ειδικεύεται σε θέματα περιβάλλοντος, πολεοδομίας, χωροταξίας και πολιτιστικής κληρονομιάς, που κέρδισε την υπόθεση εκπροσωπώντας την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, εξηγεί στην Deutsche Welle: «Το Διοικητικό Εφετείο Πειραιά είχε κάνει δεκτή αίτηση ακύρωσης οικοδομικής άδειας, διότι το γεωτεμάχιο στην Πάτμο δεν είχε πρόσωπο σε δρόμο νομίμως υφιστάμενο και ο οποίος δεν είχε προκύψει από ιδιωτική βούληση». Στη συνέχεια, ο αλλοδαπός στον οποίο ανήκε το γεωτεμάχιο στην Πάτμο, προσέβαλε την απόφαση προσφεύγοντας στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Ωστόσο, το Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε την έφεση, επιβεβαιώνοντας έτσι μια πάγια νομολογία πάνω σε αυτό το θέμα, ενώ παράλληλα όπως τονίζει ο κ. Πολίτης: «θα πρέπει η νομοθεσία να προσαρμοστεί και να μην μένουν σημεία σκοτεινά και αδιευκρίνιστα, τα οποία συχνά γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης ώστε να χορηγούνται οικοδομικές άδειες ανά την επικράτεια, με τις οποίες επιτρέπεται η δόμηση χωρίς να πληρούται αυτός ο βασικός κανόνας».

Τι ισχύει σε Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία

Λίγο μετά τη δημοσίευση της επιστολής του γερμανικού μεσιτικού γραφείου, δεν άργησε να έρθει και η αιχμηρή απάντηση της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, ενός μη κερδοσκοπικού σωματείου που δραστηριοποιείται από το 1972 στην προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Την επιστολή συνέταξε η κυρία Ειρήνη Φρεζάδου, αρχιτέκτων, πολεοδόμος, η οποία μιλώντας στην Deutsche Welle επισημαίνει πως: «η έννοια της εκτός σχεδίου δόμησης είναι μια στρεβλή έννοια που καταστρατηγεί τον πολεοδομικό και τον χωροταξικό σχεδιασμό και δεν υφίσταται σε καμία ευρωπαϊκή χώρα…. Η επιστολή λοιπόν μας θύμωσε, διότι από διάφορες πλευρές σε συνεργασία με την ελληνική Πολιτεία, γίνονται προσπάθειες παράκαμψης του ελληνικού θεσμικού πλαισίου. Με παραθυράκια, ρυθμίσεις, νομοθετικές κ.λπ. … Κάναμε μια συγκριτική μελέτη γερμανικού, ελβετικού και ελληνικού νομικού πλαισίου. Στις δικές τους χώρες δεν υφίσταται η έννοια της εκτός σχεδίου δόμησης, παρά μόνο για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Μπορεί δηλαδή κατ΄ εξαίρεση να κτιστεί, για παράδειγμα, ένα νοσοκομείο στη Γερμανία, στην Ελβετία. Επίσης μπαίνουν πάρα πολλοί περιορισμοί στο πώς επενδύει ένας ξένος στην Ελβετία και στη Γερμανία».

Οι συνέπειες της εκτός σχεδίου δόμησης και προτάσεις

Και η αλήθεια είναι πως δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να διαπιστώσει ταξιδεύοντας στην ελληνική επαρχία πως το περιβάλλον πλέον ασφυκτιά από την υπερβολική και άναρχη δόμηση. Παντού μπορεί κανείς να χτίσει, αρκεί να διαθέτει τα χρήματα. Η Ελλάδα μοιάζει σαν ένα τεράστιο οικόπεδο που προσφέρεται προς τεμαχισμό και πώληση και το ελληνικό κράτος φαίνεται ανήμπορο να την προστατεύσει. Η εξαιρετική ομορφιά της ελληνικής φύσης χάνεται εξαιτίας της απληστίας, της έλλειψης παιδείας, του κοινού μυστικού της διαφθοράς. Ντόπιοι και ξένοι επενδυτές, άλλοι καλόπιστοι και άλλοι όχι, με κύριο στόχο το πρόσκαιρο οικονομικό όφελος, αφήνουν την Ελλάδα να χάνει το στοίχημα του μέλλοντος. Ο κ. Πολίτης υπογραμμίζει πως ο φυσικός χώρος δεν είναι ανεξάντλητος και η εκτός σχεδίου δόμηση δεν σχετίζεται μόνο με την αισθητική υποβάθμιση. Όταν χτίζονται σπίτια, θα πρέπει να ανοιχτούν δρόμοι, να υπάρχει ηλεκτροδότηση, αποκομιδή απορριμμάτων κ.λπ. Όλα αυτά επιβαρύνουν το περιβάλλον. Επίσης καταστρέφονται σημαντικοί φυσικοί πόροι, υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις σε βιοτόπους, στη χλωρίδα και την πανίδα, σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις και γενικότερα στη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Τι μπορεί λοιπόν να γίνει; Οι Γερμανοί επενδυτές δεν είναι οι μόνοι που χτίζουν εκτός σχεδίου. Το ίδιο κάνουν και οι ντόπιοι και πολλοί άλλοι ξένοι. Ποια θα ήταν λοιπόν η λύση; Ο κ. Πολίτης είναι σαφής και προτείνει: «Συνολική απαγόρευση της εκτός σχεδίου δόμησης με την εξαίρεση κάποιων χρήσεων δημοσίου συμφέροντος, οι οποίες δεν είναι δυνατόν να εγκατασταθούν εντός σχεδίων πόλεων και ορίων οικισμών».

Παράλληλα, η κυρία Φρεζάδου προτείνει την αξιοποίηση δεκάδων εγκαταλελειμμένων οικισμών στην Ελλάδα. Η συντήρησή τους δεν θα επιβάρυνε το περιβάλλον και θα τόνωνε την οικονομία. Μεταφέραμε την πρόταση αυτή στον κύριο Σάιερ, ο οποίος μας ζήτησε να γράψουμε πως αγαπά πολύ την ελληνική φύση, τους ανθρώπους και σέβεται τις αποφάσεις των δικαστηρίων, ωστόσο «οι Γερμανοί πελάτες δεν ενδιαφέρονται για εγκαταλελειμμένους οικισμούς. Οι Γερμανοί ψάχνουν για ένα μεγάλο οικόπεδο στην ύπαιθρο, να έχουν απόλυτη ιδιωτικότητα και θέλουν να χτίσουν κάτι καινούργιο, κάτι μοντέρνο. Αυτό ψάχνουν οι Γερμανοί».

Ό,τι και να ψάχνουν όμως οι εγχώριοι και ξένοι αγοραστές, σημασία έχει τι κάνει το ελληνικό κράτος για να προστατέψει την ελληνική φύση. Η σαφής νομοθέτηση που δεν θα αφήνει δεκάδες παραθυράκια θα ήταν μια λύση. Παράλληλα, θα μπορούσαν ίσως και οι ξένοι αγοραστές να επιδεικνύουν μεγαλύτερη ευαισθησία και να μην κάνουν ό,τι δεν θα έκαναν στις δικές τους χώρες. Ακόμα και εάν η χαοτική Ελλάδα τους το επιτρέπει. Όπως, για παράδειγμα, έκαναν οι Γερμανοί παλαιότερων γενεών, όταν αγόραζαν αρχοντικά στη Μάνη αλλά και αλλού, και τα συντηρούσαν κατά τρόπο υποδειγματικό. Μερικές φορές ίσως έχει μεγαλύτερη σημασία τι δεν κάνεις, ενώ έχεις τη δυνατότητα να το πράξεις. Τουλάχιστον σε ηθικό επίπεδο.

Ανταπόκριση από τη Ρώμη

Η κύρια αναφορά είναι στην βιομηχανική παραγωγή. Τα στοιχεία που μόλις παρουσιάσθηκαν δείχνουν ότι το 2024 η ιταλική βιομηχανική παραγωγή συρρικνώθηκε κατά 3,5%, ενώ σε ό,τι αφορά την παραγωγή του Δεκεμβρίου, η πτώση άγγιξε το 7,1%. Πρόκειται για τη χειρότερη επίδοση σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αρνητική αυτή πορεία συνεχίζεται αδιάκοπα εδώ και είκοσι τρεις μήνες.

Στον τομέα της παραγωγής αυτοκινήτων, η ετήσια μείωση αγγίζει το 43%, ενώ σε εκείνο των ενδυμάτων, είναι της τάξεως του 18%. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός, απευθυνόμενη προς τα συνδικάτα, επέμεινε πρόσφατα ότι τα τελευταία δύο χρόνια η χώρα πέτυχε ουσιαστική ανάκαμψη. Τα στατιστικά στοιχεία, όμως, δείχνουν ότι οι εξαγωγές πέρυσι περιορίσθηκαν κατά 3,6 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ η αύξηση του ΑΕΠ φέτος δεν πρόκειται να ξεπεράσει το 0,8%.

Η Ιταλία ασθμαίνει και, σύμφωνα με τους σχολιαστές, σε μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται και στις συνέπειες της κρίσης της γερμανικής οικονομίας. Φτάνει να σκεφθεί κανείς ότι ο κύριος πελάτης της ιταλικής βιομηχανίας που παράγει εξαρτήματα αυτοκινήτων είναι ακριβώς η Γερμανία. Το παράδοξο στην περίπτωση της Ιταλίας είναι ότι η χώρα παρουσιάζει προβληματική ανάπτυξη, ενώ το δημόσιο χρέος της παραμένει το δεύτερο στην Ευρωζώνη και συνεχίζει να βρίσκεται στο 137% του ΑΕΠ.

Στοιχεία που δείχνουν ότι οι προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αλληλένδετες. Μια διαπίστωση που συνδέεται άμεσα με τις ανησυχίες για τους εμπορικούς δασμούς που οι Ηνωμένες Πολιτείες ετοιμάζονται να επιβάλουν και στην Ευρώπη.

Όπως υπογραμμίζει η ιταλική εφημερίδα La Repubblica, αν η Μελόνι θεωρεί ότι η φιλική της σχέση με τον Τραμπ και τον Μασκ μπορεί να την ευνοήσει, δεν διαθέτει μάλλον μια σφαιρική εικόνα της όλης κατάστασης. Διότι έστω και αν η Αμερική αποφασίσει να περιορίσει τους δασμoύς που θα πλήξουν για παράδειγμα την παρμεζάνα, οι συνολικές επιπτώσεις τους σε όλη την Ευρώπη είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν την ιταλική οικονομία, και επισήμως πλέον, σε βαθιά ύφεση.

Χαμηλότερο ενεργειακό κόστος, λιγότεροι φόροι, περισσότερα κίνητρα για επενδύσεις, μεγαλύτερη ευελιξία στο εργασιακό δίκαιο, μείωση των κοινωνικών εισφορών και πρωτίστως λιγότερη γραφειοκρατία – αυτά θα πρέπει να επιτύχει στον χώρο της οικονομίας η επόμενη γερμανική κυβέρνηση.

«Η οικονομία συρρικνώνεται. Τα ποσοστά ανεργίας αυξάνονται. Και η Γερμανία δεν είναι πλέον τόσο ελκυστική τοποθεσία για τους επενδυτές», συνοψίζει την κατάσταση ο πρόεδρος της γερμανικής οργάνωσης εργοδοτών, Ράινερ Ντούλγκερ. Υπάρχει επίσης ολοένα και μεγαλύτερη έλλειψη καταρτισμένου εργατικού δυναμικού. Το νομοθετικό πλαίσιο και η γραφειοκρατία έχουν αυξηθεί μέσα στα τελευταία χρόνια, όπως το ίδιο συνέβη και με το κόστος εργασίας και άλλα έξοδα των επιχειρήσεων. «Όσο ακριβότερη είναι μία επενδυτική τοποθεσία, τόσο περισσότερα προτερήματα θα πρέπει να έχει. Όμως αυτό δεν συμβαίνει πλέον εδώ και καιρό στη Γερμανία». Σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πλανήτη η χώρα δεν είναι πλέον ανταγωνιστική.

Ο ρόλος της βιομηχανίας

Στη βιομηχανία οφείλεται πάνω από το ένα τέταρτο της οικονομικής ισχύος της χώρας. Έπειτα από δύο έτη με ύφεση η Ένωση Γερμανικής Βιομηχανίας (BDI) εκτιμά πως η παραγωγή είναι πλέον σημαντικά χαμηλότερη σε σύγκριση με πέντε χρόνια πριν. Αντιστοίχως αρνητικά είναι τα στοιχεία και για άλλους κλάδους. Σε ολόκληρη τη χώρα η παραγωγή, οι κατασκευές, οι πωλήσεις και η κατανάλωση μειώνονται.

Η τελευταία ετήσια οικονομική έκθεση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης αναμένει για το 2025 μία μικρή ανάπτυξη της τάξεως του 0,3%, με τους οικονομολόγους που συμβουλεύουν την κυβέρνηση να παρατηρούν μία εμμένουσα ύφεση σε όλους τους τομείς. Και το σημαντικότερο: μειώνονται διαρκώς και οι εξαγωγές.

Προβλήματα για τις γερμανικές εξαγωγές

Για δεκαετίες η Γερμανία βασιζόταν στο εξής επιχειρηματικό μοντέλο: φθηνή αγορά πρώτων υλών και εξαρτημάτων από το εξωτερικό και εν συνεχεία παραγωγή και εξαγωγή προϊόντων "Made in Germany” με τη γερμανική τεχνογνωσία και φθηνή ενέργεια.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η ενεργειακή κρίση, ο πληθωρισμός και η αναγκαστική μετάβαση προς μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση του ενεργειακού κόστους – ένα σοβαρό πλήγμα για τους κλάδους που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Σημαντικοί τομείς της οικονομίας, όπως η μηχανουργία και οι ηλεκτρικοί εξοπλισμοί, υποχώρησαν ιδιαιτέρως, ενώ η χημική βιομηχανία σταθεροποιήθηκε σε χαμηλά επίπεδα μετά τη δραματική πτώση που καταγράφηκε το 2023.

Πολλές επιχειρήσεις «μεταναστεύουν»

Η οικονομία χρειάζεται μία σημαντική μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας, προκειμένου να γίνει και πάλι ανταγωνιστική. Εξίσου σημαντική ωστόσο είναι και η μείωση του κόστους της γραφειοκρατίας. Το Ινστιτούτο Ifo του Μονάχου υπολογίζει πως οι επιχειρήσεις πρέπει να συγκεντρώνουν ετησίως 65 δισεκατομμύρια ευρώ μονάχα για να εκπληρώνουν τις γραφειοκρατικές υποχρεώσεις τους.

Η επιχειρηματική διάθεση είναι άκρως αρνητική και η αβεβαιότητα για τις οικονομικές προοπτικές μεγάλη. Αντί να επενδύουν στη χώρα τους, πολλές επιχειρήσεις στρέφονται ήδη σε πιο ελκυστικές τοποθεσίες στο εξωτερικό.

Αναζητούνται λύσεις στο στεγαστικό και την αγορά εργασίας

Σε επιστολή προς τους επικεφαλής των κομμάτων της Μπούντεσταγκ ο Ράινερ Ντούλγκερ και οι επικεφαλής τεσσάρων ακόμη μεγάλων ενώσεων ζητούν από την πολιτική ηγεσία να εστιάσει περισσότερο στις αγροτικές περιοχές μετεκλογικά μεταξύ άλλων βελτιώνοντας τις υποδομές στις μεταφορές και την ενέργεια, επενδύοντας περισσότερο στην ψηφιοποίηση, αντιμετωπίζοντας τα προβλήματα στο στεγαστικό και τις υποδομές υγείας, όπως και στα εκπαιδευτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά ιδρύματα.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως η οικονομία και το μεταναστευτικό αποτελούν τα σημαντικότερα ζητήματα για τους πολίτες, με τους περισσότερους ερωτηθέντες να επιλέγουν την Ένωση CDU/CSU ως την παράταξη που έχει τις καλύτερες πιθανότητες να επιλύσει τα προβλήματα – ο υποψήφιος της CDU για την καγκελαρία Φρίντριχ Μερτς είναι αυτός που προπορεύεται και στις εκλογικές δημοσκοπήσεις.

Ωστόσο η επόμενη κυβέρνηση φαίνεται σχεδόν βέβαιο πως θα είναι κυβέρνηση συνασπισμού. Το CDU θα συμμαχήσει κατά πάσα πιθανότητα με το SPD ή τους Πρασίνους. Κατά τις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης αναμένεται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο και εξωτερικά ζητήματα, όπως η διαχείριση των αλλαγών σε παγκόσμιο επίπεδο – ιδίως μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.

Πώς θα διαφοροποιηθούν οι σχέσεις Γερμανίας-ΗΠΑ;

Οι εξελίξεις στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού αποτελούν επίσης λόγο ανησυχίας για τις γερμανικές επιχειρήσεις. Το 2024 οι ΗΠΑ ήταν και πάλι, για πρώτη φορά μετά από δέκα χρόνια, ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Γερμανίας, καθώς απορρόφησαν το 10% των γερμανικών εξαγωγών.

Πολλές γερμανικές εταιρείες περιμένουν πως ο διεθνής ανταγωνισμός θα επηρεαστεί αρνητικά από τις κινήσεις του Τραμπ, ο οποίος επιδιώκει να ελέγξει το εμπόριο και προχωρά στην επιβολή δασμών στις εισαγωγές – μία δυσάρεστη εξέλιξη πρωτίστως για τη φαρμακοβιομηχανία, αλλά και για τη μηχανουργία και την αυτοκινητοβιομηχανία, για τις οποίες η αμερικανική αγορά είναι κομβικής σημασίας. Η Γερμανία πουλάει περισσότερα αγαθά στις ΗΠΑ απ’ όσα αγοράζει από εκεί. Και αυτό ακριβώς είναι που ενοχλεί τον Τραμπ, ο οποίος στοχεύει να μειώσει το γερμανικό εμπορικό πλεόνασμα και να προσελκύσει περισσότερες γερμανικές επιχειρήσεις να μεταφέρουν μέρος της παραγωγής τους στις ΗΠΑ.

Από πού θα βρεθούν τα χρήματα;

Τα ανωτέρω αυξάνουν περαιτέρω την πίεση για την επόμενη γερμανική κυβέρνηση, που θα κληθεί να καταστήσει τη Γερμανία και πάλι ελκυστική. Η Ένωση CDU/CSU υπόσχεται να μειώσει τη φορολογία για τις επιχειρήσεις στο 25% κατά μέγιστο, αλλά και το ενεργειακό κόστος. Το SPD και οι Πράσινοι προτείνουν επιδοτήσεις για τη βιομηχανία: όποιος επενδύει στη Γερμανία θα πρέπει να επιβραβεύεται. Πέραν αυτών είναι επιτακτική ανάγκη να βελτιωθούν και να εκσυγχρονιστούν οι υποδομές σε ολόκληρη τη χώρα.

Για όλα αυτά θα χρειαστούν βέβαια χρήματα – και εδώ ακριβώς έγκειται το πρόβλημα. Το χρεόφρενο προβλέπεται ρητά στο γερμανικό Σύνταγμα και ως εκ τούτου το κράτος μπορεί να δαπανήσει τόσα χρήματα όσα εισπράττει. Επομένως, η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να βρει μία λύση και σε αυτό το ζήτημα, καθώς η κατάργηση του χρεόφρενου δεν τίθεται υπό συζήτηση. Ως πιθανότερο σενάριο μοιάζει μία μεταρρύθμιση που θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση επενδύσεων στη Γερμανία μέσω δανειοδότησης.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

«Αγορά πρότυπο για την ηλεκτροκίνηση» ήθελε να καταστήσει τη Γερμανία η απερχόμενη κυβέρνηση συνασπισμού του καγκελάριου Όλαφ Σολτς. Κανένας όμως από τους φιλόδοξους στόχους του Βερολίνου για την καθιέρωση της ηλεκτροκίνησης δεν πραγματοποιήθηκε. Μία μετά την άλλη οι παραδοσιακές γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες στρέφουν, εν μέρει, την πλάτη στην ηλεκτροκίνηση και ποντάρουν ξανά στους θερμικούς κινητήρες. Σειρά έχει τώρα η Porsche. Ενδεικτικοί λόγοι για την αλλαγή στρατηγικής είναι η μέτρια υποδομή φόρτισης, ο τερματισμός των επιδοτήσεων αγοράς ηλεκτρικού αυτοκινήτου και η περιορισμένη ζήτηση για ηλεκτρικά οχήματα.

Η είδηση ότι η Porsche στρέφεται και πάλι στους θερμικούς κινητήρες χωρίς να γυρίζει εντελώς την πλάτη στην ηλεκτροκίνηση δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, η οποία ανήκει στον όμιλο VW από το 2009, σχεδιάζει πρόσθετες δαπάνες ύψους μέχρι 800 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη νέων μοντέλων με κινητήρες εσωτερικής καύσης ή με υβριδικούς κινητήρες plug-in. Επενδύσεις σχεδιάζονται παράλληλα και στο πεδίο των μπαταριών, αλλά και την οργανωτική αναδιάρθρωση. Γιατί όμως η Porsche αλλάζει ρότα;

Η Porsche είχε εκπονήσει πριν από μερικά χρόνια μια από τις πιο φιλόδοξες στρατηγικές για την ηλεκτροκίνηση στον χώρο της αυτοκινητοβιομηχανίας. Μέχρι το 2030, περισσότερο από το 80% αυτοκινήτων και των εκτός δρόμου οχημάτων θα κινούνταν πλήρως ηλεκτρικά.

Πέφτουν οι πωλήσεις της Porsche

Το τελευταίο διάστημα, όμως, η διάσημη αυτοκινητοβιομηχανία από τη Σουηβία άρχισε…να τα μαζεύει. Πρόσφατα ανακοίνωνε ότι η επίτευξη του στόχου εξηλεκτρισμού εξαρτιόταν από τη ζήτηση και τις διεθνείς εξελίξεις στο μέτωπο της ηλεκτροκίνησης. Λίγο αργότερα τόνιζε ότι τα υπάρχοντα μοντέλα με θερμικούς κινητήρες θα εκσυγχρονίζονταν και θα συνυπήρχαν για μια περίοδο με την ηλεκτρική τους εκδοχή. Και το φθινόπωρο ανακοινώθηκε ότι εξετάζεται τα νέα αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα να κυκλοφορήσουν τελικά είτε με θερμικό είτε με υβριδικό κινητήρα.

Η Porsche κάνει στροφή σε αυτή τη χρονική στιγμή, επειδή η ζήτηση έχει πάρει την κατιούσα. Πέρυσι, η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία πούλησε 310.700 οχήματα, 3% λιγότερα από το 2023. Στην Κίνα, την σημαντικότερη αγορά αυτοκινήτων του κόσμου, η μείωση κυμάνθηκε γύρω στο 28%. Η ίδια η Porsche αποδίδει την πτώση κυρίως στη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Ασίας.

Ας σημειωθεί ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό των πωληθέντων οχημάτων διέθετε ηλεκτροκινητήρα. Το Taycan, που κυκλοφορεί στην αγορά από το 2019 και εκσυγχρονίστηκε πέρυσι, δεν πουλά όσο ήλπιζε η Porsche. Το 2024 παραδόθηκαν σε πελάτες περίπου 20.800 οχήματα. Σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, οι πωλήσεις του Taycan μειώθηκαν σχεδόν κατά 50%.

«Λογικό βήμα» η επιστροφή στους συμβατικούς κινητήρες

Πέρυσι, μετά από μεγάλες καθυστερήσεις, η Porsche παρουσίασε στην ευρωπαϊκή αγορά το αμιγώς ηλεκτροκίνητο συμπαγές SUV Macan. Από τον Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο του 2024, διατέθηκαν στην αγορά λιγότερες από 18.300 μονάδες. Είναι πολύ πιθανό αυτό το μοντέλο, που υπήρξε best seller, να κυκλοφορήσει εκ νέου με θερμικό κινητήρα. Η Porsche πάντως δεν έχει ακόμη ανοίξει τα χαρτιά της για την αλλαγή στρατηγικής.

Κατά την εκτίμηση του ειδικού σε ζητήματα αυτοκίνησης, Φέρντιναντ Ντουντενχόφερ, η στροφή της Porsche προς τους κινητήρες εσωτερικής καύσης αποτελεί λογικό βήμα: «Η Porsche, όπως άλλωστε και η Mercedes και η VW, πίστεψαν τις υποσχέσεις πολιτικών σε Βρυξέλλες και Βερολίνο». Και ξαφνικά ανακοινώθηκε ότι σταματούν οι επιδοτήσεις για την αγορά ηλεκτροκίνητων. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες εξαναγκάστηκαν από τους πολιτικούς να προβούν σε κακές επενδύσεις», συνεχίζει ο γερμανός ειδικός: «Η Porsche δεν έχει τελικά άλλη επιλογή από το να επιστρέψει στις επενδύσεις για την ανάπτυξη κινητήρων εσωτερικής καύσης κινητήρων, όπως κάνει η Mercedes, η BMW και άλλες αυτοκινητοβιομηχανίες».

Dpa, Reuters

Ανταπόκριση από την Κωνσταντινούπολη

Η Ένωση Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών Τουρκίας, η γνωστή TÜSİAD, κατά τη χθεσινή γενική συνέλευση της Ένωσης επέκρινε ανοικτά την τουρκική κυβέρνηση για διαφθορά, δικαστική ασυνέπεια, και θεσμική παρακμή, προτρέποντας τη δικαστική ανεξαρτησία να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη και τη σταθερότητα του κοινού.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η πανίσχυρη Ένωση των πλουσιότερων βιομηχάνων και επιχειρηματιών της χώρας βάζει στο στόχαστρό της την τουρκική κυβέρνηση. Χθες, όμως, η κριτική κάλυψε ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων που ταλανίζουν τη σημερινή Τουρκία. Ο Πρόεδρος του Ανώτατου Συμβουλίου της TÜSİAD Ομέρ Αράς και ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου Ορχάν Τουράν, που ήταν ομιλητές στη χθεσινή γενική συνέλευση, απαρίθμησαν ένα-ένα τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τουρκία, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά, όπως ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός, οι διορισμοί διαχειριστών στους δήμους, οι γυναικοκτονίες, τα καταστροφικά εργατικά ατυχήματα, η εκτεταμένη διαφθορά και οι συλλήψεις πολιτικών, επιχειρηματιών, δημοσιογράφων και δημάρχων. Πίσω από όλα αυτά τα προβλήματα, είπε ο Ορχάν Τουράν, βρίσκεται η κατάρρευση της εμπιστοσύνης στο νομικό σύστημα και η ανάγκη αποκατάστασης του κράτους δικαίου στην Τουρκία.

Μια Ένωση με μακρά ιστορία

Η Ένωση των ισχυρότερων Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών της Τουρκίας έχει μακρά ιστορία, ιδρύθηκε το 1971 και απαριθμεί σήμερα 1.300 μέλη, ανάμεσα στα οποία τις οικογένειες Κοτς και Σαμπαντζί. Με την άνοδο του Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία και την ανάδυση των νέων επιχειρηματιών με μουσουλμανικό υπόβαθρο, δημιουργήθηκε η εναλλακτική Ένωση Ανεξάρτητων Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών Τουρκίας, η ΜÜSİAD, που υποστηρίζεται από το κυβερνών κόμμα.

Έντονη αντίδραση του υπουργού Δικαιοσύνης

Οι χθεσινές δηλώσεις των στελεχών της TÜSIAD προκάλεσαν την έντονη αντίδραση του Τούρκου υπουργού Δικαιοσύνης, Γιλμάζ Τουντς, ο οποίος, αν και παραδέχτηκε ότι είναι δημοκρατικό δικαίωμα για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να εκφράζουν τις απόψεις τους, οι προσπάθειές τους τόνισε, να κατευθύνουν τη δικαιοσύνη και την πολιτική «είναι αντίθετες με το πνεύμα της δημοκρατίας και την αρχή του κράτους δικαίου».

Ο Βίκτωρ Κλέμπερερ μας άφησε μερικές από τις πιο συγκλονιστικές περιγραφές των αεροπορικών επιδρομών στη Δρέσδη στις 13 και 14 Φεβρουαρίου 1945. Ο φιλόλογος και γλωσσολόγος κατέγραψε την κόλαση στα διάσημα ημερολόγιά του:

«Σύντομα ακούσαμε όλο και πιο βαθιά, όλο και πιο δυνατά, το βουητό των βομβών που πλησίαζαν, το φως έσβησε και ένας κρότος ακούστηκε κοντά μας... Κρατήσαμε την αναπνοή μας, γονατισμένοι και σκυφτοί ανάμεσα στις καρέκλες, από κάπου ακούγονταν λυγμοί και κλάματα – έρχονται ξανά, ξανά και η ένταση του θανάσιμου κινδύνου, ξανά μία έκρηξη. Δεν ξέρω πόσες φορές έγινε και ξαναέγινε αυτό».

Μύθοι και αφηγήματα από τα συντρίμμια

Ο Κλέμπερερ, Εβραίος που είχε ασπαστεί τον Χριστιανισμό, επιβίωσε από δύο τραγωδίες: την καταστροφή της Δρέσδης πριν από 80 χρόνια, που στοίχισε τη ζωή σχεδόν σε 25.000 ανθρώπους και το Ολοκαύτωμα – την συστηματική εξόντωση έξι εκατομμυρίων Εβραίων από τους Ναζί. Τα πρωτότυπα των ημερολογίων του, σημαντικά ιστορικά τεκμήρια σήμερα, που καλύπτουν την περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού από το 1933 έως το 1945, φυλάσσονται σήμερα στη Σαξονική Κρατική και Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη της Δρέσδης (SLUB).

Το τραγικό πεπρωμένο αυτής της ακόμη και σήμερα πανέμορφης πόλης είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς θρύλοι και μύθοι υφαίνονται σκόπιμα, εξυπηρετώντας συμφέροντα και πολιτικά αφηγήματα – αλλά και για το πόσο δύσκολο είναι να τους αντικρούσει κανείς, όσο ψευδή και παραπλανητικά κι αν είναι αυτά.

Ναι, οι αεροπορικές επιδρομές των Συμμάχων στις 13 και 14 Φεβρουαρίου 1945 αμφισβητούνται από στρατιωτική άποψη, καθώς πραγματοποιήθηκαν λίγο πριν από τη λήξη του πολέμου. Ωστόσο οι στοχευμένοι αυτοί βομβαρδισμοί και ο θάνατος αθώων δεν αλλοιώνει την ευθύνη των Εθνικοσοσιαλιστών στον πόλεμο.

Οι σημερινοί νεοναζί επιδιώκουν την ηρωοποίηση των Γερμανών ως θυμάτων – έτσι η Δρέσδη αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Αναπαράγουν έτσι το ψευδές αφήγημα των Εθνικοσοσιαλιστών, των προτύπων τους, διαδίδοντας ότι οι νεκροί από τον βομβαρδισμό της Δρέσδης άγγιξαν το μισό εκατομμύριο.

Οι ιστορικοί, όπως ο Τόμας Βιντέρα από το Ινστιτούτο Έρευνας του Ολοκληρωτισμού Χάνα Άρεντ στη Δρέσδη, έχουν καταλήξει ωστόσο σε ασφαλή συμπεράσματα, καταρρίπτοντας το εν λόγω αφήγημα. Μία επιτροπή ιστορικών, στην οποία συμμετείχε και ο ίδιος, κατέληξε το 2010 μετά από πενταετή έρευνα σε έναν αξιόπιστο αριθμό θυμάτων: Τα θύματα ήταν τουλάχιστον 18.000 και το πολύ 25.000. Οι ισχυρισμοί περί εκατοντάδων χιλιάδων νεκρών έχουν απορριφθεί ως ψευδείς.

Η Δρέσδη 80 χρόνια μετά

Εδώ και πολλά χρόνια η κοινωνία της Δρέσδης αντιδρά δυναμικά. Από το 2010, στις 13 Φεβρουαρίου κάθε χρόνο, χιλιάδες άνθρωποι σχηματίζουν μία ανθρώπινη αλυσίδα στις όχθες του Έλβα, τιμώντας σιωπηλά τα θύματα του βομβαρδισμού και στέλνοντας ένα μήνυμα κατά της Ακροδεξιάς.

Με το σύνθημα «Ένα μέλλον μέσω της μνήμης», ο δήμος της Δρέσδης, με αφορμή την 80ή επέτειο του βομβαρδισμού, προσκάλεσε επιζώντες και νέους από ευρωπαϊκές πόλεις να επισκεφθούν την πόλη.

Ο δήμαρχος, Ντιρκ Χίλμπερτ, τόνισε σχετικά: «Αυτοί που θυμούνται θα συναντήσουν εκείνους που θα μεταφέρουν τις μνήμες και στις επόμενες γενιές. Είναι ευθύνη όλων μας -τώρα αλλά και στο μέλλον- να υπερασπιζόμαστε τη δημοκρατία, τα δικαιώματα και την ειρήνη».

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου

Το 75ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, από τις 13 έως τις 23 Φεβρουαρίου, σηκώνει την αυλαία του την Πέμπτη με την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας «The Light» του Τομ Τίκβερ. Ο Γερμανός σκηνοθέτης του «Τρέξε, Λόλα, Τρέξε» (1998) και της πετυχημένης τηλεοπτικής σειράς «Babylon Berlin» επιστρέφει με ένα δράμα με πρωταγωνιστές τους Λαρς Άιντινγκερ και Νικολέτ Κρέμπιτς.

Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από μια μεσοαστική οικογένεια, της οποίας η καθημερινότητα ανατρέπεται όταν μια οικιακή βοηθός από τη Συρία μπαίνει ξαφνικά στη ζωή τους.

Κατά την τελετή έναρξης, η Τίλντα Σουίντον θα τιμηθεί με την Χρυσή Άρκτο, για τη συνολική συνεισφορά της στον κινηματογράφο. Η Σκωτσέζα ηθοποιός, γνωστή και για την αγάπη της στο Βερολίνο, έχει επισκεφθεί πολλές φορές τη Μπερλινάλε, είτε ως πρόεδρος της κριτικής επιτροπής το 2009 είτε συνοδεύοντας τις ταινίες της – συνολικά 26 από αυτές έχουν παρουσιαστεί στο φεστιβάλ.

Βραβεία, πολιτική επικαιρότητα και ιστορία

Στο φεστιβάλ συμμετέχει και φέτος η Ελλάδα, τόσο στο διαγωνιστικό πρόγραμμα όσο και στην «Αγορά» του φεστιβάλ. Η ταινία «Οι άγριες μέρες μας», η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του Βασίλη Κεκάτου κάνει επίσης παγκόσμια πρεμιέρα στο διαγωνιστικό τμήμα Generation 14plus.

Η επταμελής κριτική επιτροπή θα επιλέξει τους φετινούς νικητές της Χρυσής και Αργυρής Άρκτου – η απονομή των βραβείων θα γίνει στις 22 Φεβρουαρίου. Το πρόγραμμα του φεστιβάλ περιλαμβάνει σχεδόν 250 ταινίες.

Εκτός όμως από τη λάμψη του κόκκινου χαλιού, το φεστιβάλ στρέφει επίσης την προσοχή του σε ιστορικά και επίκαιρα ζητήματα, όπως τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την απελευθέρωση του στρατοπέδου εξόντωσης στο Άουσβιτς.

Η Μπερλινάλε υπό νέα διεύθυνση

Σε σύγκριση με τα φεστιβάλ των Καννών και της Βενετίας, η Berlinale θεωρείται εδώ και καιρό το πιο πολιτικό κινηματογραφικό φεστιβάλ της Ευρώπης. «Μας θέτουν συχνά το ερώτημα, αν είμαστε πολιτικό φεστιβάλ. Και η απάντησή μου είναι ότι, ναι, ενώ θεωρώ πως είμαστε κυρίως ένα κοινωνικό φεστιβάλ, η πολιτική είναι στο DNA μας. Το Βερολίνο είναι μια πόλη με βαθιά ιστορία», δήλωσε η νέα διευθύντρια του φεστιβάλ, Τρίσια Τατλ, ενόψει της φετινής διοργάνωσης – της πρώτης υπό τη διευθυνσή της.

Η περσινή απονομή των βραβείων προκάλεσε διαμάχες, καθώς σκηνοθέτες του ντοκιμαντέρ «No Other Land», τόσο από το Ισραήλ όσο και από την Παλαιστίνη, άσκησαν κριτική στην πολιτική του Ισραήλ, γεγονός που οδήγησε ορισμένους Γερμανούς πολιτικούς να καταγγείλουν το φεστιβάλ για αντισημιτισμό.

Καθώς η διοργάνωση χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από το γερμανικό κράτος, η Τατλ καλείται τώρα να κρατήσει τις ισορροπίες μεταξύ των απαιτήσεων των κρατικών θεσμών και της ανάγκης για ελευθερία έκφρασης των καλλιτεχνών. Πέρα όμως από τις πολιτικές διαστάσεις, ένας από τους βασικούς στόχους της Τατλ είναι και να αναζωογονήσει το φεστιβάλ, προσδίδοντάς του έναν πιο σύγχρονο και δυναμικό χαρακτήρα.

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου

Σε περίπτωση που δεχόταν επίθεση, η Γερμανία θα μπορούσε να αμυνθεί μόλις για λίγες ημέρες, σύμφωνα με τους ειδικούς – η λιτότητα στην Μπούντεσβερ έχει αφήσει τα ίχνη της.

Ως εκ τούτου, δεν προξενεί καμία απορία το γεγονός ότι η ετοιμότητα της χώρας στην άμυνα αποτελεί ένα από τα κύρια ζητήματα του προεκλογικού αγώνα. Πόσα χρήματα χρειάζονται, προκειμένου να διατηρείται σε καλή κατάσταση ο γερμανικός στρατός; Και από πού θα βρεθούν αυτά τα χρήματα, δεδομένου ότι λείπουν κάμποσα δισεκατομμύρια στον γερμανικό προϋπολογισμό;

Το τελευταίο διάστημα η Μπούντεσβερ έχει πάρει κάπως τα πάνω της, με τον καγκελάριο Σολτς (SPD) να θεωρεί πως αυτό οφείλεται πρωτίστως στη δική του πολιτική – αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 έδωσε εξάλλου στον στρατό επιπλέον 100 δισεκατομμύρια ευρώ.

Το SPD δεν προβαίνει σε περικοπές στην κοινωνική πολιτική

«Απ’ όταν βρέθηκε ένας Σοσιαλδημοκράτης υπουργός Άμυνας και ένας Σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος, η κατάσταση για την Μπούντεσβερ έχει βελτιωθεί και πάλι», επεσήμανε προσφάτως στην Μπούντεσταγκ ο Σολτς.

Το ειδικό ταμείο των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ ήταν, όπως το χαρακτήρισε ο ίδιος ο Σολτς, «ένα μεγάλο στοίχημα» - αλλά και μία τακτική που ο πολιτικός του SPD σκοπεύει να συνεχίσει, εφ’ όσον επανεκλεγεί στην καγκελαρία, μιας και υπόσχεται ακόμα περισσότερες επενδύσεις στις ένοπλες δυνάμεις. Αυτό βέβαια είναι κάτι που προτείνουν και τα υπόλοιπα κόμματα. Οι Σοσιαλδημοκράτες ωστόσο τονίζουν πως με αυτούς στην κυβέρνηση, οι επενδύσεις στον στρατό δεν θα γίνουν σε βάρος της κοινωνικής πρόνοιας.

Ο Σολτς υπόσχεται να μη θέσει ποτέ τους πολίτες ενώπιον του διλήμματος «να δώσουμε λεφτά για την Μπούντεσβερ ή να διασφαλίσουμε την καταβολή των συντάξεων». Πώς θα βρεθούν τα χρήματα αυτά; Μέσα από μία μεταρρύθμιση του κατοχυρωμένου στο γερμανικό Σύνταγμα χρεόφρενου, που περιορίζει τις δυνατότητες της κυβέρνησης να δανειστεί χρήματα.

Το 2024, για την Μπούντεσβερ δαπανήθηκαν 52 δισεκατομμύρια ευρώ βάσει προϋπολογισμού, αλλά και 20 δισεκατομμύρια ευρώ επιπλέον από το ειδικό ταμείο. Επ’ αυτών προστέθηκαν και άλλα έξοδα, όπως για παράδειγμα η αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, με τις στρατιωτικές δαπάνες να ανέρχονται συνολικά στα 90,6 δισεκατομμύρια ευρώ – και έτσι η Γερμανία πέτυχε και τον στόχο καταβολής τουλάχιστον του 2% επί του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες, τον οποίο θέτει το ΝΑΤΟ.

Το ειδικό ταμείο θα έχει αδειάσει έως το 2027

Για χρόνια η Γερμανία δεν πετύχαινε τον συγκεκριμένο στόχο – και ο Σολτς παρουσιάζει ως επιτυχία της καγκελαρίας του το γεγονός ότι τώρα τα κατάφερε. Ωστόσο, αναμένεται δύσκολο για τη χώρα να μπορέσει να διατηρήσει τις δαπάνες της σε αντίστοιχα επίπεδα, όταν το ειδικό ταμείο των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ θα έχει πια αδειάσει.

Το ταμείο αναμένεται να αδειάσει το αργότερο στα τέλη του 2027, όταν και θα έχουν ξοδευτεί όλα τα χρήματα για την αγορά πολλών ακριβών οπλικών συστημάτων. Οι ανάγκες του γερμανικού στρατού όμως εξακολουθούν να είναι μεγάλες, ιδίως και λόγω του ότι η Μπούντεσβερ έχει δώσει πολλούς εξοπλισμούς στην Ουκρανία. Με τους εξοπλισμούς που έχουν παραγγελθεί τώρα, ο υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους (SPD) θέλει να καταστήσει τη Γερμανία ετοιμοπόλεμη – και με αυτόν τον τρόπο να αποτρέψει τη Ρωσία από το να επιτεθεί σε νατοϊκή επικράτεια.

80 δισ. ευρώ ετησίως για την Μπούντεσβερ;

Το πώς θα χρηματοδοτείται η Μπούντεσβερ όταν θα έχει αδειάσει το ειδικό ταμείο παραμένει ακόμη αβέβαιο, ενόψει και των εκλογών της 23ης Φεβρουαρίου. Εξαιτίας της κατάρρευσης της κυβέρνησης δεν έχει ψηφιστεί ο προϋπολογισμός για το 2025 – σε αυτόν προβλέπονταν 53,25 δισεκατομμύρια ευρώ για την Μπούντεσβερ, δηλαδή περί τα 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ περισσότερα από το 2024, με τον Πιστόριους να ζητάει ακόμα περισσότερα χρήματα χωρίς επιτυχία. Προκειμένου να συνεχίσει να πετυχαίνει τον στόχο του 2%, η Γερμανία θα έπρεπε να διοχετεύει ετησίως γύρω στα 28-30 δισεκατομμύρια ευρώ περισσότερα προς την Μπούντεσβερ – και σύμφωνα με τον υποψήφιο της CDU για την καγκελαρία, Φρίντριχ Μερτς, τόσα θα πρέπει να της δοθούν.

Ο Μερτς έχει υπογραμμίσει σε πρόσφατες δηλώσεις του πως στο εξής θα χρειάζονται «τουλάχιστον 80 δισεκατομμύρια τον χρόνο» για την Μπούντεσβερ. «Θα πρέπει να κλείσουμε αυτήν τη διαφορά το αργότερο το 2027. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να καταβάλουμε μεγάλη προσπάθεια και να θέσουμε νέες προτεραιότητες στον προϋπολογισμό».

Η CDU θέλει αναδιάρθρωση του προϋπολογισμού

Ο Μερτς ωστόσο δεν προτίθεται να οδηγήσει τη χώρα στην ανάληψη νέων χρεών με στόχο την κάλυψη των απαραίτητων δισεκατομμυρίων. «Θα διατηρήσουμε το χρεόφρενο του Συντάγματος», αναφέρεται στο προεκλογικό πρόγραμμα των CDU/CSU. Αντ’ αυτού, ο Μερτς θέλει να προβεί σε μία αναδιάρθρωση του προϋπολογισμού προς όφελος της Μπούντεσβερ. Ο Χριστιανοδημοκράτης πολιτικός υπογραμμίζει περαιτέρω πως η παράταξή του αντιλαμβάνεται τον νατοϊκό στόχο του 2% «ως κατώτατο, και όχι ως ανώτατο όριο».

Αν και στη Γερμανία δεν υπάρχει σχεδόν κανένας που να συμφωνεί με τον Ντόναλντ Τραμπ πως τα μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να δίνουν όχι μόνο 2%, αλλά 5% του ΑΕΠ τους σε αμυντικές δαπάνες, στον συγκεκριμένο προεκλογικό αγώνα η Μπούντεσβερ και η άμυνα της χώρας διαδραματίζουν μεγαλύτερο ρόλο απ’ όσο συνήθως – με αποτέλεσμα οι πολιτικοί συχνά να καταφεύγουν σε υπερβολές για να πείσουν για τις προθέσεις τους.

Ο υπουργός Οικονομίας και υποψήφιος των Πρασίνων για την καγκελαρία, Ρόμπερτ Χάμπεκ, θεωρεί πως κατά τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να δαπανάται περίπου το 3,5% στην άμυνα – το οποίο οι Πράσινοι υπόσχονται να επιτύχουν μεταξύ άλλων και με την ανάληψη μεγαλύτερου χρέους.

Είναι η λύση ένα δεύτερο ειδικό ταμείο;

Στον δημόσιο διάλογο επανέρχεται διαρκώς η ιδέα της δημιουργίας ενός δεύτερου ειδικού ταμείου για την Μπούντεσβερ. Ο υπουργός Άμυνας ωστόσο δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στους υποστηρικτές αυτής της λύσης, διότι «ένα ειδικό ταμείο δεν μπορεί να συμβαδίσει με το αυξανόμενο λειτουργικό κόστος των νέων προμηθειών» - δηλαδή με το κόστος καυσίμων, ανταλλακτικών, συντήρησης και προσωπικού, που είναι συνεπαγόμενο με την αγορά νέων οπλικών συστημάτων.

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ήταν αυτονόητο για τη Γερμανία πως θα δαπανηθούν περισσότερα χρήματα για την άμυνα – εξ ου και κατά μέσο όρο δινόταν το 3% του ΑΕΠ. Το 1963 οι αμυντικές δαπάνες ανέρχονταν στο 4,9% του ΑΕΠ – ένα ποσοστό που μοιάζει ανέφικτο με τα τωρινά δεδομένα.

Σήμερα το βέβαιο είναι πάντως πως οποιοσδήποτε και αν κερδίσει τις εκλογές, οι αμυντικές δαπάνες θα αποτελέσουν ένα από τα καθοριστικά ζητήματα για τον σχηματισμό του επόμενου κυβερνητικού συνασπισμού.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Σημαντική αύξηση των μικροπλαστικών και νανοπλαστικών που εντοπίζονται στον εγκέφαλο και το συκώτι των ανθρώπων παρατηρεί μία νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature Medicine, η οποία συνέκρινε ευρήματα σε ανθρώπινα πτώματα από το 2016 και το 2024 στις ΗΠΑ.

«Η εκτίμησή μας είναι πως τα πλαστικά αυτά δεν οφείλονται σε πρόσφατη έκθεση, αλλά είναι αποτέλεσμα χρόνιας έκθεσης. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την ανάγκη για πιο ολοκληρωμένες στρατηγικές γύρω από την περιβαλλοντική πολιτική και την ανθρώπινη υγεία», επισημαίνει στην DW ο συντάκτης της μελέτης Μάρκους Γκαρσία από το Πανεπιστήμιο του Νέου Μεξικού.

Παρ' όλα αυτά, «δεν υπάρχουν επί του παρόντος σαφή αποδεικτικά στοιχεία για οποιαδήποτε επίδραση στην υγεία [από τα νανοπλαστικά στον εγκέφαλο]», δηλώνει ο Όλιβερ Τζόουνς, ειδικός στη βιολογική χημεία από το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

«Οι συγγραφείς της έρευνας εξέτασαν μόνο 54 δείγματα συνολικά. Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να καταλήξει κανείς σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την εμφάνιση μικροπλαστικών στο Νέο Μεξικό, πολλώ δε μάλλον σε παγκόσμια εμβέλεια», προσθέτει ο Τζόουνς.

Τα πλαστικά υπάρχουν παντού

Πλαστικά υπάρχουν κυριολεκτικά παντού γύρω μας – στα σπίτια, στον αέρα, στο φαγητό, στα μπουκάλια.

Τα μικροπλαστικά είναι μικροσκοπικά θραύσματα πλαστικού, τα οποία εισέρχονται συνήθως στο σώμα μας μέσω της κατάποσης ή της αναπνοής. Εντοπίζονται σε ανθρώπινα όργανα εδώ και δεκαετίες, όμως μόλις τώρα έχει ξεκινήσει η καταγραφή των επιπτώσεών τους στην υγεία μας.

Υπάρχουν κάποια στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η συσσώρευση μικροπλαστικών, ιδίως σε ζωτικά όργανα όπως το συκώτι, μπορούν να έχουν επιπτώσεις στις φυσιολογικές βιολογικές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος.

Τα στοιχεία που συλλέχτηκαν στη μελέτη καταδεικνύουν επίσης πως η συσσώρευση μικροπλαστικών ήταν μεγαλύτερη στους εγκεφάλους 12 ατόμων με άνοια.

Οι συντάκτες της έρευνας ωστόσο αναφέρουν πως αυτό δεν αποδεικνύει ότι τα μικροπλαστικά προκαλούν άνοια και θα πρέπει να διεξαχθούν περαιτέρω έρευνες, για να διαπιστωθεί το εάν ή το πώς η συσσώρευση μικροπλαστικών στον εγκέφαλο – ή σε άλλα όργανα του σώματος – έχει επιπτώσεις στην υγεία του ατόμου.

Όπως εξηγεί και ο Γκαρσία, «η εδραίωση ενός αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ των μικροπλαστικών και της άνοιας χρειάζεται εκτενείς έρευνες για την κατανόηση του κατά πόσο ή του πώς τα μικροπλαστικά συμβάλλουν στην ανάπτυξη νευρολογικών παθήσεων».

Η ερμηνεία των πορισμάτων της έρευνας

Ο Τζόουνς παροτρύνει από την πλευρά του να ερμηνεύει κανείς με επιφύλαξη τα πορίσματα της έρευνας.

Όπως τονίζει ο ειδικός, είναι αδύνατον να πάρουμε τα πορίσματα μίας τόσο μικρής μελέτης και να εξάγουμε βάσει αυτών συμπεράσματα για τους ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο. Επιπλέον, η έρευνα ενδέχεται να έχει υπερεκτιμήσει την ποσότητα μικροπλαστικών στους εγκεφάλους των πτωμάτων που εξετάστηκαν.

Κατά τον Τζόουνς, η κύρια αναλυτική μέθοδος που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση των πλαστικών ενδέχεται να οδηγεί σε λανθασμένα αποτελέσματα και αυτό επειδή «τα λιπίδια [από τα οποία αποτελείται κατά κύριο λόγο ο εγκέφαλος] δίνουν τα ίδια προϊόντα με την πολυαιθυλένη [το κύριο πλαστικό που εντοπίστηκε]». Ο ειδικός προσθέτει ακόμα πως «η μόλυνση από πλαστικά μπορεί να συμβεί σχεδόν οπουδήποτε. Πώς μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως τα σωματίδια που εντοπίστηκαν αποτελούν απόδειξη ότι το πλαστικό περνάει από τις μεμβράνες του ανθρώπινου σώματος και πως δεν είναι απλώς προϊόν μόλυνσης;».

Πώς φτάνουν στον εγκέφαλό μας τα μικροπλαστικά;

Οι συγγραφείς της έρευνας δηλώνουν πως η μελέτη τους εγείρει νέα ερωτήματα σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις που έχουν τα μικροπλαστικά στην ανθρώπινη υγεία και το εάν μπορούν να αφαιρεθούν από το ανθρώπινο σώμα.

«Ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα είναι η κατανόηση των μηχανισμών πίσω από τη συσσώρευση μικροπλαστικών στον εγκέφαλο – δηλαδή το πώς και μέσω ποιων βιολογικών διαδικασιών εισέρχονται αυτά τα σωματίδια στον εγκέφαλό μας», λέει ο Γκαρσία.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη εάν τα σώματά μας μπορούν να απορρίψουν τα μικροπλαστικά με φυσικό τρόπο από τον εγκέφαλο και τα άλλα όργανα. Ασαφές είναι επίσης και το εάν υπάρχουν μέθοδοι για τη διάσπαση των μικροπλαστικών στο σώμα μας.

«Σαφώς χρειάζεται να δουλέψουμε περισσότερο για να διαπιστώσουμε εάν είναι εφικτό κάτι τέτοιο. Δεν ξέρουμε κατά πόσο τα μικροπλαστικά ή και άλλα σωματίδια μπορούν να παραμείνουν στον εγκέφαλό μας ή εάν απορρίπτονται από το σώμα μας», ξεκαθαρίζει ο Τζόουνς.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Οι δύσκολες εποχές φέρνουν κοντά φίλους και συμμάχους. Αυτό συμβαίνει και στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Καναδά, που αντιμετωπίζουν εκ νέου μια κοινή «πρόκληση», όπως συνέβη και το 2018, δηλαδή τους δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ στις εξαγωγές τους, και ιδιαίτερα εκείνες που αφορούν το αλουμίνιο και τον χάλυβα.

Επίσκεψη του Καναδού πρωθυπουργού Τριντό στις Βρυξέλλες

Η σημερινή επίσκεψη του Καναδού πρωθυπουργού Τζάστιν Τριντό στις Βρυξέλλες έχει ξεκάθαρο στόχο: να συσφίξει περαιτέρω τις σχέσεις με την ΕΕ, ειδικά στον τομέα του εμπορίου, προκειμένου οι δύο εταίροι να αντισταθμίσουν την επιδείνωση των σχέσεών τους με την Ουάσιγκτον.

Ο Τριντό αναμένεται να συναντηθεί με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, μία μόλις μέρα μετά την απόφαση της ΕΕ να μην αφήσει «αναπάντητη» την επιβολή «αδικαιολόγητων δασμών» στις ευρωπαϊκές εξαγωγές αλουμινίου και χάλυβα, ενώ και ο Καναδός πρωθυπουργός έχει δεσμευθεί να δώσει «σθεναρή απάντηση» έναντι των ίδιων περιοριστικών μέτρων.

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε τη Δευτέρα εκτελεστικό διάταγμα που ορίζει τη 12η Μαρτίου ως ημερομηνία έναρξης της ισχύος νέων τελωνειακών δασμών 25% στον χάλυβα και το αλουμίνιο. «Χωρίς εξαιρέσεις», όπως διαβεβαίωσε.

Στόχος Οττάβας και Βρυξελλών είναι να ενισχύσουν τη δική τους εταιρική σχέση, καθώς έχουν ήδη συνάψει συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών, που μπορεί να λειτουργήσει θεωρητικά αρκετά θετικά για τις καναδικές και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις.

Η ΕΕ αναζητά νέες «συμμαχίες»

Την ίδια ώρα, η ΕΕ αναζητά νέες «συμμαχίες» και αυτό εξηγεί την υπογραφή ενισχυμένης εμπορικής συμφωνίας με το Μεξικό, αλλά και την πρόσφατη -ύστερα από δεκαετίες διαπραγματεύσεων- συμφωνία με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής (Mercosur).

Σε κάθε περίπτωση, προτεραιότητα για την Κομισιόν παραμένει η αποφυγή μεγάλης κλίμακας εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ.

Συνάντηση φον ντερ Λάιεν-Τζέι Ντι Βανς στο Παρίσι

Αυτός ήταν και ο βασικός στόχος της χθεσινής πρώτης συνάντησης της φον ντερ Λάιεν με τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς, στο Παρίσι.

Μετά τη συνάντηση, η πρόεδρος της Κομισιόν χαρακτήρισε τις ΗΠΑ «σύμμαχο» και έκανε λόγο για «καλή συζήτηση» για τις «κοινές προκλήσεις», που αφορούν «από την ασφάλεια και τη σταθερότητα έως τη μεγάλη υπόσχεση της τεχνολογίας». Στη συνάντησή τους πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες, ζήτησε «δίκαιη εμπορική σχέση με τις ΗΠΑ», ενώ δημοσίως τόνισε ότι «αναμένει με ενδιαφέρον τη συνεργασία με τον Αμερικανό πρόεδρο».

Το πότε και πώς θα απαντήσει με «αντίμετρα» η Κομισιόν έναντι των δασμών που ανακοίνωσε τη Δευτέρα ο Τραμπ παραμένει προσώρας αδιευκρίνιστο, καθώς σύμφωνα με εκπρόσωπό της, ενώ γνωρίζουν το σχετικό εκτελεστικό διάταγμα, δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί τα μέτρα που αφορούν την ΕΕ. Το ζήτημα πρόκειται να απασχολήσει το απόγευμα έκτακτη τηλεδιάσκεψη των υπουργών Εμπορίου της ΕΕ.

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Σαφές μήνυμα προς την Ουάσιγκτον, ότι «οι αδικαιολόγητοι δασμοί» στην Ευρωπαϊκή Ένωση «δεν θα μείνουν αναπάντητοι» έστειλε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αντιδρώντας στην χθεσινή απόφαση των ΗΠΑ να επιβάλουν δασμούς 25% και στις ευρωπαϊκές εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου. Προειδοποίησε εξάλλου ότι θα ενεργοποιηθούν αναλογικά αντίμετρα.

«Οι αδικαιολόγητοι δασμοί στην Ε.Ε δεν θα μείνουν αναπάντητοι - θα ενεργοποιήσουν σταθερά και αναλογικά αντίμετρα», τόνισε στη σχετική της δήλωση η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ενώ διεμήνυσε παράλληλα ότι «η ΕΕ θα ενεργήσει για τη διαφύλαξη των οικονομικών της συμφερόντων. Θα προστατεύσουμε τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές μας». Εξέφρασε, παράλληλα, τη βαθιά της λύπη για την απόφαση των ΗΠΑ, υπογραμμίζοντας ότι «οι δασμοί είναι φόροι – κακοί για τις επιχειρήσεις, χειρότεροι για τους καταναλωτές».

Απέφυγε, πάντως, να χαρακτηρίσει τους δασμούς «παράνομους», όπως έκανε χθες σε σχετική ανακοίνωσή της η Κομισιόν -που είχε προειδοποιήσει, ωστόσο- ότι δεν υπάρχει «καμία δικαιολογία» για την επιβολή δασμών στις εξαγωγές της ΕΕ, σε μια γενικότερη τοποθέτηση, που δεν αφορούσε μόνο τις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, όπως διευκρίνισε αργότερα εκπρόσωπός της.

Η επιβολή δασμών θα πλήξει κυρίως τη Γερμανία

Προτεραιότητα σε κάθε περίπτωση για το αρμόδιο όργανο για την εμπορική πολιτική της ΕΕ εξακολουθεί να είναι η αποφυγή ενός εμπορικού «πολέμου» και η άμεση εμπλοκή σε διαπραγματεύσεις, όπως έχει αναφέρει επανειλημμένως η φον ντερ Λάιεν.

Αυτός υπήρξε άλλωστε και ο βασικός στόχος της σημερινής πρώτης συνάντησής της με εκπρόσωπο της νέας αμερικανικής διοίκησης, τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς, στο περιθώριο της διεθνούς διάσκεψης για την τεχνητή νοημοσύνη στο Παρίσι.

Μια από τις χώρες, ωστόσο, που θα πληγούν περισσότερο από την επιβολή δασμών στις ευρωπαϊκές εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου θα είναι η πατρίδα της, Γερμανία. Αν και το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών στις ΗΠΑ προέρχεται από τον Καναδά, την Κίνα και το Μεξικό, το 2023 η Γερμανία εξήγαγε χάλυβα και αλουμίνιο αξίας άνω των 4 δισ ευρώ στην αμερικανική αγορά. Σύμφωνα με την γερμανική ένωση Χαλυβουργίας Wirtschaftsvereinigung Stahl (WV Stahl), περίπου το 20% των συνολικών εξαγωγών χάλυβα της ΕΕ φτάνουν στην αγορά των ΗΠΑ.

Επαναφορά των «αντιποίνων» της ΕΕ... από το 2018;

Η «άμεση» απάντηση της ΕΕ ουσιαστικά θα είναι να επανέλθουν σε ισχύ στα τέλη Μαρτίου οι δασμοί σε προϊόντα των ΗΠΑ, που είναι σε αναστολή και που επιβλήθηκαν το 2018 ως «αντίποινα» στους δασμούς, που είχε επιβάλλει για πρώτη φορά ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ στις ευρωπαϊκές εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου. Τότε, η ΕΕ είχε «στοχοποιήσει» με "αντίποινα" εισαγωγές εμβληματικών αμερικανικών προϊόντων όπως οι μηχανές Harley-Davidson, παντελόνια τζιν και ουίσκι, μέτρα που ανεστάλησαν, μόλις τον περασμένο Μάρτιο.

Η διήμερη AI Action Summit εγκαινιάστηκε σήμερα στο Παρίσι με επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων, επιχειρηματίες, επιστήμονες, καλλιτέχνες και μέλη της κοινωνίας των πολιτών να δίνουν το παρών.

Τη διάσκεψη διευθύνει ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν μαζί με τον Ινδό πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι, ενώ μεταξύ των συμμετεχόντων είναι και ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Κίνας, Ντινγκ Σιουεσιάνγκ, όπως και ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζ. Ντ. Βανς - η συμμετοχή του τελευταίου στη διάσκεψη του Παρισίου αποτελεί το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό από την ανάληψη των καθηκόντων του.

Κυριαρχία των επιχειρήσεων ΗΠΑ και Κίνας

Στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης κυριαρχούν επί του παρόντος πρωτίστως αμερικανικές επιχειρήσεις, με τις κινεζικές εταιρείες να ακολουθούν, ενώ η Γαλλία και η Ευρώπη αγωνίζονται να παραμείνουν ανταγωνιστικές.

Φέτος η αμερικανική Amazon πρόκειται να επενδύσει περίπου 100 δισεκατομμύρια δολάρια στις υποδομές για την ανάπτυξη της AI. Η πλατφόρμα της Amazon για το cloud computing, το AWS, δυσκολεύεται ήδη να αντεπεξέλθει στη ζήτηση, όπως αναφέρει ο επικεφαλής της Amazon Άντι Τζέισι. Το περασμένο τρίμηνο η επιχείρηση είχε ήδη επενδύσει πάνω από 25 δισεκατομμύρια δολάρια στις υποδομές της.

Από τότε πάντως που η DeepSeek έφερε τα πάνω-κάτω στον κόσμο της AI, παρουσιάζοντας ένα open-source μοντέλο με πολύ χαμηλότερο κόστος από το αντίστοιχο ChatGPT της OpenAI, πολλοί αναρωτιούνται κατά πόσο τα δισεκατομμύρια που ξοδεύονται στην τεχνητή νοημοσύνη στις ΗΠΑ επενδύονται πράγματι με τον ενδεδειγμένο τρόπο.

Και η Ευρώπη;

Η Γαλλία σχεδιάζει τη δική της αντεπίθεση στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης:σύμφωνα με τις επίσημες αναφορές αναμένεται να δημιουργηθεί στο Παρίσι το μεγαλύτερο campus για την AI στην Ευρώπη, όπου θα υπάρχει και ένα τεράστιο υπολογιστικό κέντρο. Στα σχέδια περιλαμβάνονται επενδύσεις της τάξεως των 30 έως 50 δισεκατομμυρίων ευρώ, στις οποίες συμμετέχουν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Την ίδια στιγμή η αμερικανική OpenAI επεκτείνει την παρουσία της στην Ευρώπη έχοντας ανοίξει παραρτήματα στο Λονδίνο, το Δουβλίνο, το Παρίσι, τις Βρυξέλλες, τη Ζυρίχη και προσεχώς και στο Μόναχο.

«Ως μία χώρα γνωστή για το τεχνολογικό know-how και τη βιομηχανική καινοτομία, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Γερμανία ηγείται παγκοσμίως στην αξιοποίηση των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης», έχει δηλώσει ο ιδρυτής της OpenAI Σαμ Άλτμαν.

Σύμφωνα με τη Frankfurter Allgemeine Zeitung η Γερμανία είναι επίσης η χώρα στην Ευρώπη με τους περισσότερους συνδρομητές στην επί πληρωμή εκδοχή του ChatGPT – και μία από τις τρεις πρώτες στον κόσμο. Επιπλέον, μετά τις ΗΠΑ η Γερμανία είναι και η χώρα με τους περισσότερους προγραμματιστές που μπορούν να ενσωματώσουν το ChatGPT σε άλλες εφαρμογές.

Περισσότεροι ή λιγότεροι κανονισμοί;

Στις ΗΠΑ δεν υπάρχει πλέον κανονιστικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της AI. Λίγο μετά την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο ο πρόεδρος Τραμπ αναίρεσε τη σχετική νομοθεσία που είχε θεσπίσει η κυβέρνηση Μπάιντεν.

Στην Ευρώπη αντιθέτως είναι περισσότεροι εκείνοι που ζητούν ένα εκτενέστερο ρυθμιστικό πλαίσιο. Πριν την έναρξη της διάσκεψης στο Παρίσι περίπου 100 ερευνητές από 30 διαφορετικές χώρες προειδοποίησαν πως η νέα τεχνολογία θα μπορούσε να οδηγήσει σε «απώλεια του ελέγχου» με δραματικές επιπτώσεις. Πριν από τη σύνοδο οι ερευνητές παρουσίασαν και την πρώτη διεθνή έκθεση ασφαλείας για την τεχνητή νοημοσύνη, στην οποία συμμετείχαν και συνεργάτες του ΟΗΕ, της ΕΕ και του ΟΟΣΑ.

Ο φυσικός Άξελ Νάουμαν συμμετείχε ως ομιλητής σε μία εκδήλωση πριν την AI Action Summit. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του με θέμα «Η δημιουργία ενός ισχυρού open-source οικοσυστήματος για την ανεξαρτησία της Ευρώπης» ο Νάουμαν τάχθηκε υπέρ της προώθησης μίας τεχνητής νοημοσύνης που θα αναπτυχθεί με γνώμονα την ηθικότητα και τη βιωσιμότητα, υποστηρίζοντας ακόμη πως θα έπρεπε να διερευνηθούν οι συνέπειες της AI για την καινοτομία, τη διαφάνεια και την εμπιστοσύνη.

Οι ευρωπαϊκές αξίες

Ο Νάουμαν δηλώνει και στην DW πως η Ευρώπη χρειάζεται τη δική της open-source υποδομή ώστε να περαστεί το μήνυμα «στις εταιρείες και τους θεσμούς της Ευρώπης πως έχει νόημα να γίνουν επενδύσεις από κοινού και εν συνεχεία να δρέψουμε μαζί τους καρπούς της open-source υποδομής».

Μία τέτοια υποδομή βέβαια απαιτεί σημαντικές επενδύσεις, όπως για παράδειγμα «για την προσαρμογή των διοικητικών διαδικασιών, των προϊόντων, τη διαφήμιση της open-source και την παροχή συμβουλών προς την πολιτική ηγεσία και τις βιομηχανίες». Πώς φαντάζεται ο Νάουμαν το ψηφιακό μέλλον της Ευρώπης; «Το όραμα πρέπει να περιλαμβάνει μία Ευρώπη αυτόνομη, η οποία θα φιλοξενεί και θα επεξεργάζεται η ίδια τα δεδομένα που θα συλλέγει και θα διαθέτει ένα οικοσύστημα διαφόρων software που θα ανταποκρίνεται στις αξίες μας».

Στο μέλλον η Ευρώπη δεν θα πρέπει πλέον να εξαρτάται από άλλους και να πληρώνει δικαιώματα χρήσης. Η Ευρώπη πρέπει, σύμφωνα με τον Νάουμαν, «να κινηθεί συντονισμένα προς τις συνεργατικές open-source τεχνολογίες». Το καθοριστικό θα είναι ωστόσο το πώς και πότε θα κατασκευαστεί η απαραίτητη υποδομή για το συγκεκριμένο εγχείρημα.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Άγνωστοι χρησιμοποίησαν το ισραηλινό λογισμικό Paragon, μέσω WhatsApp, το οποίο ωστόσο δεν φέρει καμία ευθύνη για την παρακολούθηση τηλεφωνικών συνομιλιών και μηνυμάτων. Η Meta, μόλις το αντελήφθη, ειδοποίησε τους ενδιαφερόμενους, ώστε να λάβουν τα ανάλογα μέτρα.

Στην Ιταλία πρόκειται για επτά, συνολικά, δημοσιογράφους και ακτιβιστές. Έγιναν γνωστά μόνο δύο ονόματα: του διευθυντή του δημοσιογραφικού ιστότοπου Fanpage, Φραντσέσκο Καντσελάτο, και του ιδρυτικού μέλους της ΜΚΟ Mediterranea, Λούκα Καζαρίνι, η οποία συμμετέχει σε επιχειρήσεις διάσωσης μεταναστών στη Μεσόγειο.

Αρχικά, η κυβέρνηση της Ρώμης, σε ανακοίνωσή της, υπογράμμισε ότι δεν έχει καμία σχέση με την όλη υπόθεση, ότι δεν εμπλέκονται σε αυτή οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας και ότι δεν έχουν τεθεί -σε καμία περίπτωση- υπό παρακολούθηση δημοσιογράφοι, οι οποίοι εργάζονται στην Ιταλία.

Λογισμικά αποκλειστικά για κυβερνήσεις και μυστικές υπηρεσίες

Mετά από λίγες ώρες, όμως, η βρετανική εφημερίδα Guardian αποκάλυψε ότι, σύμφωνα με πληροφορίες της, η ισραηλινή εταιρεία που παράγει το λογισμικό παρακολούθησης κατήγγειλε το συμβόλαιo που είχε υπογράψει με την ιταλική κυβέρνηση λόγω αθέτησης των όρων χρήσης του λογισμικού παρακολούθησης.

H είδηση πήρε τεράστια έκταση στον ιταλικό Τύπο, ο οποίος πρόσθεσε ότι τα συγκεκριμένα λογισμικά μπορούν να αγοράζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο από κυβερνήσεις και μυστικές υπηρεσίες. «Θέλουμε να ξέρουμε για ποιον λόγο μας παρακολουθούσαν και ποιος έδωσε τη σχετική εντολή. Δεν είμαστε τρομοκράτες και ούτε θέτουμε σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια», υπογράμμισε με έμφαση ο διευθυντής του Fanpage, Καντσελάτο.

Σιωπή Μελόνι, εξηγήσεις ζητά η αντιπολίτευση

Από την Τζόρτζια Μελόνι, έως τώρα, δεν υπήρξε καμία νέα επίσημη αντίδραση. Από κυβερνητικές πηγές διέρρευσε μόνο ότι -ενδεχομένως- μπορεί και κάποιοι δικαστές να διαθέτουν το σύστημα Paragon.Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Ματέο Σαλβίνι, όμως, έφτασε να δηλώσει ότι «μπορεί να πρόκειται για αποτέλεσμα σύγκρουσης στο εσωτερικό των μυστικών υπηρεσιών της χώρας».

Όλη η αντιπολίτευση, στο μεταξύ, ζητά άμεσες εξηγήσεις. «Η πρωθυπουργός πρέπει να μας πει τι συνέβη, δεν μπορεί να συνεχίσει να στρουθοκαμηλίζει», δήλωσε η Έλι Σλάιν, γραμματέας του κεντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμματος.

Πολλοί σχολιαστές πάντως θεωρούν ότι δύσκολα θα μπορέσει να βρεθεί η άκρη του νήματος. Διότι στην Ιταλία, οι όποιες παράνομες δράσεις των μυστικών υπηρεσιών -ακόμα και εκείνων που κατά καιρούς «εκτροχιάστηκαν» και συνέπλευσαν με ακροδεξιές δυνάμεις- έμειναν σχεδόν πάντα ατιμώρητες.

Λίγα μόνο χρόνια έχουν περάσει απ’ όταν η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Ισπανία και πρωτίστως η Ελλάδα αποτελούσαν τα «άτακτα παιδιά» της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Έκτοτε όμως έχουν αλλάξει πολλά, σύμφωνα και με τον πρωθυπουργό της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ: «Εμείς στον Νότο μπορούμε επίσης να βοηθήσουμε στην επίλυση κοινών προβλημάτων», δήλωσε ο πολιτικός στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός.

Ο Σάντσεθ αναφέρθηκε στην ενεργειακή κρίση μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τις δυνατότητες της Ισπανίας για παραγωγή και εξαγωγή μεγαλύτερης ποσότητας καθαρής ενέργειας. Με αυτόν τον τρόπο η Ισπανία θα μπορούσε να γίνει «η καλύτερη οικονομία στον πλανήτη».

Η Γερμανία ακολουθεί αντίθετη πορεία

Όσον αφορά ωστόσο τη συνολική κατάσταση στην Ευρώπη, τα πράγματα δεν μοιάζουν και τόσο ρόδινα: η οικονομία στην Ευρωζώνη είναι στάσιμη. Όπως ανακοίνωσε η Eurostat, κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2024 το συνολικό ΑΕΠ έμεινε ίδιο με το φθινοπωρινό τρίμηνο, ενώ κατά το θερινό τρίμηνο καταγράφηκε μία μικρή αύξηση της τάξης του 0,4%.

Πολλοί ειδικοί συμφωνούν: αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στις χρόνιες αδυναμίες της μεγαλύτερης οικονομίας της ηπείρου. Κατά το τέταρτο τρίμηνο και συνολικά κατά το 2024 το ΑΕΠ στη Γερμανία συρρικνώθηκε κατά 0,2%.

Ξεμένει από καύσιμο η ευρωπαϊκή ατμομηχανή;

Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης λοιπόν τα βρίσκει σκούρα και τα πρώην άτακτα παιδιά «βγαίνουν μπροστά». Θα μπορούσαν οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου να ηγηθούν;

Κατά τον οικονομολόγο και διευθυντή του αυστριακού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (WIFO) Γκάμπριελ Φελμπερμάιρ, μάλλον όχι – διότι «είναι οικονομικά πολύ μικρές». Η Γερμανία και η Γαλλία αντιπροσωπεύουν «πάνω από το 50% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Και σε αυτό το βόρειο μπλοκ με την ισχυρή βιομηχανία πρέπει να συγκαταλεχθούν και χώρες όπως η Αυστρία, η Σλοβενία, η Σλοβακία και η Ολλανδία». Και αυτές οι χώρες, όπως και χώρες που είναι εκτός ευρώ αλλά εντός ΕΕ, όπως η Τσεχία, «υποφέρουν από τις αδυναμίες του βιομηχανικού πυρήνα της ΕΕ».

Ο ρόλος του υψηλού ενεργειακού κόστους

Γιατί όμως οι νότιες χώρες ισχυροποιούνται τόσο και αναπτύσσονται ταχύτερα από τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις; Κατά τον Χανς-Βέρνερ Ζιν, πρώην επικεφαλής του Ινστιτούτου Ifo, αυτό είναι αποτέλεσμα τόσο εξωτερικών λόγων όσο και ορισμένων καθοριστικών πολιτικών εξελίξεων: «Τα τελευταία χρόνια η Γερμανία έχει υποφέρει πολύ από την ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία και την έλλειψη ενεργειακών αποθεμάτων».

Ο ειδικός αντιτάσσεται στην απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα και τη στροφή προς την πράσινη ενέργεια. «ΕΕ και Γερμανία έχασαν το μέτρο» και το αποτέλεσμα είναι η Γερμανία «να έχει την πιο ακριβή ηλεκτρική ενέργεια σε ολόκληρο τον πλανήτη». Λόγω αυτού υποφέρει «ιδίως η χημική βιομηχανία», αλλά και η αυτοκινητοβιομηχανία, η οποία είναι κομβικής σημασίας για τη χώρα, με τον Ζιν να κατηγορεί την ΕΕ πως οδήγησε τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία στο «να χάσει την ανταγωνιστικότητά της».

Τα πλεονεκτήματα των νοτίων κρατών

Παρόμοια είναι και η άποψη του Φελμπερμάιρ. Στις νότιες χώρες διαδραματίζουν μεγαλύτερο ρόλο ο τουρισμός και η γεωργία και μικρότερο η βιομηχανία. Ως εκ τούτου, «οι υψηλότερες τιμές στην ενέργεια, οι εμπορικοί πόλεμοι, οι προκλήσεις εξαιτίας της απεξάρτησης από τον άνθρακα – όλα αυτά επηρεάζουν λιγότερο τις χώρες του Νότου και περισσότερο αυτές του Βορρά».

Επιπλέον, τα νότια κράτη έχουν και το εξής πλεονέκτημα: από το 2010 ο πληθωρισμός σε αυτές τις χώρες είναι χαμηλότερος, «γεγονός που ευνοεί την ανταγωνιστικότητά τους. Οι μεταρρυθμίσεις κατά την κρίση του ευρώ απέφεραν επομένως καρπούς στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία».

Στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Ευρωζώνη έρχεται βέβαια τώρα να προστεθεί και ο Ντόναλντ Τραμπ και οι απειλές του για επιβολή υψηλών δασμών – και σε περίπτωση που οι ΗΠΑ προβούν πράγματι σε ένα τέτοιο μέτρο, η Γερμανία, που βασίζεται πολύ στις εξαγωγές, θα δεχόταν ένα ακόμα μεγάλο πλήγμα.

«Δεν υπάρχουν ενδείξεις ανάκαμψης»

«Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις ανάκαμψης», παρατηρεί ο διευθυντής του Ινστιτούτου Μακροοικονομίας και Έρευνας της Οικονομικής Δραστηριότητας (IMK), Σεμπάστιαν Ντούλιεν, στο Reuters. Επιδιώκοντας να εξηγήσει τα αίτια της ύφεσης διαρκείας της γερμανικής οικονομικής δραστηριότητας, ο ειδικός αναφέρεται μεταξύ άλλων «στην επιθετική βιομηχανική πολιτική της Κίνας, που στρέφεται περισσότερο στις εξαγωγές. Ακόμα, τα επιτόκια της ΕΚΤ, που παραμένουν υψηλά, επιβραδύνουν τις επενδύσεις».

Όπως επεσήμανε και ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, φαίνεται «να παραβλέψαμε πως δεν πρόκειται για μία βραχυπρόθεσμη, αλλά για μία διαρθρωτική κρίση». Θα πρέπει «να επαναπροσδιορίσουμε το επιχειρηματικό μας μοντέλο», τόνισε ο πολιτικός των Πρασίνων.

Τι χρειάζεται τώρα;

Για το 2025 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει μία μικρή ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας στην Ευρωζώνη και μία ανάπτυξη γύρω στο 1,3%. Ταυτοχρόνως εκτιμάται πως η ΕΚΤ θα προβεί σε διαδοχικές μειώσεις επιτοκίων.

Ο Φελμπερμάιρ δεν θεωρεί πως η παρούσα ισορροπία δυνάμεων ανάμεσα στα κράτη του Βορρά και του Νότου είναι κάτι το ασυνήθιστο. «Τη μία ηγείται ο βιομηχανικός Βορράς, την άλλη ο Νότος, που είναι ισχυρός στους τομείς παροχής υπηρεσιών. Και κάπως έτσι έχει η κατάσταση και σε άλλες μεγάλες οικονομίες, όπως για παράδειγμα στις ΗΠΑ».

Το καθοριστικό είναι «ο Βορράς να προωθήσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, χωρίς όμως ο Νότος να μείνει πίσω. Σημαντικό είναι επίσης να ενισχυθεί και πάλι η εσωτερική αγορά, η οποία αποτελεί σημαντικό όχημα για την εξισορρόπηση της ισχύος των διαφορετικών περιφερειών», επισημαίνει ο ειδικός στην DW.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Την περασμένη Τρίτη οι αστυνομικές αρχές της Σαξονίας ανέφεραν πως διεξάγεται έρευνα σε βάρος έξι υπόπτων για παράνομη εμπορική συγκομιδή άγριου σκόρδου. Βάσει της νομοθεσίας, η συλλογή άγριου σκόρδου για προσωπική χρήση επιτρέπεται μόνο σε περιορισμένη ποσότητα.

Τι γνωρίζουμε για την υπόθεση;

Η αστυνομία αντιλήφθηκε την παράνομη επιχείρηση τα ξημερώματα της Τρίτης, όταν πέρασε δίπλα από ένα αυτοκίνητο που ταξίδευε με τους προβολείς στην υψηλή σκάλα. Όταν σταμάτησαν το αυτοκίνητο για έλεγχο, διαπίστωσαν πως υπήρχε μία έντονη μυρωδιά που έβγαινε από το πορτ-μπαγκάζ – και τότε ζήτησαν από τους τρεις επιβάτες, ρωσικής καταγωγής και ηλικίας 27, 29 και 39 ετών να το ανοίξουν.

«Εκεί βρήκαν αρκετές σακούλες γεμάτες με βολβούς άγριου σκόρδου και εργαλεία. Στην εξέλιξη των ερευνών οι αστυνομικοί διαπίστωσαν πως οι τρεις άντρες είχαν πάρει τα άγρια σκόρδα στην περιοχή του Βάρεν της Λειψίας», έγραψε η Leipziger Zeitung, παραπέμποντας σε δηλώσεις εκπροσώπου της αστυνομίας.

Οι αστυνομικοί ειδοποίησαν τους συναδέλφους τους στη Λειψία, οι οποίοι έσπευσαν να ελέγξουν την περιοχή, όπου καταγράφονται συχνά κλοπές άγριου σκόρδου. Πράγματι γύρω στις 02:00 εντόπισαν εκεί μία BMW και τρεις ακόμη άντρες γύρω στα 30, οι οποίοι είχαν επίσης μαζέψει τρεις σακούλες με βολβούς άγριου σκόρδου. Μεταξύ των υπόπτων συγκαταλέγονται και δύο παλιοί γνώριμοι των αστυνομικών αρχών: «Δύο από τους τρεις υπόπτους που βρέθηκαν στη Λειψία είχαν συλληφθεί επ' αυτοφώρω να κλέβουν άγρια σκόρδα και πριν από μερικές ημέρες στην Μπόρνα», ανέφερε εκπρόσωπος της αστυνομίας.

Οι αστυνομικές δυνάμεις κατάσχεσαν συνολικά γύρω στα 100 κιλά βολβών αξίας αρκετών χιλιάδων ευρώ.

Πόσο συνήθεις είναι οι κλοπές άγριου σκόρδου;

Η υπερ-συγκομιδή άγριου σκόρδου στη συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί συχνό «φαινόμενο» κάθε άνοιξη, ενώ τα τελευταία χρόνια λαμβάνει χώρα ολοένα νωρίτερα.

Πριν από δύο χρόνια οι αρχές κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν άλλη μία μεγάλης κλίμακας κλοπή άγριου σκόρδου, ενώ τότε είχαν κατασχέσει 40 σακούλες γεμάτες άγριο σκόρδο.

Πρόκειται εξάλλου για ένα υλικό που είναι γνωστό και ως «πράσινος χρυσός», το οποίο χρησιμοποιείται σε διάφορες συνταγές, όπως για παράδειγμα σε σάλτσες πέστο και σε σούπες.

Στη Γερμανία επιτρέπεται γενικώς να μαζέψει κανείς μια χούφτα φύλλα άγριου σκόρδου για προσωπική χρήση, χωρίς να απαιτείται ειδική άδεια. Ωστόσο απαγορεύεται να ξεριζώνει κανείς ολόκληρα τα φυτά με βολβούς, όπως και η συγκομιδή φύλλων από προστατευόμενες περιοχές.

Οι αρχές συστήνουν σε όσους θέλουν να μαζέψουν φύλλα άγριου σκόρδου να κάνουν πρώτα την έρευνά τους – διότι μεταξύ άλλων μπορεί κανείς εύκολα να μπερδέψει το άγριο σκόρδο, που φυτρώνει σε υγρά, σκιερά δάση και ιδίως σε πλημμυρικές περιοχές με τοξικά φυτά, όπως τα κρίνα της κοιλάδας.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Η Ρεμπέκα Μπράντις φοράει συνθετικά διαμάντια παντού – στο αυτί, στον λαιμό, στο χέρι. Η κοκκινομάλλα Ισπανίδα είναι δικηγόρος και συνεργάζεται μεταξύ άλλων και με το πρώτο εργοστάσιο συνθετικών διαμαντιών της Ισπανίας.

Το εργοστάσιο αυτό βρίσκεται στη φτωχότερη περιφέρεια της Ισπανίας, την Εστρεμαδούρα. Εκεί η αμερικανική επιχείρηση Diamond Foundry τρέχει από το 2023 ένα πιλοτικό πρόγραμμα παραγωγής συνθετικών διαμαντιών.

Η Ρεμπέκα Μπράντις είναι αντιπρόεδρος του ευρωπαϊκού παραρτήματος της Diamond Foundry και αρμόδια για όλα τα νομικά ζητήματα που αφορούν τα περίπου 40 μέλη της ομάδας που είναι κυρίως μηχανικοί με ειδίκευση στη χημεία, τη μηχανική και τις βιομηχανικές εφαρμογές.

Οι επιθυμίες των πελατών αλλάζουν

Η Diamond Foundry δεν είναι η μοναδική επιχείρηση που κατασκευάζει συνθετικά διαμάντια. Ακόμη και η De Beers, η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής και εμπορίας φυσικών διαμαντιών, επενδύει στα συνθετικά διαμάντια. Η δανέζικη Pandora, από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου παγκοσμίως, ανακοίνωσε ήδη από το 2021 πως σύντομα θα πουλάει και συνθετικά διαμάντια – εξηγώντας πως αυτό είναι κάτι που ζητούν οι πελάτες.

«Στις ΗΠΑ πωλούνται περισσότερα συνθετικά παρά φυσικά διαμάντια», δηλώνει η Ρεμπέκα Μπράντις στην DW. Γιατί; Επειδή έχουν πολύ χαμηλότερη τιμή, η οποία συνήθως βρίσκεται περίπου στο ένα δέκατο της τιμής των φυσικών διαμαντιών.

Η ιδιάζουσα περίπτωση των συνθετικών διαμαντιών

Ένας άλλος λόγος είναι πως το image των φυσικών διαμαντιών έχει χαλάσει μέσα στα τελευταία χρόνια. Στο άκουσμα της λέξης «διαμάντια» πολλοί σκέφτονται πλέον την καταστροφή του περιβάλλοντος, απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και τη χρηματοδότηση αιματηρών συγκρούσεων σε διάφορες αφρικανικές χώρες.

Ακόμη και ταινίες του Hollywood πραγματεύονται το εν λόγω θέμα, όπως για παράδειγμα το "Blood Diamond” του 2006. Ο Αμερικανός ηθοποιός Λεονάρντο Ντι Κάπριο, εκ των πρωταγωνιστών της ταινίας, ήταν και ένας από τους πρώτους επενδυτές της Diamond Foundry, όταν αυτή ιδρύθηκε το 2012 στο Σαν Φρανσίσκο.

Στο ισπανικό Τρουχίγιο, η Diamond Foundry έχει ένα εργοστάσιο έκτασης 6.000 τ.μ. Εκεί τα διαμάντια κατασκευάζονται σε 20 αντιδραστήρες και εν συνεχεία ψύχονται. Όσοι επισκέπτονται το εργοστάσιο μπορούν ωστόσο να δουν τις εγκαταστάσεις μονάχα απ’ έξω.

Αυτό που γνωρίζουμε ότι συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πόρτες του εργοστασίου είναι πως «ενώ ένα αληθινό διαμάντι χρειάζεται 1.000 χρόνια για να δημιουργηθεί, η Diamond Foundry μπορεί να πάρει ένα μικρό πραγματικό διαμάντι 20 χιλιοστών και θερμαίνοντάς το στους 1.000 βαθμούς και ασκώντας τεράστια πίεση να το μεγαλώσει μέσα σε μόλις τέσσερις εβδομάδες στο ιδανικό του μέγεθος», εξηγεί στην DW ο Εουγκένιο ντε Αρίμπα, επικεφαλής του εργοστασίου στο Τρουχίγιο.

Εν αντιθέσει με τις απομιμήσεις διαμαντιών, όπως για παράδειγμα αυτά που φτιάχνονται από γυαλί, τα συνθετικά διαμάντια έχουν τις ίδιες υλικές ιδιότητες με τα πραγματικά. Γι’ αυτό και είναι περιζήτητα όχι μόνο ως κοσμήματα, αλλά και στη βιομηχανία λόγω της σκληρότητας και της αντοχής τους στις υψηλές θερμοκρασίες.

Μικροτσίπ από διαμάντια;

Ένας από τους ιδρυτές της Diamond Foundry είναι ο Μάρτιν Ροσάιζεν, ο οποίος έχει γεννηθεί στη Γερμανία. Έχει σπουδάσει πληροφορική και τώρα είναι επιχειρηματίας του τεχνολογικού κλάδου με έδρα στη Silicon Valley. Ο Ροσάιζεν ειδικεύεται μεταξύ άλλων και στην κατασκευή μικροτσίπ από διαμάντια – κάτι που ενδιαφέρει πολύ και την Diamond Foundry.

Το 2023 η εταιρεία κατασκεύασε τον πρώτο δίσκο wafer από συνθετικά διαμάντια με διάμετρο 100 χιλιοστά. Οι δίσκοι wafer είναι λεπτοί δίσκοι πάνω στους οποίους τοποθετούνται τα λεγόμενα μικροτσίπ – συνήθως κατασκευάζονται από πυρίτιο, το οποίο προέρχεται κυρίως από την Κίνα.

Η Diamond Foundry ωστόσο κατασκευάζει τους δίσκους με συνθετικά διαμάντια και λόγω των χαρακτηριστικών αυτού του υλικού βελτιώνεται η ψύξη και η απόδοση των τσιπ.

Με κρατική χρηματοδότηση

Αυτός ο τρόπος κατασκευής δίσκων, όπως και η ιδέα της απεξάρτησης από το κινεζικό πυρίτιο, αρέσει και στην ΕΕ. Γι’ αυτό και στα τέλη του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε το πράσινο φως για τη διοχέτευση κονδυλίων ύψους 81 εκατομμυρίων ευρώ μέσω του ισπανικού κράτους για το εργοστάσιο της Diamond Foundry. Η κατασκευή τέτοιων δίσκων αναμένεται προσεχώς να επεκταθεί και για την αξιοποίησή τους σε βιομηχανικές εφαρμογές.

Σύμφωνα με την Diamond Foundry, η πρώτη φάση του εγχειρήματος κόστισε περίπου 275 εκατομμύρια ευρώ – και για την παραγωγή τέτοιων δίσκων για τη βιομηχανία μικροτσίπ θα πρέπει να συγκεντρωθούν ακόμη 400 εκατομμύρια ευρώ. Εφ' όσον όλα κυλήσουν βάσει σχεδίου, θα μπορούσε να υπάρχει εδώ το μεγαλύτερο εργοστάσιο διαμαντιών του κόσμου, όπως επισημαίνει ο Αντόνιο Κόρντοβα, υπεύθυνος της Diamond Foundry για την Ευρώπη.

Μία ευκαιρία και για την Εστρεμαδούρα;

Η Εστρεμαδούρα χαίρεται για κάθε επένδυση που γίνεται στην περιοχή. Και αυτό επειδή υπάρχει έλλειψη θέσεων εργασίας και πολλοί αποφασίζουν να εγκαταλείψουν την περιοχή.

Επί του παρόντος μεγάλες εκτάσεις γης στην περιφέρεια παραχωρούνται σε εταιρείες ρεύματος για την ανέγερση ηλιακών πάρκων – μία εξέλιξη θετική και για την Diamond Foundry, η οποία θέλει μέσα στο έτος να βγει και αυτή κερδισμένη από την ηλιακή ενέργεια που θα παράγει η ίδια, όπως εξηγεί ο Αντόνιο Κόρντοβα.

Στο γειτονικό Κάθερες υπάρχει επιπλέον και ένα ορυχείο λιθίου, ενώ στο Ναβαλμοράλ ντε λα Μάτα η κινεζική εταιρεία Envision πρόκειται να κατασκευάσει ένα εργοστάσιο μπαταριών σε συνεργασία με τον ισπανικό όμιλο Acciona.

Μέχρι τώρα τα συνθετικά διαμάντια χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο δοκιμαστικά σε μικροτσίπ στις ΗΠΑ από την εταιρεία παραγωγής τσιπ Nvidia. Ο Κόρντοβα όμως είναι πεπεισμένος πως σύντομα θα μπορεί να συμβεί το ίδιο και στο Τρουχίγιο. «Για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε βέβαια πολύ μεγαλύτερη βοήθεια από την Ευρώπη και το ισπανικό κράτος», προσθέτει. Ως τώρα για την ανάπτυξη του εργοστασίου και την εξέλιξη των ερευνών η εταιρεία βασίζεται μεταξύ άλλων σε κονδύλια από το Next Generation EU.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Τα δασμολογικά μέτρα που ανακοίνωσε ο Τραμπ εναντίον Καναδά, Μεξικού και Κίνας είναι πρωτοφανή ως προς το εύρος και την κλίμακά τους, καθώς στοχεύουν ταυτόχρονα τρεις από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι οικονομολόγοι λένε ότι αν τελικά εφαρμοστούν, ο αντίκτυπός τους είναι πιθανό να γίνει αισθητός τόσο στις ΗΠΑ όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο. Προς το παρόν ο Αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωσε την αναστολή τους για ένα μήνα σε ό,τι αφορά τον Καναδά και το Μεξικό, ενώ η Κίνα απάντησε με ανάλογα μέτρα εναντίον αμερικανικών προϊόντων.

Ο Κάρστεν Μπρζέσκι, επικεφαλής οικονομολόγος της τράπεζας ING στη Γερμανία, προειδοποίησε ότι οι δασμοί σηματοδοτούν την έναρξη ενός «ολοκληρωμένου εμπορικού πολέμου που μπορεί ακόμη να κλιμακωθεί». «Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν γαυγίζει μόνο, αλλά δαγκώνει και υλοποιεί όλες τις προεκλογικές του υποσχέσεις», δήλωσε ο Μπρζέσκι στην DW.

Τα «θύματα» του Τραμπ απαντούν με αντίποινα

Ο πρωθυπουργός του Καναδά Τζάστιν Τριντό αντεπιτέθηκε ανακοινώνοντας εισφορές 25% σε εισαγωγές αμερικανικών προϊόντων αξίας 107 δισεκατομμυρίων δολαρίων (104,2 δισεκατομμυρίων ευρώ) σε δύο γύρους - ο πρώτος θα ξεκινήσει αυτή την εβδομάδα. Οι ηγέτες αρκετών καναδικών επαρχιών έχουν ήδη ανακοινώσει τα δικά τους αντίποινα, συμπεριλαμβανομένης της άμεσης διακοπής των αγορών αλκοολούχων ποτών από τις ΗΠΑ.

Στο Χ, ο Τρουντό κάλεσε ουσιαστικά σε μποϊκοτάζ των αμερικανικών προϊόντων, ζητώντας από το κοινό να «επιλέξει προϊόντα που κατασκευάζονται εδώ, στον Καναδά». Σε ομιλία του, προειδοποίησε τους Αμερικανούς ότι οι δασμοί θα θέσουν ενδεχομένως σε κίνδυνο τις θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ και θα αυξήσουν το κόστος των τροφίμων και της βενζίνης.

Η πρόεδρος του Μεξικού Κλαούντια Σάινμπαουμ διέταξε τον υπουργό Οικονομίας της να «εφαρμόσει το σχέδιο Β», το οποίο περιλαμβάνει απροσδιόριστα «δασμολογικά και μη δασμολογικά μέτρα».

Ο Τραμπ αναμένεται να έχει συνομιλίες με τους ηγέτες των δύο χωρών. Η Κίνα δήλωσε ότι «θα λάβει τα απαραίτητα αντίμετρα για να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και τα συμφέροντά της». Το Πεκίνο δήλωσε ότι η κίνηση του Τραμπ παραβιάζει τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και έχει υποσχεθεί να προσφύγει στον οργανισμό που διέπει το παγκόσμιο εμπόριο.

Ο Ρούντιγκερ Μπάχμαν, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Notre Dame, προειδοποίησε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος ρίχνει την παγκόσμια εμπορική τάξη στο «χάος».

«Ο Τραμπ δεν φαίνεται να κάνει διάκριση μεταξύ παραδοσιακών φίλων και εχθρών των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Κίνα φαίνεται να έχει καλύτερη συμφωνία από ό,τι οι σύμμαχοι Καναδάς και Μεξικό», δήλωσε ο Μπάχμαν στην DW.

Επιπτώσεις

Η Deutsche Bank έγραψε ότι οι νέοι δασμοί θα επηρεάσουν περίπου το 44% του συνόλου των αμερικανικών εισαγωγών - περίπου 1,35 τρισεκατομμύρια δολάρια - και θα αυξήσουν τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ έως και 1%.

Για τους Αμερικανούς καταναλωτές, τα μέτρα θα σημαίνουν υψηλότερες τιμές για βασικά αγαθά όπως το πετρέλαιο, τα ηλεκτρονικά και τα είδη διατροφής, επιδεινώνοντας την τρέχουσα κρίση κόστους ζωής. Οι υψηλότερες τιμές θα υποδαυλίσουν τον πληθωρισμό και μπορεί να ωθήσουν την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ να διατηρήσει ή να αυξήσει τα επιτόκια.

Ο μεγαλύτερος δανειστής της Γερμανίας δήλωσε ότι η διατήρηση των δασμών θα έχει «πολύ μεγαλύτερο οικονομικό μέγεθος» για τις οικονομίες του Καναδά και του Μεξικού από ό,τι το Brexit για το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Deutsche Bank αναμένει ότι και οι δύο χώρες θα κυλίσουν σε ύφεση τις επόμενες εβδομάδες.

Οι δασμοί αναμένεται να προσθέσουν κόστος 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην αυτοκινητοβιομηχανία, ανέφερε τη Δευτέρα το Bloomberg, επικαλούμενο έρευνα της συμβούλου αυτοκινητοβιομηχανίας AlixPartners. Ξεχωριστά στοιχεία της Wolfe Research προέβλεπαν ότι η μέση τιμή ενός νέου αυτοκινήτου θα μπορούσε να αυξηθεί κατά περίπου 3.000 δολάρια.

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός

Οι πυξίδες δείχνουν προς την κατεύθυνση του Βορρά – αυτό είναι γνωστό. Το πού ακριβώς βρίσκεται όμως ο μαγνητικός Βόρειος Πόλος είναι ασαφές: διότι κάθε χρόνο μετακινείται κάποια χιλιόμετρα, γεγονός που έχει σημαντικές συνέπειες για την πλοήγηση παγκοσμίως. Ακόμα και οι μικρότερες αλλαγές μπορούν να μετατοπίσουν τις συντεταγμένες κατά εκατοντάδες χιλιόμετρα.

Πώς προκύπτει ο μαγνητικός Βόρειος Πόλος;

Το γήινο μαγνητικό πεδίο δημιουργείται βαθιά στο εσωτερικό της Γης, όπου τεράστια ρεύματα λιωμένου σιδήρου κινούνται στα όρια ανάμεσα στον γήινο πυρήνα και τον γήινο μανδύα. Τα ρεύματα αυτά παραμένουν σε διαρκή κίνηση μέσω της περιστροφής της Γης και με αυτόν τον τρόπο παράγονται ηλεκτρικά ρεύματα, ένα μαγνητικό πεδίο με δύο πόλους: τον μαγνητικό Βόρειο και Νότιο πόλο.

Καθώς όμως αυτές οι διεργασίες στο εσωτερικό της Γης μετατοπίζονται διαρκώς, αλλάζει και το μαγνητικό πεδίο της Γης. Και όταν τα ρεύματα αυτά αλλάζουν ή επιβραδύνονται μέσω της μετατόπισης των τεκτονικών πλακών, τότε αλλάζει και ο μαγνητικός Βόρειος Πόλος.

Ποια πλοήγηση βασίζεται στο μαγνητικό πεδίο της Γης;

Για την ακριβή πλοήγηση όλων των στρατιωτικών και πολιτικών αεροσκαφών, πλοίων, υποβρυχίων και συσκευών GPS είναι καθοριστικό το Παγκόσμιο Μαγνητικό Μοντέλο (World Magnetic Model, WMM), το οποίο επικαιροποιείται ανά πέντε χρόνια από την Αμερικανική Μετεωρολογική Υπηρεσία NOAA και από τη Βρετανική Γεωλογική Υπηρεσία (BGS).

Το WMM χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων από το ΝΑΤΟ, το αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας, την αμερικανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Αεροπορίας και τον Διεθνή Υδρογραφικό Οργανισμό. Και στην παρούσα περίοδο συγκρούσεων και αστάθειας, όπου υπάρχουν κράτη όπως η Ρωσία και η Κίνα που επιδιώκουν επανειλημμένως να «πειράξουν» τα συστήματα πλοήγησης και τοποθεσίας, η ακριβής πλοήγηση είναι τεράστιας στρατηγικής σημασίας.

Το WMM αξιοποιείται και από σχεδόν όλες τις εφαρμογές χαρτών και πλοήγησης, όπως και από τις υπηρεσίες GPS των smartphones, οι οποίες είναι επικαιροποιημένες βάσει των νέων αλλαγών.

Η επιστημονική κοινότητα περίμενε αρκετό καιρό για τη νέα επικαιροποίηση και πλέον έχει δημοσιευτεί το World Magnetic Model 2025, το οποίο θα ισχύει έως το 2029. Για πρώτη φορά δημοσιεύτηκε μάλιστα και ένα πρόσθετο, δεύτερο μοντέλο υψηλής ανάλυσης, το οποίο προσφέρει τη δυνατότητα σημαντικά υψηλότερης ακρίβειας πλοήγησης.

Προς τα πού κατευθύνεται ο μαγνητικός Βόρειος Πόλος;

Στις αρχές του αιώνα ο μαγνητικός Βόρειος Πόλος βρισκόταν κοντά στο Βορειοανατολικό Πέρασμα στον Καναδά, μία από τις σημαντικότερες διαδρομές της παγκόσμιας ναυσιπλοΐας. Σήμερα βρίσκεται αρκετά βορειότερα, κοντά στον γεωγραφικό Βόρειο Πόλο. Το 2018 πέρασε τη Διεθνή Γραμμή Ημερομηνίας με κατεύθυνση προς το ανατολικό ημισφαίριο.

Μέσα στα τελευταία 20 χρόνια κινήθηκε με εντυπωσιακή ταχύτητα προς την κατεύθυνση της Σιβηρίας – κατά περίπου 50 χιλιόμετρα ανά έτος. Πριν από πέντε χρόνια ωστόσο η μετατόπισή του επιβραδύνθηκε ξαφνικά σε μόλις 35 χιλιόμετρα/έτος. «Δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ ξανά μία αντίστοιχη συμπεριφορά του μαγνητικού Βορείου Πόλου, όπως η τρέχουσα», επισημαίνει ο Γουίλιαμ Μπράουν από την BGS. «Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επιβράδυνση που έχει καταγραφεί ποτέ».

Γιατί είναι σημαντική η ισχύς του μαγνητικού πεδίου;

Για τη ζωή στη Γη το σημαντικό δεν είναι το πού ακριβώς βρίσκονται οι μαγνητικοί πόλοι, αλλά ιδίως το πόσο ισχυροί είναι. Και από καταβολής των καταγραφών (που ξεκίνησαν πριν από 175 χρόνια) το γήινο μαγνητικό πεδίο έχει αποδυναμωθεί κατά περίπου 10% - για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους.

Όσο πιο αδύναμο είναι το γήινο μαγνητικό πεδίο, τόσο περισσότερο δυσκολεύονται να προσανατολιστούν πολλά είδη ζώων, όπως οι φάλαινες, οι πεταλούδες, οι θαλάσσιες χελώνες, αλλά και πολλά είδη πουλιών.

Επιπλέον, ένα ισχυρό γήινο μαγνητικό πεδίο προστατεύει τη Γη από την επιθετική κοσμική ακτινοβολία και από τους ηλιακούς ανέμους. Ένα πιο αδύναμο μαγνητικό πεδίο μειώνει από την άλλη πλευρά το προστατευτικό στρώμα του όζοντος, με αποτέλεσμα οι επικίνδυνες ακτίνες UV να μπορούν να διεισδύσουν ευκολότερα, ιδίως στις περιοχές των πόλων. Οι γεωστατικοί δορυφόροι είναι επίσης λιγότερο προστατευμένοι, όταν το γήινο μαγνητικό πεδίο είναι πιο αδύναμο – και μπορούν να επηρεαστούν περισσότερο από την ακτινοβολία ή τα σωματίδια του διαστήματος, γεγονός που ενδέχεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις και στις επικοινωνίες.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Η Google ανακοίνωσε πως, όταν επισημοποιηθεί η πρόθεση του Ντόναλντ Τραμπ για τη μετονομασία των τοποθεσιών του Κόλπου του Μεξικού και του όρους Ντενάλι, στους Αμερικανούς χρήστες του Google Maps οι τοποθεσίες θα εμφανίζονται πλέον με τις ονομασίες "Gulf of America” και "Mount McKinley”.

Σε σχετική ανάρτησή του στο Χ τη Δευτέρα, η Google ανέφερε πως ακολουθεί «μια μακρά πρακτική υιοθέτησης αλλαγών στις ονομασίες των τοποθεσιών, όταν αυτές ανανεώνονται από επίσημες κυβερνητικές πηγές».

Πότε θα αλλάξουν οι ονομασίες στο Google Maps;

Η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε στις 24 Ιανουαρίου πως έχει ήδη μετονομάσει τον Κόλπο του Μεξικού σε Κόλπο της Αμερικής. Κατά την πρώτη του ημέρα στο Οβάλ Γραφείο ο Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε διατάγματα για τη μετονομασία τόσο του κόλπου όσο και του όρους στην Αλάσκα.

Το αμερικανικό Υπουργείο Εσωτερικών δήλωσε την περασμένη εβδομάδα πως εργάζεται για την εφαρμογή του σχετικού διατάγματος, χωρίς ωστόσο να έχουν ανανεωθεί ακόμη οι επίσημοι κυβερνητικοί χάρτες. Το Google ξεκαθάρισε πως μόλις ανανεωθεί το Πληροφοριακό Σύστημα Γεωγραφικών Ονομασιών (Geographic Names Information System, GNIS), αμέσως θα αλλάξει και η εταιρεία τις ονομασίες στην υπηρεσία πλοήγησής της.

Θα εμφανίζονται οι αλλαγές σε όλους τους χρήστες;

Η Google προσέθεσε δε πως «όταν οι επίσημες ονομασίες διαφέρουν από χώρα σε χώρα, οι χρήστες του Maps βλέπουν την επίσημη ονομασία που ισχύει στη χώρα τους [στην οποία βρίσκεται και η επίμαχη τοποθεσία]. Όλοι οι υπόλοιποι χρήστες στον υπόλοιπο πλανήτη βλέπουν αμφότερες τις ονομασίες. Το ίδιο θα συμβεί και στην προκείμενη περίπτωση».

Επομένως, οι χρήστες στις ΗΠΑ θα βλέπουν την ονομασία «Κόλπος της Αμερικής», οι χρήστες στο Μεξικό θα συνεχίσουν να βλέπουν την ονομασία «Κόλπος του Μεξικού» και οι χρήστες στον υπόλοιπο κόσμο θα βλέπουν αμφότερες τις ονομασίες, η μία εκ των οποίων θα τίθεται μέσα σε παρένθεση. Αν και η Google δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη ποια ονομασία θα βρίσκεται εντός της παρένθεσης, οι New York Times παραπέμπουν σε δήλωση «δύο ανθρώπων που γνωρίζουν τα σχέδια της εταιρείας» και οι οποίοι ανέφεραν πως η ονομασία «Κόλπος του Μεξικού» θα παρατίθεται πρώτη.

Η DW απευθύνθηκε στην Google ζητώντας ένα σχόλιο επί του ζητήματος.

Τι τακτική ακολουθεί το Google Maps στις αμφισβητούμενες ονομασίες;

Το Google Maps αποτελεί με διαφορά την πιο δημοφιλή εφαρμογή χαρτών και πλοήγησης μετρώντας περίπου 1 δισεκατομμύριο ενεργούς χρήστες σε μηνιαία βάση.

Ως εκ τούτου, η εφαρμογή έχει κληθεί πολλάκις να πάρει θέση σε περιπτώσεις διακρατικής αμφισβήτησης διαφόρων τοποθεσιών είτε αυτές αφορούν την ονομασία είτε την οριοθέτηση της εκάστοτε τοποθεσίας για πολιτικούς ή γεωγραφικούς λόγους.

Όπως αναφέρει η Google στην τελευταία της ανακοίνωση, η εφαρμογή χρησιμοποιεί διαφορετικές ονομασίες για τις ίδιες τοποθεσίες, με γνώμονα την τοποθεσία στην οποία βρίσκεται ο εκάστοτε χρήστης.

Αντίστοιχο ζήτημα είχε προκύψει στο παρελθόν με τον Περσικό ή Αραβικό Κόλπο, όπου το Ιράν επιλέγει την πρώτη ονομασία, ενώ η Σαουδική Αραβία και άλλες αραβικές χώρες αναφέρονται στον κόλπο με τη δεύτερη ονομασία.

Το 2012 το Ιράν απείλησε να μηνύσει την Google, επειδή η εταιρεία δεν είχε δώσει τη σχετική ονομασία στο Maps. «Εάν η Google δεν διορθώσει το λάθος της το συντομότερο δυνατόν, θα καταθέσουμε επίσημη καταγγελία εναντίον της εταιρείας», είχε δηλώσει ο τότε υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Ραμίν Μεχμανπαράστ.

Η Google απέρριψε τις κατηγορίες επισημαίνοντας πως δεν είχε ποτέ προβεί σε οποιαδήποτε ονομασία του κόλπου στην εφαρμογή. Πλέον η εταιρεία παραθέτει αμφότερες τις ονομασίες, οι οποίες εμφανίζονται διαφορετικά αναλόγως της τοποθεσίας του χρήστη.

Τι γίνεται στις συνοριακές διαμάχες;

Ταυτοχρόνως υπάρχουν και πολλές συνοριακές διαμάχες σε ολόκληρο τον κόσμο, οι οποίες είναι προφανώς και αρκετά πιο έντονες από αυτές που αφορούν τις ονομασίες των τοποθεσιών.

Σχετικά με τις εδαφικές διαμάχες η Google αναφέρει πως «τα κρατικά σύνορα διεθνώς παρουσιάζονται με διαφορετικό τρόπο βάσει του πολιτικού καθεστώτος των εκάστοτε συνόρων». Τα διεθνή σύνορα «που δεν αποτελούν αντικείμενο αμφισβήτησης, όπως αυτά ανάμεσα στις ΗΠΑ και τον Καναδά, παρουσιάζονται με σκούρες γκρι γραμμές. Τα προσωρινά σύνορα που έχουν καθοριστεί βάσει συνθηκών ή δεν έχουν επίσημη ισχύ παρουσιάζονται με διακεκομμένες γκρι γραμμές». Τέλος, με διακεκομμένες γκρι γραμμές παρουσιάζονται και «τα αμφισβητούμενα σύνορα, εκεί όπου τα εμπλεκόμενα μέρη δεν συμφωνούν σε συγκεκριμένες συνοριογραμμές».

Το 2014, έξι εβδομάδες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία, το Google Maps παρουσίαζε την Κριμαία ως ρωσική επικράτεια στους Ρώσους χρήστες, ως ουκρανική επικράτεια στους Ουκρανούς χρήστες και με διακεκομμένες γραμμές στους χρήστες σε άλλα κράτη.

Σήμερα ένας χρήστης στη Γερμανία εξακολουθεί να βλέπει μία διακεκομμένη γκρι γραμμή να χωρίζει την Ουκρανία από την Κριμαία. Όσον αφορά ωστόσο τις τέσσερις περιοχές της Ουκρανίας που κατέλαβε η Ρωσία μετά την έναρξη της εισβολής της το 2022, δηλαδή το Ντονέτσκ, η Χερσώνα, το Λουχάνσκ και η Ζαπορίζια, εξακολουθούν να παρουσιάζονται ως ουκρανική επικράτεια – κάτι που επιβεβαίωσε πριν από λίγες ημέρες στην DW και ένας χρήστης του Google Maps από τη Ρωσία.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Τα γερμανικά εκπτωτικά σουπερμάρκετ Lidl πανηγυρίζουν για μία μεγάλη νίκη: Το εφετείο της Φρανκφούρτης αποφάσισε ότι μπορούν να συνεχίσουν τις πωλήσεις της «σοκολάτας Ντουμπάι». Και αυτό, παρότι η συγκεκριμένη σοκολάτα δεν παράγεται στο Ντουμπάι και μάλιστα κυκλοφορεί ως προϊόν ιδιωτικής ετικέτας της γνωστής αλυσίδας. Εναντίον των Lidl είχε προσφύγει στη δικαιοσύνη ένας Γερμανός μεγαλέμπορος τροφίμων, καθώς εισάγει και ο ίδιος επώνυμη «σοκολάτα Ντουμπάι» της εταιρείας Fex που έχει όντως παρασκευαστεί στο Ντουμπάι.

Ο ενάγων υποστηρίζει ότι προϊόντα τύπου Lidl παραπλανούν τον καταναλωτή, προκαλώντας την εσφαλμένη εντύπωση ότι αγοράζει σοκολάτα που έχει παρασκευαστεί στο Ντουμπάι. Ωστόσο, το εφετείο της Φρανκφούρτης δεν συμμερίζεται την επιχειρηματολογία του.

Σύμφωνα με το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων (dpa), οι δικαστές θεωρούν ότι η «σοκολάτα Ντουμπάι» γίνεται αντιληπτή ως μία γενική έννοια χωρίς ειδικό δεσμό με τον τόπο στον οποίο παράγεται. Κατά συνέπεια, λένε, δεν τίθεται ζήτημα παραπλάνησης του καταναλωτή όταν μάλιστα η συσκευασία του συγκεκριμένου προϊόντος αναφέρει ρητώς ότι τα συστατικά του προέρχονται «από χώρες εντός και εκτός ΕΕ».

Δικαστική ήττα για την Aldi

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο ίδιος έμπορος είχε δικαιωθεί σε άλλη, παρεμφερή προσφυγή του στο πρωτοδικείο της Κολωνίας. H αγωγή στρεφόταν κατά των σουπερμάρκετ Aldi, τα οποία διέθεταν στα ράφια τους «σοκολάτα Ντουμπάι» από την Τουρκία. Σε αυτή την περίπτωση, οι δικαστές έκριναν ότι πράγματι υφίσταται κίνδυνος παραπλάνησης του καταναλωτή και μάλιστα ενέκριναν ασφαλιστικά μέτρα κατά των σουπερμάρκετ Aldi. Ή μήπως δεν ήταν και τόσο παρεμφερείς οι δύο υποθέσεις;

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Tagesschau.de του πρώτου καναλιού της γερμανικής τηλεόρασης (ARD) οι δύο περιπτώσεις πράγματι διαφέρουν, κάτι που επισημαίνει και το εφετείο της Φρανκφούρτης. Για παράδειγμα, η «σοκολάτα Ντουμπάι» του Lidl εμφανίζεται καθαρά ως «ιδιωτική ετικέτα» και δεν αφήνει το παραμικρό υπονοούμενο ότι μπορεί να προέρχεται από το Ντουμπάι, κάτι που δεν ισχύει στον ίδιο βαθμό για την συσκευασία του Aldi.

Τζίρος εκατοντάδων εκατομμυρίων

Η αλήθεια είναι βέβαια ότι η «σοκολάτα Ντουμπάι» είχε πρωτοεμφανιστεί στο Ντουμπάι. Μία σοκολατοποιός, η Σάρα Χαμουντά, επινόησε τη συνταγή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, στις αρχές του 2024, και παρουσίασε για πρώτη φορά μία λιχουδιά με σοκολάτα κουβερτούρα, κρέμα από φυστίκι Αιγίνης και τραγανό φύλλο κανταΐφι. Η συνταγή έγινε γνωστή σε όλον τον κόσμο μέσω TikTok. Ωστόσο, δεν έχει κατοχυρωθεί εμπορικά, καθώς μάλιστα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν έχουν συνυπογράψει την «Πράξη της Γενεύης της Συμφωνίας της Λισαβόνας για τις ονομασίες προέλευσης και τις γεωγραφικές ενδείξεις».

Κατά συνέπεια προκύπτει το ερώτημα κατά πόσον υπάρχει πατέντα και νομική κατοχύρωση για την «σοκολάτα Ντουμπάι». Δεν είναι τυχαίο ότι το ζήτημα απασχολεί τώρα τα δικαστήρια. Είναι τεράστιος ο τζίρος που υπόσχεται ακόμη και σήμερα η «πιο viral λιχουδιά για το 2024».

Ειδικοί της αγοράς εκτιμούν ότι μέσα σε έξι μήνες η «σοκολάτα Ντουμπάι» έχει κάνει πωλήσεις 500 εκατομμυρίων δολαρίων παγκοσμίως. Και σε αυτό το ποσό δεν περιλαμβάνεται καν ο τζίρος των Χριστουγέννων.

Τις τελευταίες ημέρες πολλές μετοχές μεγάλων εταιρειών του τεχνολογικού κλάδου παρουσίασαν αισθητή πτώση, ως αποτέλεσμα της ανησυχίας πως η Κίνα σημειώνει άλματα στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης (AI).

Ιδιαίτερο πλήγμα δέχθηκε η μετοχή της Nvidia, εταιρείας που κατασκευάζει τσιπ για τις εφαρμογές AI. Τη Δευτέρα η μετοχή της Nvidia έχασε 17% της αξίας της, με τη χρηματιστηριακή αξία της εταιρείας να μειώνεται κατά 600 δισεκατομμύρια δολάρια μέσα σε μία ημέρα – καταγράφοντας έτσι τη μεγαλύτερη ημερήσια απώλεια αξίας που έχει υποστεί μία εταιρεία στη Wall Street. Οι Microsoft και Meta σημείωσαν επίσης σημαντικές απώλειες – και αμφότερες οι εταιρείες δημιουργίας software έχουν επενδύσει πολλά χρήματα στην ανάπτυξη της AI.

Η κινεζική DeepSeek παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα το τελευταίο της μοντέλο AI. Σύμφωνα με την εταιρεία το μοντέλο αυτό είναι εφάμιλλο του ChatGPT της αμερικανικής OpenAI – και αυτό παρ’ ότι η DeepSeek δαπάνησε πολύ λιγότερα χρήματα για τη δημιουργία του, χωρίς να χρησιμοποιήσει και πολλά από τα ακριβά τσιπ της Nvidia.

Επιπλέον, εν αντιθέσει με την OpenAI, η οποία κρατάει μυστικό τον τρόπο λειτουργίας του ChatGPT, το μοντέλο της DeepSeek είναι open source, με την κινεζική εταιρεία να εξηγεί ακόμα λεπτομερώς το πώς ανέπτυξε το μοντέλο της με ένα μπάτζετ κατά πολύ χαμηλότερο αυτού που διέθεσε η αμερικανική επιχείρηση.

Όλα αυτά εγείρουν αμφιβολίες και ανησυχία στους επενδυτές αναφορικά με την «έκρηξη» του κλάδου της AI στη Silicon Valley. Μέσα στα τελευταία δύο χρόνια οι μετοχές των αμερικανικών εταιρειών εκτοξεύτηκαν σε δυσθεώρητα ύψη, ακριβώς επειδή οι επενδυτές ήταν έως τώρα πεπεισμένοι για τη δυναμική ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης.

Η εφαρμογή της DeepSeek κατάφερε εντωμεταξύ να προσπεράσει ήδη το ChatGPT στον αριθμό των downloads και αποτελεί κιόλας την πλέον δημοφιλή δωρεάν εφαρμογή στο App Store της Apple.

Η DeepSeek φέρνει τα πάνω-κάτω

Η απόδοση και η δημοφιλία της εφαρμογής, όπως και οι αναφορές σχετικά με την ανάπτυξη του open source μοντέλου της DeepSeek, έχουν προκαλέσει αίσθηση στην κοινότητα της τεχνητής νοημοσύνης. Σύμφωνα δε με τους αναλυτές, αν και οι μετοχές του συγκεκριμένου κλάδου παρουσιάζουν αρκετά συχνά «σκαμπανεβάσματα», οι πρόσφατες απώλειες οφείλονται αναμφίβολα στην DeepSeek. Το R1, το μοντέλο AI της DeepSeek, δείχνει πως η Κίνα είναι ολοένα και πιο ικανή να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ στην τεχνητή νοημοσύνη.

«Υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις κινεζικές εταιρείες που δηλώνουν πως έχουν εκπαιδεύσει μοντέλα AI, τα οποία είναι σε θέση να ανταγωνιστούν αυτά της Silicon Valley», επισημαίνει στην DW η Άνγκελα Ζανγκ, καθηγήτρια νομικής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και συγγραφέας του βιβλίου "High Wire: How China Regulates Big Tech and Governs Its Economy”, που αναλύει τις εξελίξεις στην τεχνολογική βιομηχανία της Κίνας. «Η DeepSeek δεν αποτελεί επομένως την εξαίρεση, αλλά πολύ περισσότερο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για την πορεία της κινεζικής βιομηχανίας AI συνολικά».

Ανοιχτά ερωτήματα σχετικά με την κινεζική AI

Ο Ρίτσαρντ Γουίντσορ, τεχνολογικός αναλυτής και ιδρυτής της βρετανικής ερευνητικής εταιρείας Radio Free Mobile, δηλώνει βέβαιος πως το μοντέλο της DeepSeek είναι πράγματι τόσο καινοτόμο όσο υποστηρίζει η εταιρεία.

«Είναι αλήθεια. Εάν η εταιρεία δεν το είχε διαθέσει ως open source, θα υπήρχαν αμφιβολίες σχετικά με την απόδοσή του. Ωστόσο το δημοσίευσαν έτσι, και όντως το μοντέλο μπορεί να συγκριθεί με τα υπάρχοντα σημεία αναφοράς του κλάδου», εξηγεί ο ειδικός στην DW.

Η OpenAI από την άλλη πλευρά, η οποία κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο την τελευταία εκδοχή του ChatGPT, δεν έχει κάνει γνωστές τις τεχνικές λεπτομέρειες σχετικά με την ανάπτυξη του μοντέλου της.

Το εντυπωσιακό είναι μάλιστα πως η DeepSeek κατάφερε να πετύχει μια τόσο μεγάλη καινοτομία χωρίς να αξιοποιήσει καν τα τελευταίας τεχνολογίας τσιπ της Nvidia – η Ουάσινγκτον έχει εξάλλου απαγορεύσει την εξαγωγή τους στην Κίνα – αλλά τα τσιπ H800 της αμερικανικής εταιρείας, τα οποία είναι προηγούμενης γενιάς.

Σύμφωνα με την Ζανγκ οι περιορισμοί στις εξαγωγές αποτέλεσαν μεν ένα σημαντικό εμπόδιο για τις κινεζικές εταιρείες, αλλά την ίδια στιγμή έδωσαν και το κίνητρο στην Κίνα να καινοτομήσει.

Ο Ρίτσαρντ Γουίντσορ πάντως αμφιβάλλει για την εγκυρότητα των αναφορών της DeepSeek σχετικά με το κόστος ανάπτυξης του μοντέλου. Η εταιρεία ισχυρίζεται πως χρησιμοποίησε συνολικά γύρω στα 2.000 τσιπ H800 της Nvidia, με το συνολικό κόστος εκπαίδευσης του μοντέλου να ανέρχεται έτσι μόλις στα 5,6 εκατομμύρια δολάρια. «Αυτός είναι και ο λόγος της όλης αναστάτωσης», δηλώνει ο Γουίντσορ. «Το κόστος αυτό είναι κατά 95% χαμηλότερο αυτού που δαπάνησε η OpenAI».

Ο ειδικός εκφράζει την αμφιβολία του σχετικά με το πώς ακριβώς προκύπτει ο αριθμός των 5,6 εκατομμυρίων δολαρίων, διότι παραμένει άγνωστη η υποστήριξη που έλαβε η εταιρεία από την κινεζική κυβέρνηση – γλιτώνοντας έτσι πιθανώς έξοδα κατανάλωσης ενέργειας, καταβολής μισθών ή εκπαίδευσης των μοντέλων AI.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι η ημερομηνία δημοσίευσης των λεπτομερειών για το τελευταίο μοντέλο της DeepSeek συνέπεσε με την ημέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Ντόναλντ Τραμπ – μία σύμπτωση που επιτρέπει στον αναλυτή Γουίντσορ να εικάσει πως το Πεκίνο κινείται σαφώς και από ορισμένα πολιτικά κίνητρα.

Ο Λιάνγκ Γουενφένγκ, ο άνθρωπος πίσω από την DeepSeek, είναι εντωμεταξύ κάτι σαν εθνικός ήρωας στην Κίνα. Την περασμένη εβδομάδα ο Γουενφένγκ ήταν ο μοναδικός επικεφαλής εταιρείας του κλάδου της AI που προσκλήθηκε σε συνάντηση διαφόρων επιχειρηματιών με τον Κινέζο πρωθυπουργό Λι Τσιάνγκ.

Ριζικές αλλαγές στον κλάδο της AI;

Η DeepSeek προέκυψε από ένα hedge fund υπό το όνομα High Flyer, το οποίο ιδρύθηκε από τον Λιάνγκ Γουενφένγκ το 2016. Μία από τις θυγατρικές της εταιρείας High Flyer δραστηριοποιούνταν στους αλγορίθμους για εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης – μετονομάστηκε το 2023 σε DeepSeek.

Κατά την Άνγκελα Ζανγκ ένας από τους σημαντικότερους λόγους πίσω από την επιτυχία της DeepSeek είναι το γεγονός ότι ο Λιάνγκ δεν φαίνεται να «παρακινείται από εμπορικά κίνητρα». «Η DeepSeek αποτελεί απόδειξη των δυνατοτήτων των κινεζικών εταιρειών AI, αλλά και του ότι στην Κίνα υπάρχει μία τεράστια δυναμική για καινοτομίες υπό συγκεκριμένες συνθήκες» - υπό την προϋπόθεση να υπάρχει μία εξαιρετική ομάδα, της οποίας να ηγείται ένας άνθρωπος με μεγάλο όραμα, όπως παρατηρεί η ειδικός.

Η Ζανγκ δεν θεωρεί πως η DeepSeek έχει απαραιτήτως στενή σχέση με το κινεζικό κράτος. «Η πραγματική δύναμη για καινοτομία στην Κίνα προέρχεται από τον δυναμικό ιδιωτικό τομέα, και όχι από τον κρατικό», προσθέτει. «Όταν το κράτος χρηματοδοτεί ένα εγχείρημα, τείνω να πιστεύω πως αυτό θα αποτύχει. Η DeepSeek βέβαια βρίσκεται τώρα στο ραντάρ της κινεζικής κυβέρνησης, αυτό όμως συμβαίνει λόγω ακριβώς της τεράστιας, απίστευτης επιτυχίας που έχει σημειώσει». Η ανέλιξη της εταιρείας στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης ενδέχεται να σηματοδοτεί τη δημιουργία ενός νέου, παγκόσμιου γίγαντα της AI.

Ο Γουίντσορ επισημαίνει δε την αβεβαιότητα που επικρατεί σχετικά με το πώς θα επηρεάσει η εξέλιξη της DeepSeek την αγορά. Κατά τον ειδικό είναι πιθανό να επιδιώξουν και άλλες εταιρείες να «μιμηθούν» τις μεθόδους της DeepSeek. Και εάν τα καταφέρουν, η εκπαίδευση των συστημάτων AI θα μπορούσε να κοστίζει πολύ λιγότερα χρήματα στο μέλλον. «Τότε το ερώτημα που εγείρεται είναι το κατά πόσο θα αυξηθεί ξαφνικά ο αριθμός των εκπαιδευμένων συστημάτων AI […] όπως και το εάν εν τέλει έχουν υπερεκτιμήσει όλοι την αναγκαιότητα των υπολογιστικών κέντρων».

Το βέβαιο είναι πως όλες αυτές οι πιθανές εξελίξεις θα σήμαιναν ριζικές αλλαγές στον κλάδο της AI. Και αυτές με τη σειρά τους θα επηρέαζαν σημαντικά τις εκτιμήσεις των εταιρειών και των επενδυτών.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Μικρή, αλλά ηχηρή, είναι η συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην κεντρική Πλατεία του Ταχυδρομείου, στο χιονισμένο Νταβός. Μερικές εκατοντάδες νέοι άνθρωποι έχουν συγκεντρωθεί στην πλατεία και φωνάζουν συνθήματα, όπως «Eat the Rich» («Φάτε τους πλούσιους»), αλλά και «Tax the Rich» («Φορολογήστε τους πλούσιους»). Το αίτημα για υψηλότερη φορολόγηση των υψηλών εισοδημάτων έχει ακουστεί και παλαιότερα στο Νταβός. Κάποιοι επιχειρούν μία συμβολική διαμαρτυρία, μπλοκάροντας τον κεντρικό δρόμο για λίγη ώρα. Μαύρες λιμουζίνες περνούν μπροστά από τους διαδηλωτές.

Καταστήματα, καφέ, ακόμα και οι φούρνοι της γραφικής πολιτείας μεταμορφώνονται, για λίγες ημέρες, σε χώρο φιλοξενίας και δημοσίων σχέσεων για πολυεθνικές επιχειρήσεις, τράπεζες ή κυβερνήσεις. Το γραφικό πανδοχείο του Νταβός μετατρέπεται σε «Σπίτι του Βελγίου». Εδώ συναντάμε τη Μίριαμ Χόστελμαν, μέλος της σοσιαλιστικής νεολαίας στην Ελβετία, που συνδιοργανώνει την κινητοποίηση με κεντρικό σύνθημα «Strike WEF». «Διαμαρτυρόμαστε για το ότι οι λομπίστες των 'πλούσιων και των ισχυρών' συναντώνται στο Νταβός» λέει η ίδια. «Για μας είναι ξεκάθαρο ότι αυτοί ευθύνονται για τις πολλαπλές κρίσεις που βιώνουμε σήμερα».

Αναζητώντας ακροατήριο στο Νταβός

Η Ινές Γιαμπάρ από το Περού βλέπει διαφορετικά το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Στην πατρίδα της αγωνίζεται για την προστασία του περιβάλλοντος. Στο Νταβός έχει προσκληθεί ως Global Shaper. Πρόκειται για μία ομάδα νέων ανθρώπων, μεταξύ 20 και 30 ετών, που αφιερώνονται σε κοινωφελή έργα, δρουν αυτόνομα, αλλά και δικτυώνονται μέσω του Φόρουμ. Κάθε χρόνο οι διοργανωτές προσκαλούν νέους ακτιβιστές, που κομίζουν φρέσκιες ιδέες.

Η νεαρή Γιαμπάρ λέει ότι ήρθε για να «χτίσει γέφυρες» με τους «πλούσιους και ισχυρούς», αλλά αυτό δεν την εμποδίζει να λέει τα πράγματα με το όνομά τους. «Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για τα κοινά», επισημαίνει. «Θέλουμε να διαμαρτυρηθούμε, θέλουμε να υψώσουμε τη φωνή μας γι αυτά που μας καίνε, αλλά την ίδια στιγμή θέλουμε να συζητήσουμε με ωριμότητα με αυτούς που λαμβάνουν αποφάσεις, που αφορούν το μέλλον μας».

«Δεν πάει άλλο»

Συνολικά 50 Global Shapers από όλον τον κόσμο δίνουν το παρών στις ελβετικές Άλπεις. Στην ατζέντα τους προέχουν τα αιτήματα για κοινωνική δικαιοσύνη, αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ορθή διαχείριση της Τεχνητής Νοημοσύνης, καλύτερη εκπροσώπηση των νέων ανθρώπων στις αποφάσεις και πολλά άλλα. Πολλοί δηλώνουν δυσαρεστημένοι, αν όχι και οργισμένοι.

«Δεν πάει άλλο» λέει η Ολαγιουμόκε Αντεκέγιε από τη Νιγηρία. Όπως υποστηρίζει, στην υποσαχάρια Αφρική ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι κάτω των 25 ετών, αλλά δεν εκπροσωπείται πουθενά όταν λαμβάνονται αποφάσεις που αφορούν το μέλλον του. Αυτό πρέπει να αλλάξει και γι' αυτό έχει έρθει στο Νταβός, λέει η Ολαγιουμόκε Αντεκέγιε. «Θέλω να δώσω ερεθίσματα και νέες ιδέες, για να προωθηθούν και να ενισχυθούν νέοι άνθρωποι, να αναλάβουν περισσότερες ευθύνες», επισημαίνει η ίδια.

Τον ίδιο στόχο έχει και ο Ακσάι Σαξένα. Όπως παρατηρεί, «πολλές αποφάσεις που αφορούν την πλειοψηφία, λαμβάνονται αποκλειστικά από μία μικρή ομάδα ανθρώπων». Θέλοντας όμως να βελτιώσει τα πράγματα, ο νεαρός Ινδός ίδρυσε την οργάνωση Avanti Fellows και προσπαθεί να βοηθήσει παιδιά από φτωχές οικογένειες, που δεν έχουν εύκολα πρόσβαση στο εκπαιδευτικό σύστημα.

«Υπάρχουν τόσα πολλά έξυπνα παιδιά, εξαιρετικοί άνθρωποι, των οποίων τα ταλέντα πάνε χαμένα», λέει ο Ακσάι Σαξένα. Περίπου 70.000 νέοι άνθρωποι στην Ινδία, άνδρες και γυναίκες, συμμετείχαν στα εκπαιδευτικά προγράμματα της οργάνωσής του, κυρίως στα μαθηματικά και στις νέες τεχνολογίες. Κάποιοι από αυτούς κατάφεραν να αποφοιτήσουν από φημισμένα πανεπιστήμια, όπως το αμερικανικό ΜΙΤ. Στο Νταβός ο Αξένα θα βραβευθεί ως «Social Enterpreneur of the Year». «Για να λειτουργήσει σωστά ο καπιταλισμός, θα πρέπει οι έχοντες και κατέχοντες να παραχωρήσουν ένα μερίδιο από τα πλούτη τους», λέει ο ίδιος. «Αυτό σημαίνει κοινωνική υπεθυνότητα».

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Όπως και όλα τα υπόλοιπα όργανα του ανθρώπινου σώματος, έτσι και ο εγκέφαλος… φθείρεται με την πάροδο των ετών – όσο περισσότερο μεγαλώνουμε, τόσο πιο αργό γίνεται το μυαλό μας και τόσο περισσότερα πράγματα ξεχνάει.

Η επιστήμη ωστόσο δεν έχει καταφέρει ακόμη να διαπιστώσει με απόλυτη βεβαιότητα το κατά πόσο αυτή η φθορά οφείλεται αποκλειστικά στην παρέλευση του χρόνου ή εάν επηρεάζεται και από τα γονίδιά μας.

Τώρα πάντως δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Neuron μία σειρά μελετών που επιδιώκει να απαντήσει αυτό ακριβώς το ερώτημα εξετάζοντας το πώς μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος ανάπτυξης νευροεκφυλιστικών ασθενειών, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, και νοητικών βλαβών εξαιτίας της ηλικίας.

Η έρευνα διαπίστωσε πως υπάρχουν πολλές φυσικές και βιολογικές αλλαγές που επηρεάζουν την περιορισμένη αποδοτικότητα και λειτουργία του εγκεφάλου μας. Και δεδομένου ότι 152 εκατομμύρια άνθρωποι υπολογίζεται πως θα ζουν με κάποιου είδους νοητική παρακμή ως το 2050, καθίσταται επιτακτική ανάγκη να βρεθούν απαντήσεις για όλα αυτά τα ερωτήματα.

Τι προκαλεί τη γήρανση του εγκεφάλου;

Όπως εξηγεί ο Κονσταντίνο Ιαντέκολα, νευρολόγος από το Weill Cornell Medical College των ΗΠΑ, μέσα από τις μοριακές μελέτες έχουμε καταφέρει πλέον να εντοπίσουμε τους σημαντικότερους παράγοντες που επιταχύνουν τη γήρανση του εγκεφάλου.

Φαίνεται λοιπόν πως οι παράγοντες αυτοί είναι τόσο φυσικοί όσο και βιολογικοί. Η φυσική γήρανση του σώματος μειώνει τον όγκο του εγκεφάλου και αλλάζει το σχήμα των δομικών πτυχών του – με άλλα λόγια, οι εγκέφαλοί μας κυριολεκτικά συρρικνώνονται.

Βιολογικοί παράγοντες που συμβάλλουν από την άλλη πλευρά στη γνωστική παρακμή περιλαμβάνουν βλάβες στο DNA μας, τις οποίες ο Ιαντέκολα αποκαλεί ως «φλεγμονές βασικού επιπέδου» που παρατηρούνται στον εγκέφαλο και επηρεάζουν την ικανότητα του τελευταίου να καθαρίζει τα «απόβλητα».

Μία άλλη έρευνα αναλύει πώς το ανοσοποιητικό σύστημα του εγκεφάλου αποδυναμώνεται, με αποτέλεσμα να φθίνει και η υγεία του εγκεφάλου.

Σε μία από τις μελέτες ο νευροεπιστήμονας Ντέιβιντ Ρούμπινσταϊν από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ επισημαίνει πως ο καθαρισμός των πρωτεϊνικών αποβλήτων αποτελεί επίσης έναν σημαντικό παράγοντα της γήρανσης του εγκεφάλου και της σχετικής γνωστικής παρακμής.

Καθώς μεγαλώνουμε, τα εγκεφαλικά μας κύτταρα είναι λιγότερο ικανά στον καθαρισμό επιβλαβών πρωτεϊνικών αποβλήτων, τα οποία βλάπτουν τα κύτταρα και διαταράσσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου.

Οι πρωτεΐνες Ταυ (Τ) αποτελούν ένα τέτοιο είδος επιβλαβών πρωτεϊνών που σχετίζονται με διάφορες νευροεκφυλιστικές ασθένειες – συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ και της άνοιας.

«Η συσσώρευση πρωτεϊνών Ταυ προκαλεί Αλτσχάιμερ, επομένως υπάρχει σαφής σύνδεση ανάμεσα στους μηχανισμούς αποβολής των πρωτεϊνών και τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες. Ωστόσο γνωρίζουμε λιγότερα πράγματα αναφορικά με το πώς αυτοί οι μηχανισμοί επηρεάζουν την κανονική γνωστική παρακμή στα πλαίσια της γήρανσης», δηλώνει στην DW ο Ρούμπενσταϊν.

Ο περίπλοκος γρίφος της γήρανσης

Οι επιστήμονες φαίνεται να αδυνατούν να συμφωνήσουν ακόμη και σε βασικά ερωτήματα, όπως για παράδειγμα το «τι είναι η γήρανση», «από τι προκαλείται» και «πότε ξεκινάει».

«Αυτές οι ερωτήσεις απασχολούν τους ανθρώπους εδώ και αιώνες – τέτοια ερωτήματα πραγματευόταν ακόμη και η Βίβλος», λέει στην DW ο Ιαντέκολα.

Σύμφωνα με τον Ρούμπινσταϊν μέρος του προβλήματος αποτελεί και το γεγονός ότι η επιστήμη εστιάζει υπερβολικά πολύ στη μελέτη της γνωστικής παρακμής ως αποτέλεσμα παθολογιών όπως τα εγκεφαλικά επεισόδια, η νόσος Αλτσχάιμερ ή η νόσος του Πάρκινσον, αντί να ερευνά περισσότερο το πώς ένας υγιής εγκέφαλος αναπτύσσει τέτοιου είδους προβλήματα.

«Πρέπει να καταλάβουμε τι ακριβώς είναι η σχετιζόμενη με τη γήρανση γνωστική παρακμή που λαμβάνει χώρα όταν δεν υπάρχει κάποια ασθένεια», τονίζει ο Ρούμπινσταϊν.

Μπορούμε να καθυστερήσουμε τη γήρανση του εγκεφάλου;

Οι επιστήμονες έχουν αρχίσει πάντως να σημειώνουν κάποια πρόοδο στις έρευνές τους γύρω από το πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την υγεία του εγκεφάλου μας, ενώ μεγαλώνουμε.

Είναι γνωστό πως όσο καλύτερος ο τρόπος ζωής μας, τόσο χαμηλότερος ο κίνδυνος να πάθουμε άνοια ή να παρουσιάσουμε κάποια άλλου είδους γνωστική παρακμή. Έτσι, πρέπει για παράδειγμα:

• να αθλούμαστε και να τρώμε υγιεινά
• να μην έχουμε μεγάλη έκθεση σε μολυσμένα περιβάλλοντα και να μην καπνίζουμε
• να μη ζούμε απομονωμένοι από την κοινωνία ή εντελώς μόνοι μας
• να αντιμετωπίζουμε τυχόν προβλήματα όρασης ή ακοής.

Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ακόμη πως καθοριστικό ρόλο παίζουν και τα γονίδιά μας.

«Η δίαιτα, η άθληση, ο περιορισμός των τοξινών, όλα αυτά επηρεάζουν πολύ το πώς γερνάμε. Τα γονίδια όμως αποτελούν τον πλέον καθοριστικό παράγοντα», δηλώνει ο Ιαντέκολα.

Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που ο επιστήμονας δεν θεωρεί πως θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τη γήρανση ή να επιμηκύνουμε με τεχνητούς τρόπους τη ζωή μας. «Η γήρανση είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης και υπάρχει ένα όριο στα όσα μπορούμε να κάνουμε για να την καθυστερήσουμε», προσθέτει ο ειδικός.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Ο Πάτρικ Σνάιντερ μπορεί να προβλέψει το μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, ο γραφίστας από το Πφόρτσχαϊμ της Βάδης-Βυρτεμβέργης μπορεί με μεγάλη ακρίβεια να υπολογίσει από σήμερα τον αριθμό των παραγγελιών που θα γίνουν για το προϊόν του αύριο. Πώς το κάνει αυτό; Απλώς κοιτάει τι δημοσίευσε πρόσφατα ο Ίλον Μασκ στο X (τέως Twitter).

«Όποτε δημοσιεύει μια πραγματικά ανόητη άποψη, βλέπω ότι οι πωλήσεις μου αυξάνονται. Και αυξάνονται με μεγαλύτερη συνέπεια μετά την τοποθέτηση του Μασκ υπέρ της AfD». Ο Μασκ βάλλει κατά της γερμανικής κυβέρνησης – οι πωλήσεις του Σνάιντερ αυξάνονται. Ο Μασκ τοποθετείται υπέρ της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) – οι πωλήσεις του Σνάιντερ αυξάνονται. Ο Μασκ συνομιλεί στη δική του πλατφόρμα Χ με την συμπρόεδρο του AfD και υποψήφια καγκελάριο Αλίς Βάιντελ – «οι πωλήσεις εκτινάχθηκαν σε μια νύχτα».

Και αυτό γιατί ο Σνάιντερ πουλάει αυτοκόλλητα. Μεταξύ άλλων και αυτοκόλλητα κατά του Μασκ. Η ιδέα πίσω από το προϊόν είναι απλή: Οι οδηγοί της Tesla που ντρέπονται για τις ακροδεξιές τοποθετήσεις του Μασκ κολλούν ένα τέτοιο αυτοκόλλητο στο αυτοκίνητό τους. Το best seller αυτοκόλλητο λέει τα εξής: «Αγόρασα αυτό το όχημα πριν ο Ίλον χάσει τα λογικά του». Οι οδηγοί Tesla δηλώνουν έτσι δημόσια: «Μπορεί να οδηγώ Tesla, αλλά δεν είμαι οπαδός του Μασκ».

Από το Tesla-hype στο Tesla-shame

Ο Στέφαν Βέγκνερ από το διαφημιστικό πρακτορείο Scholz&Friends αποκαλεί αυτούς τους πρώτους οδηγούς της Tesla «early adopters». Ένα νέο, προοδευτικό, οικολογικά ευσυνείδητο τάργκετ γκρουπ που αρχικά ταυτίστηκε με το προϊόν Tesla, αλλά τώρα θέλει να αποστασιοποιηθεί από τον αμφιλεγόμενο Μασκ. «Η Tesla ήταν η πρώτη εταιρεία που κατάφερε να φέρει στην αγορά ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο σε ευρεία κλίμακα, το οποίο ενθουσίασε τους ανθρώπους», εξηγεί ο Βέγκνερ. «Ακριβώς γι’ αυτό κέρδισε ένα κοινό που είναι φαν της τεχνολογίας και εκείνους που θέλουν να είναι οι πρώτοι χρήστες». Κάπως σαν το iPhone της Apple.

Αυτό φαίνεται να αλλάζει. Από την ωμή παρέμβαση του δισεκατομμυριούχου Μασκ στο γερμανικό πολιτικό γίγνεσθαι, η ΑfD εκτινάχθηκε για πρώτη φορά σε εθνική δημοσκόπηση πάνω από το 20%. Ειδικοί χαρακτηρίζουν τις παρεμβάσεις αυτές ως «Tech Coup» (τεχνοπραξικόπημα) και κατηγορούν τον Μασκ ότι υποσκάπτει τη δημοκρατία, προωθώντας ένα παγκόσμιο δίκτυο ακροδεξιών κομμάτων. Και όπως είναι εύκολα κατανοητό, αυτό δεν αρέσει σε πολλούς πελάτες του. «Όσοι αγόρασαν ένα Tesla λόγω μιας οικολογικής πεποίθησης, τώρα αισθάνονται σίγουρα κάτι σαν "Tesla-shame" (ντροπή για την Tesla) και μπορεί να μην τολμούν καν να βγουν από το γκαράζ με το όχημά τους», εξηγεί ο Wegner στην Deutsche Welle. «Και σίγουρα θα επιλέξουν ένα διαφορετικό ηλεκτρικό αυτοκίνητο την επόμενη φορά».

Tesla: μεγάλες απώλειες στη γερμανική αγορά

Το γεγονός ότι η εταιρεία του Μασκ έχει ήδη χάσει πελάτες που είναι πρόθυμοι να αγοράσουν τα οχήματά του στη Γερμανία φαίνεται κυρίως στα στοιχεία των πωλήσεων. Οι νέες ταξινομήσεις αυτοκινήτων Tesla έχουν σχεδόν μειωθεί στο μισό, με 37.000 νέα οχήματα το 2024 σε σύγκριση με 63.000 το 2023. Το μερίδιο αγοράς στην κατηγορία αμιγώς ηλεκτρικών αυτοκινήτων στη Γερμανία έχει συρρικνωθεί από 12,1 σε 9,9%. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η BMW κατάφερε να εκτοπίσει τους Αμερικανούς από τη δεύτερη θέση στις ταξινομήσεις νέων οχημάτων EV.

Πορεία αντιστρόφως ανάλογη με τις πωλήσεις Tesla στην Ελλάδα, όπου ο αμερικανικός παραγωγός κατέγραψε αύξηση κατά 8%, με τις ταξινομήσεις βέβαια να φτάνουν το 2024 στον συγκριτικά μικρό αριθμό των 1.987 οχημάτων.

Tέλος η επιδότηση για ηλεκτρικά αυτοκίνητα

H Tesla όμως δεν είναι η μόνη εταιρεία ηλεκτρικών αυτοκινήτων που είχε μείωση πωλήσεων. Το 2024 ταξινομήθηκαν πρόσφατα για πρώτη φορά λιγότερα EV στη Γερμανία από ό,τι το προηγούμενο έτος: 380.609 ηλεκτρικά αυτοκίνητα, σχεδόν 144.000 λιγότερα από το 2023. «Οι κύριοι λόγοι για την πτώση ήταν το τέλος της επιδότησης για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα», δήλωσε στην Deutsche Welle ο Μάρκους Έμερτ από την Ομοσπονδιακή Ένωση για την ηλεκτροκίνηση (BEM). «Και σίγουρα επίσης η πιο προσεκτική αγοραστική συμπεριφορά λόγω της οικονομικής κατάστασης».

Ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες, η VW κατάφερε να εδραιώσει την ηγετική της θέση, ενώ η BMW βελτίωσε αισθητά τις πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων με 42.066 νέες ταξινομήσεις (2023: 40.420) και μερίδιο αγοράς 11,1% (2023: 7,7%). Σε σύγκριση με τους Γερμανούς ανταγωνιστές της, η αμερικανική εταιρεία είναι ο μεγάλος χαμένος. «Ειδικά στη Γερμανία, εξακολουθεί να υπάρχει αφοσίωση στις γερμανικές μάρκες και η Volkswagen είναι φυσικά κάτι σαν νόμος», εξηγεί ο Έμερτ.

Η Tesla ξαφνικά αντιμετωπίζει τον ανταγωνισμό

Αλλά και η Tesla είχε πιστούς φαν, ακόμα κι αν οι λόγοι τοποθετούνται αλλού, σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων διαχείρισης Berylls by Alixpartners με έδρα το Μόναχο.«Η Tesla δεν είχε ανταγωνισμό στην αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων», εξηγεί ο Σάσα Γιάιτε από τη συμβουλευτική εταιρία Berylls. «Είτε σου άρεσαν είτε όχι, αν ήθελες ηλεκτρικό αυτοκίνητο, αγόραζες Tesla».

Τώρα που υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, οι πωλήσεις και το ενδιαφέρον των πελατών μειώνεται. «Η Tesla έχει πράγματι πρόβλημα προσφοράς. Ο στόλος των οχημάτων της έχει ήδη παλιώσει», εξηγεί. «Και τώρα, φυσικά, υπάρχει ένας επιπλέον παράγοντας: η πολιτική».

Και ως οδηγός Tesla, θα ερωτηθείς για τις πολιτικές πεποιθήσεις του Μασκ, είτε συμφωνείς είτε όχι, όπως ανακάλυψε ο Πάτρικ Σνάιντερ. Σε ένα πάρκινγκ σούπερ μάρκετ του είπαν ότι ως οδηγός Tesla μάλλον επίσης ψηφίζει την Εναλλακτική για τη Γερμανία. Αυτό προβλημάτισε τον Σνάιντερ: «Είναι τρελό: απέκτησα το αυτοκίνητο των ονείρων μου και ξαφνικά με ταυτίζουν με ακροδεξιές θέσεις».

Ο Σνάιντερ έψαξε να βρει ένα αυτοκόλλητο κατά του Ίλον για το αυτοκίνητό του. Υπήρχε ήδη στην Αμερική - αλλά μόνο εκεί. Δεδομένου ότι ο γραφίστας σχεδίαζε ήδη αυτοκόλλητα για ηλεκτρικά ποδήλατα, αποφάσισε να φτιάξει μόνος του ένα αυτοκόλλητο για Tesla. «Το ανέβασα στο Amazon και έτσι έγινε η αρχή».

Το τελευταίο Tesla για τον Σνάιντερ

Ο ειδικός στη διαφήμιση Στέφαν Βέγκνερ αποκαλεί το αυτοκόλλητο «οπτική έκφραση της ντροπής για τα Tesla». Ο Ίλον Μασκ καλεί τον κόσμο να ψηφίσει την AfD και το προεκλογικό μανιφέστο του κόμματος λέει λίγο πολύ: Καταργήστε το ηλεκτρικό αυτοκίνητο. «Και αυτές οι αντιφάσεις είναι φυσικά περίεργες», λέει ο Βέγκνερ. «Για μια συγκεκριμένη ομάδα αγοραστών που τώρα απομακρύνεται από την Tesla, όπως ακριβώς απομακρύνθηκαν από την πλατφόρμα X, αυτό είναι σίγουρα ένας καθοριστικός παράγοντας και στην πραγματικότητα μια συνειδητή καταναλωτική απόφαση».

Δεν πρέπει όμως να υπερεκτιμηθεί αυτή η στάση. «Στο τέλος, οι περισσότεροι καταναλωτές δεν καταναλώνουν πολιτικά, αλλά αποφασίζουν με βάση το κόστος, την ποιότητα και τη διαθεσιμότητα και, κατά την άποψή μου, αυτό είναι πιο σημαντικό από τα πολιτικά κίνητρα», εξηγεί ο Γερμανός διαφημιστής.

Ωστόσο, μεγάλοι πελάτες ήδη απομακρύνονται από τον αμερικανικό κολοσσό. Η αλυσίδα ειδών προσωπικής υγιεινής Rossmann δήλωσε ότι δεν θα αγοράσει πλέον αυτοκίνητα Tesla εξαιτίας της «ασυμβατότητας μεταξύ των δηλώσεων του Διευθύνοντος Συμβούλου της Tesla Ίλον Μασκ και των αξιών που αντιπροσωπεύει με τα προϊόντα της».

Όμως και πρότεροι φαν της Tesla, όπως ο Σνάιντερ, είναι αποφασισμένοι να γυρίσουν την πλάτη στα προϊόντα του Μασκ. «Αν δεν αλλάξει κάτι στην εταιρεία, δεν θα ξαναγοράσω άλλο Tesla. Παρόλο που το Model Y είναι ένα πραγματικά πολύ καλό αυτοκίνητο».

Ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Πετρ Φιάλα ξεκίνησε το νέο έτος στέλνοντας ένα θετικό μήνυμα προς τους πολίτες της χώρας του: Μετά από τρία χρόνια, η κυβέρνησή του έχει καταφέρει να μειώσει το έλλειμμα του τσεχικού προϋπολογισμού από πάνω από το 5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) σε λιγότερο από 3%. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι η Τσεχική Δημοκρατία αύξησε επίσης σημαντικά τις αμυντικές της δαπάνες και εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις της στο ΝΑΤΟ.

Αυτό τοποθετεί τη χώρα με πληθυσμό 10 εκατομμυρίων στην κορυφή των τεσσάρων του Βίζεγκραντ και μάλιστα με σημαντικά καλύτερες επιδόσεις από τη γειτονική Αυστρία. Η κυβέρνηση μπόρεσε επίσης να θέσει υπό έλεγχο τον πληθωρισμό, ο οποίος εκτιμάται σε περίπου 2,8% για το 2024.

Και τέλος, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Τσεχική Δημοκρατία επωφελείται επίσης από την υποδοχή περίπου 200.000 Ουκρανών προσφύγων πολέμου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους ενήλικες Ουκρανούς στην Τσεχική Δημοκρατία απασχολούνται επικερδώς. Μέσω των φόρων και των εισφορών τους, συνεισφέρουν πλέον περίπου ένα δισεκατομμύριο ευρώ περισσότερο στον εθνικό προϋπολογισμό από ό,τι δαπανά το τσεχικό κράτος γι' αυτούς.

Κριτική της οικονομικής πολιτικής

«Συνολικά, θα μειώσουμε το έλλειμμα κατά περίπου 180 δισεκατομμύρια κορώνες Τσεχίας (επτά δισεκατομμύρια ευρώ) κατά τη διάρκεια της θητείας μας», δήλωσε ο πρωθυπουργός στους δημοσιογράφους. Το 2021, όταν ανέλαβε η κυβέρνησή του, το έλλειμμα εξακολουθούσε να υπερβαίνει το 5%. Το επόμενο έτος, αναμένεται να είναι μόλις 2,3%. Οι βουλευτικές εκλογές πρόκειται να διεξαχθούν στην Τσεχική Δημοκρατία το επόμενο φθινόπωρο.

Ωστόσο, το τίμημα για τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, το οποίο είχε αυξηθεί σε επίπεδα ρεκόρ κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID, είναι η αργή αύξηση των πραγματικών μισθών στην Τσεχική Δημοκρατία. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των οικονομολόγων, θα φθάσουν στο προ της πανδημίας επίπεδο του 2019 μόλις το 2025, μια από τις τελευταίες χώρες της ΕΕ που θα το επιτύχουν.

Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι πολίτες της χώρας είναι δυσαρεστημένοι με την κυβέρνηση. Σύμφωνα με έρευνα του ερευνητικού ινστιτούτου NMS Market Research, το 33,6% των ψηφοφόρων θα ψήφιζε τώρα το κίνημα ANO, υπό τον πρώην επικεφαλής της κυβέρνησης Αντρέι Μπάμπις. Στις τελευταίες εκλογές του 2021, ο Μπάμπις ηττήθηκε από το SPOLU του Φιάλα, το οποίο κέρδισε ποσοστό άνω του 28% και σχημάτισε κυβέρνηση μαζί με τους Δημοκράτες Πολίτες (ODS), το φιλοευρωπαϊκό TOP-09 και το Λαϊκό Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (KDU-CSL).

Οι Τσέχοι οικονομικοί αναλυτές βλέπουν επίσης κριτικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. «Η Τσεχική Δημοκρατία επιβαρύνεται από υψηλό ποσοστό υποχρεωτικών δαπανών», δήλωσε στην DW ο Πετρ Ζάχραντνικ, ειδικός σε θέματα Ευρώπης στην εταιρεία συμβούλων BeePartner. «Το ποσοστό των δαπανών για το συνταξιοδοτικό σύστημα είναι τεράστιο, ενώ οι δαπάνες για την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη είναι επίσης υψηλές. Και υπάρχει σχετικά μικρό περιθώριο για επενδύσεις».

Υψηλές στρατιωτικές δαπάνες

Οι στρατιωτικές δαπάνες επιβαρύνουν επίσης τη χώρα. Για πρώτη φορά μετά από είκοσι χρόνια, η Τσεχική Δημοκρατία εκπλήρωσε τη δέσμευσή της στο ΝΑΤΟ και δαπάνησε το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της για την άμυνα. Η κυβέρνηση του Φιάλα προώθησε τον στόχο αυτόν μέσω νομοθετικής ρύθμισης και έγκρισης του κοινοβουλίου το 2023.

Σύμφωνα με έρευνες, πάνω από το 60% των Τσέχων υποστηρίζει την αύξηση των αμυντικών δαπανών. Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος για τον οποίο όχι μόνο οι κυβερνητικοί βουλευτές, αλλά και οι βουλευτές της αντιπολίτευσης ANO ψήφισαν υπέρ του νόμου, για τον οποίο η υπουργός Άμυνας Πέτρα Τσερνότσοβα τους ευχαρίστησε προσωπικά στη συνέχεια. «Η ασφάλεια δεν χαρίζεται δωρεάν. Οι αμυντικές δαπάνες που ανέρχονται στο 2% του ΑΕΠ είναι ζωτικής σημασίας για εμάς», δήλωσε η Τσερνότσοβα μετά την ψήφιση του νόμου.

Το 2021, οι αμυντικές δαπάνες της Τσεχίας εξακολουθούσαν να ανέρχονται σε λιγότερο από 1,5 τοις εκατό του ΑΕΠ. Μεταξύ του 2010 και του 2016, ήταν μόνο γύρω στο 1%, και σε ορισμένα έτη ακόμα και κάτω από αυτό το ποσοστό.

Όπλα για την Ουκρανία

Ο τσεχικός στρατός υποστηρίζει επίσης την Ουκρανία με όπλα αξίας άνω των δέκα δισεκατομμυρίων κορώνων (περίπου 400 εκατομμυρίων ευρώ), συμπεριλαμβανομένων δεκάδων αρμάτων μάχης, οχημάτων μάχης, τεθωρακισμένων οχημάτων και άλλου βαρέος στρατιωτικού εξοπλισμού. Επιπλέον, τσεχικές αμυντικές εταιρείες έχουν κατασκευάσει όπλα αξίας επιπλέον 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ουκρανία.

Στο πλαίσιο της αύξησης του τσεχικού αμυντικού προϋπολογισμού, τα όπλα που παραδόθηκαν στην Ουκρανία αντικαταστάθηκαν από σύγχρονα δυτικά όπλα, όπως τα γερμανικά άρματα μάχης Leopard 2A4 ή τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-35. «Ο προϋπολογισμός για το 2025 προβλέπει κρατικές αμυντικές δαπάνες ύψους σχεδόν 160,8 δισεκατομμυρίων CZK (6,5 δισεκατομμυρίων ευρώ)», ανακοίνωσε η υπουργός Άμυνας τον περασμένο Δεκέμβριο.

Η αντιπολίτευση υποστηρίζει την αύξηση των αμυντικών δαπανών επί της αρχής - αλλά επικρίνει ορισμένα από τα συγκεκριμένα μέτρα που έχουν ληφθεί. «Η κυβέρνηση προσπαθεί να διαθέσει τα αυξημένα κονδύλια σε μεγάλα ξένα έργα, όπως το F-35», δήλωσε στην DW ο Λούμπομιρ Μέτναρ, πρώην υπουργός Άμυνας και νυν βουλευτής του ANO. Ωστόσο, η κυβέρνηση προχωρά μη συστηματικά.

Η Τσεχική Δημοκρατία παρήγγειλε πέρυσι 24 μαχητικά αεροσκάφη F-35 από τις ΗΠΑ. Τα πρώτα αναμένεται να παραδοθούν το 2031. Το πακέτο από την αμυντική εταιρεία Lockheed Martin περιλαμβάνει επίσης τη συντήρηση των αεροσκαφών, την υλικοτεχνική υποστήριξη και την εκπαίδευση των πιλότων.

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός

Για δεύτερη συνεχή χρονιά το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) στη Γερμανία εμφανίζει αρνητικό δείκτη ανάπτυξης, όπως ανακοίνωσε την Τετάρτη η Γερμανική Στατιστική Υπηρεσία. Συγκεκριμένα,το σύνολο της αξίας των τελικών αγαθών και υπηρεσιών για το 2024 συρρικνώθηκε κατά 0,2%, ενώ μείωση κατά 0,3% είχε καταγραφεί και το 2023. Και δεν μιλάμε για το ονομαστικό ΑΕΠ, αλλά για αποπληθωρισμένες τιμές.

Η τελευταία φορά που το γερμανικό ΑΕΠ είχε καταγράψει αρνητικό πρόσημο επί δύο συνεχή έτη ήταν στην περίοδο 2002-2003. Την εποχή εκείνη η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση του Γκέρχαρντ Σρέντερ αναγκάστηκε να παρουσιάσει την «Ατζέντα 2010», επιβάλλοντας οδυνηρές μεταρρυθμίσεις και περικοπές, τις οποίες πλήρωσε στις εκλογές του 2005.

2024, όπως 2003;

Βρίσκεται λοιπόν η σημερινή Γερμανία στην ίδια αξιοθρήνητη κατάσταση, όπως το 2003; Αυτό υποστήριζε στη Βουλή, πριν από την ψηφοφορία του περασμένου Δεκεμβρίου για τη (μη) παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Σολτς, ο επικεφαλής της χριστιανοδημοκρατικής αντιπολίτευσης Φρίντριχ Μερτς. Σε πρόσφατη συνέντευξή του επανήλθε στο ίδιο θέμα, για να ισχυριστεί ότι ο σοσιαλδημοκράτης Όλαφ Σολτς είναι «ο χειρότερος καγκελάριος στα 75 χρόνια της Ομοσπονδιακής Γερμανίας».

Τα οικονομικά στοιχεία μάλλον δεν δικαιολογούν έναν τόσο σκληρό αφορισμό. Η Γερμανία έχει 2,5 εκατομμύρια άνεργους, ενώ το 2003 είχε πάνω από 4 εκατομμύρια. Το δημόσιο έλλειμμα περιορίζεται σήμερα στο 2,6% του ΑΕΠ, κάτω από το όριο του Συμφώνου Σταθερότητας, ενώ το 2003 είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Οι πτωχεύσεις επιχειρήσεων μπορεί να φτάνουν τις 20.000 για το 2024 και να καταγράφουν ρεκόρ δεκαετίας, πλην όμως το 2002 είχαν ξεπεράσει τις 41.500.

Ένα πλεονέκτημα της σημερινής κυβέρνησης σε σύγκριση με το 2003 είναι ότι η Γερμανία έχει πλέον ξεπεράσει τα μεγάλα οικονομικά βάρη της ενοποίησης. Κατά συνέπεια, σε αντίθεση με τις κυβερνήσεις του Χέλμουτ Κολ ή του Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο Όλαφ Σολτς και ο διάδοχός του δεν χρειάζεται να μεταφέρουν κάθε χρόνο το 5% του δυτικογερμανικού ΑΕΠ στα ανατολικά κρατίδια της χώρας, εν είδει επιδότησης. Υπάρχει όμως και μία άλλη διαφορά σε σχέση με το μακρινό 2003 και αυτό είναι κάτι που θα το βρει μπροστά της οποιαδήποτε κυβέρνηση προκύψει από τις κάλπες της 23ης Φεβρουαρίου: ποτέ άλλοτε τόσοι πολλοί δεν απαιτούσαν τόσα πολλά από μία κυβέρνηση.

Όλοι απαιτούν χρήματα

Ο νέος καγκελάριος θα πρέπει να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται η «πράσινη μετάβαση» της οικονομίας, τις νατοϊκές αξιώσεις για αύξηση των αμυντικών δαπανών, τις συνέπειες των «τιμωρητικών δασμών» που εξαγγέλλει ο Ντόναλντ Τραμπ, τις δαπάνες για τον εκσυγχρονισμό απαρχαιωμένων υποδομών (μόνο η ψηφιοποίηση των Γερμανικών Σιδηροδρόμων αποτιμάται στα 69 δις ευρώ), τις νουθεσίες των βιομηχανικών λόμπι για στήριξη στον διεθνή ανταγωνισμό (πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 500 δις ευρώ), αλλά και τις εκκλήσεις των Ευρωπαίων εταίρων για μία πιο γενναιόδωρη συνεισφορά στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2028-2034 της ΕΕ (η σχετική διαπραγμάτευση αρχίζει το 2025).

Και όλα αυτά θα πρέπει να γίνουν, θεωρητικά, χωρίς να περικοπούν οι κοινωνικές δαπάνες που αποτελούν τη μεγαλύτερη γραμμή πίστωσης του προϋπολογισμού, χωρίς να περιοριστεί η βοήθεια προς την Ουκρανία, χωρίς επιπλέον φορολογικές επιβαρύνσεις, αλλά και χωρίς να συναφθούν νέα δάνεια- παρά μόνο εντός του περιορισμένου πλαισίου που προβλέπει το συνταγματικά κατοχυρωμένο «φρένο του χρέους».

Οι Γερμανοί διστάζουν να ξοδέψουν

Στη δύσκολη αυτή συγκυρία η Γερμανία ζει «από τα έτοιμα». Ασφαλώς υπάρχουν πολλά «έτοιμα». Ο ιδιωτικός πλούτος φτάνει το ποσό-ρεκόρ των εννέα τρισεκατομμυρίων ευρώ και αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς οι Γερμανοί παίρνουν το «χάλκινο μετάλλιο» στην αποταμίευση παγκοσμίως (προηγούνται μόνο οι Ελβετοί και οι Ολλανδοί). Σημειωτέον, ωστόσο, ότι παράλληλα με τον ιδιωτικό πλούτο αυξάνεται και το ιδιωτικό χρέος, που φτάνει πλέον τα 2,15 τρισεκατομμύρια.

Ανταπόκριση από το Βερολίνο

Έναν σχεδόν μήνα πριν από τις εκλογές του Φεβρουαρίου, τα μαύρα σύννεφα πυκνώνουν πάνω από τη γερμανική οικονομία. Σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία, που έδωσε στη δημοσιότητα η γερμανική στατιστική υπηρεσία, η Γερμανία έχει διολισθήσει για δεύτερη χρονιά σε ύφεση. Το γερμανικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε το 2024 κατά 0,2%, ενώ την προηγούμενη χρονιά, το 2023, κατά 0,3%.

Σύμφωνα με την επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Στατιστικής Υπηρεσίας Ρουτ Μπραντ η διετής ύφεση οφείλεται σε βαθιά διαρθρωτικά προβλήματα της γερμανικής οικονομίας. Σε αυτά προστίθενται οι πιέσεις που δέχεται η γερμανική οικονομία από την Κίνα και τον αθέμιτο ανταγωνισμό αλλά και από τα προηγούμενα χρόνια της ενεργειακής κρίσης μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Σωρεία παραγόντων θέτουν εμπόδια στην ανάκαμψη

Σύμφωνα με ανάλυση της γερμανικής ραδιοφωνίας DLF, ένας ακόμη βασικός λόγος που ωθεί τη γερμανική οικονομία σε ύφεση είναι η μείωση των γερμανικών εξαγωγών κατά 0,2%, από τις οποίες εξαρτάται η γερμανική οικονομία, η κρίση στον κατασκευαστικό κλάδο αλλά και η αποτυχία σύγκλισης μεταξύ των μισθών και των τιμών της αγοράς, δεδομένου ότι η καταναλωτική διάθεση των Γερμανών έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια.

Οι πρόωρες εκλογές, οι μακρές διαβουλεύσεις για σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία που θα ακολουθήσουν, η έλλειψη -προς το παρόν- προϋπολογισμού και οι εκκρεμείς αποφάσεις του Ντόναλντ Τραμπ για την αμερικανική οικονομική πολιτική και το σχέδιό του για επιστροφή στον προστατευτισμό δημιουργούν πρόσθετη αβεβαιότητα και στη γερμανική οικονομία.

«Ο συνάδελφος μας Γεώργιος Κρασσαδάκης απολύθηκε, μαζί με όλο το ΔΣ του Σωματείου στα Χανιά, τριμελές και 2 μέλη της εφορευτικής επιτροπής εκεί. Ενώ στην Αθήνα απολύθηκαν τα 4 από τα 9 μέλη του ΔΣ, εκλεγμένα μέλη σε επιτροπές, όπως και η πρόεδρος του παραρτήματος του Σωματείου στη Θεσσαλονίκη. Όλα αυτά δείχνουν το μέγεθος της εργοδοτικής επίθεσης», δήλωσε στην Deutsche Welle, ο Νίκος Σπυρέλης, πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων της Teleperformance λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα.

Η εικόνα της εταιρείας φυσικά που προβάλλεται προς τα έξω δεν συνάδει με τέτοιου είδους καταγγελίες. Η Teleperformance είναι μια πολυεθνική εταιρεία με παράρτημα και στην Ελλάδα που ειδικεύεται στην παροχή υπηρεσιών κυρίως μέσω τηλεφωνικών κέντρων, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και chat. Πελάτες της είναι οι μισές από τις κορυφαίες εταιρείες σε όλο τον κόσμο. Ανάμεσά τους μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας και αυτοκίνησης, πολλές από τις οποίες είναι γερμανικοί κολοσσοί. Απασχολεί περισσότερους από 500.000 εργαζόμενους, και στην Ελλάδα πάνω από 12.500. Στην Ελλάδα οι μισοί από τους εργαζόμενους είναι ξένοι κυρίως από χώρες εκτός ΕΕ, όπως για παράδειγμα από τις χώρες του Μαγκρέμπ που είναι γαλλόφωνοι κι έτσι εξυπηρετούν την γαλλόφωνη αγορά. Βασική προϋπόθεση για να εργαστεί κανείς είναι η γνώση μιας ή περισσοτέρων γλωσσών σε επίπεδο μητρικής. Ο μισθός για τους Έλληνες είναι ο βασικός, ενώ για κάθε επιπλέον γλώσσα είναι περίπου ένα μπόνους 200 ευρώ φθάνοντας τα 1.045 ευρώ μεικτά. Υπάρχουν πάντως και άλλοι μισθοί, ανάλογα με το πρότζεκτ στο οποίο εργάζεται κανείς. Ο Γερμανός Β., όπως λέει στην Deutsche Welle, κερδίζει 1.300 ευρώ μεικτά και θεωρείται καλοπληρωμένος.

Βραβεία και καταγγελίες για πίεση

Στην Ελλάδα λειτουργούν γραφεία στο Μοσχάτο και στον Πειραιά όπως επίσης στη Θεσσαλονίκη και τα Χανιά. Η πλειονότητα των εργαζομένων δουλεύει πλέον εξ αποστάσεως. Στα θετικά που διαβάζει κανείς για την εταιρεία είναι τα βραβεία που έχει πάρει. Μαθαίνουμε για παράδειγμα από ενημερωτική ιστοσελίδα στο διαδίκτυο ότι το 2024: «Δύο χρυσά και τρία αργυρά βραβεία κατέκτησε η Teleperformance στην Ελλάδα – παγκόσμιος ηγέτης στην παροχή digital business services – στη διοργάνωση Diversity, Equity & Inclusion Awards, η οποία επιβραβεύει εργασιακά περιβάλλοντα που προάγουν τη συμπερίληψη, «αγκαλιάζουν» τη διαφορετικότητα και στοχεύουν στην εξάλειψη των ανισοτήτων».

Η εντύπωση πάντως που εμείς αποκομίσαμε μετά από πολλές συνομιλίες με πρώην εργαζομένους της Teleperformance και μέλη του Σωματείου Εργαζομένων που ξεκίνησε να λειτουργεί νόμιμα μόλις τον περασμένο Απρίλιο, κάθε άλλο παρά κολακευτική είναι. «Είναι ένα εργοστάσιο στο οποίο είσαι απλά ένας αριθμός», λέει η Α. στην Deutsche Welle που εργάστηκε για δυόμιση χρόνια στην εταιρεία. «Όσο εργαζόμουν εγώ, καθημερινά και σε ωριαία βάση, ανακοινώνουν τα αποτελέσματά της απόδοσής σου και κάνουν παρατηρήσεις καθόλη τη διάρκεια της ημέρας», συμπληρώνει. «Πολλοί εργαζόμενοι έχουν μεταφερθεί στο νοσοκομείο με κρίσεις πανικού γιατί δεν αντέχουν την πίεση» μας λέει κάποια άλλη εργαζόμενη. Θέτουν στόχους στους εργαζόμενους που είναι εξαιρετικά δύσκολο να πιάσουν και αν δεν τους πιάσουν απολύονται. Την καταγγελία αυτή επιβεβαιώνει και ο κ. Σπυρέλης, πρόεδρος του σωματείου εργαζομένων της Teleperformance, το οποίο αριθμεί περίπου 1.300 μέλη. Μιλώντας στην Deutsche Welle δήλωσε πως «Μετά από τα τρία χρόνια είναι υποχρεωμένη, η οποιαδήποτε εταιρεία, να μετατρέπει το συμβόλαιο σε αορίστου χρόνου. Εμείς έχουμε συναδέλφους που μπορεί να δουλεύουν μέχρι και 10 και παραπάνω χρόνια και να μην ισχύει κάτι τέτοιο, οπότε στην ουσία είναι σε ένα διαρκές άγχος, έχουν μία διαρκή δαμόκλειο σπάθη πάνω από το κεφάλι τους. Αν δεν αποδώσουν καλά δέκα μέρες μέσα σε ένα μήνα, μπορεί να μείνουν στον δρόμο». Ο κ. Σπυρέλης αναφέρει ακόμα και το παράδειγμα εργαζομένου 64 χρόνων που παραιτήθηκε ένα χρόνο πριν από τη σύνταξη εξαιτίας της πίεσης και των κρίσεων πανικού που πάθαινε.

Όπως στο σχολείο… στην τουαλέτα κατόπιν αδείας

Ο Γερμανός Β. καταγγέλλει ένα άλλο πρόβλημα. Όταν δηλαδή κάποιος θέλει να πάει στην τουαλέτα, θα πρέπει να ζητήσει άδεια. Ο ίδιος ο Β. είδε σε πόσο δύσκολη θέση βρισκόταν γυναίκα συνάδελφός του που ήταν έγκυος και χρειαζόταν να πάει συχνότερα. Της έκαναν παρατηρήσεις ενώ ο χρόνος αφαιρείται από το διάλειμμα. Ο κ. Σπυρέλης αναφέρει μάλιστα πως ανάλογα με το πρότζεκτ μπορεί να απαγορευθεί σε κάποιον έως και τρεις και τέσσερεις ώρες να πάει τουαλέτα ενώ παρατηρήσεις για αργοπορία έχουν γίνει ακόμα και σε άτομα με κινητικά προβλήματα.

Και δεν είναι μόνον αυτά. Το παράρτημα Χανίων προσελκύει ανθρώπους να εργαστούν με δέλεαρ τον καλό καιρό και την πανέμορφη πόλη, αλλά η πραγματικότητα που αντικρίζουν οι ξένοι κατά κύριο λόγο εργαζόμενοι είναι συχνά πολύ διαφορετική. Όπως αναφέρει στην Deutsche Welle ο κ. Γεώργιος Κρασσαδάκης, πρώην πλέον πρόεδρος του παραρτήματος Χανίων του Σωματείου Εργαζομένων στην Teleperformance: «Εδώ στα Χανιά έρχονται κυρίως γερμανόφωνοι και Σκανδιναβοί συνάδελφοι για να εργαστούν σε αυτές τις γλώσσες. Τους λένε ότι υπάρχει δωρεάν παρεχόμενη κατοικία, αλλά δεν είναι και πολύ δωρεάν γιατί για να μείνει κάποιος εκεί του αφαιρούν από τον μισθό 300€ και παρόλα αυτά δεν έχει κανένα νόμιμο δικαίωμα, όπως εάν είχε κανονικό μισθωτήριο. Μόλις απολυθεί, η εταιρεία του λέει να φύγει την ίδια μέρα. Σα να μην έφτανε αυτό, υπάρχει χρέωση 45 σεντ ανά κιλοβατώρα για το ρεύμα, η οποία αφαιρείται αυτόματα κάθε μήνα από τους μισθούς των συναδέλφων και πολλοί συνάδελφοι καταγγέλλουν μάλιστα ότι δεν υπάρχει καν μετρητής για να ξέρουν τι κατανάλωσαν μέσα στο προσωπικό τους διαμέρισμα». Το αποτέλεσμα είναι ο πραγματικός μισθός να είναι τελικά πολύ μειωμένος.

Η απάντηση της εταιρείας

Εκτός αυτού οι ξένοι εργαζόμενοι εκτός ΕΕ εργάζονται με βίζα ειδικού σκοπού που σημαίνει πως όταν τελειώσουν οι συμβάσεις τους που διαρκούν συνήθως κάποιους μήνες και δεν ανανεωθούν, θα πρέπει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Καταγγέλλουν επίσης πως συχνά δεν τους δίνεται η πλήρης σύμβαση μεταφρασμένη για να υπογράψουν αλλά μια περίληψη.

Τέλος, το σωματείο των εργαζομένων κάνει λόγο για εκδικητικές απολύσεις σε περιπτώσεις ανθρώπων που συμμετείχαν σε απεργίες. Υπάρχουν καταγγελίες ότι μάνατζερ ασκούσαν πιέσεις σε εργαζομένους να μην συμμετάσχουν σε απεργίες διότι δεν θα πάρουν μπόνους ή γενικότερα θα υπάρξουν αρνητικές συνέπειες στην εργασία.

Θέσαμε υπόψιν της εταιρείας τις αιτιάσεις και τα αιτήματα των εργαζομένων και λάβαμε προ μηνών την εξής απάντηση: «Η Teleperformance Greece συμμορφώνεται πλήρως με τις εργοδοτικές της υποχρεώσεις βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας και προσφέρει αμοιβές στο προσωπικό της πολύ ανώτερες από αυτές που προβλέπει ο Νόμος. H έμπρακτη έμφαση που δίνει στους ανθρώπους της είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο ανακηρύχθηκε πρόσφατα μεταξύ των 5 καλύτερων χώρων εργασίας παγκοσμίως από το Fortune και το Great Place to Work». Νεότερο αίτημά μας για εκ νέου τοποθέτηση της εταιρείας δεν απαντήθηκε ποτέ.

Οι εργαζόμενοι ζητούν τη σύναψη συλλογικής σύμβασης εργασίας και ουσιαστική αύξηση των μισθών, μια και η εταιρεία παρουσιάζει μεγάλη κερδοφορία με τζίρο €453 εκατ. και κέρδη €61 εκατ. το 2023.

Καθώς οι πυρκαγιές που ενισχύονται από τους ισχυρούς ανέμους συνεχίζουν να καίνε γύρω από το Λος Άντζελες - με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και χιλιάδες στρέμματα, σπίτια, δημόσια κτίρια να έχουν καταστραφεί - η υπηρεσία Copernicus για την κλιματική αλλαγή της ΕΕ επιβεβαίωσε την Παρασκευή ότι το 2024 ήταν το πιο ζεστό έτος που έχει ποτέ καταγραφεί.

Είναι πολύ νωρίς ωστόσο να πει κανείς ποιος ήταν ο ρόλος της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στις πυρκαγιές του Λος Άντζελες, καθώς όλες οι πυρκαγιές δεν συνδέονται άμεσα με την κλιματική αλλαγή. Μελέτες του World Weather Attribution, μιας ομάδας επιστημόνων που αναλύει ακραία καιρικά φαινόμενα, συνδέουν πάντως την υπερθέρμανση του πλανήτη και ορισμένες πρόσφατες μεγάλες πυρκαγιές.

Στους υδροβιότοπους Παντάναλ στη Βραζιλία εκδηλώθηκαν τεράστιες πυρκαγιές τον περασμένο Ιούνιο που οδήγησαν στην καταστροφή περίπου 440.000 εκταρίων γης μέσα σε ένα μήνα. Οι πυρκαγιές του 2023 στον Καναδά κατέστρεψαν επίσης τεράστιες εκτάσεις και οι επιστήμονες της Attribution διαπίστωσαν μια σχέση μεταξύ της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας και των πυρκαγιών που σάρωσαν τον ανατολικό Καναδά.

Πώς η άνοδος της θερμοκρασίας επηρεάζει τις πυρκαγιές;

Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κλιματική αλλαγή έχει υπερδιπλασιάσει την πιθανότητα για καταστροφικές πυρκαγιές. Μάλιστα το ένα τέταρτο όλων των δασών που χάθηκαν παγκοσμίως το 2023 οφείλεται σε αυτό. Ενώ οι πυρκαγιές είναι συχνό φαινόμενο στην Καλιφόρνια, ιδιαίτερα το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, η κλιματική αλλαγή έχει αυξήσει τις καμένες περιοχές στην αμερικανική πολιτεία κατά 172% τις τελευταίες δεκαετίες.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια διπλασιάζεται ο αριθμός των πυρκαγιών σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Επίσης οι δασικές πυρκαγιές γίνονται όλο και πιο συχνές. Περίπου το 70% των δασικών εκτάσεων που χάθηκαν από τις φλόγες μεταξύ 2001 και 2023 εμφανίστηκαν σε χώρες με μεγάλα δάση, όπως ο Καναδάς και η Ρωσία.

Οι ίδιες οι πυρκαγιές δεν προκαλούνται άμεσα από την κλιματική αλλαγή. Οι περισσότερες πυροδοτούνται από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Η καύση των ορυκτών καυσίμων, που διοχετεύει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, έχει οδηγήσει σε αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και σε αυξημένη πιθανότητα πυρκαγιάς και καύσωνα.

Τι μπορεί να γίνει όμως;

Ένας θερμότερος πλανήτης μπορεί να επιδεινώσει τις καιρικές συνθήκες που ευνοούν τις πυρκαγιές. Στην περίπτωση των πυρκαγιών του Λος Άντζελες, οι ερευνητές επισημαίνουν τις γρήγορες εναλλαγές μεταξύ εξαιρετικά υγρών και ξηρών καιρικών συνθηκών.

Ένας ασυνήθιστα υγρός χειμώνας κατά τη διάρκεια του 2022/2023 βοήθησε να αναπτυχθεί πολύ η χαμηλή βλάστηση. Στη συνέχεια αυτή η χαμηλή βλάστηση μετατράπηκε σε μια εν δυνάμει καύσιμη ύλη εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών ρεκόρ το καλοκαίρι του 2024 και μιας καθυστερημένης έναρξης των βροχοπτώσεων φέτος. Η κλιματική αλλαγή επεκτείνει επίσης τις εποχές των πυρκαγιών σε όλο τον κόσμο κατά μέσο όρο δύο εβδομάδες.

Απαιτείται μεγαλύτερη χρηματοδότηση για τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, καλύτερος συντονισμός για τη διαχείριση των δασών, καθώς και ευαισθητοποίηση των πολιτών, δεδομένου ότι οι περισσότερες πυρκαγιές προκαλούνται από ανθρώπινη δραστηριότητα, δήλωσε στην DW η Τζούλι Μπέρκμανς, από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος.

Το 2023, ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ και τα προγράμματα RescEU, που βοηθούν τα κράτη-μέλη στην αντιμετώπιση ακραίων πυρκαγιών, διπλασίασε τον στόλο αεροπλάνων, ελικοπτέρων και πυροσβεστών και διέθεσε 600 εκατομμύρια ευρώ για επενδύσεις έως το 2030.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου

Αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των θυμάτων από τις πυρκαγιές στην Καλιφόρνια. Οι αρχές κάνουν λόγο για τουλάχιστον δέκα νεκρούς, ενώ η καταμέτρηση συνεχίζεται. Τουλάχιστον 10.000 σπίτια έχουν καταστραφεί ολοσχερώς. Περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Σύμφωνα με πρώτες εκτιμήσεις, οι ζημιές έχουν ξεπεράσει τα 135 δισεκατομμύρια δολάρια. Πολλά μέτωπα παραμένουν ακόμη εκτός ελέγχου.

Παρανάλωμα έγιναν ακόμη και επαύλεις εκατομμυρίων στα κοσμοπολίτικα προάστεια του Λος Άντζελες, όπου διαμένουν πολλοί αστέρες του Χόλυγουντ. Μόνο στην περιοχή ανάμεσα στη Σάντα Μόνικα και το Μαλιμπού έχουν γίνει στάχτη περισσότερα από 130.000 στρέμματα. Οι εικόνες θυμίζουν σεληνιακό τοπίο. Η πολιτεία της Καλιφόρνια έχει πληγεί επανειλημμένα από καταστροφικές πυρκαγιές, με τους αρμόδιους να αποδίδουν συχνά το φαινόμενο στην κλιματική αλλαγή.

«Οι χειρότερες πυρκαγιές στην ιστορία»

«Είναι σαν να έχει πέσει ατομική βόμβα» δηλώνει ο τοπικός «σερίφης» Ρόμπερτ Λούνα στο Reuters. Στην Ουάσινγκτον ο απερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν επισημαίνει ότι «είναι μία καταστροφή αυτό που συμβαίνει στην Καλιφόρνια. Χιλιάδες σπίτια, σχολεία, επιχειρήσεις έχουν ισοπεδωθεί. Ολόκληροι οικισμοί καταστράφηκαν. Χάθηκαν ανθρώπινες ζωές. Είναι οι χειρότερες πυρκαγιές που έχουν πλήξει ποτέ την πόλη του Λος Άντζελες».

Γερμανός ειδικός στην πυρόσβεση δηλώνει στην ιστοσελίδα Tagesschau.de της γερμανικής τηλεόρασης (ARD) ότι υπάρχουν δύο παράγοντες που θεωρούνται ιδιαίτερα ευνοϊκοί για τη διάδοση της φωτιάς στην Καλιφόρνια. Ο πρώτος είναι η υψηλή ταχύτητα των ανέμων, που κατά τόπους ξεπερνούσε τα 160 χιλιόμετρα την ώρα τις τελευταίες ημέρες. Σε μία τέτοια συνθήκη είναι αδύνατον να επιχειρήσουν τα πυροσβεστικά αεροσκάφη. Ο δεύτερος είναι η τοπική παράδοση της κατασκευής ξύλινων σπιτιών, τα οποία πολλοί στην Αμερική προτιμούν για οικονομικούς λόγους, αλλά και για λόγους αισθητικής.

«Απομακρυνθείτε, αν χρειαστεί…»

Εκατοντάδες μέλη της Εθνοφρουράς ενισχύουν τις προσπάθειες των πυροσβεστών. Κάθε τόσο εμφανίζονται ωστόσο νέα μέτωπα που αναγκάζουν τις αρχές να αναπροσαρμόσουν τον σχεδιασμό τους. Όπως δήλωσε την Πέμπτη η δήμαρχος του Λος Άντζελες, Κάρεν Μπας, «δυστυχώς υπάρχει ένα νέα μέτωπο στην περιοχή Γουέστ Χιλς με κατεύθυνση προς την κομητεία Βεντούρα και εκτιμούμε ότι θα επεκταθεί γρήγορα λόγω των ισχυρών ανέμων. Όλα αυτά μας θυμίζουν ότι η κατάσταση είναι πολύ ευμετάβλητη. Προτεραιότητά μας είναι η ασφάλεια. Γι αυτό, σας παρακαλούμε να ακολουθείτε τις οδηγίες των υπευθύνων. Όταν σας λένε ότι πρέπει να απομακρυνθείτε, παρακαλώ να απομακρυνθείτε. Γιατί σε διαφορετική περίπτωση βάζετε σε κίνδυνο τον εαυτό σας, αλλά και τους άλλους».

Η δήμαρχος του Λος Άντζελες καταγγέλλει φαινόμενα «παραπληροφόρησης» από ορισμένους, οι οποίοι, όπως υποστηρίζει, «θέλουν να σπείρουν τη διχόνοια σε μία στιγμή που έχουν χαθεί ανθρώπινες ζωές και επιπλέον κινδυνεύουν ανθρώπινες ζωές».

Γεγονός είναι ότι τις τελευταίες ημέρες ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και τοπικά στελέχη των Ρεπουμπλικανών έχουν επικρίνει τη δήμαρχο του Λος Άντζελες, που ανήκει στο Δημοκρατικό Κόμμα. Από την πλευρά του, ο απερχόμενος πρόεδρος Τζο Μπάιντεν υπόσχεται ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα καλύψει κατά 100% τα έξοδα για την παροχή βοήθειας στους πυρόπληκτους, καθώς και τα πρώτα έργα αποκατάστασης.

Μέσα στον χειμώνα τα κρούσματα νοροϊού στις ΗΠΑ έχουν αυξηθεί αισθητά σύμφωνα με τα στοιχεία του CDC (US Center for Disease Control and Prevention).

Ο νοροϊός, γνωστός και ως «το μικρόβιο του εμετού», μεταδίδεται πολύ εύκολα μέσω της επαφής με μολυσμένες επιφάνειες, τρόφιμα και νερό, αλλά και με άτομα που είναι φορείς του ιού.

Οι πρώτοι νοροϊοί ανακαλύφθηκαν το 1972 – και έκτοτε οι γιατροί βρίσκουν ολοένα και περισσότερα είδη νοροϊών, πολλά εκ των οποίων μεταδίδονται και από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Τι είναι όμως ο νοροϊός και πώς ακριβώς μεταδίδεται;

Πού βρίσκονται οι νοροϊοί;

Οι νοροϊοί υπάρχουν σε όλες τις περιοχές του πλανήτη και είναι υπεύθυνοι για τα μισά περίπου ιογενή κρούσματα διάρροιας.

Πιο ευάλωτοι στους νοροϊούς είναι τα παιδιά κάτω των πέντε ετών, οι ηλικιωμένοι και οι ευπαθείς ομάδες. Εξ ου και οι περισσότερες επιδημίες καταγράφονται σε παιδικούς σταθμούς ή στις μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων.

Όσο περισσότεροι άνθρωποι συνωστίζονται σε ένα μέρος για μεγάλα χρονικά διαστήματα, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα μετάδοσης του ιού.

Επιδημία νοροϊού είχε καταγραφεί για παράδειγμα στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου του Λονδίνου, ενώ το 2012 ένα κρουαζιερόπλοιο στη Γερμανία τέθηκε σε καραντίνα, με 67 τουρίστες – περίπου ένας στους δύο επιβάτες – να νοσεί. Το περασμένο έτος σημειώθηκε επιπλέον μία επιδημία μεγαλύτερης κλίμακας σε χωριό της Ιταλίας, όπου εκατοντάδες άνθρωποι χρειάστηκαν νοσοκομειακή περίθαλψη.

Οι νοροϊοί αναπτύσσονται μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Πολλαπλασιάζονται στο γαστρεντερικό σύστημα και μεταδίδονται με τα σταγονίδια, τα κόπρανα ή τον εμετό. Μάλιστα ακόμη και 10 με 100 σωματίδια του ιού αρκούν για να νοσήσει ένα απολύτως υγιές άτομο – πρόκειται δηλαδή για έναν ιό που μεταδίδεται εξαιρετικά εύκολα: εάν κάποιος αγγίξει απλώς το χερούλι μίας πόρτας που έχει έστω και λίγα σωματίδια του ιού και μετά φάει κάτι με το ίδιο χέρι, μπορεί να παρουσιάσει σοβαρά συμπτώματα έπειτα από μία περίοδο επώασης μόλις 6 έως 50 ωρών.

Μπορούμε να κολλήσουμε από το φαγητό;

Ένας νοροϊός μπορεί να «αντέξει» σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον για αρκετό χρονικό διάστημα – και στη συνέχεια να επιστρέψει μέσω του φαγητού στο ανθρώπινο στομάχι.

Έτσι, μπορεί κανείς να μολυνθεί από νοροϊό καταναλώνοντας φρούτα και λαχανικά που φέρουν τον ιό, επειδή για παράδειγμα καλλιεργήθηκαν με λίπασμα κοπράνων ή επειδή κάποιος αγρότης απλώς δεν έπλυνε σωστά τα χέρια του, προτού μαζέψει τους καρπούς. Μπορούμε επίσης να κολλήσουμε τον ιό από την κατανάλωση οστρακοειδών από νερά ποταμών, λιμνοθαλασσών ή θαλασσών, στα οποία διοχετεύτηκαν ακατέργαστα λύματα.

Και το πιο ανησυχητικό απ’ όλα: οι νοροϊοί μπορούν να μεταδοθούν ακόμη και μέσω του πόσιμου νερού, εάν αυτό διέρχεται από αγωγούς που βρίσκονται κοντά σε αποχετευτικούς σωλήνες. Οι συχνές διακοπές στην παροχή νερού και η πτώση της πίεσης του πόσιμου νερού μπορεί να επιτρέψει στο μολυσμένο νερό να αναμειχθεί με το πόσιμο – το ίδιο ισχύει φυσικά και στις περιπτώσεις που ένας βόθρος βρίσκεται υπερβολικά κοντά σε ένα πηγάδι με πόσιμο νερό.

Πόσο καιρό μεταδίδουμε τον ιό;

Όσοι φέρουν τον ιό μπορούν να τον μεταδώσουν εύκολα κατά την περίοδο έξαρσης των συμπτωμάτων (διάρροιες και εμετοί), αλλά ακόμη και για δύο ημέρες αφ' ότου τα συμπτώματα έχουν σταματήσει εντελώς.

Μετά από αυτήν την περίοδο στελέχη του ιού απεκκρίνονται για άλλες δύο εβδομάδες ή και περισσότερο. Κατά το διάστημα αυτό όσοι έρχονται σε επαφή με άτομα που είχαν μολυνθεί από τον ιό πρέπει επομένως να ακολουθούν αυστηρά τους κανόνες καλής υγιεινής.

Πώς αντιμετωπίζεται η μόλυνση;

Οι γιατροί δεν μπορούν να κάνουν και πολλά για την αντιμετώπιση του ιού. Εάν ο ασθενής έχει χάσει πολλά υγρά, ενδέχεται να χρειαστεί έγχυση υγρών, ιδίως σε περιπτώσεις ασθένειας μικρών παιδιών ή ηλικιωμένων.

Φάρμακα για την αντιμετώπιση των νοροϊών δεν υπάρχουν. Οι ασθενείς πρέπει να απομονώνονται όσο το δυνατόν καλύτερα, ώστε να αποφευχθεί η μετάδοση του ιού, ενώ αυτοί που φροντίζουν τον ασθενή πρέπει να λαμβάνουν επιπλέον προφυλάξεις.

Πώς μπορούμε να προστατευτούμε;

Επιπλέον, δεν υπάρχει και κάποιο εμβόλιο για την πρόληψη της μόλυνσης. Το μόνο που βοηθάει είναι να πλένουμε και να απολυμαίνουμε τα χέρια μας και τα χερούλια στις πόρτες ή τις άλλες επιφάνειες που αγγίζουμε συχνά – όπως για παράδειγμα τα πληκτρολόγια, τα χειριστήρια και τις τουαλέτες.

Όταν οι φροντιστές έρχονται σε επαφή με τους ασθενείς, πρέπει να φορούν γάντια, μάσκα και ειδικά ρούχα. Το δε πλύσιμο των πιάτων και των ρούχων ενδείκνυται να γίνεται σε υψηλή θερμοκρασία.

Όσον αφορά τα τρόφιμα, πρέπει να ξεφλουδίζουμε τα φρούτα και να μαγειρεύουμε τα λαχανικά. Ωφέλιμο είναι επίσης και το εξής: να πίνουμε όσο το δυνατόν περισσότερο χυμό λεμονιού. Αν και δεν υπάρχουν προς το παρόν επαρκή επιστημονικά στοιχεία επ' αυτού, ο χυμός λεμονιού φαίνεται να είναι ευεργετικός.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Όταν ο Ιούλιος Βερν πέθανε το 1905, η πτήση με μηχανοκίνητο αεροσκάφος, την οποία είχε θέσει στο επίκεντρο του βιβλίου του «Ο Κατακτητής» (1886), είχε γίνει ήδη πραγματικότητα. Μόλις δύο χρόνια νωρίτερα, οι αδελφοί Ράιτ κατόρθωσαν την πρώτη επανδρωμένη πτήση στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Ωστόσο, πολλές από τις προβλέψεις του Βερν για τεχνολογίες που θα άλλαζαν τον κόσμο παρέμεναν μέχρι το θάνατό του σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Η δυνατότητα να ταξιδέψει κανείς γύρω από τη Σελήνη με διαστημόπλοιο, όπως αφηγήθηκε στο μυθιστόρημά του «Από τη Γη στη Σελήνη» (1865), έμοιαζε τότε πολύ μακρινό σενάριο. Ωστόσο, έγινε πραγματικότητα μόλις 60 χρόνια αργότερα, με την αποστολή Apollo 8 της NASA το 1968. Η μεγαλοφυΐα του Βερν βρίσκεται ακριβώς μέσα σε αυτήν την ζωηρή του φαντασία, για το πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν οι τότε υπάρχουσες δυνατότητες στην τεχνολογία και οι συναρπαστικές του ιστορίες.

Αυτός ο συνδυασμός γεγονότων και φαντασίας έκανε τα μυθιστορήματα του Βερν ιδανικά για να εξελιχθεί το ενδιαφέρον για την επιστήμη και την τεχνολογία. Και γι αυτό ακριβώς οι ιστορίες του έχουν εμπνεύσει μέχρι σήμερα αμέτρητους επιστήμονες και εφευρέτες. Μερικά παραδείγματα:

Σάιμον Λέικ (1866-1945), σχεδιαστής υποβρυχίων

Ο Σάιμον Λέικ ήταν Αμερικανός ναυπηγός που σχεδίασε ορισμένα από τα πρώτα υποβρύχια για το Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο ίδιος ανέφερε ότι οφείλει πολλά στον Βερν, και συγκεκριμένα στο μυθιστόρημα «Είκοσι Χιλιάδες Λεύγες Κάτω από τη Θάλασσα» (1869-1870), το οποίο διάβασε για πρώτη φορά σε ηλικία 10-11 ετών. Ο Λέικ ενθουσιάστηκε με τον Ναυτίλο και αποφάσισε να κατασκευάσει και εκείνος ένα ανάλογο υποβρύχιο. Σχεδίασε το υποβρύχιο Αργοναύτης, το οποίο πραγματοποίησε επιτυχώς ένα ταξίδι 1.600 χιλιομέτρων το 1898. Ο Λέικ έλαβε τότε ένα συγχαρητήριο τηλεγράφημα από τον ίδιο τον Βερν.

Αργότερα, ο εγγονός του Βερν, Ζαν Ζυλ Βερν, προσκλήθηκε να γίνει «ανάδοχος» ενός από τα πιο προηγμένα υποβρύχια του Λέικ. Αυτό μετονομάστηκε μάλιστα σε Ναυτίλος, προς τιμήν του Γάλλου συγγραφέα, ενόψει μιας αποστολής στην Αρκτική το 1931.

Αλμπέρτο Σάντος-Ντουμόντ (1873-1932), αεροναυπηγός και εφευρέτης

Ο Βραζιλιάνος εφευρέτης Αλμπέρτο Σάντος-Ντουμόντ όχι μόνο σχεδίασε και κατασκεύασε μερικά από τα πρώτα μηχανοκίνητα αερόπλοια, αλλά έγινε και ο πιλότος τους. Σε ένα από τα πολλά ταξίδια του, το 1901, περιέφερε το αερόπλοιό του Νο 6 γύρω από τον Πύργο του Άιφελ στο Παρίσι, κάτι που τον έκανε παγκοσμίως διάσημο.

Στο βιβλίο του «Τα Αερόπλοιά μου», ο Σάντος-Ντουμόντ αναφέρει αρκετά έργα του Βερν ως πηγή έμπνευσης για την περιέργειά του για τον κόσμο και την τεχνολογία, αποκαλώντας τον Γάλλο συγγραφέα «αγαπημένο συγγραφέα» των νεανικών του χρόνων.

Ίγκορ Σικόρσκι (1889-1972), πρωτοπόρος της αεροπορίας

Η μητέρα του Ίγκορ Σικόρσκι, Μαρίγια Στεφανόβνα Σικόρσκαγια, ήταν εκείνη που χάρισε στον Ρώσο-Αμερικανό πρωτοπόρο της αεροπορίας την αγάπη για τις ιστορίες του Βερν. Ιδιαίτερα το «Ο Κατακτητής», με τις ζωντανές περιγραφές αεροσκαφών, ενέπνευσε τον Σικόρσκι να κατασκευάσει τα ελικόπτερα που τον έκαναν διάσημο. Μετά από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Σικόρσκι κατάφερε να σχεδιάσει και να πετάξει το Vought-Sikorsky VS-300, το πρώτο λειτουργικό αμερικανικό ελικόπτερο, το 1939.

Η πρώιμη εκδοχή του ελικοπτέρου τροποποιήθηκε και εξελίχθηκε στο Sikorsky R-4, το πρώτο ελικόπτερο που κατασκευάστηκε μαζικά στον κόσμο.

Κωνσταντίν Τσιολκόφσκι (1857-1935), επιστήμονας πυραύλων

Ο Κωνσταντίν Εντουάρντοβιτς Τσιολκόφσκι, ένας από τους πρωτοπόρους της σύγχρονης πυραυλικής τεχνολογίας και της αστροναυτικής, ανέφερε τον Βερν ως το πρόσωπο που καλλιέργησε το ενδιαφέρον του για τα διαστημικά ταξίδια.

Ο Τσιολκόφσκι ακολούθησε επίσης το παράδειγμα του Βερν ως συγγραφέας, δημοσιεύοντας το μυθιστόρημα «Στη Σελήνη» το 1893. Έγραψε επίσης πολλά φιλοσοφικά και επιστημονικά έργα σχετικά με τα διαστημικά ταξίδια και τη σχέση του ανθρώπου με το σύμπαν. Όπως και ο Βερν, έτσι και ο Τσιολκόφσκι ήταν πεπεισμένος ότι οι άνθρωποι θα ταξίδευαν κάποια στιγμή στο διάστημα.

«Ο άνθρωπος δεν θα παραμείνει για πάντα στη Γη. Η αναζήτηση του φωτός και του διαστήματος θα τον οδηγήσει να υπερκεράσει τα όρια της ατμόσφαιρας, στην αρχή δειλά, αλλά στο τέλος για να κατακτήσει ολόκληρο το ηλιακό διάστημα», γράφει.

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου

Μία δύσκολη χρονιά για την Ευρωπαϊκή Ένωση φτάνει στο τέλος της. Για το δεύτερο εξάμηνο του έτους η Ουγγαρία είχε αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία στο Συμβούλιο Υπουργών. Όμως, αντί να λειτουργεί ως ουδέτερος διαμεσολαβητής, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν ακολούθησε πορεία σύγκρουσης με τις Βρυξέλλες, ενώ εξόργισε ακόμα περισσότερο τους εταίρους του επισκεπτόμενος τη Μόσχα, το Κίεβο και το Πεκίνο χωρίς καμία προσυνεννόηση στο πλαίσιο της ΕΕ.

«Η προεδρία της Πολωνίας θα είναι το αντίθετο από όσα είδαμε τους προηγούμενους έξι μήνες και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την πολιτική ασφάλειας και τις σχέσεις της ΕΕ με την Ουκρανία και τη Ρωσία» αναφέρει στην Deutsche Welle ο Κάι Όλαφ Λανγκ, ερευνητής του Ιδρύματος Επιστήμης και Πολιτικής (SWP) στο Βερολίνο, με ειδίκευση στην ανατολική Ευρώπη.

«Κανείς δεν μπορεί να με ξεγελάσει»

Ο συντηρητικός πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, είναι έμπειρος σε θέματα ευρωπαϊκής πολιτικής. Έχει διατελέσει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την περίοδο 2014-2019 και επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ). «Στην ΕΕ κανείς δεν μπορεί να με ξεγελάσει» έλεγε ο ίδιος στις προγραμματικές δηλώσεις του τον Δεκέμβριο του 2023, μετά από μία εμφατική νίκη στις βουλευτικές εκλογές απέναντι στους εθνολαϊκιστές του κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS).

Η πολωνική προεδρία για το πρώτο εξάμηνο του 2025 προσφέρει στον Τουσκ μία ευκαιρία να επαληθεύσει τα λεγόμενά του. Αλλά και να αποδείξει ότι η Πολωνία, 20 χρόνια μετά την προσχώρηση στην ΕΕ, δεν είναι πλέον ένας «μαθητευόμενος», αλλά αντιθέτως μπορεί να αποτελέσει πρότυπο ακόμα και για «παλαιά» μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας.

«Είμαστε αξιόπιστοι, μιλάμε την ίδια γλώσσα με την Ευρώπη» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα, παρουσιάζοντας αναλυτικά στη Βαρσοβία τις προτεραιότητες της πολωνικής προεδρίας.

Ουκρανία και πολιτική ασφάλειας

Σε αυτές περιλαμβάνονται η πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ. «Πρέπει να καλλιεργούμε τις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ, αλλά παρά ταύτα η Ευρώπη οφείλει να λειτουργεί αυτόνομα, η εποχή του φόβου και της ανασφάλειας απέναντι στη Ρωσία πρέπει να τερματιστεί» εξηγούσε ο Άνταμ Σλάπκα στα τέλη Νοεμβρίου, σε συνάντηση με τις χώρες της Σκανδιναβίας και της Βαλτικής Θάλασσας.

Όσον αφορά το ύψος των αμυντικών δαπανών, η Πολωνία θεωρείται ήδη πρότυπο, καθώς δαπανά για την άμυνα το 4,2% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ). Για το 2025 προγραμματίζει μία αύξηση στο 4,7%. Πρόκειται για ένα ισχυρό επιχείρημα, όχι μόνο στις διαβουλεύσεις με άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, αλλά και απέναντι στις νουθεσίες του Ντόναλντ Τραμπ.

Ο Τουσκ φαίνεται αποφασισμένος να αποτρέψει το ενδεχόμενο τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία μετά από μία απευθείας συνεννόηση ΗΠΑ και Ρωσίας χωρίς τη συμμετοχή των ίδιων των Ουκρανών. Επιπλέον δε, ο Πολωνός πρωθυπουργός θέλει να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της ΕΕ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. «Η προεδρία μας θα πρέπει να επωμιστεί ευθύνες για τις διαπραγματεύσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αρχίσουν μέσα στον χειμώνα» είχε δηλώσει ο Τουσκ στις αρχές Δεκεμβρίου.

Μία πολωνική «γραμμή άμυνας»

Θέλοντας να προνοεί για κάθε ενδεχόμενο, η Πολωνία οικοδομεί κατά μήκος των συνόρων με τη Λευκορωσία μία δική της γραμμή άμυνας, για την οποία όμως επιθυμεί ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση. Παράλληλα, η Πολωνία συμμετέχει στην «ευρωπαϊκή αντιπυραυλική ομπρέλα» (European Sky Shield Initiative) και υποστηρίζει την πρόταση για έκδοση ευρω-ομολόγων για την άμυνα, η οποία όμως προκαλεί σοβαρές αντιρρήσεις εντός της ΕΕ. Ιδιαίτερα η Γερμανία και η Ολλανδία εκφράζουν την αντίθεσή τους στην ανάληψη κοινού χρέους για τη χρηματοδότηση αμυντικών δαπανών.

Στο μεταξύ, καθώς οι Βρυξέλλες έχουν δώσει το «πράσινο φως» για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία, η πολωνική προεδρία θέλει τώρα να κάνει το επόμενο βήμα. Σε ένα πρώτο στάδιο, υποστηρίζει ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα, θα μπορούσε να ανοίξει το διαπραγματευτικό κεφάλαιο που αφορά το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Το Κίεβο θα προτιμούσε να ανοίξουν περισσότερα κεφάλαια ταυτόχρονα, αλλά η Βαρσοβία κινείται πιο προσεκτικά.

Εμπόδια στην εσωτερική πολιτική

Εξάλλου, εδώ και εβδομάδες η Πολωνία βρίσκεται πάλι στη δίνη ενός προεκλογικού αγώνα. Τον Μάιο του 2025 διεξάγονται προεδρικές εκλογές, που αποτελούν στοίχημα επιβίωσης για τον κυβερνητικό συνασπισμό του Ντόναλντ Τουσκ. Γι' αυτόν τον λόγο, ο Πολωνός πρωθυπουργός δεν βιάζεται να προωθήσει ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες που θεωρούνται αμφισβητούμενες εντός συνόρων και θα μπορούσαν να προσφέρουν επιχειρήματα στην εθνολαϊκιστική αντιπολίτευση.

Σημειωτέον ότι η ανάληψη της εξουσίας από τον Τουσκ, πριν από έναν χρόνο, επισκιάστηκε από μαζικές κινητοποιήσεις των Πολωνών αγροτών, οι οποίοι διαμαρτύρονταν για τις εισαγωγές σιτηρών από τη γειτονική Ουκρανία. Κάποιοι μάλιστα, σε μία συμβολική ένδειξη διαμαρτυρίας, είχαν κλείσει τα σύνορα με την Ουκρανία, αλλά και με τη Γερμανία. Σήμερα η Ουκρανία ελπίζει να συνάψει, το συντομότερο δυνατόν, μία πολυετή συμφωνία εμπορικής συνεργασίας με τις Βρυξέλλες, που θα διευθετεί και το θέμα των σιτηρών. Αλλά η Πολωνία δεν φαίνεται διατεθειμένη να κάνει παραχωρήσεις στο συγκεκριμένο ζήτημα. Εξίσου αρνητική εμφανίζεται η Πολωνία στην υλοποίηση της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και έχει στο πλευρό της ισχυρούς συμμάχους, όπως η Γαλλία.

Διαμφισβητούμενη θεωρείται στην Πολωνία και η πρόταση για τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών, προκειμένου να λαμβάνονται περισσότερες αποφάσεις με βάση την αρχή της πλειοψηφίας και όχι με ομοφωνία. Η εθνολαϊκιστική αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι η υλοποίηση της πρότασης αυτής θα ισοδυναμούσε με «κατάλυση του πολωνικού κράτους». «Δεν βλέπω να υπάρχει διάθεση στο Συμβούλιο να συζητηθεί το συγκεκριμένο ζήτημα» ξεκαθαρίζει η μόνιμη αντιπρόσωπος της Πολωνίας στην ΕΕ, Αγκνιέσκα Μπάρτολ, μιλώντας στο πρακτορείο PAP.

Κρίση σε Γαλλία και Πολωνία

Με σκεπτικισμό αντιμετωπίζει ο Ντόναλντ Τουσκ και το European Green Deal της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την εκπλήρωση των φιλόδοξων κλιματικών στόχων που έχει θέσει η ΕΕ μέχρι το 2050. Κατά την άποψή του πρόκειται για «αφελείς φιλοδοξίες περί σωτηρίας του πλανήτη», που απλώς υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Από την πλευρά του ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων προειδοποιεί ότι «η απανθρακοποίηση δεν μπορεί να σημαίνει αποβιομηχάνιση…».

Η προεδρία της Πολωνίας στην ΕΕ συμπίπτει χρονικά και με την εσωτερική πολιτική κρίση που αντιμετωπίζουν Γαλλία και Γερμανία. Ο Τουσκ ελπίζει να αξιοποιήσει την αδυναμία των δύο χωρών, για να αναβαθμίσει τη χώρα του. «Η Πολωνία κινείται πολύ επιθετικά (σε διπλωματικό επίπεδο)» εκτιμά ο πολιτικός επιστήμων Κάι Όλαφ Λανγκ. «Αλλά οι συμμαχίες με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης και της Βαλτικής δεν θα είναι αρκετές...».

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα έχουν πολύ ισχυρές μπαταρίες. Και μάλιστα, όταν το αυτοκίνητο είναι απλώς σταθμευμένο, η μπαταρία του μπορεί να αξιοποιηθεί και για την αποθήκευση ενέργειας για ένα κτήριο ή για το ηλεκτρικό δίκτυο. Το όφελος; Το κόστος της ενέργειας μπορεί με αυτόν τον τρόπο να μειωθεί σημαντικά.

Πώς γίνεται όμως κάτι τέτοιο; Και τι προβλήματα προκύπτουν;

Τι είναι η αμφίδρομη φόρτιση;

Πέραν της κάλυψης των ενεργειακών αναγκών του ιδίου του οχήματος, η μπαταρία ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την ηλεκτροδότηση εξωτερικών συσκευών, όπως για παράδειγμα ενός ψυγείου σε ένα ταξίδι για κάμπινγκ, ή και για τη φόρτιση άλλων ηλεκτρικών οχημάτων. Οι πρόσθετες αυτές δυνατότητες ονομάζονται V2D (Vehicle-to-Device) και V2L (Vehicle-to-Load).

Ορισμένα μοντέλα μπορούν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες ολόκληρων κτηρίων (V2H, Vehicle-to-Home). Και ορισμένα άλλα μπορούν να δώσουν ρεύμα ακόμα και στο ίδιο το δημόσιο δίκτυο (V2G, Vehicle-to-Grid).

Για την επιστροφή ηλεκτρικής ενέργειας από την μπαταρία του αυτοκινήτου χρειάζεται ένας σταθμός «αμφίδρομης φόρτισης». Αυτός ο σταθμός μπορεί και να φορτίσει ένα αυτοκίνητο, αλλά και αντιστρόφως να πάρει την ενέργεια που είναι αποθηκευμένη στην μπαταρία του αυτοκινήτου και να τη μεταφέρει σε ένα κτήριο ή στο ηλεκτρικό δίκτυο. Μέχρι στιγμής πάντως είναι λίγοι οι σταθμοί φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων που προσφέρουν αυτήν τη δυνατότητα.

Πόση ενέργεια μπορεί να αποθηκεύσει μία μπαταρία αυτοκινήτου;

Το εντυπωσιακό είναι πως οι μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων χωρούν συνήθως τόση ενέργεια, που θα μπορούσε να καλύψει τις εβδομαδιαίες ενεργειακές ανάγκες ενός μικρού νοικοκυριού – στη Γερμανία ένα σπίτι στο οποίο διαμένουν δύο άτομα καταναλώνει εβδομαδιαίως κατά μέσο όρο 54 κιλοβατώρες, ενώ οι μπαταρίες των περισσότερων ηλεκτρικών οχημάτων μεσαίου μεγέθους ξεκινούν με μία χωρητικότητα γύρω στις 60 κιλοβατώρες.

Επιπλέον, με την αμφίδρομη φόρτιση και τη χρήση ηλιακών πάνελ ένα σπίτι μπορεί να παράγει ρεύμα κατά τη διάρκεια της ημέρας, να το αποθηκεύει στην μπαταρία του αυτοκινήτου και να το καταναλώνει ξανά το βράδυ. Έτσι, όχι μόνο θα είναι σε θέση να καταναλώσουν ενέργεια την οποία παρήγαγαν οι ίδιοι σε πολύ χαμηλό κόστος, αλλά ταυτοχρόνως γλυτώνουν και τα έξοδα αγοράς ειδικών μπαταριών για την αποθήκευσή της, οι οποίες κοστίζουν αρκετές χιλιάδες ευρώ.

Η αμφίδρομη φόρτιση «δεν είναι per se επιβλαβής για την μπαταρία του αυτοκινήτου», δηλώνει στην DW ο Ρόμπερτ Κορς, ειδικός για τα «έξυπνα» ενεργειακά δίκτυα στο Ινστιτούτο ISE. «Εάν γίνει σωστά, η ελεγχόμενη φόρτιση και αποφόρτιση της μπαταρίας μπορεί μάλιστα να αυξήσει τη διάρκεια ζωής της κατά 5 έως 10%». Και ο ιδιοκτήτης ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου μπορεί να παρακολουθήσει την μπαταρία του αυτοκινήτου του, όπως και το πότε και για πόσο μπορεί να φορτιστεί, αρκετά εύκολα, μέσω μίας εφαρμογής στο κινητό του τηλέφωνο.

Βελτίωση και του ηλεκτρικού δικτύου;

Στη Γερμανία οι άνθρωποι οδηγούν το αυτοκίνητό τους λιγότερο από μία ώρα την ημέρα κατά μέσο όρο. Την ώρα που τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι σταθμευμένα, οι διαχειριστές του ηλεκτρικού δικτύου μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις μπαταρίες τους ως χώρους αποθήκευσης ενέργειας και με αυτόν τον τρόπο να αντιμετωπίσουν και τις διακυμάνσεις στο ηλεκτρικό δίκτυο.

Σε πολλές χώρες υπάρχει συχνά πλεόνασμα ανανεώσιμης ενέργειας (κυρίως αιολικής και ηλιακής ενέργειας). Ακριβώς αυτό το πλεόνασμα θα μπορούσε να αποθηκευτεί στις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και από εκεί να διοχετεύεται ξανά πίσω στο δίκτυο, όταν αυξάνεται η ζήτηση. Έτσι αφ’ ενός δεν θα επιβαρύνονται περισσότερο οι μονάδες φυσικού αερίου ή οι μονάδες παραγωγής ενέργειας από άνθρακα, αφ’ ετέρου, δε, θα μειωθεί ο αριθμός των απαιτούμενων μπαταριών για την αποθήκευση ενέργειας – και φυσικά θα σταθεροποιηθεί και το ηλεκτρικό δίκτυο.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής οργάνωσης Transport & Environment, στην ΕΕ η εξοικονόμηση μέσω της αποθήκευσης ενέργειας και σε μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων μπορεί να φτάσει έως και τα 22 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Βάσει της συγκεκριμένης έρευνας, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα μπορούσαν να καλύπτουν έως και το 9% των αναγκών της ΕΕ σε ηλεκτρική ενέργεια, κατά διαστήματα ακόμα και έως 20%, συμβάλλοντας έτσι τα μέγιστα στην απρόσκοπτη λειτουργία του ηλεκτρικού δικτύου.

Ποιο το όφελος για τους οδηγούς;

Από αυτό θα βγουν κερδισμένοι και οι ιδιοκτήτες αυτοκινήτων, οι οποίοι θα μπορούν να εξοικονομήσουν από 31 έως 780 ευρώ ετησίως.

Στη Γαλλία υπάρχει ήδη από τον Οκτώβριο μία σχετική προσφορά για τους κατόχους του ηλεκτρικού μοντέλου Renault R5. Συνδέοντας το αυτοκίνητό τους σε έναν σταθμό αμφίδρομης φόρτισης για 15 ώρες την ημέρα κατά μέσο όρο, οι οδηγοί παίρνουν ως αντάλλαγμα δωρεάν ρεύμα για 10.000 χιλιόμετρα.

Από νωρίς «υπάρχει μεγάλη ζήτηση» για τη συγκεκριμένη προσφορά, όπως αναφέρει στην DW ο Τόμας Ραφάινερ της εταιρείας Mobility House, η οποία προωθεί την ευελιξία των μπαταριών των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στις ενεργειακές αγορές. Σύμφωνα με τον ίδιο, μέσα στα επόμενα δύο χρόνια θα υπάρξουν αντίστοιχες προσφορές και στη Μεγάλη Βρετανία και τη Γερμανία. Σε σχετική δημοσκόπηση που διεξήχθη για λογαριασμό του ενεργειακού ομίλου EON, το 77% των ερωτηθέντων δήλωσε πως θα ήθελε να χρησιμοποιήσει αυτή τη μέθοδο για την κάλυψη των ιδίων ενεργειακών αναγκών, ενώ το 65% δήλωσε διατεθειμένο να συμμετάσχει και στο εγχείρημα υποστήριξης του ηλεκτρικού δικτύου.

Θα καθιερωθεί η αμφίδρομη φόρτιση;

Μέχρι σήμερα η ηλεκτροδότηση κτηρίων και ηλεκτρικών δικτύων με ενέργεια από μπαταρίες αυτοκινήτων έχει δοκιμαστεί σε περισσότερα από 150 πρότζεκτ παγκοσμίως. Και μέσα στα επόμενα χρόνια θα διατίθενται στην αγορά ολοένα και περισσότερα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που θα προσφέρουν τη δυνατότητα αυτή.

Οι ειδικοί συμφωνούν πως όσο περισσότεροι ιδιωτικοί και δημόσιοι σταθμοί φόρτισης μπορούν να λειτουργήσουν αμφίδρομα, τόσο το καλύτερο. Το αρχικό επιπλέον κόστος για την κατασκευή τέτοιων σταθμών θα κυμαινόταν στα 100 με 250 ευρώ ανά σταθμό. Λόγω των οικονομικών πλεονεκτημάτων αυτών των σταθμών, ωστόσο, η απόσβεση θα γίνεται μέσα σε διάστημα μερικών μηνών.

Προκειμένου να κυριαρχήσει αυτή η τεχνολογία σε παγκόσμιο επίπεδο, θα έπρεπε να διαμορφωθεί και ένα σχετικό πλαίσιο διακρατικής επικοινωνίας που θα επέτρεπε την ανταλλαγή δεδομένων για τα οχήματα, τους σταθμούς φόρτισης, τους διαχειριστές των ηλεκτρικών δικτύων και την κοστολόγηση. Τόσο η αυτοκινητοβιομηχανία όσο και πολλές εταιρείες, δημόσιες αρχές και πολιτικοί πιέζουν για τη διαμόρφωση ενιαίων προτύπων.

Σύμφωνα δε με τη γερμανική Διεύθυνση Υποδομών Φόρτισης, μέσα στα επόμενα χρόνια η αμφίδρομη φόρτιση θα καθιερωθεί ως ένα σημαντικό κομμάτι του παζλ για τον κλιματικά ουδέτερο ενεργειακό εφοδιασμό στη Γερμανία και άλλες χώρες.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Στην πολιτική - και όχι μόνο - το να διαδέχεσαι κάποιον που αποδείχτηκε «λίγος» είναι μια πρώτη καλή προϋπόθεση για μια επιτυχημένη δική σου θητεία. Δεν είναι όμως και δεδομένα καθησυχαστική, αφού οι προσδοκίες να είσαι καλύτερος είναι αναπόφευκτα αυξημένες. Ο Αντόνιο Κόστα, πρώην πρωθυπουργός της Πορτογαλίας , το γνωρίζει αυτό. Διαδέχεται τον επίσης πρώην πρωθυπουργό, τον Βέλγο Σαρλ Μισέλ, ο οποίος δεν πήρε… απολυτήριο με τους καλύτερους βαθμούς, ολοκληρώνοντας τη θητεία του ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η αιτία για αυτό δεν ήταν μόνο οι συνεχείς του κόντρες και τα «αλληλοτσιμπήματα» με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, που δημιούργησαν συχνά φαινόμενα δυσλειτουργίας του ογκώδους μηχανισμού των Βρυξελλών. Ο Μισέλ ήταν συνολικά ένας ιδιόρρυθμος χαρακτήρας, που συχνά έδειξε να βάζει την προσωπική του προβολή πάνω από τον κοινό σκοπό.

Ένα όνομα… πολύ συνηθισμένο

Για τον Αντόνιο Κόστα δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις. Μάλλον το αντίθετο ισχύει. Το απέδειξε άλλωστε τον Νοέμβριο του 2023. Ήταν τότε που αποφάσισε να παραιτηθεί μέσα σε λίγες ώρες, όταν ανακοινώθηκε ότι η εισαγγελία της χώρας ερευνούσε σκάνδαλο διαφθοράς, που έφτανε μέχρι τον προθάλαμο του γραφείου του. Σε σύνολο 42 εισαγγελικών ερευνών εξετάστηκαν κατηγορίες για παρατυπίες στην χορήγηση αδειών για ένα ορυχείο λιθίου, μια μονάδα παραγωγής υδρογόνου και ένα κέντρο συλλογής και επεξεργασίας ψηφιακών δεδομένων. Το όνομα «Κόστα» που ακουγόταν σε υποκλαπείσες τηλεφωνικές συνομιλίες είναι πολύ διαδεδομένο και τελικά αποδείχτηκε ότι δεν αφορούσε τον ίδιο. Κάτι που ο Αντόνιο Κόστα υποστήριξε από την πρώτη στιγμή, παραιτούμενος όμως και δηλώνοντας έτοιμος να συνεργαστεί πλήρως με τις αρχές για τη διερεύνηση του σκανδάλου. Αυτό πάντως δεν γλύτωσε το κόμμα του από την εκλογική ήττα, που συνδυάστηκε και με ασυνήθιστα υψηλά ποσοστά για το ακροδεξιό κόμμα Chega.

Ως «αθώος» έχει πλέον καταγραφεί στη συνείδηση των συμπατριωτών του, που τον αποκαλούν γνήσιο «πολιτικό ζώο». Άλλωστε οι κυβερνώντες σήμερα στην Λισαβόνα συντηρητικοί δεν θα δέχονταν έναν Πορτογάλο σοσιαλιστή σε αυτό το αξίωμα αν είχαν αμφιβολίες για την καθαρότητά του. Ο σήμερα 62χρονος άλλοτε δήμαρχος της Λισαβόνας (2007-2015) και πρωθυπουργός (2015-2023) μπήκε στην πολιτική από μικρός, συμμετέχοντας στην οργάνωση των νέων Σοσιαλιστών την πολιτικά ταραγμένη, αλλά γεμάτη ζυμώσεις περίοδο μετά το τέλος της δικτατορίας το 1973.

Ένα βιογραφικό με επιτυχίες

Στις τελευταίες εκλογές που πήρε μέρος, το 2022, βίωσε έναν απρόβλεπτο θρίαμβο, που του χάρισε την αυτοδυναμία, μετά από μια τετραετία συνεργασίας με την Αριστερά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι συνέβαλε με την οικονομική πολιτική του στο να συνέλθει η πατρίδα του πολύ γρηγορότερα από άλλες χώρες από την μεγάλη οικονομική κρίση και να απαλλαγεί πολύ νωρίτερα από τις ασφυκτικές απαιτήσεις της Τρόικα, που άφησε το στίγμα της και στην Πορτογαλία.

Αυτό που του προσμετρούν οι συνομιλητές του είναι ότι αποτελεί ο ίδιος καλό και ευχάριστο συνομιλητή, με όπλο το χαμόγελο και τους ήπιους τόνους. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι κατά τη διάρκεια της θητείας του δεν θα υπάρξουν οι προστριβές και τα παρατράγουδα της προηγούμενης πενταετίας στις σχέσεις του Συμβουλίου με την Κομισιόν. Δεν είναι τυχαίο ότι η φον ντερ Λάιεν υποστήριξε την υποψηφιότητά του με θέρμη και ότι υπέρ του ψήφισαν ακόμα και παραδοσιακοί «αντιδραστικοί», όπως ο Βίκτορ Όρμπαν.

Ζητούμενη η διαπραγματευτική μαεστρία

Μπορεί η θέση του προέδρου του Συμβουλίου να μην έχει πολλές αρμοδιότητες, πέραν του συντονιστικού κυρίως ρόλου και του διαμορφωτή της ατζέντας των συνόδων, αλλά οι διαπραγματευτικές ικανότητες είναι εξαιρετικά χρήσιμες, όταν οι ηγέτες των 27 μπορεί να φιλονικούν ακόμα και για τη διατύπωση μιας φράσης σε ένα κοινό ανακοινωθέν.

Η σχέση του με την φον ντερ Λάιεν, με την εκπρόσωπο για θέματα εξωτερικής πολιτικής Κάγια Κάλλας, αλλά και με πολλούς από τους πρώην συναδέλφους του αναμένεται λοιπόν λειτουργική, οπότε πράγματι οι προσδοκίες για την δραστηριότητά του δικαιολογημένα διαδέχτηκαν την ικανοποίηση για την εκλογή του και την ανακούφιση για το τέλος της θητείας του Σαρλ Μισέλ. Πολλές ελπίδες στο πρόσωπό του έχει δείξει να εναποθέτει και ο Πέδρο Σάντσες, πρωθυπουργός της Ισπανίας, ο οποίος ελπίζει χάρις και στην καλή χημεία μεταξύ του Πορτογάλου και της Γερμανίδας προέδρου της Κομισιόν σε μια πιο μετριοπαθή στάση συνολικά της ΕΕ, αναφορικά με τους κανόνες της δημοσιονομικής πειθαρχίας των ερχόμενων ετών.

Αυτό ακριβώς είναι ένα από τα πολλά ανοικτά θέματα της επόμενης και δεδομένα ταραγμένης περιόδου για την διοικητική ιεραρχία ΕΕ, που θα χρειαστεί να κουβαλήσει πολλά καρπούζια σε μια μασχάλη. Το αν θα καταφέρει να μην τα «σπάσει» δεν θα εξαρτηθεί πάντως μόνο από τον Κόστα, τα χαμόγελα και τις καλές προθέσεις. Αλλά έτσι κι αλλιώς μαγικές ικανότητες δεν μπορεί κανείς να απαιτήσει από κανέναν.

Η Ευρώπη πρέπει να γίνει πιο ανεξάρτητη και ισχυρή – ανεξαρτήτως του ποιος βρίσκεται στον Λευκό Οίκο. Αυτό είχε δηλώσει στην DW τον περασμένο Ιούλιο ο Σαρλ Μισέλ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Την Πέμπτη διεξάγεται στη Βουδαπέστη η σύνοδος κορυφής των 47 μελών της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας (ΕΠΚ), ενώ την Παρασκευή οι 27 επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ θα συναντηθούν στα πλαίσια μίας δικής τους, άτυπης συνόδου. Και μετά το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών ένα είναι το ερώτημα που τίθεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος: πώς θα διαχειριστεί η Ευρώπη την εκλογική νίκη του Τραμπ; Τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη για την υποστήριξη της Ουκρανίας, τις εγγυήσεις ασφαλείας του ΝΑΤΟ και την άμυνα ενάντια στη ρωσική απειλή;

Ο Όρμπαν στηρίζει Τραμπ

Ο οικοδεσπότης της συνόδου, ο ακροδεξιός Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, είναι αυτό το διάστημα και πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ. Μέχρι τώρα αποτελεί τον μοναδικό οπαδό του Τραμπ ανάμεσα στους επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων.

Το καλοκαίρι ο Όρμπαν είχε ενοχλήσει (ή και εξοργίσει) πολλούς από τους συναδέλφους του, όταν πήγε για «ειρηνευτική αποστολή» στο Κίεβο, τη Μόσχα, το Πεκίνο και το Μαρ-α-Λάγκο (στο σπίτι του Τραμπ στη Φλόριντα). Τότε ο Ούγγρος πρωθυπουργός είχε ισχυριστεί πως ο Τραμπ θα μπορούσε να θέσει τέλος στον πόλεμο Ρωσίας και Ουκρανίας μέσα σε λίγες ημέρες – προσθέτοντας πως ο ίδιος είναι ο μοναδικός επικεφαλής κυβέρνησης στην Ευρώπη, που θέλει να επιτευχθεί ειρήνη.

Ο Τραμπ στη Βουδαπέστη μέσω… βιντεοκλήσης;

Ο Βίκτορ Όρμπαν σχεδίαζε να φέρει τον Ντόναλντ Τραμπ στη Βουδαπέστη μέσω… βιντεοκλήσης, ώστε να λάβει έτσι μέρος στη σύνοδο των Ευρωπαίων ηγετών. Οι διπλωμάτες της ΕΕ ωστόσο απέρριψαν κατηγορηματικά το ενδεχόμενο αυτό, με τον Όρμπαν να απειλεί πως θα ακυρώσει την προγραμματισμένη διαδικτυακή σύνδεση με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι.

Ο τελευταίος θέλει να πείσει τα μέλη της ΕΠΚ και της ΕΕ να βοηθήσουν περισσότερο την Ουκρανία, ιδίως σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αποφασίσουν τον Ιανουάριο, όπως έχει προαναγγείλει ο Τραμπ, να διακόψουν την οικονομική και υλική αρωγή που παρέχουν στην Ουκρανία για τον αμυντικό της πόλεμο ενάντια στους Ρώσους. «Τα πράγματα θα είναι τελείως διαφορετικά από εδώ και πέρα», δήλωσε σχετικά ο καγκελάριος Σολτς. Η γερμανική κυβέρνηση θα αξιοποιήσει κάθε μέσο, προκειμένου να δημιουργηθεί μία καλή σχέση συνεργασίας με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση.

Η ΕΕ έτοιμη σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αυξήσουν τους δασμούς

Ο Όλαφ Σολτς και πολλοί άλλοι Ευρωπαίοι επικεφαλής κυβερνήσεων συνεχάρησαν τον Ντόναλντ Τραμπγια την εκλογική του νίκη, αναφέροντας ακόμη πως προσβλέπουν στη συνέχιση της συνεργασίας με τις ΗΠΑ.

Πέραν των τυπικών αυτών διπλωματικών τοποθετήσεων πάντως η ΕΕ έχει ήδη εργαστεί πάνω στο πώς θα απαντήσει στη δεύτερη θητεία Τραμπ σε επίπεδο οικονομικής πολιτικής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη-μέλη έχουν προετοιμάσει ορισμένα αντίμετρα, σε περίπτωση που ο Τραμπ αυξήσει όντως πολύ τους δασμούς στα προϊόντα που θα εισάγονται από την Ευρώπη. Το Ινστιτούτο IFO του Μονάχου εκφράζει την ανησυχία πως η γερμανική οικονομία θα μπορούσε να υποστεί ζημίες ύψους 33 δισεκατομμυρίων ευρώ εξαιτίας των δασμών του Τραμπ.

Η ΕΕ θέλει να ανακάμψει οικονομικά

Η άτυπη σύνοδος των 27 επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ θα έχει ένα και μοναδικό θέμα στην ατζέντα: το πώς μπορεί η ευρωπαϊκή οικονομία να γίνει πιο ανταγωνιστική απέναντι στις ΗΠΑ και την Κίνα.

Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, έχει παρουσιάσει μία σχετική έκθεση στρατηγικής , όπου προβλέπονται επενδύσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ για την τόνωση της οικονομίας – χωρίς ωστόσο να καθίσταται σαφές από πού θα βρεθούν τα χρήματα αυτά.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι επί του παρόντος η περίπτωση της Γερμανίας, η οποία μάχεται εδώ και μήνες με την ύφεση και θα μπορούσε να σύρει και την υπόλοιπη Ευρώπη σε μία οικονομική κρίση. Ο ασταθής κυβερνητικός συνασπισμός του Βερολίνου και ο αποδυναμωμένος στην εγχώρια πολιτική σκηνή Γάλλος πρόεδρος Μακρόν παρεμποδίζουν τον γαλλογερμανικό άξονα και τις αναμενόμενες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ – με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα κενό που μπορούν να πληρώσουν οι δεξιές εθνικιστικές δυνάμεις γύρω από τον Βίκτορ Όρμπαν ή την αντιστοίχως ακροδεξιά Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι.

Τι είναι η ΕΠΚ;

Η ΕΠΚ ιδρύθηκε πριν από δύο χρόνια, μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, και σε αυτήν ανήκουν σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, η Τουρκία και τα κράτη του Βορείου Καυκάσου – χωρίς να συμμετέχουν βέβαια η Ρωσία και η Λευκορωσία.

Ωστόσο το γεγονός ότι η ΕΠΚ, ουσιαστικά μία συμμαχία κατά του Πούτιν, συνεδριάζει στην Ουγγαρία, ενδέχεται να κάνει την ατμόσφαιρα λίγο πιο… τεταμένη. Διότι ο Βίκτορ Όρμπαν ακολουθεί διπλωματικές μεθόδους και υιοθετεί πολιτικές απόψεις αρκετά εκτός του ευρωπαϊκού πλαισίου. Και η ΕΕ κατηγορεί την κυβέρνηση του Όρμπαν πως υπονομεύει το κράτος δικαίου.

Επιπλέον, το πόσο παραγωγική θα είναι η σύνοδος θα εξαρτηθεί και από τις διαρκείς τριβές που υπάρχουν αφ’ ενός μεν ανάμεσα σε Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν, αφ’ ετέρου δε μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου. Ακόμη, οι εξελίξεις τρέχουν και στη Γεωργία, με την ΕΕ να μην έχει ξεκαθαρίσει ακόμη εάν σκοπεύει να αναγνωρίσει τη νίκη του Ιρακλί Κομπαχίτζε ή εάν κλίνει περισσότερο προς την φιλοευρωπαία πρόεδρο Σαλομέ Ζουραμπισβίλι, η οποία φαίνεται να ηττάται και κάνει λόγο για νοθεία.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Από σήμερα μέχρι τις 12 Νοεμβρίου οι νέοι Επίτροποι, άνδρες και γυναίκες, θα περάσουν από «ανάκριση» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Προκειμένου να αναλάβουν τα καθήκοντά τους, η έγκριση των ευρωβουλευτών είναι απαραίτητη. Κάθε ακρόαση στις Βρυξέλλες διαρκεί τρεις ώρες, στη διάρκεια των οποίων ο καθένας από τους 26 υποψήφιους Επιτρόπους καλείται να απαντήσει σε επίμονες ερωτήσεις των ευρωβουλευτών, που εκπροσωπούν οκτώ ομάδες από όλο το πολιτικό φάσμα.

Ως 27η Επίτροπος λογίζεται η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η ίδια έχει εγκριθεί ως επικεφαλής της Κομισιόν με άλλη διαδικασία στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, τον Ιούλιο, κατά συνέπεια δεν χρειάζεται να περάσει από τις τωρινές ακροάσεις. Αν όλα πάνε κατ' ευχήν και δεν απορριφθούν κάποιοι υποψήφιοι (κάτι που δεν αποκλείεται, αλλά δεν είναι και σύνηθες), η νέα Κομισιόν της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα αναλάβει καθήκοντα την 1η Δεκεμβρίου.

Τι επιτρέπεται να ερωτηθούν οι υποψήφιοι;

Στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν αδύνατα σημεία, οι ευρωβουλευτές έχουν δικαίωμα να ρωτήσουν τα πάντα. Μπορούν να ζητήσουν διευκρινίσεις για την επαγγελματική σταδιοδρομία και τα οικονομικά συμφέροντα των υποψηφίων, να διερευνήσουν σκοτεινές πτυχές στο βιογραφικό τους, να ζητήσουν εξηγήσεις για θέματα ηθικής. Μεταξύ άλλων αξιολογείται και η ικανότητα του υποψηφίου να απαντά με σαφήνεια και αυτοκυριαρχία.

Η ακρόαση ακολουθεί αυστηρούς κανόνες και προβλέπει συγκεκριμένο χρόνο ομιλίας για όλους. Μετά την ολοκλήρωση της συζήτησης, οι ευρωβουλευτές της αρμόδιας Επιτροπής καλούνται να ψηφίσουν και να εγκρίνουν τον κάθε υποψήφιο με πλειοψηφία δύο τρίτων.

Σε περίπτωση που κάποιος δεν εγκριθεί, οι ευρωβουλευτές ζητούν από τη χώρα που τον είχε προτείνει να επιλέξει άλλο υποψήφιο. Και αυτός θα πρέπει όμως να περάσει από ακρόαση, με την ίδια διαδικασία.

Από το 2004 μέχρι σήμερα, σε μία «επίδειξη δύναμης» απέναντι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Κοινοβούλιο έχει απορρίψει έξι υποψήφιους Επιτρόπους. Ο πρώτος ήταν ο υπερσυντηρητικός Ιταλός Ρόκο Μπουτιλιόνε, ο οποίος είχε δεχθεί κριτική για την ομοφοβική στάση του, όταν δήλωσε ότι οι ομοφυλόφιλοι «δεν είναι εγκληματίες, αλλά είναι αμαρτωλοί». Το 2019 απορρίφθηκε και η υποψήφια Γαλλίδα Επίτροπος, Σιλβί Γκουλάρ, η οποία είχε κατηγορηθεί για εικονική απασχόληση σε αμερικανικό πολιτικό ίδρυμα.

Ποιοι είναι οι «λιγότερο σίγουροι» υποψήφιοι;

Θα μπορούσαν να απορριφθούν κάποιοι υποψήφιοι και αυτή τη φορά; Όπως ακούγεται στις Βρυξέλλες, στο «στόχαστρο» των ευρωβουλευτών βρίσκεται κυρίως ο Ούγγρος υποψήφιος Όλιβερ Βάρχελι, καθώς θεωρείται απολύτως πιστός στον πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν. Μέχρι σήμερα ο Βάρχελι ήταν Επίτροπος για τη Διεύρυνση, ενώ τώρα καλείται να αναλάβει το ήσσονος σημασίας χαρτοφυλάκιο για την Υγεία και την Προστασία των Ζώων.

Εάν πράγματι απορριφθεί ο Βάρχελι, ο Βίκτορ Όρμπαν θα μπορούσε να ανοίξει ένα ακόμα μέτωπο με την ΕΕ, καθυστερώντας παρασκηνιακά τις διαδικασίες για πολλές εβδομάδες ή ακόμα και μήνες. Είτε μη προτείνοντας άλλον υποψήφιο είτε προτείνοντας κάποιον που θεωρείται εξίσου ακατάλληλος.

Από εκεί και πέρα: Η φιλελεύθερη υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου Χάτζα Λαχμπίμπ, που έχει προταθεί για το νέο χαρτοφυλάκιο της διαχείρισης κρίσεων και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, θεωρείται βέβαιο ότι θα συγκεντρώσει τα πυρά των εθνολαϊκιστών και ακροδεξιών στην Ευρωβουλή. Απρόβλεπτη θεωρείται η διαδικασία και για την υποψήφια από τη Βουλγαρία, Εκατερίνα Ζαχάριεβα, η οποία ως υπουργός Εξωτερικών στη χώρα της φερόταν να εμπλέκεται σε σκάνδαλο παράνομης χορήγησης ιθαγένειας. Προβλήματα ίσως αντιμετωπίσει και ο Γκλεν Μικάλεφ από τη Μάλτα, καθώς πολλοί δεν θεωρούν επαρκή την πολιτική εμπειρία που έχει αποκομίσει ως διευθυντής του γραφείου του Μαλτέζου πρωθυπουργού.

Σοβαρές αμφιβολίες υπήρχαν παλαιότερα για τον Ιταλό υποψήφιο, Ραφαέλε Φίτο, καθώς προέρχεται και αυτός, όπως και η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, από το ακροδεξιό κόμμα «Αδέλφια της Ιταλίας». Εικάζεται ότι το Κοινοβούλιο θα τον αντιμετωπίσει με κριτική διάθεση, αλλά τελικά δεν θα τολμήσει να απορρίψει τον υποψήφιο της Μελόνι, η οποία άλλωστε στις Βρυξέλλες έχει αποκηρύξει την «ακραία» εικόνα της και πρεσβεύει μία μάλλον φιλο-ευρωπαϊκή πολιτική.

Τι νέο κομίζει η νέα Κομισιόν;

Για τη δεύτερη θητεία της η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιχειρεί μία αναδιάρθρωση των χαρτοφυλακίων με ανακατανομές αρμοδιοτήτων. Κύρια προτεραιότητα δεν αποτελεί πλέον η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπως συνέβαινε στην πρώτη θητεία της, αλλά η ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Νέα χαρτοφυλάκια προβλέπονται για την Άμυνα, τη Στέγαση, τη Μεσόγειο και την Προστασία των Ζώων.

Μπορεί να είναι αγχωτική η διαδικασία των ακροάσεων, αλλά αξίζει τον κόπο. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι ο βασικός μισθός του Επιτρόπου είναι 26.000 ευρώ μεικτά, ενώ η πρόεδρος της Κομισιόν αμείβεται με 31.800 μεικτά. Σε αυτές τις αμοιβές δεν περιλαμβάνονται δώρα και επιδόματα. Μάλλον καλύτερα σε σύγκριση με τον μισθό του Γερμανού καγκελάριου Όλαφ Σολτς, ο οποίος φτάνει τα 32.000, αλλά στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται πάσης φύσεως πρόσθετες αμοιβές.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Οι λύσεις για το μεταναστευτικό δεν μπορούν παρά να περνούν μέσα από τη συνεργασία με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ. Προφανής στόχος είναι η απέλαση και επιστροφή περισσότερων μεταναστών, οι οποίοι δεν δικαιούνται άσυλο, επισημαίνει η Γερμανίδα υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φέζερ μιλώντας στον ανταποκριτή της Deutsche Welle στις Βρυξέλλες, Μπερντ Ρίγκερτ, μετά την τελευταία σύνοδο των υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ στο Λουξεμβούργο.

«Για μένα είναι σημαντικό να υπάρχουν ευρωπαϊκές λύσεις, ώστε να καταπολεμήσουμε την παράτυπη μετανάστευση και αυτό θέλουμε να επιτύχουμε με το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο» λέει η Νάνσι Φέζερ. «Αυτό σημαίνει ότι θέλουμε καλύτερη προστασία των εξωτερικών συνόρων και διαδικασίες ασύλου στα εξωτερικά σύνορα για εκείνους, που έχουν ελάχιστες πιθανότητες για παροχή διεθνούς προστασίας. Πιστεύω ότι μόνο έτσι μπορούμε, μεσοπρόθεσμα, να θέσουμε υπό έλεγχο την κατάσταση στο μεταναστευτικό».

Επισπεύδεται το Σύμφωνο για το Μεταναστευτικό;

Ύστερα από πολυετείς και επίπονες διαπραγματεύσεις τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ κατέληξαν, τον περασμένο Μάιο, σε ένα νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Με εξαίρεση τον κανονισμό-πλαίσιο για την επανεγκατάσταση, που ήδη ισχύει, τα νομικά μέσα του Συμφώνου προβλέπεται να τεθούν σε ισχύ από τον Ιούνιο του 2026. Ωστόσο, το Βερολίνοπροσπαθεί να επιταχύνει τις διαδικασίες σε πολιτικό επίπεδο, για να επισπεύσει την εφαρμογή σημαντικών διατάξεων του Συμφώνου.

Όπως λέει η Γερμανίδα υπουργός Εσωτερικών στην Deutsche Welle «εμείς ήδη εργαζόμαστε για την ενσωμάτωση του Συμφώνου στο εθνικό δίκαιο. Σε λίγες ημέρες θα παρουσιάσω το σχετικό σχέδιο νόμου. Από κει και πέρα, κάνουμε μία συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο για το κατά πόσον μπορούμε να επισπεύσουμε το Σύμφωνο στο σύνολό του ή τουλάχιστον τις διατάξεις εκείνες που θεωρούμε σημαντικές. Υπάρχουν πολλοί που επιθυμούν το ίδιο και θα ήταν καλό αν μπορούσε να τεθεί σε ισχύ πιο νωρίς το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο».

«Διαπραγμάτευση» για τον Κανονισμό του Δουβλίνου

Στη Γερμανίααποτελεί πάντως κοινή πεποίθηση ότι ο παλαιός Κανονισμός του Δουβλίνου - που καθιστά τις «χώρες πρώτης εισόδου» στην ΕΕ αποκλειστικά υπεύθυνες για τη διαδικασία χορήγησης ασύλου - δεν λειτουργεί αποτελεσματικά. Και αυτό, διότι χώρες όπως ηΕλλάδα και η Ιταλία δεν εφαρμόζουν πλήρως τα συμπεφωνημένα. Πώς σχολιάζει τη σημερινή κατάσταση η Γερμανίδα υπουργός Εσωτερικών;

«Αφενός υπάρχουν διατάξεις στο νέο Σύμφωνο, που τροποποιούν επί το αυστηρότερο τον Κανονισμό του Δουβλίνου» τονίζει η Νάνσι Φέζερ. «Αφετέρου, θέλουμε ασφαλώς να εφαρμόζεται ο Κανονισμός του Δουβλίνου από εκείνους που δεν τον εφαρμόζουν. Τους βοηθάμε κι εμείς σε άλλες περιπτώσεις, κατά συνέπεια είναι ζήτημα διαπραγμάτευσης. Θα έλεγα, με κάποια επιφύλαξη, ότι διαβλέπω θετική αντίδραση και θα ήταν σημαντικό να προχωρήσουμε σε αυτό το κομμάτι, ώστε τα βάρη να κατανέμονται με δίκαιο τρόπο εντός της ΕΕ. Διότι σήμερα οι χώρες που επωμίζονται το κύριο βάρος είναι λίγες και σε αυτές περιλαμβάνεται και η Γερμανία».

«Εξαίρεση» οι συνοριακοί έλεγχοι

Με την εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση συνδέει η Νάνσι Φέζερ και τους συνοριακούς ελέγχους που έχουν αρχίσει στα χερσαία σύνορα της Γερμανίας από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Όπως επισημαίνει, οι έλεγχοι συνιστούν μία «εξαίρεση» που προβλέπεται στη Ζώνη Σένγκεν και θα συνεχιστούν εωσότου διασφαλιστεί η αποτελεσματική προστασία των εξωτερικών συνόρων, κάτι που προφανώς δρομολογεί το νέο Σύμφωνο.

Μήπως όμως θα χρειαστούν χρόνια μέχρι να γίνουν όλα αυτά; «Όχι», λέει η Γερμανίδα υπουργός Εσωτερικών. «Προσπαθούμε να επιταχύνουμε την εφαρμογή του Συμφώνου και υπό αυτό το πρίσμα ελπίζουμε ότι θα ανοίξουμε και πάλι τα σύνορα, πιο γρήγορα. Άλλωστε (τα ανοιχτά σύνορα) είναι ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα της ΕΕ…»

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Τα δυο ιταλικά, κλειστά κέντρα ταυτοποίησης και παραμονής αιτούντων άσυλο στην Αλβανία, είναι σχεδόν έτοιμα να ανοίξουν, με πέντε μήνες καθυστέρηση, σε σχέση με το χρονοδιάγραμμα που είχε παρουσιαστεί αρχικά.

Στα δυο κέντρα αυτά της βόρειας Αλβανίας, στο Σεντζίν και το Γκιαντέρ, θα μεταφέρονται, πιθανώς από την ερχόμενη εβδομάδα, αιτούντες άσυλο οι οποίοι διασώζωνται και περισυλλέγονται από το ιταλικό πολεμικό ναυτικό, σε διεθνή χωρικά ύδατα. Από την Λαμπεντούζα, θα επιβιβάζονται σε ειδικά πλοία που έχει ναυλώσει το ιταλικό δημόσιο, με προορισμό τα αλβανικά παράλια.

Χωρίς… φως, νερό, τηλέφωνο;

Το πρώτο, είναι ουσιαστικά ένα κέντρο ταυτοποίησης, ενώ στο δεύτερο, κλειστό κέντρο, οι διασωθέντες θα πρέπει να περιμένουν να εξετασθεί το αίτημά τους. Εντός είκοσι οκτώ ημερών, τουλάχιστο σύμφωνα με ότι προβλέπει ο σχετικός νόμος. Στην πραγματικότητα, βέβαια, παρά τις επίσημες ανακοινώσεις, ακόμη δεν ολοκληρώθηκαν τα έργα για παροχή νερού και ηλεκτρικού ρεύματος.

Πρόκειται για το ιταλοαλβανικό πρωτόκολλο συνεργασίας το οποίο προκάλεσε σειρά σφοδρών κριτικών. Δεκάδες ανθρωπιστικές οργανώσεις, αρχίζοντας από την Διεθνή Αμνηστία, τονίζουν ότι η πρωτοβουλία αυτή παραβιάζει τις διεθνείς συνθήκες που αφορούν την διάσωση και την μεταφορά μεταναστών και προσφύγων σε ασφαλή σημεία, και ότι δεν παρέχει στους αιτούντες άσυλο, βασικές εγγυήσεις να μπορούν να υπερασπίσουν τα δικαιώματά τους.

Κριτική και από καθολικούς επισκόπους

Επίσκοποι της Καθολικής Εκκλησίας, δε, πρόσθεσαν ότι αντί να ξοδεύονται τεράστια ποσά για την «εξαγωγή μεταναστών», καλό θα ήταν να αυξάνονταν τα κονδύλια για την ένταξη όσων ήδη βρίσκονται στην Ιταλία.

Το όλο κόστος, για να φτιαχτούν οι δυο αυτές υποδομές στην Αλβανία, άγγιξε τα εξήντα πέντε εκατομμύρια ευρώ, ενώ οι ετήσιες δαπάνες για την διαχείρισή τους, αναμένεται να φτάσουν τα εκατόν είκοσι εκατομμύρια ευρώ.

Η κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι απαντά στις κριτικές, λέγοντας ότι η μεταφορά των αιτούντων άσυλο θα ελέγχεται από προσωπικό της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. «Με τον τρόπο αυτό θα σταλεί ένα ισχυρό μήνυμα προς του διακινητές ανθρώπων που δρουν στην Μεσόγειο», είναι η θέση της κυβέρνησης της Ρώμης.

Ποιες είναι οι «ασφαλείς χώρες»;

Πολλοί αναλυτές, όμως, υπενθυμίζουν ότι η Ιταλία θεωρεί «ασφαλείς χώρες» προέλευσης μεταναστών και προσφύγων, κράτη της Αφρικής στα οποία παραβιάζονται συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και ότι συνήθως, όταν κάποιος προέρχεται από δήθεν «ασφαλή χώρα» και ζητά άσυλο, η αίτησή του απορρίπτεται από τις ιταλικές αρχές.

Μέχρι πρότινος η πορτογαλική νομοθεσία προέβλεπε πως οι παράνομοι μετανάστες δεν ήταν υποχρεωμένοι να εγκαταλείψουν τη χώρα, προκειμένου να λάβουν άδεια εργασίας. Τώρα όμως η πρακτική αυτή καταργείται. Σύμφωνα με τον αρμόδιο Αναπληρωτή Υφυπουργό Προεδρίας Ρουί Αρμίντο Φρέιτας, η αλλαγή αυτή αποτελεί μονάχα προσαρμογή στην κείμενη ενωσιακή νομοθεσία.

Οι εκπρόσωποι των μη κυβερνητικών οργανώσεων πάντως κάνουν λόγο για μία παραχώρηση στις λαϊκιστικές δεξιές παρατάξεις που στρέφονται εναντίον των μεταναστών. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μία απόδειξη πως η μεταναστευτική πολιτική της Πορτογαλίας είναι μάλλον συγκεχυμένη – τουλάχιστον ως τώρα.

Προϋπόθεση η άδεια παραμονής για την είσοδο στη χώρα

«Η αρμόδια για τη μετανάστευση αρχή AIMA έχει συνολικά 400.000 αιτήσεις που δεν έχουν εξεταστεί ακόμη», εξηγεί στην DW ο Φρέιτας. Πολλοί παράνομοι μετανάστες που αναζητούν δουλειά θέλησαν να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα που τους δινόταν να περάσουν πρώτα στη χώρα και να αποκτήσουν μετά τα απαραίτητα χαρτιά. Και σύμφωνα με τον Φρέιτας αυτό είναι κάτι που έπρεπε να σταματήσει άμεσα.

«Το αργότερο μέχρι τα τέλη Ιουνίου του επόμενου έτους θα πρέπει να οργανωθεί η επεξεργασία των αιτήσεων, μερικές εκ των οποίων έχουν κατατεθεί εδώ και δύο χρόνια. Θέλουμε να βρούμε λύσεις σε ορισμένα προβλήματα που επιδεινώνονται σε βάθος πολλών ετών», τονίζει ο Φρέιτας. Από τον περασμένο Ιούνιο οι μετανάστες που θέλουν να εργαστούν στην Πορτογαλία πρέπει να υποβάλουν αίτηση για άδεια παραμονής σε κάποια πρεσβεία ή προξενείο της Πορτογαλίας στο εξωτερικό.

Η οικονομία χρειάζεται ξένο εργατικό δυναμικό

Αυτό όμως δεν είναι τόσο απλό, μιας και η Πορτογαλία δεν έχει ούτε πρεσβείες ούτε προξενεία σε πολλές από τις παραδοσιακές χώρες προέλευσης. Επομένως, άνθρωποι από το Νεπάλ ή το Μπαγκλαντές που ενδιαφέρονται για αγροτικές δουλειές θα πρέπει να κάνουν αίτηση για βίζα στην πορτογαλική πρεσβεία στο Νέο Δελχί της Ινδίας.

Αυτό μάλιστα αποτελεί πρόβλημα και για τους Πορτογάλους αγρότες, όπως επισημαίνει ο Λουίς Μίρα της Πορτογαλικής Ένωσης Αγροτών: «Χρειαζόμαστε εργατικά χέρια την περίοδο της συγκομιδής και όχι απλώς κάποια στιγμή αργότερα. Και η κυβέρνηση οφείλει να επιτρέψει στους εργαζόμενους να συνεχίσουν να έρχονται γρήγορα και χωρίς πολλή γραφειοκρατία στην Πορτογαλία».

Οι εξτρεμιστές ενάντια στους μετανάστες

Εδώ και καιρό η Πορτογαλία, όπως και η Γερμανία, έχει μεγάλη ανάγκη από ξένο εργατικό δυναμικό: στη γεωργία απασχολούνται κατά κύριο λόγο Ασιάτες, οι οποίοι εργάζονται με χαμηλούς μισθούς, πολλά εστιατόρια και καφέ βασίζονται σε εργαζόμενους από τη Βραζιλία, ενώ στα εργοτάξια εργάζονται πολλοί Αφρικανοί.

Πολλοί από αυτούς ήρθαν στην Πορτογαλία χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα. Πληρώνουν φόρους και εισφορές, εξακολουθώντας συχνά να περιμένουν ακόμη την έκδοση της άδειας παραμονής τους. Και παρ’ ότι στηρίζουν και αυτοί την οικονομία και το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, οι λαϊκιστές τάσσονται με μίσος εναντίον τους.

Το ακροδεξιό κόμμα Chega, που κέρδισε πολλές επιπλέον έδρες στο κοινοβούλιο στις τελευταίες εκλογές, επιδιώκει τη θέσπιση ποσοστώσεων στις μεταναστευτικές ροές, όπως και τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη μεταναστευτική πολιτική. Ο Φρέιτας αναφέρει από την άλλη πλευρά πως «δεν θέλουμε λιγότερους μετανάστες, αλλά ένα σαφές κανονιστικό πλαίσιο για τους μετανάστες εργαζόμενους που υποδέχεται η χώρα – προκειμένου να μην μπορούν οι εξτρεμιστές να αξιοποιήσουν το συγκεκριμένο ζήτημα».

Όπως τονίζει ο Πορτογάλος πολιτικός, η Λισαβόνα αντιλαμβάνεται τα πλεονεκτήματα μίας πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Το ζητούμενο με την τροποποίηση της νομοθεσίας είναι να διασφαλιστούν τα απαραίτητα δικαιώματα και οι κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης για τους ανθρώπους που έρχονται από το εξωτερικό: «Είναι σημαντικό να ενσωματώνουμε κιόλας όσους έρχονται. Για την ανάπτυξη της οικονομίας χρειαζόμαστε ξένα εργατικά χέρια. Και η νέα νομοθεσία είναι ωφέλιμη και για όσους έρχονται στη χώρα και για όσους ζουν εδώ». Επιπλέον, με αυτόν τον τρόπο θα υπάρχουν και λιγότεροι μετανάστες που θα γίνονται θύματα παράνομων συμμοριών διακινητών.

Αυξάνεται ο αριθμός των παράνομων μεταναστών;

Κατά τους τρεις τελευταίους μήνες οι αιτήσεις για άδειες παραμονής που υποβάλλονται στο εξωτερικό μειώθηκαν κατά σχεδόν ένα τέταρτο. Την ίδια στιγμή όμως διάφορες ΜΚΟ αναφέρουν πως εξακολουθούν να φτάνουν πολλοί άνθρωποι στη χώρα παράνομα: «Στις καλλιέργειες και τα εστιατόρια εργάζονται σχεδόν αποκλειστικά αλλοδαποί. Αυτοί αυξάνονται διαρκώς – αρκεί κανείς να παρατηρήσει απλώς τον κόσμο στους δρόμους για να το καταλάβει. Και όλοι αυτοί έρχονται, επειδή τους έχουμε ανάγκη», δηλώνει ο Αλμπέρτο Μάτος από τη ΜΚΟ Solim.

«Εάν αυτοί οι μετανάστες δεν μπορούν να νομιμοποιηθούν μετά την άφιξή τους στη χώρα, ο αριθμός των παράνομων μεταναστών θα συνεχίζει να έχει ανοδική πορεία». Και τότε η αλλαγή της νομοθεσίας θα γυρίσει μπούμερανγκ στην πορτογαλική κυβέρνηση.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Το μοντέλο που έχει υιοθετήσει η ΕΕ για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού βασίζεται σε συμφωνίες με χώρες της Βόρειας Αφρικής, οι οποίες «επιδοτούνται» για να σταματούν τις βάρκες, με τις οποίες επιχειρούν το ριψοκίνδυνο ταξίδι προς την Ευρώπη εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, πρωτοστάτησε σε αυτήν την πρωτοβουλία με τις ευλογίες της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τώρα δηλώνει ικανοποιημένη για την αποτελεσματικότητα αυτής της πρακτικής, που παρακολουθούν με ενδιαφέρον και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Βουλιάζουν τα ισπανικά νησιά

Αυτή που δείχνει να μην μπορεί να ελέγξει το πρόβλημα είναι η Ισπανία. Φέτος 22.000 μετανάστες με βάρκες έχουν ήδη φτάσει στα Κανάρια Νησιά, δηλαδή διπλάσιοι από πέρυσι την ίδια περίοδο. Η Ιταλία έχει καταγράψει παρόμοιο αριθμό αφίξεων. Ωστόσο, οι αριθμοί εκεί έχουν μειωθεί κατά 65% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ είχε ταξιδέψει τον περασμένο Φεβρουάριο μαζί με την πρόεδρο της Κομισιόν στη Μαυριτανία, την πάμφτωχη αυτή χώρα της Δυτικής Αφρικής από την οποία, μαζί με τη Σενεγάλη, ξεκινούν οι περισσότερες ξύλινες βάρκες που καταλήγουν στην Ισπανία.

Τα λεφτά δεν είναι ποτέ αρκετά

Ο Σάντσεθ είχε υποσχεθεί τότε στην κυβέρνηση της Μαυριτανίας ενισχύσεις ύψους 510 εκατομμυρίων ευρώ, από τα οποία τα 300 ήταν κοινοτικά χρήματα και τα υπόλοιπα από τον ισπανικό προϋπολογισμό. Είχε επίσης υποσχεθεί αύξηση των ισπανικών επενδύσεων στην ευρύτερη περιοχή, κάτι που έχει ήδη ξεκινήσει. Αλλά ο αριθμός των προσφύγων/μεταναστών δεν μειώνεται. Οι πληροφορίες λένε ότι περίπου 70.000 άνθρωποι περιμένουν τώρα την ευκαιρία για αυτό το ταξίδι. Επιλέγουν να πάρουν αυτό το ρίσκο, επειδή η διαδρομή μέσω των εδαφών της Τυνησίας και του Μαρόκου φυλάσσεται πολύ καλύτερα. Βεβαίως η «διαδρομή του Ατλαντικού» μόνο ασφαλής δεν είναι. Πριν από λίγες ημέρες ένα πλοιάριο με 300 ανθρώπους βυθίστηκε και μόνο οι μισοί από αυτούς διασώθηκαν.

«Μετανάστευση σημαίνει πλούτος»

Αυτές τις ημέρες ο Σάντσεθ πραγματοποιεί πάλι ταξίδι στη Δυτική Αφρική, ξεκινώντας από τη Μαυριτανία και την Γκάμπια και συνεχίζοντας στη Σενεγάλη. Στις βαλίτσες του δεν κουβαλάει μόνο χρήμα, αλλά και την υπόσχεση για ένα σχέδιο ελεγχόμενης και ασφαλούς μετανάστευσης. Ελπίζει να πείσει τις εκεί κυβερνήσεις να ξεκινήσουν πιο εντατικούς ελέγχους, υποσχόμενος ότι θα προχωρήσει σε λύσεις που δεν τερματίζουν τη μετανάστευση, αλλά θα τη θέτουν υπό ένα ασφαλές και νόμιμο πλαίσιο.

«Η μετανάστευση δεν αποτελεί πρόβλημα, αλλά αναγκαιότητα», δήλωσε ο Σάντσεθ στη Μαυριτανία, επισημαίνοντας ότι προκειμένου να διατηρηθεί το κράτος πρόνοιας, η χώρα του εξαρτάται από τη μετανάστευση. Και αυτό διότι η συμβολή των αφρικανών μεταναστών στην ισπανική οικονομία είναι θεμελιώδης: «Η μετανάστευση σημαίνει πλούτο, ανάπτυξη και ευημερία για τη χώρα μας».

Προγράμματα προσωρινής εργασίας

Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα θεωρήσεων (βίζες) που θα επιτρέψει στους υπηκόους της Μαυριτανίας να μεταναστεύσουν στην Ισπανία νόμιμα για ένα προσωρινό διάστημα, προκειμένου να εργαστούν εκεί. Η ιδέα του Σάντσεθ αφορά ένα «κυκλικό μοντέλο». Νέοι Αφρικανοί θα μπορούν να εκπαιδεύονται στη χώρα τους, να έρχονται νόμιμα στην Ισπανία για να εργαστούν και μετά από ένα διάστημα να επιστρέφουν πίσω. Βεβαίως τέτοια προγράμματα δεν μπορούν να υλοποιηθούν σε χώρες που ουσιαστικά βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση, όπως αυτές της ζώνης του Σαχέλ.

Ένα υποδειγματικό πρόγραμμα τέτοιου τύπου λειτουργεί πάντως με μαροκινής καταγωγής γυναίκες εργάτριες στον αγροτικό τομέα στην Ισπανία: Διδάσκονται απλές οικονομικές αρχές παράλληλα με την εργασία τους. Στόχος είναι να εφοδιαστούν με τα προσόντα που χρειάζονται για να είναι οικονομικά ανεξάρτητες, όταν επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Για παράδειγμα, φτιάχνοντας μια μικρή επιχείρηση στον τομέα της εστίασης ή της γεωργίας. Το πρόγραμμα αυτό με την ονομασία «Wafira» χρηματοδοτείται από την ΕΕ.

Σε σκληρή γραμμή η αντιπολίτευση

Όλα αυτά βεβαίως μόνο ενθουσιασμό δεν προκαλούν στη συντηρητική αντιπολίτευση τόσο του Λαϊκού Κόμματος και πόσο μάλλον του ακροδεξιού Vox. Οι Χριστιανοδημοκράτες του Αλμπέρτο Φεϊχόο κατηγορούν τον Σάντσεθ ότι δεν έχει κανένα σχέδιο και κατάφερε να αυξήσει τον αριθμό των μεταναστών, εκμεταλλευόμενοι τα προβλήματα στα Κανάρια Νησιά, που έχουν στην κυριολεξία γεμίσει. Οι μετανάστες καταλήγουν συνήθως σε ένα μικρό νησάκι, το Ελ Ιέρο, που βρίσκεται εγγύτερα στην αφρικανική ήπειρο και από εκεί μεταφέρονται στην Τενερίφη και στα Γκραν Κανάρια. Το πρόβλημα είναι ότι η νομοθεσία απαγορεύει τη μεταφορά τους στην ενδοχώρα. Ειδικά για τα 6.000 ασυνόδευτα παιδιά, που βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα σημεία στα νησιά, η κατάσταση είναι δραματική.

Ο Φεϊχόο δηλώνει έτοιμος να συνεργαστεί με την κυβέρνηση σε αλλαγές στη νομοθεσία, μόνο αν ο Σάντσεθ κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το μεταναστευτικό και ενισχύσει τις δυνάμεις της συνοριοφυλακής τόσο στη θάλασσα όσο και στα αεροδρόμια, όπου επίσης παρατηρείται αύξηση αιτούντων άσυλο από τη Βενεζουέλα, την Κολομβία και το Περού. Η αντιπολίτευση στηλιτεύει επίσης το γεγονός ότι το 2023 υπήρξαν μόνο 6.000 επαναπροωθήσεις μη δικαιούμενων άσυλο από τους περίπου 30.000 που υπάρχουν στη χώρα.

Aυξημένες είναι πάντως και οι αφίξεις στην άλλη πλευρά, στις Βαλεαρίδες Νήσους στη Μεσόγειο. Εδώ φτάνουν ταχύπλοα με διακινητές από την Αλγερία, η οποία έχει χαλαρώσει τους ελέγχους ως αντίποινα από τότε που η κυβέρνηση Σάντσεθ έδειξε να γέρνει υπέρ του Μαρόκου στη διένεξη των δύο αφρικανικών χωρών για την Δυτική Σαχάρα.

Ο Βολοντίμιρ Κίντρατ και η Λιούμποφ, η σύζυγός του, δεν μπορούν πλέον να βγάλουν τον ήχο των ιπτάμενων drones από το κεφάλι τους – ένα μεταλλικό, απειλητικό βουητό που το άκουγαν για ώρες ολόκληρες πριν από μερικούς μήνες. Το είχαν σχεδόν συνηθίσει, όταν δύο μη επανδρωμένα αεροσκάφη με εκρηκτικά επιτέθηκαν ξαφνικά στο σπίτι τους.

«Είδα τα drones να επιτίθενται στο γκαράζ μας», θυμάται ο Βολοντίμιρ Κίντρατ. Η πόρτα του γκαράζ και το αυτοκίνητο της οικογένειας υπέστησαν σοβαρές ζημιές από την επίθεση. «Ήταν λες και οι στρατιώτες έπαιζαν κάποιο videogame», περιγράφει η Λιούμποφ. «Αλλά στην πραγματική ζωή», συμπληρώνει ο Βολοντίμιρ. «Και με ζωντανούς στόχους», προσθέτει η γυναίκα του.

Μετά από αυτό το σοκ ο Βολοντίμιρ και η Λιούμποφ εγκατέλειψαν το Μπέρισλαβ, τη γενέτειρά τους, μαζί με την ενήλικη κόρη τους.

Μεταξύ Σεπτεμβρίου 2023 και Ιουλίου 2024 το Μπέρισλαβ δέχθηκε ξανά και ξανά επιθέσεις από ρωσικά drones – οι ουκρανικές αρχές κατέγραψαν συνολικά 120 επιθέσεις με απολογισμό 16 νεκρούς και περισσότερους από 130 τραυματίες, σύμφωνα με αναφορές των πολιτών.

Η ερευνητική ομάδα της DW πέρασε μήνες αξιολογώντας αναφορές και δημοσίως διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τις ρωσικές επιθέσεις με drones. Στο εγχείρημα αυτό, και ιδίως στην ανάλυση των δεδομένων, η DW είχε τη στήριξη δύο μη κυβερνητικών οργανώσεων: του Eyes-on-Russia-Project του Centre for Information Resilience και της Mnemonic, η οποία προσέφερε πολύτιμα αρχεία σχετικά με την Ουκρανία.

Η ομάδα μας δεν μπόρεσε να διεξάγει έρευνες στο ίδιο το Μπέρισλαβ, καθώς η ουκρανική αστυνομία είχε απαγορεύσει την είσοδο στην πόλη εξαιτίας της διαρκούς απειλής ρωσικής επίθεσης. Από την ανάλυση των δεδομένων πάντως, όπως και από τις συνεντεύξεις με αυτόπτες μάρτυρες και ειδικούς, φαίνεται πως οι Ρώσοι στρατιώτες μπορεί να χρησιμοποίησαν συστηματικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη εναντίον αμάχων.

Απ' όταν οι Ουκρανοί επανακατέλαβαν το Μπέρισλαβ το φθινόπωρο του 2022, ο ρωσικός στρατός έχει υποχωρήσει στην αντίπερα όχθη του Δνείπερου και από εκεί επιτίθεται στην πόλη με κάθε τρόπο και μέσο. Μεγάλο μέρος του Μπέρισλαβ έχει πλέον καταστραφεί, ενώ οι περισσότεροι από τους άλλοτε 11.000 κατοίκους έχουν εγκαταλείψει την περιοχή – όσοι έχουν μείνει είναι κατά συντριπτική πλειονότητα ηλικιωμένοι άνθρωποι.

Τα «καμικάζι» drones με τεχνολογία FPV

Το αργότερο από το φθινόπωρο του 2023 ο αριθμός των επιθέσεων με drones αυξήθηκε σημαντικά στο Μπέρισλαβ. Σε αυτές χρησιμοποιήθηκαν πρωτίστως τα First Person View (FPV) drones, τα οποία είναι φορτωμένα με εκρηκτικά.

Τα drones αυτά είναι εξοπλισμένα με βιντεοκάμερα. Με τη βοήθεια ειδικών γυαλιών ή μέσω ενός μόνιτορ ο πιλότος ακολουθεί την πορεία τους σε πραγματικό χρόνο, έχοντας έτσι τη δυνατότητα να παρακολουθήσει από κοντινή απόσταση τον στόχο της επίθεσης και να κατευθύνει το drone με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια.

Αμφότερες οι αντιμαχόμενες πλευρές άρχισαν να χρησιμοποιούν μαζικά τα FPV drones ιδίως από το 2023. «Κάθε στιγμή επιχειρούν πιθανότατα δεκάδες χιλιάδες FPV drones πάνω από την Ουκρανία», επισημαίνει ο Σάμουελ Μπέντετ, μέλος του Προγράμματος Ρωσικών Σπουδών του Center for Naval Analyses, μιας αμερικανικής δεξαμενής σκέψης.

Ο πιλότος του drone μπορεί επιπλέον να επιλέξει είτε να ρίξει τα εκρηκτικά υλικά από κάποια απόσταση είτε να κατευθύνει το drone πάνω στον εκάστοτε στόχο, όπου και αυτό εκρήγνυται.

Drones που κυνηγούν αμάχους

Ο Γιέβχεν, ο οποίος δεν θέλει να αποκαλύψει το επίθετό του, είχε βρεθεί και αυτός στο στόχαστρο ενός ρωσικού drone. Ήταν Ιανουάριος, όταν ο εργαζόμενος της διεθνούς οργάνωσης Παγκόσμια Κεντρική Κουζίνα μετέφερε τρόφιμα στο Μπέρισλαβ. Επιστρέφοντας από την πόλη με το αυτοκίνητό του τον ακολουθούσε ένα drone. «Δεν ξέρω για πόση ώρα με κυνηγούσε», λέει ο Γιέβχεν στην DW, ανακουφισμένος που κατάφερε να ξεφύγει. «Φοβήθηκα πολύ».

Δύο Γάλλοι εργαζόμενοι της ελβετικής οργάνωσης HEKS ωστόσο δεν στάθηκαν τόσο τυχεροί: την 1η Φεβρουαρίου σκοτώθηκαν αμφότεροι από επίθεση drone στο Μπέρισλαβ, ενώ τέσσερις άλλοι άμαχοι τραυματίστηκαν. Και αυτούς τους «κυνηγούσαν drones», όπως ανέφερε ένας από τους επιζήσαντες.

«Τα FPV drones δεν εξαφανίζονται ποτέ, πετούν μονίμως πάνω από την πόλη», λέει ο Βάλερι Μπγιέλι, αναπληρωτής διοικητής της αστυνομίας του Μπέρισλαβ. Ενώ μιλάμε μαζί του σε ένα μικρό χωριό εκτός της εμβέλειας των drones, ο Μπγιέλι εκφράζει μία τρομερή υποψία του: «Στο Μπέρισλαβ κάνουν εξάσκηση – προπονούνται σε βάρος των αμάχων».

Στρατιωτικοί και πολιτικοί στόχοι

Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο απαγορεύει τις στοχευμένες επιθέσεις εναντίον αμάχων. Τόσο οι ανώτεροι στρατιωτικοί αξιωματούχοι όσο και οι απλοί στρατιώτες είναι υποχρεωμένοι να διακρίνουν ανάμεσα σε στρατιωτικούς και πολιτικούς στόχους. Και πρέπει ακόμα φυσικά «να λαμβάνουν όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις, προκειμένου να βλάπτουν όσο το δυνατόν λιγότερο γίνεται τον άμαχο πληθυσμό», τονίζει ο Βρετανός δικηγόρος Γουέιν Τζόρντας, ο οποίος ειδικεύεται στα εγκλήματα πολέμου και προσφέρει νομικές συμβουλές και στην ουκρανική δικαιοσύνη. «Τα drones δεν αποτελούν εξαίρεση».

Όταν πρόκειται για υψηλής ακρίβειας όπλα, όπως τα FPV drones, με τα οποία ο επιτιθέμενος μπορεί να δει καθαρά τον στόχο, «το περιθώριο για ατυχήματα, για τυχαίες βλάβες θα έπρεπε να είναι σαφώς μικρότερο», υπογραμμίζει ο νομικός. Όταν πλήττονται επανειλημμένως από τέτοια όπλα πολιτικοί στόχοι, τότε υπάρχει «μία πολύ πιο ξεκάθαρη βάση για εγκλήματα πολέμου».

Επιθέσεις από την άλλη πλευρά του Δνείπερου

Το ποιος ακριβώς βρίσκεται πίσω από τις επιθέσεις με drones δεν μπορεί να αποδειχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας. Λαμβάνοντας όμως υπόψιν τη μέση εμβέλεια και την πιθανή τροχιά πτήσης των drones, η DW μπόρεσε να εντοπίσει από πού εκτοξεύτηκαν κατά πάσα πιθανότητα οι επιθέσεις: από την περιοχή γύρω από τις πόλεις Καχόβκα και Νόβα Καχόβκα, οι οποίες βρίσκονται απέναντι από το Μπέρισλαβ, στην αντίπερα όχθη του Δνείπερου – μία περιοχή όπου βρίσκονται πολλές ρωσικές μονάδες, οι οποίες είναι αποδεδειγμένο πως χρησιμοποιούν drones.

Μία από αυτές είναι η 10η Ειδική Ταξιαρχία, η οποία υπάγεται στη ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών GRU. Αν και λίγα είναι γνωστά για τη δράση της συγκεκριμένης μονάδας, ξέρουμε το εξής: τον περασμένο Ιούνιο η εισαγγελία της Χερσώνας διεξήγαγε έρευνα εναντίον ενός στρατιώτη της ταξιαρχίας, αφ' ότου κατέγραψε μία συνομιλία του στρατιώτη με έναν εκ των ανωτέρων του. Η κατηγορία είναι πως τον Μάιο του 2023 ο στρατιώτης επιτέθηκε σκοπίμως με drone σε δύο αμάχους στην περιοχή του Μπέρισλαβ.

Μία ρωσική μονάδα που επιχειρεί στην Καχόβκα είναι η 205η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία. Τα μέλη της παραδέχονται σε συζητήσεις τους στη γνωστή πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram πως έχουν διεξάγει αρκετές επιθέσεις με drones στο Μπέρισλαβ, με τις περισσότερες από αυτές να έχουν ως στόχους οχήματα. Ένας από τους πιλότους αναφέρει στην ίδια πλατφόρμα πως δεν υπάρχουν καθόλου άμαχοι στην περιοχή. Κατά τον Γουέιν Τζόρντας με αυτό το σχόλιο ο Ρώσος στρατιώτης ενοχοποιεί τον εαυτό του, διότι δείχνει πως δεν προσπαθεί να αποφύγει τις απώλειες αμάχων. Αντιθέτως, de facto «αποφασίζει πως κάθε άτομο αποτελεί έναν θεμιτό στρατιωτικό στόχο».

Κυρώσεις στoυς παραγωγούς drones

Η εταιρεία Aero-Hit παράγει τώρα ένα νέο είδος drone, το "Weles” – το οποίο χρησιμοποιεί δοκιμαστικά μία άλλη ρωσική στρατιωτική μονάδα, το τάγμα εθελοντών BARS-33, που βρίσκεται στην όχθη του Δνείπερου απέναντι από το Μπέρισλαβ και το οποίο ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Βλάντιμιρ Ζάλντο, διοικητή των ρωσικών κατοχικών αρχών στη Χερσώνα.

Η παραγωγή γίνεται στο Χαμπάροφσκ, μία πόλη στο Διαμέρισμα της Άπω Ανατολής της Ρωσίας. Η Aero-Hit έχει στενούς δεσμούς με τον Κόνσταντιν Μπάσιουκ, Ρώσο πολιτικό και ένθερμο υποστηρικτή της BARS-33. Ο Μπάσιουκ είναι επιπλέον ο εκπρόσωπος της Χερσώνας, ουκρανικής περιοχής που έχει προσαρτηθεί παράνομα, στο ρωσικό Συμβούλιο της Ομοσπονδίας στη Μόσχα.

Σε βάρος του Ρώσου πολιτικού έχουν επιβληθεί και κυρώσεις από τη Δύση, ενώ τον Ιούνιο το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών επέβαλε κυρώσεις και σε βάρος της Aero-Hit με την αιτιολόγηση πως «τα drones Weles χρησιμοποιούνται εναντίον ουκρανικών στόχων από ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις που βρίσκονται στη Χερσώνα».

Ο επικεφαλής της εταιρείας, Βίκτορ Γιατσένκο, διαβεβαίωσε πάντως πως οι κυρώσεις αυτές δεν πρόκειται να επηρεάσουν την παραγωγή. Κύριος πελάτης για την αγορά αυτών των drones φαίνεται πως είναι το εθελοντικό τάγμα BARS-33. Σε κάθε περίπτωση, όταν η Aero-Hit βρέθηκε αντιμέτωπη με τα πορίσματα της παρούσας έρευνας, η εταιρεία αποκρίθηκε πως είναι «μία μη στρατιωτική επιχείρηση» και πως «δεν συνεργάζεται με το Υπουργείο Άμυνας».

Καμία επίσημη τοποθέτηση

Αν και η εξαγωγή ατράνταχτων συμπερασμάτων είναι αδύνατη, οι έρευνές μας καταδεικνύουν πως οι τρεις προαναφερθείσες στρατιωτικές μονάδες θα μπορούσαν να είναι υπεύθυνες για τις επιθέσεις με drones στο Μπέρισλαβ.

Η DW ζήτησε από το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας, τους πολιτικούς Βλάντιμιρ Ζάλντο και Κόνσταντιν Μπάσιουκ, το τάγμα εθελοντών BARS-33 και τους διαχειριστές δύο σχετικών καναλιών στο Telegram να πάρουν θέση σχετικά με τα πορίσματα των ερευνών. Κανένας από αυτούς δεν απάντησε τις ερωτήσεις μας.

Σύνταξη: Ματίας Μπέλινγκερ

Factchecking: Μπιργκίτα Σίλκε

Νομικός σύμβουλος: Φλόριαν Βάγκενκνεχτ

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Εδώ και δεκαετίες η ΕΕ κάθεται πάνω σε μία δημογραφική ωρολογιακή βόμβα, με τον μέσο όρο ηλικίας να μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο. Πάνω από το ένα πέμπτο του πληθυσμού της ΕΕ είναι 65 ετών ή άνω και μέχρι το 2050 το ποσοστό αναμένεται να αυξηθεί στο ένα τρίτο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποίησε πέρυσι πως το 2024 αποτελεί την πρώτη χρονιά στην ιστορία κατά την οποία οι άνω των 65 είναι περισσότεροι από τους ανηλίκους κάτω των 15 ετών.

Παρά τα έντονα μεταναστευτικά ρεύματα των τελευταίων δύο δεκαετιών η ήπειρος εξακολουθεί να χρειάζεται κι άλλους εργαζομένους, οι φόροι των οποίων θα συμβάλλουν στην κάλυψη του αυξανόμενου κόστους των συντάξεων. Οι οικονομολόγοι εκτιμούν πως μέχρι το 2050 θα υπάρχουν στην Ευρώπη λιγότεροι από δύο εργαζόμενοι ανά συνταξιούχο – σήμερα η αντιστοιχία είναι τρεις προς ένας.

Την ίδια στιγμή οι δημόσιες συντάξεις ξεπερνούν ετησίως το 10% του ΑΕΠ σε 17 από τα 27 κράτη-μέλη της Ένωσης – 16 εκ των οποίων βρίσκονται στη Δυτική Ευρώπη. Στην Ιταλία και την Ελλάδα οι συντάξεις κοστίζουν στα δημόσια ταμεία πάνω από το 16% του ΑΕΠ.

Αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης

Έτσι, πολλά κράτη της ΕΕ τροποποιούν τα δημόσια συνταξιοδοτικά τους συστήματα, αυξάνοντας για παράδειγμα την ηλικία συνταξιοδότησης – γεγονός που προκαλεί ενίοτε την οργισμένη αντίδραση του κόσμου, όπως στη Γαλλία. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, πηγαίνουν ένα βήμα παραπέρα και από τη Γαλλία, σχεδιάζοντας να ανεβάσουν το ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης στα 68 χρόνια.

«Οι Ολλανδοί άλλαξαν και αυτοί προσφάτως το συνταξιοδοτικό τους σύστημα, χωρίς όμως να έχουν ως τώρα τα επιθυμητά αποτελέσματα», δηλώνει στην DW ο Χανς φαν Μέερτεν, καθηγητής ευρωπαϊκού συνταξιοδοτικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. «Στη Γερμανία, το Βέλγιο, αλλά και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επίσης δεν θεωρώ πως έχουν γίνει οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Τα κράτη αυτά σκάβουν τα ίδια τους τάφους τους».

Ταυτοχρόνως, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μην αποταμιεύουν χρήματα σε ιδιωτικά ή επαγγελματικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, πέρυσι μόλις το 23% των κατοίκων της ΕΕ συμμετείχε σε κάποιο επαγγελματικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, ενώ μόλις το 19% έχει κάποιο ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν.

Μία άλλη έρευνα της Insurance Europe διαπίστωσε πως το 39% των ερωτηθέντων δεν αποταμιεύει καθόλου για τη συνταξιοδότησή του – ένα ποσοστό που ήταν ακόμη υψηλότερο ανάμεσα στις γυναίκες και τους εργαζομένους άνω των 50 ετών. Πολλοί από όσους αποταμιεύουν πάντως εμφανίζονται απογοητευμένοι με την απόδοση των επενδύσεών τους.

Χαμηλές αποδόσεις και πληθωρισμός

«Κατά την προηγούμενη δεκαετία η συνταξιοδοτική κρίση της Ευρώπης επιδεινώθηκε πολύ εξαιτίας των επίμονα χαμηλών πραγματικών αποδόσεων, οι οποίες αδυνατούν να ξεπεράσουν τον πληθωρισμό», λέει στην DW ο Αρνό Χουντμόν, διευθυντής επικοινωνίας του επενδυτικού φορέα Better Finance. «Και αυτό έχει ως αποτέλεσμα μία σαφή μείωση της αγοραστικής δύναμης των αποταμιευτών».

Μία ανάλυση του Φινλανδικού Κέντρου Συντάξεων διαπίστωσε πως οι ονομαστικές αποδόσεις των συντάξεων παγκοσμίως έφτασαν το 8% κατά μέσο όρο πέρυσι. Λαμβάνοντας όμως υπόψιν και τον πολύ υψηλό πληθωρισμό μετά την πανδημία – που κορυφώθηκε στο 10,6% τον Οκτώβριο του 2022 – το ποσοστό αυτό περιορίζεται μόλις στο 2%.

PEPP: Ένα -ατελές- θετικό μέτρο

Τον Μάρτιο του 2022 η ΕΕ εισήγαγε το Πανευρωπαϊκό Ατομικό Συνταξιοδοτικό Προϊόν (PEPP), το οποίο επιτρέπει στους εργαζομένους να «χτίσουν» αποταμιεύσεις για τη συνταξιοδότησή τους και μπορεί να μεταφερθεί σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Μέχρι σήμερα όμως μόνο η Σλοβακία έχει θέσει σε εφαρμογή το πρόγραμμα.

«Το PEPP έχει θεσπιστεί εδώ και δυόμισι χρόνια», λέει ο φαν Μέερτεν. «Αλλά τα μεγάλα επενδυτικά funds λένε πως δεν έχουν την τεχνογνωσία για να διαθέσουν προϊόντα PEPP και ψάχνουν άλλους συνεταίρους».

Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς στα συνταξιοδοτικά συστήματα, το πρόβλημα είναι πως το PEPP είναι υπερβολικά περίπλοκο και περιοριστικό. Επιπλέον, παρουσιάζεται ως ανταγωνιστής των μεγάλων επενδυτικών funds όπως είναι η BlackRock ή η Fidelity, οι μεγαλύτεροι πελάτες των οποίων είναι τα μεγάλα συνταξιοδοτικά ταμεία της Ολλανδίας, της Νορβηγίας και της Γερμανίας, με δεκάδες εκατομμύρια Ευρωπαίους αποταμιευτές.

Ο φαν Μέερτεν υποστηρίζει πως το PEPP θα πρέπει να απλοποιηθεί, αλλά και να διασφαλιστεί ένα μεγαλύτερο περιθώριο ευελιξίας, καθώς αρκετές χώρες της ΕΕ δεν δίνουν στο νέο αυτό συνταξιοδοτικό σύστημα τα ίδια φορολογικά πλεονεκτήματα που αναγνωρίζουν σε άλλα αποταμιευτικά προϊόντα.

Αρκετές βιομηχανίες κρατών-μελών της Ένωσης – από τον χημικό και μεταλλευτικό κλάδο της Γερμανίας ως τον δημόσιο σιδηροδρομικό φορέα της Γαλλίας – έχουν δικά τους επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα. Τα προγράμματα αυτά προσφέρουν μεταξύ άλλων συχνά τη δυνατότητα στους αποταμιευτές, ιδίως σε αυτούς που απασχολούνται στις πιο απαιτητικές θέσεις εργασίας, να συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα.

Σημαντική η ευελιξία του συνταξιοδοτικού προγράμματος

Οι καταναλωτές ζητούν μεγαλύτερη ευελιξία στις επενδύσεις τους και την ηλικία συνταξιοδότησής τους. Η άνοδος εταιρειών όπως οι Robinhood και eToro, που επιτρέπουν στους χρήστες τους να διαχειρίζονται τις επενδύσεις τους από το κινητό τους τηλέφωνο, τείνουν να αντικαθιστούν τα δυσκίνητα και περίπλοκα συνταξιοδοτικά συστήματα ανά την Ευρώπη.

Οι παραδοσιακοί πάροχοι χρηματοδότησης αντιτείνουν πως τα apps επενδύσεων ενθαρρύνουν τους χρήστες να παίρνουν αχρείαστα ρίσκα, χωρίς να έχουν λάβει προηγουμένως τις απαραίτητες πληροφορίες – με αποτέλεσμα να ζημιώνονται οι μακροχρόνιες αποδόσεις των επενδύσεών τους. Οι υποστηρικτές των νέων αυτών επενδυτικών πλατφορμών ισχυρίζονται από την άλλη πλευρά πως με αυτόν τον τρόπο οι επενδύσεις απλοποιούνται, γίνονται οικονομικά πιο προσιτές, ενώ υπάρχει και μεγαλύτερη διαφάνεια.

Στο μέλλον είναι πιθανόν ολοένα και περισσότερες κυβερνήσεις της ΕΕ να επιτρέψουν στους εργαζομένους να μεταφέρουν μέρος των αποταμιεύσεών τους από το εκάστοτε δημόσιο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα απευθείας στο χρηματιστήριο. Αυτό συμβαίνει εξάλλου ήδη στη Σουηδία, όπου κατόπιν συλλογικών διαπραγματεύσεων τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία μπόρεσαν να εξασφαλίσουν χαμηλότερες χρεώσεις, επιτυγχάνοντας έτσι μεγαλύτερη ανάπτυξη των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων.

Ο φαν Μέερτεν πιστεύει πως οι εργαζόμενοι θα ήταν πολύ πιο πρόθυμοι να αποταμιεύσουν, εφ’ όσον είχαν μεγαλύτερο λόγο στη διαχείριση των επενδύσεών τους και στο πότε θα συνταξιοδοτηθούν.

«Θέλεις οι αποταμιεύσεις σου να εστιάζουν στην πράσινη μετάβαση; Θέλεις να επενδύσεις στο Ισραήλ ή όχι; Ας αφήσουμε το άτομο να διαλέξει μόνο του. Γιατί θα πρέπει τέτοια πράγματα να τα αποφασίζουν για μας οι συνδικαλιστικές οργανώσεις για παράδειγμα;», διερωτάται ο ειδικός αναφορικά με τα συνταξιοδοτικά προγράμματα που διαχειρίζονται τα συνδικάτα.

Ο Χουντμόν της Better Finance προειδοποιεί από την πλευρά του πως μεσοπρόθεσμα θα έρθει η ημέρα της κρίσης εξαιτίας της μετάβασης από τις δημόσιες στις ιδιωτικές συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις, για τις οποίες οι αποταμιευτές δεν είναι ακόμη έτοιμοι: «Είναι πολύ πιθανό η επόμενη γενιά Ευρωπαίων να συνταξιοδοτηθεί σαφώς φτωχότερη και αρκετά αργότερα συγκριτικά με τις προηγούμενες γενιές».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Τι δρόμος είναι αυτός; Από τη μια πλευρά έχει μόνο μονούς αριθμούς στα σπίτια και από την άλλη πλευρά και ζυγούς και μονούς. Στη μια πλευρά τα παράθυρα έχουν κουρτίνες, στην άλλη όχι. Στη μια πλευρά υπάρχουν αυτοκίνητα με λευκές πινακίδες κυκλοφορίας στην άλλη με κίτρινες.

Η λύση του μυστηρίου έγκειται στο ότι πρόκειται για ένα δρόμο που είναι σύνορο μεταξύ Γερμανίας και Ολλανδίας. Η μία πλευρά ανήκει στην πόλη Χερτσόγκενρατ και η άλλη πόλη λέγεται Κερκράντε.

«Ήμασταν ενωμένοι μέχρι το 1815, ήταν μια πόλη». λέει η δήμαρχος του Κερκράντε, Πέτρα Ντασέν στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων. «Αλλά στη συνέχεια το Συνέδριο της Βιέννης χάραξε τα σύνορα εδώ και ξαφνικά οι οικογένειες διαλύθηκαν. Το ένα τμήμα ήταν ξαφνικά ολλανδικό και το άλλο γερμανικό», συμπληρώνει.

Στο Κερκράντε δεν υπάρχει σχεδόν κανένας κάτοικος που να μην είχε κάποια γιαγιά Γερμανίδα ή κάποιον Γερμανό θείο». Και το αντίστροφο. «Έχω έναν απίστευτα μεγάλο αριθμό Ολλανδών φίλων», λέει ο δήμαρχος του Χερτσόγκενρατ Μπένγιαμιν Φαντάβιαν. «Έχουμε πολλές οικογενειακές σχέσεις, γάμους μεταξύ ανθρώπων και από τις δύο χώρες, αυτό είναι φυσιολογικό για εμάς». Πολλοί άνθρωποι μιλούν και τις δύο γλώσσες και ταυτίζονται και με τις δύο χώρες. Στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου παρακολουθούν και τις δύο ομάδες ενθουσιασμένοι.

Απέκτησαν και ένα κοινό όνομα: Eurode

Σιγά-σιγά οι δύο πόλεις άλλαξαν τις τελευταίες δεκαετίες και έχουν έρθει πιο κοντά. Μάλιστα απέκτησαν και ένα κοινό όνομα: Eurode. Η πυροσβεστική διαθέτει τα πυροσβεστικά της οχήματα και στις δύο χώρες. Όποιος είναι μέλος της βιβλιοθήκης του Κερκράντε μπορεί να δανείζεται αυτόματα βιβλία στο Χερτσόγκενρατ και αντίστροφα. Το Eurode Business Center βρίσκεται ακριβώς στη μέση των εθνικών συνόρων και μάλιστα συμβαίνει το περίεργο οι ανδρικές τουαλέτες να είναι στη Γερμανία και οι γυναικείες στην Ολλανδία.

«Οι Ολλανδοί είναι πιο χαλαροί στις σχέσεις τους, οι άνθρωποι λένε αμέσως ‘εσύ’» εξηγεί η Στέφανι φαν ντεν Μπεργκ-Τένισεν. Και ξέρει καλά για ποιο πράγμα μιλάει, μια και είναι παντρεμένη με Ολλανδό. Είναι σύμβουλος επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στα γερμανοολλανδικά σύνορα. Το γραφείο της είναι δίπλα στο γραφείο του συναδέλφου της Κορ Τσούντι που βρίσκεται στο Κερκράντε, ο οποίος όπως λέει: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζεται εδώ και όχι στις Βρυξέλλες ή κάπου αλλού».

Η δίδυμη πόλη

Αυτή η συνεργασία είναι σημαντική για τους κατοίκους. Τη μαθαίνουν από τα γενοφάσκια τους. Ωστόσο, δεν είναι όλα εύκολα. Και οι δύο πλευρές παλεύουν με καθημερινές απογοητεύσεις. «Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που λέμε ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε», εξηγεί η δήμαρχος Πέτρα Ντασέν. «Ό,τι κάνουμε το κάνουμε με πολλή αγάπη και αφοσίωση, συνεχίζουμε αυτό που ήδη έχουμε, αλλά δεν κάνουμε το αποφασιστικό βήμα για την επίτευξη του επόμενου επιπέδου ολοκλήρωσης. Για παράδειγμα, την επίσημη ίδρυση δίγλωσσου παιδικού σταθμού. Το έχουμε εξετάσει, αλλά δεν γίνεται, οι εθνικοί νόμοι δεν το επιτρέπουν. Αυτό έχει να κάνει με τα επαγγελματικά πτυχία».

Γι' αυτό και η ίδια και ο Γερμανός συνάδελφός της Φαντάβιαν είχαν την ιδέα να υποβάλουν αίτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για μια διασυνοριακή ευρωπαϊκή δίδυμη πόλη: «Έτσι οι εθνικοί νόμοι θα μπορούσαν να ανασταλούν σε κάποιο βαθμό. Θα ήταν μια δοκιμή για να δουν εάν λειτουργεί» Από όσο γνωρίζει, αυτή θα ήταν η πρώτη πρωτοβουλία αυτού του είδους μέσα στην ΕΕ. «Οι δύο πόλεις μας ως ένα ευρωπαϊκό εργαστήριο δοκιμών. Αυτό ζητάμε», λέει ο Φαντάβιαν περιγράφοντας το σχέδιο. Μια πρωτοποριακή ευρωπαϊκή ιδέα που μέσα στους επόμενους μήνες θα φανεί εάν μπορεί να γίνει πράξη.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου

Η θέση του Επιτρόπου στην ΕΕ είναι ασφαλώς η πιο σημαντική επιλογή για τις σχέσεις των εθνικών κυβερνήσεων με τις Βρυξέλλες. Με τις εισηγήσεις του ο Επίτροπος συνδιαμορφώνει ευρωπαϊκή πολιτική. Με την ψήφο του (στο Κολέγιο των Επιτρόπων) επηρεάζει τις ζωές όλων μας. Με την παρουσία του μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο ή και να επιδεινώσει την εικόνα της Ευρώπης στο εκάστοτε εθνικό ακροατήριο.

Υπάρχει όμως μία παρεξήγηση, που πρέπει να διευκρινιστεί εξαρχής: Ο Επίτροπος δεν είναι εκπρόσωπος της χώρας του στις Βρυξέλλες. Αυτός ο ρόλος ανήκει στους υπουργούς που συμμετέχουν σε τακτική βάση στο Συμβούλιο Υπουργών για θέματα της αρμοδιότητάς τους και ασφαλώς στον πρωθυπουργό, που δίνει το παρών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Ο Επίτροπος δεν εκπροσωπεί ούτε το εθνικό συμφέρον, ούτε την κυβέρνηση που τον έχει προτείνει. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει: εκπροσωπεί το κοινοτικό συμφέρον απέναντι στη χώρα του, αλλά και σε όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη.

Γι αυτό άλλωστε η Ιδρυτική Συνθήκη της ΕΕ προβλέπει ρητώς (άρθρο 17) ότι «η Επιτροπή προάγει το κοινό συμφέρον της Ένωσης» και «ασκεί τα καθήκοντά της με πλήρη ανεξαρτησία», ενώ τα μέλη της «δεν επιζητούν, ούτε δέχονται υποδείξεις από κυβερνήσεις, θεσμικά όργανα, λοιπά όργανα ή οργανισμούς».

Θωρία και πράξη

Το πιο απλό και αυτονόητο παράδειγμα: Εάν η Κομισιόν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μία χώρα δεν συμμορφώνεται με το κοινοτικό δίκαιο και αποφασίσει να εκκινήσει εναντίον της διαδικασία «επί παραβάσει της Συνθήκης», για τον Επίτροπο που προέρχεται από τη συγκεκριμένη χώρα είναι νομικά αδύνατο, αλλά και πολιτικά ανέφικτο να αποτρέψει μία προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Κατά καιρούς η Κομισιόν έχει προσφύγει εναντίον πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, μεταξύ άλλων και κατά της Γερμανίας.

Θα πείτε, βέβαια: Τηρούνται πάντοτε τα όσα θεωρητικώς προβλέπονται; Δεν υπάρχουν παραδείγματα, στα οποία ένας Επίτροπος κατηγορήθηκε ότι προωθεί τα συμφέροντα της χώρας του; Ασφαλώς υπάρχουν. Αλλά ο συντριπτικός κανόνας είναι διαφορετικός. Όχι μόνο στη νομική θεωρία, αλλά και στην πολιτική πρακτική. Παράδειγμα: Ως Επίτροπος Προϋπολογισμού ο Γερμανός Γκίντερ Έτινγκερ όχι μόνο είχε επισημάνει επανειλημμένα πόσο ωφελείται η Γερμανία από την ΕΕ και την ενιαία αγορά, αλλά είχε επικρίνει και δημοσίως την κυβέρνηση Μέρκελ γιατί καθυστερούσε σημαντικές αποφάσεις στις Βρυξέλλες. Και αυτό παρ' ότι Μέρκελ και Έτινγκερ προέρχονται από το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDU), που εκείνη την εποχή κυβερνούσε στο Βερολίνο.

Άλλο παράδειγμα: Όταν το 2019 ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν είχε προτείνει τον Λάζντο Τροτσάνι για την πρώτη Κομισιόν της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και το Ευρωκοινοβούλιο αντελήφθη ότι ο Τροτσάνι, ως υπουργός Δικαιοσύνης, ήταν από τους στυλοβάτες της αυταρχικής διακυβέρνησης Όρμπαν και κατά συνέπεια δεν θα μπορούσε να εκπροσωπήσει αξιόπιστα το κοινοτικό συμφέρον, τον «έκοψε» με συνοπτικές διαδικασίες. Μάλιστα η υποψηφιότητα Τροτσάνι δεν έφτασε καν στην Ολομέλεια της Ευρωβουλής, αλλά απορρίφθηκε ήδη στο πρώτο στάδιο της διαβούλευσης από την Επιτροπή Νομικών Υποθέσεων.

Δύσκολη η διαδικασία στην Ευρωβουλή

Σε αυτό το σημείο θα χρειαστεί προσοχή και η υποψηφιότητα του Απόστολου Τζιτζικώστα, ο οποίος ακόμη δεν είναι τόσο γνωστός σε ευρωπαϊκό επίπεδο- με εξαίρεση ασφαλώς τη συμμετοχή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Περιφερειών, στην οποία και προήδρευε επί διόμισι χρόνια. Υπενθυμίζεται ότι το 2014, όταν η Φεντερίκα Μογκερίνι επρόκειτο να οριστεί Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική, δέχθηκε έντονη κριτική στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την αιτιολογία ότι «δεν διαθέτει επαρκή εμπειρία», αν και ήδη είχε διατελέσει επικεφαλής της ιταλικής αντιπροσωπείας στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΝΑΤΟ, αλλά και υπουργός Εξωτερικών για λίγους μήνες.

Τελικά οι ευρωβουλευτές ενέκριναν την υποψηφιότητα Μογκερίνι. Αποτελεί όμως πλέον παράδοση για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να «κόβει» τουλάχιστον έναν, αν όχι δύο υποψηφίους για την Κομισιόν. Συντρέχουν ουσιαστικοί λόγοι για μία τόσο αυστηρή στάση, αλλά ενίοτε παίζει ρόλο και η εγρήγορση των ευρωβουλευτών να υπενθυμίζουν τον θεσμικό ρόλο τους και την υποχρέωσή τους να ελέγχουν την εκτελεστική εξουσία. Την περασμένη φορά την «πλήρωσε» ο Ούγγρος Λάζντο Τροτσάνι, αλλά και η Ρουμάνα Ροβάνα Πλαμπ.

Αυτή τη φορά είναι βέβαιο ότι όποιος διεκδικεί για πρώτη φορά χαρτοφυλάκιο θα δεχθεί πολλές και επιθετικές ερωτήσεις από τους ευρωβουλευτές στο Στρασβούργο. Ιδιαίτερα σε μία συγκυρία, κατά την οποία οι ακροδεξιές και αντι-συστημικές ομάδες ενισχύονται και ανταγωνίζονται μεταξύ τους σε ζήλο για να αποδυναμώσουν τις φιλο-ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις.

Σε πρόσφατη έκθεσή του σχετικά με υποτιθέμενες παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών από συνοριοφύλακες, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA), αρχή που εποπτεύει τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση, διατυπώνει σοβαρές κατηγορίες εναντίον κρατών-μελών όπως η Ελλάδα, η Ουγγαρία και η Κροατία.

Ο Οργανισμός διαπιστώνει πως τυχόν παραβιάσεις εκ μέρους των συνοριοφυλάκων σε βάρος μεταναστών, αιτούντων άσυλο και ανθρώπων που έχουν παρανόμως διαβεί τα σύνορα, οδηγούν «μονάχα λίγες φορές» σε πειθαρχικές κυρώσεις ή ποινικές καταδίκες. Τα πορίσματα της έκθεσης βασίζονται σε αναφορές και καταγγελίες ανθρωπιστικών οργανώσεων και υπηρεσιών του ΟΗΕ.

«Παρ’ ότι πολλές αναφορές φαίνονται αξιόπιστες, πολλά περιστατικά δεν ερευνώνται. Και όταν ξεκινά μία ποινική έρευνα, συχνά διακόπτεται προτού απαγγελθούν κατηγορίες», επικρίνει ο FRA στην έκθεση. Πάντως, ο Οργανισμός δεν διεξήγαγε δικές του έρευνες, αλλά βασίστηκε σε αναφορές τρίτων που «φαίνονται αξιόπιστες».

Σπανίως επιβάλλονται ποινές

Σύμφωνα με τον FRA μεταξύ 2020 και 2023 κινήθηκαν πειθαρχικές διαδικασίες κατά συνοριοφυλάκων σε 188 περιπτώσεις σε 16 κράτη-μέλη. Ωστόσο, μόλις σε 8 περιπτώσεις κατέληξε η διαδικασία στην επιβολή πειθαρχικής ποινής: τέσσερις φορές στην Ουγγαρία, τέσσερις φορές στην Κροατία.

Κατά το ίδιο διάστημα ξεκίνησαν και 84 ποινικές διαδικασίες εναντίον συνοριοφυλάκων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ – μόλις τρεις από αυτές κατέληξαν σε καταδίκη. Η Ελλάδα είναι η χώρα όπου έχουν γίνει οι περισσότερες καταγγελίες – σύμφωνα όμως με τον Οργανισμό δεν κινήθηκε ούτε πειθαρχική ούτε ποινική διαδικασία σε βάρος οποιουδήποτε αξιωματούχου.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει επικρίνει πέντε περιπτώσεις διαδικασιών στην Ελλάδα, την Κροατία και την Ουγγαρία που δεν ερευνήθηκαν διεξοδικά, δεν εξετάστηκαν μάρτυρες, δεν τέθηκαν ερωτήματα στους ζημιωθέντες και δεν δόθηκε πρόσβαση στα αποδεικτικά τεκμήρια.

Δυσκολίες κατά τις έρευνες

Στην έκθεσή του ο FRA αναγνωρίζει πως οι έρευνες είναι συχνά δύσκολες στην πράξη, καθώς πολλές φορές δεν μπορούν να τεθούν ερωτήματα στους μάρτυρες και τα θύματα, ή πάλι αυτοί δεν θέλουν να καταθέσουν ή έχουν εγκαταλείψει τη χώρα όπου διεξάγεται η διαδικασία που τους αφορά. Αρκετές φορές είναι επίσης δύσκολη και η ανάκριση συγκεκριμένων συνοριοφυλάκων που φέρονται να έχουν κακομεταχειριστεί τους μετανάστες στα σύνορα.

Το 2020 το ΕΔΔΑ είχε κρίνει πως δεν είναι όλες οι επαναπροωθήσεις, γνωστές και ως "pushbacks”, παράνομες – μπορεί έτσι ενίοτε νομίμως ένας μετανάστης να επιστρέψει σε μία χώρα όπου δεν απειλείται να διωχθεί ή να υποστεί βασανιστήρια και απάνθρωπη μεταχείριση.

Τον Ιούνιο πάντως η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες επέκρινε και αυτή την Ελλάδα, για το γεγονός ότι δεν προχωρούν οι έρευνες σχετικά με το ναυάγιο στα ανοιχτά της Πύλου, όπου πνίγηκαν 600 μετανάστες – μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν νεότερα σχετικά με την εξέλιξη της διαδικασίας.

Η ΕΕ να πιέσει για την επιτάχυνση των διαδικασιών

Εν κατακλείδι η έκθεση του FRA καλεί σε δέκα διαφορετικά σημεία τα κράτη-μέλη να παίρνουν πιο σοβαρά τις ποινικές διώξεις για εγκλήματα που τελέστηκαν στα σύνορα, να επιταχύνουν τις έρευνες και να συνεργάζονται καλύτερα με τους δικηγόρους και τους καταγγέλλοντες.

Τα κράτη θα μπορούσαν για παράδειγμα να υποχρεώνουν τους αξιωματούχους τους στα σύνορα να έχουν GPS-Trackers ή να παρακολουθούν την πορεία των επιχειρήσεών τους με τη βοήθεια δεδομένων από τα κινητά τους τηλέφωνα. Η δε Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρει την ευθύνη για την τήρηση των κανονισμών γύρω από τη φύλαξη των συνόρων στον χώρο Σένγκεν. Η Επιτροπή θα μπορούσε από την πλευρά της να ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να προβαίνουν στις απαραίτητες έρευνες για το εκάστοτε περιστατικό, αλλά και να ελέγχει την κατανομή των κονδυλίων για τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης.

«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε υπόψιν την έκθεση», δήλωσε η εκπρόσωπος της Επιτροπής σε θέματα μετανάστευσης, Ανίτα Χίπερ, επισημαίνοντας ακόμα πως «όλα τα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να συμμορφώνονται με το ευρωπαϊκό και διεθνές κανονιστικό πλαίσιο».

Έντονη κριτική για τις συνθήκες στη Σάμο

Πέραν της έκθεσης του FRA και η Διεθνής Αμνηστία έχει επισημάνει υποτιθέμενες παραβιάσεις στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στο κέντρο υποδοχής προσφύγων της Σάμου. Στον καταυλισμό αυτόν οι ελληνικές αρχές φέρονται να κρατούν ανθρώπους «αυθαίρετα και κατά παράβαση των νόμων», με τις συνθήκες διαβίωσης να θυμίζουν «συνθήκες κράτησης», σύμφωνα με την ανθρωπιστική οργάνωση.

Πριν από κάποια χρόνια, αφ’ ότου κάηκε ο καταυλισμός στη Μόρια της Λέσβου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε δώσει 270 εκατομμύρια ευρώ στην Ελλάδα για την ανέγερση νέων, «κλειστών» κέντρων υποδοχής. Η Ανίτα Χίπερ, η εκπρόσωπος της Επιτροπής, σχολίασε επ’ αυτού πως θα υπάρξει στενότερη συνεργασία μεταξύ ΕΕ και Ελλάδας, προκειμένου να βελτιωθούν οι συνθήκες στις προσφυγικές δομές.

Η ΕΕ βασίζεται στο νέο σύμφωνο μετανάστευσης, το οποίο πρόκειται να εισαγάγει νέα πρότυπα για τις διαδικασίες χορήγησης ασύλου και την κατανομή των αιτούντων άσυλο στα κράτη-μέλη. Στην πράξη το σύμφωνο αυτό προβλέπει την ύπαρξη κλειστών κέντρων υποδοχής χωρητικότητας περίπου 30.000 ατόμων, τα οποία θα βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης και απ’ όπου θα μπορούν να απελαύνονται απευθείας οι μετανάστες που δεν έχουν πιθανότητες να λάβουν άσυλο. Και η δομή στη Σάμο αποτελεί στην πραγματικότητα κάτι σαν ένα πιλοτικό πρότζεκτ για την ανέγερση και τη δοκιμή τέτοιων καταυλισμών.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μιλώντας χθες στη Ριζούντα το Πόντου που είναι τόπος της καταγωγής του και αναφερόμενος στη Γάζα, έμμεσα απείλησε να επιτεθεί στο Ισραήλ. «Όπως μπήκαμε στο Καραμπάχ και στη Λιβύη, έτσι θα τους κάνουμε το ίδιο στο Ισραήλ», δήλωσε. «Μόνο που εμείς πρέπει να είμαστε δυνατοί για να μπορέσουμε να κάνουμε αυτά τα βήματα».

Άμεση ήταν η απάντηση του Ισραηλινού υπουργού Εξωτερικών Ισραέλ Κατς. «Ο Ερντογάν ακολουθεί τα βήματα του Σαντάμ Χουσεΐν και απειλεί να επιτεθεί στο Ισραήλ. Απλώς πρέπει να θυμάται τί συνέβη εκεί και πώς τελείωσε» ανέφερε στην σχετική ανάρτηση, υπονοώντας πιθανώς και ανάμειξη του αμερικανικού παράγοντα.

Σύγκριση με τους ναζί

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών απάντησε σήμερα σε υψηλότερους τόνους αναφέροντας: «Όπως τελείωσε ο γενοκτόνος Χίτλερ, έτσι θα τελειώσει και ο γενοκτόνος Νετανιάχου. Όπως οι γενοκτόνοι Ναζί λογοδότησαν, έτσι θα λογοδοτήσουν και αυτοί που προσπάθησαν να καταστρέψουν τους Παλαιστίνιους. Η ανθρωπότητα θα σταθεί στο πλευρό των Παλαιστινίων. Δεν θα καταστρέψετε τους Παλαιστίνιους».

Στο μεταξύ, ο ένας μετά τον άλλον, Τούρκοι αξιωματούχοι επικροτούν τη σκληρή στάση Ερντογάν απέναντι στο Ισραήλ. Μεταξύ άλλων ο υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, αναφέρει σε ανάρτηση του ότι «ο πρόεδρός μας έχει γίνει η φωνή της συνείδησης της ανθρωπότητας. Οι διεθνείς σιωνιστικοί κύκλοι, ιδιαίτερα το Ισραήλ, που θέλουν να καταστείλουν αυτή τη δίκαιη φωνή, βρίσκονται σε υψηλό συναγερμό. Η ιστορία τελειώνει με τον ίδιο τρόπο για όλους τους γενοκτόνους και τους υποστηρικτές τους».

Στην ομιλία του στην Ριζούντα ο Τούρκος πρόεδρος αποκάλυψε ότι προσκάλεσε τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς στην Τουρκία, αλλά εκείνος δεν απάντησε. Ο Ερντογάν πρότεινε ο Αμπάς να ζητήσει συγγνώμη και στη συνέχεια πρόσθεσε: «Ακόμα περιμένουμε. Για να δούμε αν θα τα καταφέρει, αλλιώς θα διαχειριστούμε τη διαδικασία ανάλογα». Ωστόσο, σε μια σημερινή εξέλιξη, ο Πρεσβευτής της Παλαιστίνης στην Τουρκία Φαέντ Μουσταφά δήλωσε ότι συνεχίζονται οι συνομιλίες για την επίσκεψη του Προέδρου Αμπάς, κατά την οποία αναμένεται να εκφωνήσει ομιλία στο τουρκικό Κοινοβούλιο.

Δεν θα παρίσταται ο πρόεδρος Ερντογάν στην Διάσκεψη για την Ειρήνη στην Ουκρανία που πραγματοπείται αυτό το Σαββατοκύριακο στο θέρετρο του Μπούργκενστοκ στην Ελβετία. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του τουρκικού υπ. Εξωτερικών, την Τουρκία θα εκπροσωπήσει ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν ο οποίος, όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, θα εκφράσει την ετοιμότητα της Άγκυρας να υποστηρίξει τις διεθνείς προσπάθειες για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Οι ίδιες πηγές ανέφεραν μάλιστα ότι ο Φιντάν κατά την εναρκτήρια συνεδρίαση της Διάσκεψης θα υποστήριζε ότι ο καταστροφικός αντίκτυπος της σύγκρουσης στην Ουκρανία αυξάνεται και ότι οι αρνητικές συνέπειές της σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο βαθαίνουν.

Η τουρκική πλευρά τονίζει δε ότι ο κίνδυνος εξάπλωσης του πολέμου και προσφυγής σε όπλα μαζικής καταστροφής αυξάνεται και ότι η Τουρκία υποστηρίζει την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.

Φιντάν: Εξαιρετικά καλή η σχέση με τη Ρωσία

Η Άγκυρα θεωρεί ότι λόγω του διαμεσολαβητικού της ρόλου με τη Ρωσία υλοποιήθηκε η Πρωτοβουλία για τα Σιτηρά το 2022 και ζητά άμεσο τέλος του πολέμου μέσω διπλωματίας διαπραγματεύσεων.

Πάντως ο Χακάν Φιντάν, που είχε συνάντηση με τον πρόεδρο Πούτιν πριν από λίγες ημέρες στη Μόσχα, δήλωσε ότι οι τουρκορωσκές σχέσεις πηγαίνουν «εξαιρετικά καλά» και ότι Πουτιν και Ερντογάν θα συναντηθούν τον Ιούλιο στη Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού της Σαγκάης.

Ο Τούρκος πρόεδρος επέστρεψε στο μεταξύ από την Σύνοδο των G7 στην Απουλία, όπου κάθισε δίπλα από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπάιντεν χωρίς να υπάρξει πάντως κανονική συζήτηση. Συζήτησε το θέμα της Γαζας και με τον Σεΐχη των Εμιράτων αλλά και με τον πρόεδρο της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα και ζήτησε από τις χώρες των G7 μια πιο δίκαιη, χωρίς αποκλεισμούς και ρεαλιστική προσέγγιση για την επίλυση παγκόσμιων προβλημάτων και περιφερειακών συγκρούσεων.

Η Τουρκία θα είναι ο πρώτος σταθμός του αμερικανού διπλωμάτη σε μια περιοδεία που θα κρατήσει μια εβδομάδα και που θα τον οδηγήσει από την Τουρκία στην Ελλάδα, και σε άλλες 7 χώρες της περιοχής.Βασικά θέματα στις επαφές του θα είναι, όπως ανέφερε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, «η συνεχιζόμενη στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ κατά της Χαμάς μετά την 7η Οκτωβρίου, τα επείγοντα μέτρα για την αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα και η απελευθέρωση των υπόλοιπων ομήρων»

Η επίσκεψη στην Τουρκία εκ των πραγμάτων είναι περίπλοκη, καθώς γύρω από τον πόλεμο στη Γάζα, περιστρέφεται μια σειρά από διμερή θέματα μεταξύ Άγκυρας και Ουάσινγκτον που βρίσκονται σε διαδικασία μιας δύσκολης διαπραγμάτευσης, όπως η αργή διαδικασία έγκρισης της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αλλά και η επίσης αργή διαδικασία για την προμήθεια τω F-16. Όπως αναφέρει ο τουρκικός τύπος σήμερα, «ασφαλώς, στο τραπέζι των συζητήσεων με τον Μπλίνκεν θα τεθούν και θέματα, όπως το να μην διαταράξουν οι ΗΠΑ την ισορροπία των εξοπλισμών στο Αιγαίο.» Οι κυρίως συζητήσεις του Μπλίνκεν και της αντιπροσωπείας του, με την τουρκική πλευρά θα γίνουν αύριο Σάββατο. Για την πιθανή συνάντηση με τον τούρκο πρόεδρο δεν υπάρχει επιβεβαίωση ωστόσο, ο Ερντογάν θα βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη για να παραστεί σε δυο εκδηλώσεις.

Επόμενος σταθμός του Μπλίνκεν τα Χανιά

Πάντως το παζάρι της Άγκυρας για τη Σουηδία θα συνεχιστεί. Ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος, Ομέρ Τσελίκ, δήλωσε χθες ότι το επόμενο βήμα για τη Σουηδία έγκειται στη βούληση του τουρκικού Κοινοβουλίου προσθέτοντας ότι το θέμα της Σουηδίας δεν πρέπει να έχει καμία σχέση με τα F-16. Οι σύμμαχοι μας στο ΝΑΤΟ θα πρέπει να συμβάλουν στην άμυνά μας και να μην υιοθετούν μια στάση που θα δημιουργούσε κενό στην άμυνα ολόκληρου του ΝΑΤΟ».

Τούρκοι αναλυτές βλέπουν στο ταξίδι του Μπλίνκεν στην περιοχή το αδιέξοδο που έχει δημιουργηθεί με την πιθανότητα επέκτασης της κρίσης στη Γάζα στις χώρες της περιοχής και στο ζήτημα της Ουκρανίας. Ειδικά για την παρουσία του Μπλίνκεν στην Άγκυρα βλέπουν την πρόθεση των Αμερικανών να εμποδίσουν την ευθυγράμμιση της Άγκυρας με την Τεχεράνη. Ωστόσο επισημαίνουν επίσης ότι η επίσκεψη Μπλίνκεν από την Τουρκία στην Ελλάδα σηματοδοτεί επίσης την πρόθεση των ΗΠΑ να συνεχίσουν τη διαδικασία εξομάλυνσης τόσο στο Κυπριακό όσο και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.