SKAI.GR | Deutsche Welle

Όταν η Starbucks άνοιξε το πρώτο της κατάστημα στο Πεκίνο το 1999, η εταιρεία δεν πουλούσε απλώς καφέ, αλλά έναν «αμερικανικό τρόπο ζωής». Ο όμιλος με έδρα το Σιάτλ επεκτάθηκε γρήγορα και κυριάρχησε στην κινεζική αγορά για καφέ υψηλής ποιότητας.

Ωστόσο, το προβάδισμα αυτό έχει συρρικνωθεί σημαντικά. Κινέζοι ανταγωνιστές, όπως η Luckin Coffee και η Manner, έχουν ξεπεράσει τη Starbucks σε αριθμό καταστημάτων και κερδίζουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς χάρη στην επιθετική τιμολόγηση και την καλύτερη κατανόηση των συνηθειών των Κινέζων καταναλωτών.

Η Luckin Coffee, για παράδειγμα, πραγματοποιεί πάνω από το 90% των πωλήσεών της μέσω της εφαρμογής της, ενώ η Starbucks εξακολουθεί να βασίζεται στην προσέλευση των πελατών στα καταστήματά της. Οι Financial Times ανέφεραν πρόσφατα ότι οι πωλήσεις της Starbucks στην Κίνα υποχώρησαν κατά σχεδόν 19% στα 3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (2,58 δισεκατομμύρια ευρώ) μεταξύ 2021 και 2024. Σύμφωνα με την Euromonitor International, το μερίδιο αγοράς της έπεσε από το 34% στο 14% (2024) τα τελευταία πέντε χρόνια.

Η Starbucks ανακοίνωσε αυτόν τον μήνα ότι θα πουλήσει το 60% των δραστηριοτήτων της στην Κίνα σε μια ιδιωτική εταιρεία επενδύσεων με έδρα το Χονγκ Κονγκ. Η συμφωνία ύψους 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με την Boyu Capital δημιουργεί μια κοινοπραξία, στην οποία η Starbucks θα διατηρήσει το 40% των μετοχών.

Οι κινεζικές μάρκες σε άνοδο

Παράλληλα, η Burger King ανακοίνωσε πρόσφατα μια νέα κοινοπραξία με έναν εταίρο από το Πεκίνο. Η εταιρεία πούλησε πλειοψηφικό μερίδιο έναντι 350 εκατ. δολαρίων, προκειμένου να επεκταθεί από 1.250 σε πάνω από 4.000 καταστήματα έως το 2035. Αλλά δεν είναι μόνο οι αμερικανικές εταιρείες που επηρεάζονται. Η γαλλική εταιρεία λιανικής πώλησης αθλητικών ειδών Decathlon σχεδιάζει επίσης να πουλήσει περίπου το 30% των κινεζικών δραστηριοτήτων της, αξίας περίπου 1,5 δισ. ευρώ. Η πίεση από τον τοπικό ανταγωνισμό αυξάνεται.

«Πολλές παγκόσμιες μάρκες έχουν αρχίσει να χάνουν τη δύναμη της μάρκας στην Κίνα», δήλωσε στην DW ο Σένι Λιν, λέκτορας στο Insead Business School. «Η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα είναι οι νέοι παράγοντες επιτυχίας». Ενδείξεις της εξαιρετικά ανταγωνιστικής κινεζικής αγοράς καταναλωτικών αγαθών αποτελούν οι 129 μάρκες ηλεκτρικών οχημάτων, οι περισσότερες από 50.000 αλυσίδες καφέ και τα περισσότερα από 400.000 καταστήματα με τσάι φούσκες σε εθνικό επίπεδο. Επεκτείνονται και στον τομέα της υψηλής ποιότητας και προσφέρουν ανταγωνιστικές τιμές.

Αρκετοί Αμερικανοί κατασκευαστές έχουν αναδιοργανώσει τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού τους μετά την πανδημία COVID-19. Η κρίση είχε αποκαλύψει την υπερβολική εξάρτηση από έναν μόνο προμηθευτή παραγωγής και εξαρτημάτων. Η Apple μετέφερε μέρος της παραγωγής του iPhone στην Ινδία, ενώ η Nike επέκτεινε την παραγωγή σε αγορές με χαμηλότερο κόστος στη Νοτιοανατολική Ασία.

Η εμπιστοσύνη μειώνεται

Η επιχειρηματική εμπιστοσύνη των ΗΠΑ στην Κίνα έχει επίσης φτάσει σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε το Εμπορικό Επιμελητήριο των ΗΠΑ AmCham Shanghai τον Σεπτέμβριο του 2025, μόνο το 41% των εταιρειών είναι αισιόδοξες για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Οι αμερικανικές εταιρείες επιθυμούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα, εν μέρει λόγω των προβλημάτων με τους δασμούς.

Ιστορικά πάντως οι κοινοπραξίες αποτελούσαν τη χρυσή τομή για την είσοδο στην κινεζική αγορά. Ήταν επίσης υποχρεωτικές από τον νόμο τη δεκαετία του 1990. Ωστόσο, οι συμφωνίες αυτές κρύβουν κινδύνους λόγω της ασυνεπούς εφαρμογής των κανονιστικών διατάξεων, του περιορισμένου ελέγχου των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και της συνεχούς απειλής της πνευματικής ιδιοκτησίας. Η πλήρης ξένη ιδιοκτησία στο λιανικό εμπόριο επιτρέπεται μόνο από το 2022.

Για πολλές αμερικανικές εταιρείες, ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι ο ανταγωνισμός, αλλά η πλήρης απόσυρση από την Κίνα. Η απομάκρυνση από τη μεγαλύτερη καταναλωτική αγορά του κόσμου θα σήμαινε την εγκατάλειψη της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.

Επειμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Σε νέο γύρο, αυτή τη φορά μυστικών διαπραγματεύσεων, στο πλαίσιο του ειρηνευτικού σχεδίου για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία προχωρούν σήμερα οι ΗΠΑ. Στο Άμπου Ντάμπι είναι σε εξέλιξη συνομιλίες μεταξύ του Αμερικανού υπουργού για θέματα Στρατού Νταν Ντρίσκολ με τον επικεφαλής των μυστικών πληροφοριών της Ουκρανίας και μια ρωσική αντιπροσωπεία, όπως αποκαλύπτουν οι Financial Times. Την ίδια ώρα, η λεγόμενη «συμμαχία των προθύμων» πραγματοποιεί τηλεδιάσκεψη υπό την αιγίδα του Γάλλου προέδρου και του Βρετανού πρωθυπουργού.

Η συνάντηση στο Άμπου Ντάμπι, πάντως, έρχεται μετά την πρόοδο που σημειώθηκε το Σαββατοκύριακο στις συνομιλίες μεταξύ ουκρανικών και αμερικανικών αντιπροσωπειών στη Γενεύη. Οι συνομιλίες στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έρχονται ύστερα από ημέρες συναντήσεων υψηλής σημασίας στο Κίεβο και στη Γενεύη, κατά τις οποίες ο Νταν Ντρίσκολ παρέδωσε το αμφιλεγόμενο ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων της κυβέρνησης Τραμπ στον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Ύστερα από πολύωρες συνομιλίες, οι αξιωματούχοι των δύο χωρών κατέληξαν σε μια νέα ειρηνευτική συμφωνία 19 σημείων, κάπως πιο ευνοϊκή για το Κίεβο. Ωστόσο, άφησαν τα πιο πολιτικά ευαίσθητα στοιχεία, όπως το εδαφικό, να συζητηθούν μεταξύ των προέδρων των χωρών.

Συνεδρίαση των «προθύμων συμμάχων» του Κιέβου

Στην Ευρώπη, οι ηγέτες Ηνωμένου Βασιλείου, Γαλλίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών με τη συμμετοχή και του ΓΓ του ΝΑΤΟ θα συνεδριάσουν μέσω τηλεδιάσκεψης, προκειμένου να συζητήσουν τις εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία σε μια πιθανή εκεχειρία, αλλά και την αποστολή μιας δύναμης, που θα είναι όμως μακριά από την «πρώτη γραμμή» των μαχών, για την παροχή εκπαίδευσης και ασφάλειας των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.

Μετά τις συνομιλίες στη Γενεύη, οι Ευρωπαίοι αισθάνονται πιο αισιόδοξοι ως προς το ειρηνευτικό σχέδιο, καθώς αυτή τη φορά οι Αμερικανοί φαίνεται ότι εισάκουσαν τις ανησυχίες τους. Στη διάρκεια των συνομιλιών στη Γενεύη οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιχείρησαν να τροποποιήσουν τα πιο προβληματικά σημεία του κειμένου, ώστε να περάσουν όσο το δυνατόν πιο ευνοϊκοί όροι για την Ουκρανία. «Δεν μιλάμε για αντιπροτάσεις. Αυτό που έχει σημασία στο τέλος είναι το περιεχόμενο ενός ειρηνευτικού σχεδίου» τόνισε χθες η εκπρόσωπος της Κομισιόν Πάουλα Πίνιο.

Μήνυμα Μακρόν

Σαφές υπήρξε το μήνυμα του Γάλλου προέδρου σήμερα πως δεν θα γίνει δεκτή καμία συμφωνία που ισοδυναμεί με «συνθηκολόγηση» του Κιέβου και που θα ενθαρρύνει τη Ρωσία να «θέσει σε κίνδυνο την ασφάλειά μας».

Μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό RTL, ο Μακρόν πρόσθεσε ότι μόνο το Κίεβο θα πρέπει να αποφασίσει για εδαφικές παραχωρήσεις, ενώ επανέλαβε ότι η χρήση των ρωσικών «παγωμένων» περιουσιακών στοιχείων, που βρίσκονται σε κράτη μέλη της ΕΕ, θα πρέπει να αποφασιστεί από την Ευρώπη.

Η 25η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, η οποία μπορεί να έχει τη μορφή ψυχολογικής, σωματικής, σεξουαλικής ή και οικονομικής βίας. Ένα ρεπορτάζ της γερμανικής ιστοσελίδας tagesschau.de παρουσιάζει τα στοιχεία μίας νέας μελέτης με τίτλο «Γυναικοκτονίες στη Γερμανία», που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Τίμπινγκεν. Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Εγκληματολογικής Αστυνομίας (BKA), «όλα τα στοιχεία για τα βίαια εγκλήματα με βάση το φύλο έχουν αυξηθεί σε εθνικό επίπεδο σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος».

Το ρεπορτάζ ξεκινά με την περίπτωση της Φάτιμα, μίας γυναίκας από μουσουλμανική οικογένεια που ζει στη Γερμανία και επέζησε από μία απόπειρα γυναικοκτονίας εις βάρος της από τον πρώην σύντροφό της. Σύμφωνα με τον Ομοσπονδιακό Οργανισμό για την Πολιτική Παιδεία (bpp), «ως γυναικοκτονία ορίζεται η δολοφονία μιας γυναίκας λόγω του φύλου της».

Οι γυναικοκτονίες δεν ακολουθούν κάποιο μοτίβο

Το παράδειγμα της Φάτιμα θα μπορούσε να ενταχθεί στα λεγόμενα «εγκλήματα τιμής». Ωστόσο, αυτά αποτελούν μόνο ένα μικρό ποσοστό των γυναικοκτονιών. Αυτό είναι ένα από τα ευρήματα της συγκεκριμένης μελέτης, που αποσκοπεί να αποτυπώσει τον αριθμό των γυναικοκτονιών στη Γερμανία και τα κίνητρα πίσω από αυτές. Γι’ αυτόν τον σκοπό, η ομάδα ανέλυσε δεδομένα από πέντε ομόσπονδα κρατίδια.

Ο Γιεργκ Κίντσιχ είναι καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τίμπινγκεν και επικεφαλής της μελέτης. Η διαπίστωσή του: οι γυναικοκτονίες δεν ακολουθούν κάποιο μοτίβο, αλλά «ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό». Ωστόσο, υπάρχει ένα στοιχείο που εμφανίζεται ιδιαίτερα συχνά: Η γυναικοκτονία σε σχέση με μια αποτυχημένη σχέση. «Όταν ο άνδρας συνειδητοποιεί ότι η σχέση έχει φτάσει στο τέλος της ή αν πιστεύει -και αυτό μπορεί να μην είναι αλήθεια- ότι η γυναίκα έχει απιστήσει, τότε υποκειμενικά δεν βλέπει άλλη επιλογή από το να αντιδράσει σε αυτόν τον χωρισμό ή τη φερόμενη απιστία με τη δολοφονία της».

Υπάρχουν όμως και εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις, όπως οι γυναικοκτονίες λόγω ηλικίας ή ασθένειας, οι οποίες συχνά συνοδεύονται από αυτοκτονία του άνδρα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν υπάρχουν ενδείξεις για δυστυχισμένη ή και βίαιη σχέση.

Κατηγοριοποίηση των γυναικοκτονιών

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, «εκτός από τις γυναικοκτονίες που διαπράττονται από (πρώην) συντρόφους, η ομάδα του Κίντσιχ εντόπισε επίσης περιπτώσεις γυναικοκτονιών με σεξουαλικό κίνητρο (εκτός σχέσης) και δολοφονίες μητέρων και γιαγιάδων. Σε αρκετές περιπτώσεις, ο δράστης ήταν ψυχικά άρρωστος.

Τι κοινό έχουν όμως αυτές οι υποθέσεις; Πότε μια γυναικοκτονία θεωρείται γυναικοκτονία; Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε λεπτομερώς 197 απόπειρες ή ολοκληρωμένες ανθρωποκτονίες κατά γυναικών. Από αυτές, η ομάδα ταξινόμησε τις 133, δηλαδή περίπου τα δύο τρίτα, ως γυναικοκτονίες με την ευρύτερη έννοια.

Για τους ερευνητές, μια γυναικοκτονία προϋποθέτει ότι η ανθρωποκτονία στρεφόταν κατά γυναικείου προσώπου, ο δράστης ενήργησε εκ προθέσεως και το αδίκημα σχετιζόταν με το φύλο. Με άλλα λόγια, ως γυναικοκτονίες με αυτή την έννοια χαρακτηρίστηκαν όλοι οι τύποι ανθρωποκτονιών που πλήττουν δυσανάλογα τις γυναίκες ή στις οποίες δολοφονήθηκαν σε έναν συγκεκριμένο κοινωνικό ρόλο, για παράδειγμα ως πρώην σύντροφος ή μητέρα».

Το σεξιστικό κίνητρο

Στη συνέχεια η ερευνητική ομάδα διαμόρφωσε μια δεύτερη, στενότερη έννοια της γυναικοκτονίας. Αυτή βασιζόταν στο αν το αδίκημα διαπράχθηκε με σεξιστικό κίνητρο. «Για παράδειγμα, αν ένας άνδρας δεν μπορούσε να αντέξει το γεγονός ότι η γυναίκα του τον είχε εγκαταλείψει, λόγω μιας πατριαρχικής αντίληψης ιδιοκτησίας», εξηγεί ο Κίντσιχ.

Σύμφωνα με τον εγκληματολόγο, «οι γυναικοκτονίες στη Γερμανία εξακολουθούν να είναι σπάνιες για τα διεθνή δεδομένα. Αλλά αποτελούν επίσης μόνο την κορυφή του παγόβουνου της βίας κατά των γυναικών».

Η σημασία της πρόληψης

Πώς μπορούμε λοιπόν να προστατεύσουμε τις γυναίκες; Ο Κίντσιχ δεν είναι υπέρμαχος των αυστηρότερων ποινών. Γι' αυτόν, προέχει η πρόληψη: δημιουργία επαρκών θέσεων σε καταφύγια γυναικών, μεταξύ άλλων και για τα παιδιά των θυμάτων, βαρύτητα στην ανατροφή των αγοριών, ηλεκτρονικό βραχιολάκι για τους δράστες ενδοοικογενειακής βίας.

Οι γυναίκες που πλήττονται, από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να ενθαρρύνονται να εγκαταλείπουν τις βίαιες σχέσεις. Η κοινωνική παιδαγωγός Στέφανι Ζίκινγκερ, διευθύντρια του καθολικού καταφυγίου γυναικών στην Καρλσρούη, υποστηρίζει επίσης αυτήν την πρόταση. Αλλά προσθέτει ότι: «Αυτό σημαίνει ότι όλοι μας στην κοινωνία καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε αυτές τις γυναίκες χωρίς προκατάληψη. Το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας ήταν πάντα συνδεδεμένο με ένα υψηλό επίπεδο ντροπής. Και αν αμφισβητούμε και αυτά που αναφέρουν οι γυναίκες, συχνά δεν έχουν πλέον την αυτοπεποίθηση να αναζητήσουν βοήθεια».

Δικαιώματα επιμέλειας και καταφύγια γυναικών

Το ρεπορτάζ συνεχίζει: «Η Φάτιμα, η οποία βίωσε βία όχι μόνο από τους γονείς και τα αδέλφια της, αλλά και από τον πρώην σύντροφό της, πιστεύει ότι οι νόμοι για την επιμέλεια των παιδιών πρέπει να αλλάξουν. Ακόμα και αν δεν γνωρίζει τον τόπο κατοικίας της, ο σύντροφός της εξακολουθεί να έχει από κοινού την επιμέλεια.

Η νέα μελέτη για τις γυναικοκτονίες υπογραμμίζει τις ανησυχίες της Φάτιμα: Σε εννέα από τις περιπτώσεις που αναλύθηκαν, ο δράστης χρησιμοποίησε την επαφή μέσω του παιδιού για να παρακάμψει τα μέτρα προστασίας από τη βία και να σκοτώσει τη γυναίκα».

Σύμφωνα με τον Κίντσιχ, ωστόσο, «απαιτείται επίσης ένα είδος καταγραφής των γυναικοκτονιών, δηλαδή περισσότερα δεδομένα, προκειμένου να αναγνωριστούν ακόμα περισσότεροι συσχετισμοί και να είναι δυνατή η εφαρμογή προληπτικών μέτρων με πιο στοχευμένο τρόπο».

Η αρθρογράφος σημειώνει ότι «το καταφύγιο γυναικών στην Καρλσρούη παίρνει τώρα την κατάσταση στα χέρια του – μαζί με άλλες υπηρεσίες της πόλης που ασχολούνται με την ενδοοικογενειακή βία, δηλώνει η Ζίκινγκερ, επειδή "υπάρχουν πολλές γυναίκες στα καταφύγια γυναικών που έχουν επιβιώσει από απόπειρες γυναικοκτονίας, αλλά δεν εμφανίζονται σε καμία στατιστική, επειδή δεν υπέβαλαν καταγγελία στην αστυνομία"».

Το έργο των δομών φιλοξενίας γυναικών ήταν επίσης σημαντικό για τη Φάτιμα, καθώς σήμανε την έναρξη μιας νέας ζωής χωρίς βία. Εξακολουθεί να φοβάται, αλλά παράλληλα ελπίζει. Όπως λέει: «Τα παιδιά μου έμαθαν να υπερασπίζονται τον εαυτό τους και να λένε όχι, όταν δεν θέλουν κάτι».

Πηγές: tagesschau.de, SWR, BPP

Eπιμέλεια: Ιοκάστη Κροντήρη

Συνέντευξη στην DW

«Η Ελλάδα είναι μια χώρα κατακτήσεων και προκλήσεων. Έχουμε κατακτήσεις. Η εικόνα είναι πολύ διαφορετική από εκείνη που βιώσαμε εκείνες τις κρίσιμες, τις υπαρξιακές ημέρες του 2015». Αυτό ήταν το μήνυμα που μετέφερε στο Βερολίνο ο Έλληνας υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης, όπως επεσήμανε μιλώντας στην διευθύντρια της ελληνικής υπηρεσίας της Deutsche Welle, Δήμητρα Κυρανούδη.

Όπως χαρακτηριστικά είπε ο Έλληνας πολιτικός, «πλέον είμαστε μια χώρα που έχει δημοσιονομικά ισορροπήσει, έχουμε δημοσιονομικά καθαρά πλεονάσματα, η ανεργία είναι στα επίπεδα του 2008, έχουμε ρυθμό ανάπτυξης αρκετά μεγαλύτερο από εκείνον της Ευρωζώνης και της Ευρώπης, άρα είμαστε σε μια πολυ θετική τροχιά, αλλά βέβαια και εμείς έχουμε τις δικές μας προκλήσεις».

Μια βασική πρόκληση είναι να φτάσει η Ελλάδα τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και στους μισθούς που ήταν στο 62% το 2019 και σήμερα είναι ακόμα στο 70%.

Τι μας δίδαξε η κρίση

Ο κ. Πιερρακάκης επεσήμανε επίσης ως μια μεγάλη κατάκτηση την ψηφιακή μεταρρύθμιση που ήταν ένας επιπρόσθετος λόγος για την παρουσία του στο Βερολίνο, αφού όπως είπε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας επέλεξε να δημιουργήσει ένα τέτοιο υπουργείο και μπορούμε «να δούμε τι έχουμε διδαχτεί εμείς ως Ελλάδα και τι από όλα αυτά θα μπορούσε να αφορά και τη Γερμανία».

«Η Ελλάδα έχει διδαχτεί τη δική της αλήθεια, μια λέξη που ετυμολογικά περιλαμβάνει τη μη λήθη, δηλαδή να μην ξεχνάς». Μάθαμε από τα λάθη μας, υποστήριξε ο Έλληνας υπουργός και στόχος αυτής της γενιάς θα πρέπει να είναι ακριβώς να μην επαναλάβει τα λάθη του παρελθόντος. Το δεύτερο μεγάλο μάθημα είναι, πρόσθεσε, ότι στην πολιτική οι κατακτήσεις δεν έρχονται με τα λόγια.«Το σημαντικό είναι να γνωρίζει ο κόσμος πόσο δύσκολα χτίζεις κάτι, με πόσο ιδρώτα επιτυγχάνονται αυτές οι κατακτήσεις».

Ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο

Σύμφωνα με τον Κυριάκο Πιερρακάκη η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη έχει σχέδιο και αυτό είναι το σημαντικό σε μια προσπάθεια μετάβασης σε ένα νέο βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο για τη χώρα. Ανέφερε ως έναν σημαντικό στόχο την άνοδο του ποσοστού των επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ, που αυτή τη στιγμή έχει ήδη φτάσει το 17%, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 21%. Αυτό ήταν και ένα θέμα συζήτησης με τον Γερμανό ομόλογό του Λαρς Κλίνγκμπαϊλ, το πώς δηλαδή θα έρθουν ακόμα περισσότερες γερμανικές επενδύσεις στην Ελλάδα.

Για την ακρίβεια

Σε σχέση με την ακρίβεια, που όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις παραμένει το υπ΄αριθμόν ένα πρόβλημα για τους πολίτες, παραδέχτηκε ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα που «ακούμπησε πολλούς συμπολίτες μας ειδικά για τα ενοίκια ή τα τρόφιμα», αλλά λαμβάνονται στοχευμένα μέτρα έτσι ώστε να στηριχθούν τα συγκεκριμένα νοικοκυρία, όπως το πρόγραμμα για την επιστροφή ενοικίου ή το επίδομα σε χαμηλοσυνταξιούχους.

Απέφυγε να απαντήσει για το αν σχεδιάζονται άλλα επιπλέον μέτρα, λέγοντας ότι αυτό είναι κάτι που θα ανακοινώσει ο πρωθπουργός εν ευθέτω χρόνω. «Έχουμε πολλά στοιχήματα να κερδίσουμε» παραδέχτηκε.

Η πρόκληση του δημογραφικού

«Το οικονομικό μοντέλο της Ελλάδας αλλάζει. Είμαστε σε μια διαδρομή αλλαγής του που δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, αλλά η οποία γίνεται με πολύ στιβαρά και αποφασιστικά βήματα». Ανέφερε ως μια μεγάλη πρόκληση το δημογραφικό, αφού ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται, στην οποία έδωσε έμφαση η μεγάλη φορολογική μεταρρύθμιση.

Σχετικά με «το τέλος του Ταμείου Ανάκαμψης» ο Κ. Πιερρακάκης είπε ότι «εδώ έρχεται μια νέα εθνική και ευρωπαϊκή στρατηγική για περισσότερες διασυνοριακές συγχωνεύσεις και εξαγορές, περισσότερες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα, για ιδιωτικούς καταλύτες που θα έρθουν να τονώσουν τον ρυθμό ανάπτυξης, να δημιουργήσουν πολλαπλασιαστικό αποτύπωμα στην ελληνική οικονομία και να συμβάλουν συνολικότερα και στην αλλαγή του παραγωγικού μας μοντέλου».

Στάθηκε ιδιαίτερα στην εξαγορά του Χρηματιστηρίου Αθηνών από την Euronext την οποία μάλιστα συνέδεσε προοπτικά και με παλαιότερη δήλωση του καγκελάριου Μερτς για την ανάγκη μιας μεγάλης κοινής ευρωπαϊκής κεφαλαιαγοράς.

Γιατί φεύγουν οι startupers

Σε ερώτηση για τους Έλληνες ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων που επιλέγουν να φύγουν από την Ελλάδα, μίλησε για ένα πανευρωπαϊκό πρόβλημα. «Εχουμε ακόμα εμπόδια μεταξύ των χωρών της Ευρώπης, σε πάρα πολλούς τομείς που δεν μας επιτρέπουν να αντλήσουμε από το σύνολο των δυνατοτήτων της ενιαίας αγοράς. Ακόμα και τώρα όλες οι χώρες κοιτάζουμε πώς θα έχουμε 27 αποτελεσματικές αγορές. Το θέμα είναι να έχουμε μια ευρωπαϊκή αποτελεσματική αγορά... Για να μπορέσει μια νεοφυής επιχείρηση να βρει το ευρωπαϊκό της πεπρωμένο στην ευρωπαϊκή ήπειρο». Χαρακτηριστικά ο Έλληνας πολιτικός επεσήμανε ότι «η υλοποίηση της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων είναι το μεγαλύτερο πρότζεκτ της γενιάς μας σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Ψηφιοποίηση και προσωπικά δεδομένα

Ο Έλληνας υπουργός αναφέρθηκε και στα σημαντικά βήματα της ψηφιοποίησης που έχει φτάσει σήμερα να αφορά συνολικά περίπου 2.200 διαφορετικές διαδικασίες και το οποίο σε πολύ μεγάλο βαθμό χρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Ανάπτυξης. Δεν έχει υπάρξει ακόμα μια μέτρηση για το δημοσιονομικό αποτύπωμα αυτής της διαδικασίας που σίγουρα, όπως επεσήμανε, οδήγησε σε αύξηση της παραγωγικότητας και της αποτελεσματικότητας του κράτους, ενώ πρόσθεσε ότι και σε κοινωνικό επίπεδο αυτό που αποκάλεσε «ψηφιακή επανάσταση» έχει αποφέρει μεγάλα κέρδη στους πολίτες.

«Είναι μια από τις ομορφότερες ιστορίες που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας και για αυτό το λόγο και εδώ στη Γερμανία μας κάνουν σχετικά πάρα πολλές ερωτήσεις. Αυτός είναι ένας καλός τρόπος για να ξανασχεδιάσεις το κράτος» υπογράμμισε.

Σε σχέση με το γεγονός ότι ακόμα ανεξάρτητες αρχές όπως αυτή της Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων παραμένουν ακόμα ακέφαλες τόνισε ότι η κυβέρνηση αναζητά τη συναίνεση της αντιπολίτευσης για να προχωρήσει η σχετική διαδικασία. Σημείωσε ότι οι αρχές αυτές με τις οποίες έχει συνεργαστεί στενά στο παρελθόν διαθέτουν εξαιρετικά στελέχη και συνεχίζουν να επιτελούν με συνέπεια το έργο τους.

Θέλουμε το γερμανικό ενδιαφέρον

Κλείνοντας ο Κυριάκος Πιερρακάκης δήλωσε ότι έχει καλέσει στην Ελλάδα τον Γερμανό ομόλογό του με στόχο να συζητήσουν το ενδεχόμενο περαιτέρω επενδύσεων, αφού όπως είπε υπάρχει ήδη «πεπραγμένο» και μάλιστα κυριολεκτικά «σε όλους τους τομείς». Μίλησε για μια λογική που δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά ευρύτερα στρατηγική.

«Να δούμε μέσα από κάθε υποδομή που έχουμε, μέσα από κάθε asset δημόσιου ενεργητικού, πώς μπορούμε να απελευθερώσουμε τη μέγιστη αξία για τους Έλληνες πολίτες. Και στο επίπεδο των επενδύσεων και στο επίπεδο της αποτύπωσης της δημόσιας περιουσίας σε κάποια πράγματα υπήρξαμε αργοί». Και πρόσθεσε: «Θέλουμε να δούμε γερμανικό ενδιαφέρον γιατί το είδαμε στα δύσκολα χρόνια, το είδαμε στην πράξη και είδαμε ότι αυτό λειτούργησε για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία και σκοπεύουμε να εμβαθύνουμε τη σχέση μας».

Υπάρχουν και καθυστερήσεις

«Πράγματι υπήρχαν ζητήματα που δεν μπορέσαμε να έχουμε την ίδια επιτιυχία που είχαμε σε άλλους τομείς. Αυτό που μας διαφοροποιεί από άλλες κυβερνήσεις είναι ότι αναδύουμε τα προβλήματα, μιλούμε ειλικρινώς για αυτά και προσπαθούμε να προτείνουμε θεραπεία και λύσεις όποτε αυτά έρχονται μπροστά μας.»

Ο Κ. Πιερρακάκης παραδέχτηκε ότι έχει ακούσει από ξένους επενδυτές να αναφέρονται στις καθυστερήσεις στον τομέα της απονομής δικαιοσύνης, αλλά παράλληλα όλοι διαπιστώνουν ότι έχει υπάρξει πρόοδος και σε αυτόν τον τομέα ο οποίος αποτελεί πραγματική πρόκληση. Και αυτό σχετίζεται και με την ψηφιοποίηση. «Ζούσαμε σε ένα βασίλειο του χαρτιού. Περνάμε λοιπόν από την εποχή του βασιλείου του χαρτιού σε μια εποχή όπου μετράμε τα πάντα. Ό,τι δεν μπορείς να το μετρήσεις δεν μπορείς και να το μεταρρυθμίσεις. Δεν μπορείς να το αλλάξεις. Θα έχουμε μια πλήρη αποτύπωση όλου του συστήματος της Δικαιοσύνης στη χώρα μας».

Κοινή υπόθεση των Ευρωπαίων η ασφάλεια

Σε σχέση με το ψυχροπολεμικό κλίμα και τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης ο Κ. Πιερρακάκης επεσήμανε ότι ή Ελλάδα έχει σχέδιο. Τα τελευταία χρόνια η χώρα δημιούργησε και σφυρηλάτησε ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα εξοπλισμών που εγγυάται την ασφάλειά της, διασφαλίζει την συνολικότερη εξίσωση εθνικής ασφάλειας που θέλει να επιλύσε, όπωςς είπε.

«Αυτό που όμως πιστεύουμε είναι ότι αυτό το θέμα πρέπει να καταστεί ολοέναπερισσότερο και ευρωπαϊκό. Έχουμε πολλά κοινά πράγματα να κάνουμε με τους Ευρωπαίους εταίρους μας στον χώρο της ασφάλειας, υπάρχουν τομείς όπου έχουμε καταφέρει να αντλήσουμε και να σωρεύσουμε δυνατότητες και τεχνογνωσία, όπως ο τομέας του διαστήματος. Τα κράτη μέλη συνειδητοποιούν ότι στον χώρο της ασφάλειας υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε με μια πιο κοινή και συγκεντρωτική λογική.»

Ανταπόκριση από τη Βόννη

Σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος της Γερμανίας αντιμετώπισε κριτικά το σχέδιο 28 σημείων του Τραμπ με αποκορύφωμα τις δηλώσεις του καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς ότι κάποια σημεία του δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά. Ο Χριστιανοδημοκράτης πολιτικός ελπίζει, όπως είπε, σε μια συμφωνία για κάποια σημεία μέσα στο επόμενο τριήμερο, αλλά θεωρεί αδύνατο να λυθούν όλα τα ζητήματα μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Στο Βερολίνο υπάρχει πάντως μια διάχυτη αν και όχι δημόσια εκφρασμένη δυσφορία για τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν την Ουκρανία και τους Ευρωπαίους συμμάχους της. Ο Μερτς επανέλαβε σε δηλώσεις του και στη DW ότι η κυριαρχία της Ουκρανίας είναι αδιαπραγμάτευτη και ότι το τελικό ΟΚ για μια συμφωνία ειρήνευσης θα πρέπει να έρθει από το Κίεβο. Οι Ευρωπαίοι έχουν φυσικά σημαντικό λόγο αφού η εξέλιξη αυτής της σύγκρουσης αφορά και τη δική τους ασφάλεια.

Ικανοποίηση Βάντεφουλ

Ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόχαν Βάντεφουλ μίλησε για μια επιτυχία της Ευρώπης στις συνομιλίες της Γενεύης, αφού ξεπεράστηκαν κάποιες σημαντικές ανησυχίες των Ευρωπαίων. To ερώτημα είναι βεβαίως κατά πόσο αυτές οι τροποποιήσεις που θεωρούν ότι πέτυχαν οι Ευρωπαίοι θα γίνουν δεκτές από τη Μόσχα. Οι ενστάσεις των Ευρωπαίων αφορούσαν μια σειρά από ζητήματα τόσο για τις εγγυήσεις ασφαλείας και τη δύναμη του ουκρανικού στρατού, όσο και για το θέμα της χρήσης των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων, ενώ αγκάθι παραμένει πάντα το πώς και σε ποιο βαθμό θα υπάρξει ανταλλαγή εδαφών μεταξύ των δύο πλευρών.

Εντυπωσιακή ήταν πάντως η σύμπτωση απόψεων του καγκελάριου Μερτς και του ηγέτη της Αριστεράς Γιαν φαν Άκεν. Και οι δύο τόνισαν την ανάγκη να εμπλακεί περισσότερο ενεργά στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης η Κίνα, αξιοποιώντας τη στενή της σχέση με τη Μόσχα και πιέζοντας την περισσότερο. Ως τώρα πάντως το Πεκίνο δεν έχει δείξει διάθεση εμπλοκής στη σχετική διαδικασία.

Ποιος συνέταξε τις προτάσεις

Τον γερμανικό Τύπο και πολλούς πολιτικούς επιστήμονες συνεχίζει να απασχολεί το ερώτημα για το ποιος τελικά ήταν ο συντάκτης του κειμένου των 28 σημείων. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι ουσιαστικά η υπογραφή είναι της Ρωσίας και αυτό από μόνο του είναι κάτι που προκαλεί προβληματισμό. Απαισιόδοξος για την όλη διαδικασία εμφανίστηκε ο πρώην ΥΠΕΞ Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, που μίλησε για δεύτερες Βερσαλλίες και για τον κίνδυνο να απωλέσει η Ευρώπη συνολικά την εσωτερική και εξωτερική της σταθερότητα. Σε άλλο μήκος κύματος ο Βαυαρός Χριστιανοκοινωνιστής Ευρωβουλευτής Μάνφρεντ Βέμπερ που ζήτησε τη μετατροπή της ΕΕ σε ένα ευρωπαϊκό ΝΑΤΟ, τη μετάλλαξή της δηλαδή σε μια πρωτίστως αμυντική συμμαχία.

DW, ARD, NTV

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Έκτακτη συνεδρίαση των Ευρωπαίων ηγετώνπραγματοποιείται σήμερα μέσω τηλεδιάσκεψης, μετά από πρωτοβουλία του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προκειμένου να ενημερωθούν για τα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, μετά τις εντατικές συνομιλίες, που έλαβαν χώρα χθες στη Γενεύη και οι οποίες σημείωσαν «σημαντική πρόοδο» βάσει του κοινού ανακοινωθέντος Ουάσιγκτον και Κιέβου.

Χθες, άλλωστε, στις συνομιλίες μεταξύ των Ουκρανών και Αμερικανών αξιωματούχων στη Γενεύη μετείχαν οι εθνικοί σύμβουλοι ασφάλειας της Γαλλίας, Γερμανίας και Ηνωμένου Βασιλείου, παρουσία των επικεφαλής των γραφείων των προέδρων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και Κομισιόν.

Η παρουσία τους κρίθηκε απαραίτητη μετά τον αιφνιδιασμό, που υπέστησαν σε ό,τι αφορά το ειρηνευτικό σχέδιο των ΗΠΑ καθώς αρκετά στοιχεία του επηρέαζαν την ασφάλεια της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Η συμμετοχή τους στις χθεσινές συνομιλίες χαρακτηρίστηκε ως επιτυχία, καθώς φαίνεται ότι εισακούστηκαν οι ανησυχίες τους.

Επίθεση Τραμπ σε Ουκρανούς και Ευρωπαίους

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο διαβεβαίωσε χθες ότι σε κάθε ειρηνευτική συμφωνία θα ληφθούν υπόψη όλες οι ανησυχίες ασφάλειας της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με Ευρωπαϊκές πηγές.

Λίγο πριν την έναρξη των συνομιλιών, ο Ντόναλντ Τραμπ, πάντως, επιτέθηκε χθες στους Ουκρανούς και Ευρωπαίους ηγέτες, καθώς δεν αποδέχονταν το σχέδιο του για κατάπαυση του πυρός και τους κατηγόρησε ότι θεωρούν δεδομένη τη στήριξη των ΗΠΑ. Ο Τραμπ απαντούσε ουσιαστικά στην κριτική αρκετών Ευρωπαίων ηγετών για το σχέδιό του, που το χαρακτήριζαν «προσχέδιο» που «απαιτεί επιπρόσθετη δουλειά», κάτι, που διεφάνη στη Γενεύη.

Μετά τις ολοήμερες διαπραγματεύσεις ο Μάρκο Ρούμπιο δήλωσε ότι σημειώθηκε «τεράστια πρόοδος» εκφράζοντας αισιοδοξία ότι θα βρεθεί λύση πολύ σύντομα, ενώ εμφανίστηκε ευέλικτος ως προς την προθεσμία επίτευξης συμφωνίας.

Ευθυγραμμισμένοι οι Ευρωπαίοι

Οι Ευρωπαίοι προσήλθαν στη Γενεύη με τρεις κόκκινες «γραμμές»: να μην αναγκαστεί η Ουκρανία να παραχωρήσει εδάφη, που δεν βρίσκονται υπό ρωσική κατοχή, να μην υπάρχουν περιορισμοί στον ρόλο των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων ως προς την υπεράσπιση της κυριαρχίας της χώρας και «βέτο» της Ε.Ε. σε θέματα, που την αφορούν άμεσα, όπως οι κυρώσεις κατά της Μόσχας, αλλά και η χρήση των «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, σε κράτη μέλη της Ε.Ε.

Τις «κόκκινες» γραμμές είχε διατυπώσει δημόσια νωρίτερα χθες η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υπογραμμίζοντας παράλληλα «τη κεντρική θέση της Ε.Ε ως προς τη διασφάλιση της ειρήνης για την Ουκρανία».

Απομένουν αρκετά θέματα υπό διαπραγμάτευση, με το Κίεβο να καλείται να πάρει δύσκολες αποφάσεις για ευαίσθητα ζητήματα του σχεδίου. Εκείνο που ικανοποιεί τους Ευρωπαίους είναι ότι παραμένουν ευθυγραμμισμένοι ως προς τις απαιτήσεις και τις αρχές τους έναντι της Ουκρανίας.

Οι αρχές της Σερβίας βρίσκονται σε μάχη με το χρόνο: ως τις 25 Νοεμβρίου η κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει τι θα κάνει με την εταιρεία Naftna Industrija Srbije (NIS), η οποία δραστηριοποιείται στον χώρο του πετρελαίου και του φυσικού αερίου – και η απόφαση που καλείται να λάβει η κυβέρνηση σχετίζεται με σημαντικά διλήμματα ενεργειακής ασφάλειας, οικονομικής σταθερότητας και γεωπολιτικής, τα οποία το Βελιγράδι δεν μπορεί πλέον να αναβάλει.

Η ρωσική κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Gazprom Neft κατέχει το 45% της NIS, ενώ μία άλλη ρωσική εταιρεία, η Intelligence, έχει ένα μερίδιο 11,3%. Η συνθήκη αυτή τοποθετεί την εταιρεία στο στόχαστρο των αμερικανικών κυρώσεων που αποσκοπούν στο να εμποδίσουν τη Ρωσία από το να χρησιμοποιεί ενεργειακά έσοδα για τη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία.

Οι κυρώσεις αναβλήθηκαν οκτώ φορές από τον Ιανουάριο, αλλά εν τέλει τέθηκαν σε ισχύ στις 9 Οκτωβρίου. Και η επίδρασή τους είχε άμεσο αντίκτυπο: τα αμερικανικά μέτρα διέκοψαν τη ροή αργού πετρελαίου μέσω του αγωγού JANAF, αφήνοντας τη Σερβία με αποθέματα που επαρκούν μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, σύμφωνα με Σέρβους αξιωματούχους.

Κινδυνεύει η ενεργειακή ασφάλεια της Σερβίας

Η NIS διαδραματίζει κομβικό στρατηγικό ρόλο στο ενεργειακό σύστημα της Σερβίας, διότι διαχειρίζεται ένα διυλιστήριο στη χώρα και καλύπτει πάνω από 80% των προμηθειών βενζίνης και ντίζελ, καθώς και σχεδόν το σύνολο των καυσίμων για την αεροπορία.

Τυχόν κλείσιμο του διυλιστηρίου, όπως προειδοποιεί ο ειδικός σε θέματα ενέργειας Μίλος Ζντράβκοβιτς, θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία.

«Η NIS απασχολεί περίπου 14.000 άτομα και παράλληλα συνέβαλε με περίπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ στον προϋπολογισμό το 2023 και με 2,08 δισεκατομμύρια το 2024. Επομένως, είναι ζωτικής σημασίας για το ΑΕΠ και τον προϋπολογισμό μας, δεν υπάρχουν δηλαδή περιθώρια να χάσουμε αυτά τα δημόσια έσοδα», δηλώνει στην DW ο Ζντράβκοβιτς.

Την ίδια στιγμή υπάρχει πάντως και ένας ακόμα μεγαλύτερος κίνδυνος: η NIS υπόκειται σε δευτερογενείς κυρώσεις, γεγονός που σημαίνει ότι οποιαδήποτε εταιρεία ή τράπεζα συνεργάζεται μαζί της μπορεί επίσης να υποστεί επιπτώσεις.

Η επικεφαλής της Εθνικής Τράπεζας της Σερβίας (NBS), Γιοργκοβάνκα Ταμπάκοβιτς, επιβεβαίωσε ότι η NBS έχει λάβει προειδοποιήσεις πως μπορεί να βρεθεί και η ίδια υπό δευτερογενείς κυρώσεις, σε περίπτωση συνεργασίας με νομικά πρόσωπα που υπόκεινται σε μέτρα.

«Ελπίζω να μη συμβεί κάτι τέτοιο, επειδή θα συνεπαγόταν μπλοκάρισμα όλων των πληρωμών», εξηγεί η Ταμπάκοβιτς.

Ποιες λύσεις εξετάζονται;

Μοναδικό αδιέξοδο από την κρίση φαίνεται πως είναι μια μόνιμη αλλαγή ιδιοκτησίας – δηλαδή η αποχώρηση των Ρώσων μετόχων από τη NIS.

Η Σερβία προσπαθεί τώρα να βρει μια λύση. Η υπουργός Ενέργειας, Ντουμπράβκα Τζέντοβιτς Χαντάνοβιτς, δήλωσε πως η Gazprom Neft συμφώνησε να πουλήσει το μερίδιό της στη NIS, δίχως πάντως να αποκαλύψει την ταυτότητα του αγοραστή, καθώς οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη.

Ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, δήλωσε από την πλευρά του πως εάν η συμφωνία καταρρεύσει, θα είναι το σερβικό κράτος αυτό που θα αγοράσει το μερίδιο.

«Εάν δεν βρούμε άλλη λύση, θα βρούμε τα απαραίτητα χρήματα για την αγορά. Θα διαπραγματευτούμε με τους Ευρωπαίους και με όλους τους άλλους», τόνισε ο Βούτσιτς, επισημαίνοντας πως «θα εξασφαλίσουμε τα κεφάλαια». Ο Σέρβος πρόεδρος εξήγησε πως θέλει να αποφύγει «με κάθε τρόπο την κατάσχεση, εθνικοποίηση και τη δήμευση περιουσιακών στοιχείων».

Η οικονομική δημοσιογράφος Ραντόικα Νίκολιτς εκτιμά ότι μια τέτοια αγορά θα κόστιζε στη Σερβία μεταξύ 1,5 και 2 δισεκατομμύρια ευρώ. Εάν η εξαγορά χρηματοδοτηθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό, η χώρα πιθανότατα θα χρειαστεί να αναστείλει άλλα έργα. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να αναλάβει μεγαλύτερο χρέος ή να αντλήσει από τα αποθέματα.

«Αυτό θα ήταν ένα πολύ κακό μήνυμα, διότι τα συναλλαγματικά αποθέματα υπάρχουν για να εγγυώνται τη ρευστότητα του κράτους», εξηγεί η Νίκολιτς στην DW. «Θα ήταν μία αρκετά ριψοκίνδυνη κίνηση».

Γεωπολιτικό δίλημμα

Επειδή η Σερβία εξαρτάται ενεργειακά από την Ανατολή και οικονομικά από τη Δύση, η απόφαση για τη NIS δημιουργεί μια σειρά από αλληλένδετα διλήμματα που η χώρα δεν μπορεί πλέον να αποφύγει.

Ο ειδικός Μίλος Ζντράβκοβιτς εξηγεί σε πόσο δύσκολη θέση βρίσκεται η Σερβία: «Από τη μία πλευρά οι αμερικανικές κυρώσεις σταματούν τη λειτουργία του διυλιστηρίου. Από την άλλη, εξαρτόμαστε από το ρωσικό αέριο. Κι αυτό είναι ένα ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα, δεδομένου ότι η Σερβία καταναλώνει 2,8 – 3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου τον χρόνο, από τα οποία 1,73 – 1,75 δισεκατομμύρια πηγαίνουν στη βιομηχανία. Και το αέριο προφανώς δεν αγοράζεται από ένα… περίπτερο – δεν μπορείς να το βρεις όποτε θέλεις».

Το Βελιγράδι προσπαθεί να «γλυκάνει» τη Δύση, σε μία δύσκολη άσκηση ισορροπίας. Προσφάτως η Σερβία ικανοποίησε μάλιστα και τα συμφέροντα της οικογένειας του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, θεσπίζοντας νόμο που επιταχύνει την αδειοδότηση για μετατροπή πρώην στρατιωτικής εγκατάστασης σε πολυτελές συγκρότημα – ένα πρότζεκτ που συνδέεται με τον Τζάρεντ Κούσνερ, σύζυγο της Ιβάνκα Τραμπ.

Και παράλληλα η σερβική κυβέρνηση προσπαθεί να μην «εκνευρίσει» τη Μόσχα και να εξασφαλίσει τη συνέχιση των προμηθειών αερίου, μέσω προσεκτικών χειρισμών της υπόθεσης με τη NIS.

Δύσκολη άσκηση ισορροπίας

Αναλυτές προειδοποιούν ότι η διατήρηση αυτής της στρατηγικής καθίστεται ολοένα πιο δύσκολη.

Κάθε καθυστέρηση ή ασαφές μήνυμα μπορεί να επηρεάσει άμεσα αποφάσεις σχετικά με χρηματοδοτήσεις και επενδύσεις αλλά και τις σχέσεις με εταίρους που αρχίζουν να δυσαρεστούνται με την «πολυδιάστατη διπλωματία» του Βελιγραδίου.

«Πολιτικά, είναι πιο σημαντική η αποκοπή από τη Ρωσία, τουλάχιστον στον τομέα της ενέργειας», δηλώνει στην DW ο Ράντομιρ Ντίκλιτς, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κινήματος στη Σερβία. «Θα είναι επώδυνο, αλλά ήδη ζούμε για χρόνια σε μία επισφαλή κατάσταση, οπότε η ελπίδα είναι πως σταδιακά θα ανακάμψουμε». Ο ίδιος φοβάται ωστόσο πως η κυβέρνηση ενδέχεται να ενεργήσει με γνώμονα τα δικά της συμφέροντα και όχι της χώρας.

Η Ραντόικα Νίκολιτς πιστεύει ότι ανεξάρτητα από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για την άμεση αντιμετώπιση της κρίσης, η μακροπρόθεσμη λύση θα ήταν η είσοδος των ΗΠΑ στον ενεργειακό τομέα της Σερβίας.

«Είμαι πεπεισμένη ότι όποια συναλλαγή κι αν γίνει τώρα – υπάρχει συζήτηση και για αραβικά κεφάλαια – μπορεί να είναι μονάχα προσωρινή. Η μακροπρόθεσμη λύση θα είναι σίγουρα η είσοδος αμερικανικών κεφαλαίων σε ολόκληρο τον ενεργειακό τομέα της Σερβίας. […] Το ερώτημα είναι πώς θα υλοποιηθεί αυτό», λέει.

Οι διπλωματικές δεξιότητες και η προθυμία για συμβιβασμούς σε όλες τις πλευρές θα καθορίσουν όχι μόνο τη διεθνή θέση της Σερβίας, αλλά και την εσωτερική της σταθερότητα για τους επόμενους μήνες.

«Η σερβική πολιτική καθοδηγείται από την αρχή "ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει”», προσθέτει ο Ζντράβκοβιτς. «Πετρέλαιο θα υπάρχει. Το θέμα είναι μόνο σε τι τιμή. Τα πρατήρια θα λειτουργούν, θα εισάγουμε – όπως εισάγει η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ή η Κροατία. Το βιοτικό επίπεδο θα επηρεαστεί. Και όσον αφορά το αέριο, εάν οι προμήθειες κοπούν, τα πράγματα θα είναι πραγματικά δύσκολα. Δεν μπορείς να το αντικαταστήσεις», προειδοποιεί.

Καθώς η ενεργειακή εξάρτηση και οι γεωπολιτικές πιέσεις εντείνονται, τυχόν αποτυχία της Σερβίας να δράσει αποφασιστικά θα μπορούσε να αφήσει το μέλλον της χώρας στις διαθέσεις άλλων.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Η κοινωνική κινητικότητα, η δυνατότητα δηλαδή ενός μέλους της κοινωνίας να μπορέσει να ανελιχθεί, βελτιώνοντας τη θέση του, να ανέβει κοινωνική βαθμίδα, αποτελεί έναν σημαντικό δείκτη για τις ισότητες ευκαιριών που παρέχει μια χώρα στους πολίτες της.

Η Γερμανία θεωρείτο παλαιότερα μια χώρα με σχετικά καλούς δείκτες σε αυτόν τον τομέα. Τα τελευταία χρόνια τα πράγματα δείχνουν να αλλάζουν, όπως έρχεται να επιβεβαιώσει και μια νέα σχετική μελέτη από το Ινστιτούτο Ερευνών ifo του Μονάχου.

Μια ανάλογη διαπίστωση είχε κάνει πριν από σχεδόν μια δεκαετία και ο Μαρσέλ Φράτσερ από το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών (DIW) στο Βερολίνο, στο βιβλίο του «Η μάχη της διανομής: Γιατί η Γερμανία γίνεται ολοένα και πιο άνιση» (Verteilungskampf, Warum Deutschland immer ungleicher wird. 2016).

Το παιδί του επιστήμονα

Το να μπορέσει ένας νέος άνθρωπος να διεκδικήσει καλύτερη εκπαίδευση, επάγγελμα, εισόδημα, κοινωνικό στάτους σε σχέση με τους γονείς του καθίσταται όλο και πιο περίπλοκο. Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της έρευνας λέει ότι από τα 100 παιδιά με γονείς με ακαδημαϊκή μόρφωση τα 79 θα σπουδάσουν και τα 43 θα συνεχίσουν με ένα μεταπτυχιακό. Από τα 100 παιδιά γονιών με μη πανεπιστημιακή μόρφωση θα σπουδάσουν μόλις τα 27 και μεταπτυχιακό θα αποκτήσουν τα 11.

Με δεδομένο ότι η ακαδημαϊκή μόρφωση θεωρείται βασικός παράγοντας και για την ποιότητα της επαγγελματικής αποκατάστασης και το ύψος του εισοδήματος καταλαβαίνει κανείς ότι εδώ υπάρχουν κάποια εμπόδια, που συχνά είναι αξεπέραστα.

Η υπόσχεση της αποκαλούμενης κοινωνικής οικονομίας της ελεύθερης αγοράς της μεταπολεμικής περιόδου για ευκαιρίες ανέλιξης για όλους που είναι εργατικοί και μελετηροί έχει υποστεί πλέον βαθιές ρωγμές.

Μια μετρήσιμη εξέλιξη

Αυτό επισημαίνει ο καθηγητής Αντρέας Πάιχλ, από το Λούντβιγκ-Μαξιμίλιαν Πανεπιστήμιο του Μονάχου: «Οι πιθανότητες για κάποιον που προέρχεται από ένα φτωχότερο σπίτι να πετύχει μια μεγάλη άνοδο έχουν σίγουρα μειωθεί σημαντικά».

Ο Πάιχλ διευθύνει το Κέντρο Μακροοικονομίας του ifo και μελέτησε εκτεταμένα το κατά πόσον εισόδημα και μόρφωση των γονέων επηρεάζει το μελλοντικό εισόδημα και μόρφωση των παιδιών τους.

Έχει μάλιστα καταρτίσει και έναν ειδικό δείκτη. Αν η τιμή είναι 0 (μηδέν) αυτό σημαίνει ότι η προέλευση ενός ατόμου δεν παίζει κανέναν ρόλο για το μέλλον.

Αν βρίσκεται στο 1 σημαίνει ότι τα παιδιά θα ακολουθήσουν ακριβώς την ίδια πορεία με τους γονείς. Ο δείκτης αυτός από το 0,17 που βρισκόταν για τους Γερμανούς που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1970, έχει ανέβει στο 0,34 για τη γενιά του 1980, που σημαίνει ότι η κατάσταση έχει επιδεινωθεί. Ουσιαστικά δηλαδή έχει διπλασιαστεί η σημασία της οικογενειακής προέλευσης για τις δυνατότητες της νέας γενιάς.

Επένδυση στην ποιοτική εκπαίδευση

Η Γερμανία ήταν παλαιότερα, μαζί με τις σκανδιναβικές χώρες από τις πιο προχωρημένες στον τομέα της κοινωνικής κινητικότητας, λέει ο Πάιχλ. Τώρα έχει υποχωρήσει αισθητά σε αυτόν τον τομέα, θυμίζοντας κατά πολύ τις ΗΠΑ, όπου το πλαίσιο κοινωνικής εξέλιξης παραμένει εξαιρετικά ταξικό, όπου υπάρχουν αδιαπέραστα στεγανά.

Για τον Πάιχλ αυτό είναι ένα σημαντικό πρόβλημα, αλλά και ένα στοίχημα για τη χώρα που θα πρέπει να επενδύσει πολύ περισσότερο στην εκπαίδευση και κυρίως να επενδύσει σωστά και ποιοτικά. Σε άλλες χώρες, για παράδειγμα, στις ευρωπαϊκές γειτονικές χώρες ή στην Αυστραλία, τα παιδιά υποχρεούνται να φοιτούν σε προσχολικά προγράμματα από την ηλικία των τεσσάρων ετών. Αυτό επιτρέπει την αντιμετώπιση των διαφορών μεταξύ των παιδιών από νωρίς.

«Στη Γερμανία, προσπαθούμε να επεκτείνουμε την παιδική φροντίδα εδώ και πολύ καιρό, αλλά ουσιαστικά πρόκειται απλώς για τη διασφάλιση ότι τα παιδιά θα επιβιώσουν την ημέρα, ότι θα λάβουν φροντίδα και ότι δεν θα τραυματιστούν - και λιγότερο για την εκπαίδευση, επειδή συχνά υπάρχει έλλειψη προσωπικού για αυτό».

Παράγοντας κοινωνικής αστάθειας

Ο Γερμανός επιστήμονας αναφέρεται και σε μια άλλη σημαντική πτυχή της κοινωνικης κινητικότητας. Η παροχή ευκαιριών κοινωνικής και οικονομικής ανόδου είναι «ζωτικής σημασίας όχι μόνο για την οικονομική ανάπτυξη αλλά και για τη σταθερότητα της δημοκρατίας μας», τονίζει ο Πάιχλ. Όπου δεν υπάρχουν τέτοιες ευκαιρίες και η δυσαρέσκεια είναι υψηλή, τα λαϊκιστικά κόμματα κερδίζουν έδαφος. Οι ΗΠΑ αποτελούν ένα παράδειγμα για αυτό.

Βεβαίως δεν αρκούν μόνο κάποια ποιοτικά προγράμματα εκπαίδευσης, αλλά και κοινωνικά προγράμματα που θα αμβλύνουν τις διαφορές συνομηλίκων που προέρχονται όμως από διαφορετικά νοικοκυριά.

Θα πρέπει δηλαδή η πρόσβαση στην εκπαίδευση να μην εμποδίζεται από στεγανά, από οποιουσδήποτε άλλους παράγοντες, ακόμα και καθαρά πρακτικούς. Αλλά μια κοινωνία που θεωρεί ότι ο γιος της εργάτριας θα πρέπει αναπόφευκτα να γίνει εργάτης και η κόρη του δικαστή να γίνει τουλάχιστον δικηγόρος, προφανώς κάτι δεν λειτουργεί σωστά.

Πηγή: ARD, HR

Ανταπόκριση από το Τελ Αβίβ

Εύθραυστη και εξαιρετικά ευμετάβλητη παραμένει η κατάσταση στη Γάζα από το απόγευμα του Σαββάτου, όταν ξέσπασαν στρατιωτικές συγκρούσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, δημιουργώντας ένα κλίμα που δεν θύμιζε σε τίποτα την κατάπαυση του πυρός που συμφωνήθηκε στα μέσα Οκτωβρίου.

Ισραηλινοί βομβαρδισμοί

Συγκεκριμένα, η ισραηλινή αεροπορία άρχισε επιδρομές κατά θέσεων της Χαμάς στην περιοχή του θύλακα που ελέγχει η οργάνωση, με αφορμή πυροβολισμούς κατά ισραηλινών δυνάμεων που φέρεται να πραγματοποίησε μέλος της Χαμάς, αφού κατάφερε να περάσει σε περιοχές υπό ισραηλινό έλεγχο, όπως υποστήριξε σχετική στρατιωτική ανακοίνωση. Κατά τις χθεσινές απογευματινές επιδρομές εξουδετερώθηκαν πέντε ανώτατα στελέχη της Χαμάς, ενώ η σφοδρότητα των ισραηλινών επιχειρήσεων που επακολούθησαν δημιούργησαν την εντύπωση ότι η κατάπαυση του πυρός κατέρρευσε, με την παλαιστινιακή οργάνωση να αρνείται ότι εκείνη προκάλεσε την χθεσινή έκρυθμη κατάσταση.

Αργότερα το απόγευμα, ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωσε ότι, μετά από 24ωρη επιχείρηση καταδίωξης, εξουδετέρωσε ένδεκα ενόπλους της Χαμάς και συνέλαβε άλλους έξι, ενώ προσπαθούσαν να απεγκλωβιστούν από σήραγγα, όπου είχαν βρει κρησφύγετο επί εβδομάδες, και να καταφύγουν στις περιοχές του θύλακα του ελέγχει η οργάνωσή τους.

Ακολούθησε ένα πόλεμος από ανακοινώσεις και αλληλοκατηγορίες. Ταυτόχρονα όμως, τόσο το Ισραήλ, όσο και η Χαμάς, καλούσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις εγγυήτριες χώρες - κυρίως την Αίγυπτο- να παρέμβουν προκειμένου να μην καταρρεύσει η συμφωνία εκεχειρίας.

Αντιπροσωπεία της Χαμάς στο Κάιρο

Από νωρίς σήμερα το πρωί, αντιπροσωπεία της Χαμάς υπό τον Χαλίλ Αλ-Χαγιά, βρίσκεται στο Κάιρο για διαβουλεύσεις σε μία προσπάθεια διατήρησης της εκεχειρίας. Από την άλλη, αραβικές δημοσιογραφικές πηγές αναφέρουν ότι η ισραηλινή αεροπορία συνεχίζει από σήμερα νωρίς το πρωί σποραδικές επιδρομές κατά θέσεων της Χαμάς σε περιοχές της κεντρικής Γάζας που ελέγχονται από την Χαμάς, με έμφαση τα ανατολικά περίχωρα του Χαν Γιούνις.

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και σύμβουλοι ασφάλειας της Γαλλίας, Γερμανίας και Βρετανίας συναντώνται σήμερα με εκπροσώπους των ΗΠΑ και της Ουκρανίας για να συζητήσουν το ειρηνευτικό σχέδιο, μετά τις συντονισμένες κινήσεις, που προηγήθηκαν χθες στο περιθώριο της Συνόδου της G20, στο Γιοχάνεσμπουργκ.

Οι δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας ζήτησαν, άλλωστε, χθες «επιπρόσθετη δουλειά» επί του σχεδίου και δυνατότητα λόγου της Ε.Ε και του ΝΑΤΟ στο περιεχόμενό του, καθώς επιδιώκουν ουσιαστικά να καθυστερήσουν την εφαρμογή των όρων, που επιχειρούν οι ΗΠΑ να επιβάλουν στο Κίεβο.

Μια πρώτη «νίκη»

Το γεγονός πάντως ότι Βρετανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα λάβουν μέρος στις σημερινές διαπραγματεύσεις αποτελεί μια σημαντική νίκη, καθώς είχαν εντελώς αγνοηθεί ως προς τη σύνταξη του σχεδίου των 28 σημείων από την Ουάσινγκτον.

Συνολικά, 14 ηγέτες από την Ευρώπη, Ιαπωνία, Αυστραλία και τον Καναδά, που συναντήθηκαν χθες εκτάκτως στο περιθώριο της συνόδου της G20 στο Γιοχάνεσμπουργκ επισήμαναν ότι «το προσχέδιο του πλάνου 28 σημείων περιλαμβάνει σημαντικά στοιχεία, που είναι απαραίτητα για δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη», πρόσθεσαν ωστόσο ότι απαιτείται «πρόσθετη δουλειά», ενώ «η εφαρμογή στοιχείων, που σχετίζονται με την Ε.Ε και το ΝΑΤΟ» χρειάζονται τη συγκατάθεση των μελών τους.

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, σύμφωνα με πληροφορίες, έχουν ήδη προετοιμάσει – μετά από εντατικές διαβουλεύσεις τα προηγούμενα 24ωρα - εναλλακτικές προτάσεις, ενώ θα απαιτήσουν να μην τεθούν όρια στη στρατιωτική ικανότητα της Ουκρανίας, καθώς και σαφείς εγγυήσεις ασφαλείας εκ μέρους των ΗΠΑ, μετά το τέλος του πολέμου.

Μια πρωτοφανής δοκιμασία για ΕΕ και ΝΑΤΟ

Στις Βρυξέλλες θεωρούν, πάντως, ότι το σχέδιο και το τελεσίγραφο έως την ερχόμενη Πέμπτη προς το Κίεβο από τον Αμερικανό πρόεδρο δημιουργούν την πιο κρίσιμη στιγμή για τον σχεδόν τετραετή πόλεμο και προκαλούν τεράστια δοκιμασία για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ.

Σε κάθε περίπτωση, η ευρωπαϊκή πλευρά θα επιχειρήσει σήμερα να ενισχύσει την διαπραγματευτική θέση της Ουκρανίας και να διατυπώσει εκ νέου τη στήριξή της έναντι οποιουδήποτε αποτελέσματος.

Αν και οι Ευρωπαίοι ηγέτες θεωρούν ότι το σχέδιο αποτελεί ουσιαστικά «συνθηκολόγηση» του Κιέβου έναντι της Μόσχας, ωστόσο, δεν τόλμησαν να το απορρίψουν δημοσίως, λόγω ανησυχιών για πιθανές, απρόβλεπτες αντιδράσεις του Ντόναλντ Τραμπ.

Τα αποτελέσματα των σημερινών διαπραγματεύσεων θα εξεταστούν ενδελεχώς τόσο στην αυριανή συνάντηση Ευρωπαίων ηγετών στο περιθώριο της συνόδου Ε.Ε – Αφρικής στη Λουάντα της Ανγκόλας, με πρωτοβουλία του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, καθώς και την Τρίτη στο Παρίσι, όπως ανακοίνωσε ο Εμμανουέλ Μακρόν.

Το 2025 που οδεύει προς το τέλος του είναι μια χρονιά σημαδιακή με σημαντικές ιστορικές επετείους: 80 χρόνια από την απελευθέρωση του στρατοπέδου εξόντωσης Άουσβιτς-Mπιρκενάου, 80 χρόνια από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και 80 χρόνια από τη Δίκη της Νυρεμβέργης -ή ορθότερα τις Δίκες της Νυρεμβέργης (1945-1946).

Το τελευταίο κεφάλαιο του Ολοκαυτώματος και των ναζιστικών θηριωδιών έκλεισε με μια δίκη. Μια δίκη που όμοιά της δεν είχε ξαναγίνει και η οποία, παρά την κριτική που δέχθηκε, έθεσε τις βάσεις για το Διεθνές Ποινικό Δίκαιο και την ατομική ευθύνη για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.

Στο εδώλιο, με απόλυτη κυνικότητα, βλέμματα ψυχρά oι απαθείς δράστες, χωρίς ίχνος μεταμέλειας, μιλώντας μηχανικά, τεχνοκρατικά, χωρίς να δείχνουν καμία αντίληψη για το μέγεθος των αποτρόπαιων πράξεων που διέπραξαν. Στη Νυρεμβέργη βρέθηκαν υπόλογα κορυφαία στελέχη της ναζιστικής ελίτ: μεταξύ τους ο στρατάρχης του Τρίτου Ράιχ Χέρμαν Βίλχελμ Γκέρινγκ και ο διοικητής του Άουσβιτς Ρούντολφ Ες.

Ο Αδόλφος Χίτλερ, ο «Φύρερ», ο ενορχηστρωτής των πάντων, είχε αυτοκτονήσει πριν λογοδοτήσει. Πολλοί Ναζί πρόλαβαν να διαφύγουν στο εξωτερικό, άλλοι συνέχισαν να ζουν στη Γερμανία μια ήσυχη ζωή. Πολλοί δεν πρόλαβαν να εντοπιστούν εν ζωή και να λογοδοτήσουν. Άλλοι δικάστηκαν λίγο πριν πεθάνουν, υπέργηροι.

Η Δίκη της Νυρεμβέργης δεν απέδωσε απόλυτη δικαιοσύνη, ήταν όμως μια φωτεινή στιγμή απονομής δικαίου στη Γηραιά Ήπειρο μετά από πέντε χρόνια σκότους και οδύνης. Στην πόλη, όπου λίγα χρόνια πριν ο Χίτλερ έβγαζε πύρινους λόγους, ποτισμένους από μίσος, εκεί το 1945 τέθηκαν τα θεμέλια για τη διεθνή ποινική δικαιοσύνη και αποκαλύφθηκαν με ντοκουμέντα τα ναζιστικά εγκλήματα.

Το «Δώρο» της Νυρεμβέργης»

Το ότι η γέννηση του Διεθνούς Ποινικού Δικαίου συνέδεσε τελικά το όνομά τής με μια γερμανική πόλη «είναι ένα δώρο», γράφει σε σχόλιό του το Γερμανικό Δίκτυο Συντακτών RND.

Ένα «δώρο» στο «έθνος που προηγουμένως είχε τυλίξει στις φλόγες τον κόσμο» παρατηρεί και συνεχίζει: «Οι δίκες της Νυρεμβέργης και η σχεδόν ταυτόχρονη ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών γέννησε την προσδοκία για έναν κόσμο βασισμένο σε διεθνείς κανόνες. Έναν κόσμο, στον οποίο η γενοκτονία και τα εγκλήματα δεν μπορούν να αφεθούν ατιμώρητα. Έναν κόσμο, στον οποίο οι υπαίτιοι υποφέρουν από άυπνες νύχτες -ακριβώς επειδή μπορούν να καταστούν υπόλογοι».

80 χρόνια μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και τη Δίκη της Νυρεμβέργης υπάρχουν ακόμη στην Ευρώπη ανοιχτά ζητήματα, οι πληγές δεν έχουν ακόμη επουλωθεί, η ευθύνη δεν έχει αποδοθεί πλήρως, θεωρούν χώρες όπως η Ελλάδα ή η Πολωνία.

80 χρόνια μετά, η Ευρώπη, η Μέση Ανατολή, ο κόσμος βρίσκονται αντιμέτωποι ξανά με αιματηρούς πολέμους και νέες υβριδικές κρίσεις. Εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, νέες γενοκτονίες συνεχίζουν να διαπράττονται στον πλανήτη.

Η διεθνής δικαιοσύνη, τα όργανα απονομής της, το διεθνές δίκαιο σήμερα βάλλονται ακόμη και από τους νικητές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, από εκείνους δηλαδή που έθεσαν τις προϋποθέσεις για τη Δίκη της Νυρεμβέργης. Και ίσως αυτό ακριβώς, να είναι ο πιο κακός οιωνός.

«Γερμανοί ακροαταί! Μπροστά στα εκστατικά μάτια σας παρελαύνουν εικόνες, οι οποίες σε όποιον διαθέτει ακόμη αντίληψη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας προκαλούν φρίκη και αποστροφή: η εξοργιστική και αποκρουστική εικόνα της σβάστικας να κυματίζει στον Όλυμπο. Σύντομα θα κυματίζει και πάνω στην Ακρόπολη – είναι αναπόφευκτο.» Αυτά έλεγε ο νομπελίστας συγγραφέας Τόμας Μαν τον Απρίλιο του 1941 στους Γερμανούς ακροατές, όσους κατάφερνε να φθάσει η φωνή του μέσω του BBC.Ο ίδιος ζούσε εξόριστος από το 1938 στις ΗΠΑ, το ναζιστικό καθεστώς του είχε αφαιρέσει τη γερμανική υπηκοότητα. Τον Απρίλιο του 1941 βρισκόταν σε εξέλιξη η εισβολή των γερμανικών δυνάμεων από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα.

Και ο Τόμας Μαν συνέχιζε μιλώντας στους συμπατριώτες του: «Φουσκώνει το στήθος σας από υπερηφάνεια; Υπερηφάνεια για ποιο πράγμα; Ένας Έλληνας βρίσκεται αντιμέτωπος με έξη ή επτά από σας. Αυτό που εκπλήσσει δεν είναι ότι εσείς νικάτε, αλλά ότι αυτός τολμά, ότι στρώνει το στενό μονοπάτι της ελευθερίας με το κορμί του. Νοιώθετε όντως καλά με τον ρόλο, στον οποίο σας παρασύρει το παιχνίδι της ιστορίας, με το να επαναλαμβάνονται επί τόπου οι Θερμοπύλες, αυτό το σύμβολο της ανθρωπότητας; Και είναι πάλι οι Έλληνες – κι εσείς ποιοι είστε;»

Ήδη το 1940 το BBC είχε ζητήσει από τον Τόμας Μαν να μεταδίδει από τις συχνότητές του μηνύματα στους Γερμανούς, και δη στα μεγάλα και τα μεσαία κύματα, επειδή ο λεγόμενος «λαϊκός δέκτης», η μόνη ραδιοφωνική συσκευή που επέτρεπαν οι ναζί, δεν έπιανε την μπάντα των βραχέων. Συνολικά 59 εκπομπές έκανε ο Τόμας Μαν από το 1940 ως το 1945, στην αρχή πεντάλεπτες, στη συνέχεια οκτάλεπτες. H ηχοληψία γινόταν στο Λος Άντζελες στα στούντιο του NBC, ο δίσκος μεταφερόταν αεροπορικώς στη Νέα Υόρκη και από κει μέσω τηλεφώνου το BBC έκανε αντίγραφο του δίσκου στο Λονδίνο. Αυτός ο δεύτερος δίσκος παιζόταν μπροστά στο μικρόφωνο την ώρα του Τόμας Μαν.

Η προφητεία της κατάρρευσης του ναζισμού

Ο συγγραφέας σχολίαζε τις πολεμικές εξελίξεις, αποκάλυπτε τα εγκλήματα του ναζισμού, τις διώξεις των Εβραίων, προπηλάκιζε τον Χίτλερ και καλούσε τους συμπατριώτες του να τον ανατρέψουν επιμένοντας ότι η Γερμανία ήταν αναπόδραστο να χάσει έναν πόλεμο σε βάρος της ελευθερίας των λαών. Έτσι και στην εκπομπή του Απριλίου 1941 με αφορμή την εισβολή στην Ελλάδα:

«Μη νομίζετε ότι το ζήτημα είναι μόνο να δημιουργηθούν ακλόνητα τετελεσμένα, μπροστά στα οποία η ανθρωπότητα θα καμφθεί. Δεν πρόκειται να καμφθεί, γιατί δεν μπορεί να το κάνει. Μπορεί να σκέφτεται κανείς ό, τι θέλει για την ανθρωπότητα, να την περιφρονεί και να μην την εμπιστεύεται – ναι, μπορεί να είναι ελεεινή, έχει όμως μια θεϊκή σπίθα μέσα της, αδιάψευστη και ανεξίτηλη, τη σπίθα του πνεύματος και του καλού. Δεν μπορεί να αποδεχθεί τον οριστικό θρίαμβο του κακού, του ψεύδους και της βίας – γιατί απλώς δεν μπορεί να συμβιώσει μαζί του. Ο κόσμος που θα προέκυπτε από τη νίκη του Χίτλερ δεν θα ήταν μόνο ένας κόσμος γενικευμένης σκλαβιάς, αλλά και ένας κόσμος απόλυτου κυνισμού, ένας κόσμος μέσα στον οποίο θα ήταν εντελώς αδύνατο να διατηρήσει κανείς την πίστη του στο καλό, στο υψηλό που έχει μέσα του ο άνθρωπος, θα ήταν ένας κόσμος παραδομένος, υποταγμένος στο κακό. Κι αυτό δεν είναι δυνατόν να συμβεί, δεν μπορεί να γίνει ανεκτό. Η εξέγερση της ανθρωπότητας εναντίον ενός χιτλερικού κόσμου έσχατης απιστίας στο πνεύμα και το καλό – αυτή η εξέγερση είναι η βεβαιότητα των βεβαιοτήτων· θα είναι μια εξέγερση θεμελιώδης και μπροστά της τα „ακλόνητα τετελεσμένα“ θα αποτεφρωθούν σαν προσάναμμα φωτιάς.»

Η πολιτική εξέλιξη ενός μεγαλοαστού

Δεν ήταν πάντα κήρυκας της φιλελεύθερης δημοκρατίας ο Τόμας Μαν, ένας κομψός μεγαλοαστός κύριος, εξαιρετικός συγγραφέας, αλλά κατ’ αρχήν διφορούμενος πολιτικά. Το μακροσκελές έργο του «Στοχασμοί ενός απολιτικού», γραμμένο το 1918 κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μεταφρασμένο και στα ελληνικά στο μεταξύ, ήταν μια αναμφίβολη συνηγορία υπέρ του γερμανικού εθνικισμού. Φαίνεται ότι η δολοφονία του Εβραίου υπ. Εξωτερικών της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης Βάλτερ Ράτεναου το 1922 από ακροδεξιούς σηματοδότησε την εξέλιξη του Τόμας Μαν σε ακραιφνή δημοκράτη. Από τότε και στο εξής αντιτάχθηκε αταλάντευτα στον ανερχόμενο εθνικοσοσιαλισμό.

Τα μηνύματά του πάντως προς τους Γερμανούς ακροατές δεν συνάντησαν μόνον ευήκοα ώτα. Οι συμπατριώτες του δεν εξεγέρθηκαν και δεν ανέτρεψαν τον Χίτλερ, τελικά ο ελεύθερος κόσμος νίκησε τη Γερμανία. Ο Τόμας Μαν δημιούργησε με τις παρεμβάσεις του αντιπάθειες στην πατρίδα του, ιδίως όταν την ώρα που οι Σύμμαχοι βομβάρδιζαν γερμανικές πόλεις αυτός επέμενε ότι επρόκειτο για δίκαιη τιμωρία των γερμανικών εγκλημάτων. Δύσκολο να το δεχθεί αυτό κάποιος που προσπαθεί εκείνη την ώρα να σωθεί στα καταφύγια. Είναι οι δραματικές στιγμές της ιστορίας, κατά τις οποίες ο πόλεμος και ο θάνατος αίρουν τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο δίκαιο και το άδικο. Έτσι όταν ο Τόμας Μαν επέστρεψε μετά τον πόλεμο στην Ευρώπη δεν εγκαταστάθηκε στη Γερμανία, αλλά στην Ελβετία, όπου και πέθανε το 1955.

Ανταπόκριση από το Τελ Αβίβ

Η ισραηλινή κυβέρνηση εξετάζει σοβαρά την ανανέωση των χερσαίων επιχειρήσεων, τόσο στην Γάζα όσο και στον Λίβανο. Αυτό προκύπτει από τις δημοσιογραφικές διαρροές που αναδεικνύονται στα τοπικά μέσα μετά την ολοκλήρωση της προχθεσινής (20/11) συνεδρίασης του περιορισμένης σύνθεσης υπουργικού συμβουλίου, αρμόδιου για ζητήματα ασφάλειας και άμυνας (ΚΥΣΕΑ). Από την αποτίμηση των δεδομένων που εξέθεσαν αξιωματούχοι του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών, φέρεται να προέκυψε το συμπέρασμα ότι από τα μέσα Οκτωβρίου η Χαμάς ανασυντάσσεται και ισχυροποιείται επί του πεδίου, εμμένοντας παράλληλα στην άρνησή της να αφοπλιστεί, παρά τις πιέσεις που ασκούνται από τις ΗΠΑ, την Αίγυπτο και το Κατάρ.

Μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας στο χθεσινό κεντρικό δελτίο ειδήσεων (21/11) της ισραηλινής κρατικής τηλεόρασης, υπουργός που συμμετείχε στην προχθεσινή κυβερνητική συνεδρίαση δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «εάν τελικά οι αμερικανικές προσπάθειες δεν αποδώσουν, η ανανέωση των χερσαίων επιχειρήσεων στη Γάζα είναι θέμα χρόνου».

Αναβρασμός και στο Λίβανο

Ανάλογο κλίμα επικρατεί και στον Λίβανο, όπου πληθαίνουν οι ενδείξεις πως ο τακτικός στρατός δεν είναι σε θέση να αφοπλίσει την Χεζμπολάχ– ένα ενδεχόμενο που η οργάνωση έχει άλλωστε αρνηθεί δημοσίως και επανειλημμένα. Σε συνέχεια σειράς επιδρομών των τελευταίων εβδομάδων, ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωσε σήμερα ότι εξουδετέρωσε δύο στελέχη της οργάνωσης σε αεροπορικές επιδρομές ακριβείας, χθες στην θέση Φρουν της παραμεθόριας περιοχής Μπιντ-Τζμπελ και σήμερα στα περίχωρα της Ναμπατίγιε του νοτίου Λιβάνου. Ισραηλινοί στρατιωτικοί κύκλοι τονίζουν ότι οι τρέχουσες αεροπορικές επιχειρήσεις θα είχαν ήδη διευρυνθεί, εάν οι Αμερικανοί θα είχαν πειστεί να δώσουν το «πράσινο φως».

Νετανιάχου για Γάζα, Σαουδική Αραβία, Τουρκία, Συρία

Στο μεταξύ, ιδιαίτερα αποκαλυπτικός για τις επόμενες κινήσεις της ισραηλινής πλευράς ήταν ο Βενιαμίν Νετανιάχου στην, δεύτερη κατά σειρά, βιντεοσκοπημένη συνέντευξή του, που παραχώρησε το βράδυ της Πέμπτης (20/11) μέσω Telegram στον δημοφιλή ισραηλινό ιστότοπο Abu Ali Express, ο οποίος ειδικεύεται σε θέματα γεωπολιτικής επικαιρότητας. Μεταξύ άλλων τόνισε ότι πάγια θέση της κυβέρνησής του είναι πως δεν θα επιτρέψει τη σύσταση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους «ακόμα κι να αυτό θα σημαίνει ότι οι σχέσεις του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία δεν θα εξομαλυνθούν».

Ωστόσο, εξέφρασε αισιοδοξία ότι οι πιθανότητες να εξομαλυνθούν οι σχέσεις με την κυβέρνηση του Ριάντ υπάρχουν, επισημαίνοντας ότι «όσα λέγονται δημοσίως, δεν είναι ταυτόσημα με όσα λέγονται πίσω από κλειστές πόρτες». Αναφερόμενος σε κατ΄ιδίαν επαφές που είχε με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ, Μάρκο Ρούμπιο, έλαβε την διαβεβαίωση ότι η πώληση των F-35 στη Σαουδική Αραβία δεν πρόκειται να επηρεάσει την ισραηλινή τεχνολογική υπεροπλία στην περιοχή. Όσον αφορά την ενίσχυση του τουρκικού οπλοστασίου, ο Νετανιάχου είπε ότι «η πιθανότητα οι ΗΠΑ να εξοπλίσουν την Τουρκία με F-35 είναι πολύ μικρή, εάν πράγματι θεωρηθεί ότι υπάρχει μια τέτοια πιθανότητα».

Σε πλήρη ετοιμότητα στη Γάζα

Σχετικά με τη Γάζα, ο Νετανιάχου εξέφρασε την εκτίμηση ότι «η φάση των εντατικών πολεμικών επιχειρήσεων έχει τελειώσει», προσθέτοντας όμως ότι «ανά πάσα στιγμή ο στρατός είναι έτοιμος να ξαναρχίσει άμεσα τις επιχειρήσεις». Τόνισε επίσης, ότι «μόλις παραδοθούν όλες οι σοροί των νεκρών ομήρων, το Ισραήλ θα ζητήσει από την Αίγυπτο να ανοίξει το φυλάκιο της Ράφα για όσους Παλαιστινίους θέλουν να εγκαταλείψουν την Γάζα».

Για το συριακό μέτωπο, ο ισραηλινός πρωθυπουργός δεν απέκλεισε την επίτευξη συμφωνίας με την κυβέρνηση της Δαμασκού, επαναλαμβάνοντας όμως την δέσμευση της χώρας του για την ασφάλεια των Δρούζων της Νότιας Συρίας. Τέλος, αίσθηση προκάλεσε η δήλωση του Νετανιάχου, ότι εκπονήθηκε δεκαετές σχέδιο που θα εξασφαλίσει στο Ισραήλ στρατιωτική αυτάρκεια «προκειμένου να περιοριστεί στο απολύτως ελάχιστο η εξάρτηση του Ισραήλ από τις ΗΠΑ ή από οποιαδήποτε άλλη ξένη χώρα».

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Στη «σκιά» του νέου ειρηνευτικού σχεδίου Ουάσινγκτον - Μόσχας και εν απουσία του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ξεκίνησε σήμερα η σύνοδος της ομάδας των 20 μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη (G20) στο Γιοχάνεσμπουργκ, της Νότιας Αφρικής.

Στο περιθώριο της οι πρόεδροι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Κομισιόν θα εντείνουν τις επαφές τους με Ευρωπαίους και άλλους ηγέτες, προκειμένου να διαβουλευθούν τα επόμενα βήματα για την Ουκρανία, μετά τον αιφνιδιασμό, που υπέστησαν μέσω της διαρροής του εν λόγω σχεδίου καθώς και του τελεσιγράφου μιας εβδομάδας της Ουάσιγκτον προς το Κίεβο για να απαντήσει. Διπλωμάτες ακόμη και χθες δήλωναν άγνοια για το σχέδιο, για το οποίο όχι μόνο δεν συμμετείχαν, αλλά δεν τους κοινοποιήθηκε ποτέ επισήμως.

Κοινό ανακοινωθέν με επικρίσεις

Στο κοινό ανακοινωθέν, που εξέδωσαν χθες μαζί με τον Ουκρανό πρόεδρο, οι ηγέτες Γαλλίας, Γερμανίας και Ηνωμένου Βασιλείου επέκριναν αρκετά σημεία της πρότασης, καθώς ουσιαστικά την εξισώνουν με «συνθηκολόγηση» του Κιέβου έναντι της Μόσχας και επέμειναν ότι η σημερινή «πρώτη γραμμή» μεταξύ ουκρανικών και ελεγχόμενων από τη Ρωσία εδαφών θα πρέπει «να αποτελέσει σημείο εκκίνησης για οποιαδήποτε κατανόηση» και ότι «οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις πρέπει να παραμείνουν αποτελεσματικές ως προς την υπεράσπιση της Ουκρανίας».

Στις επισημάνσεις αυτές κατέληξαν οι τρεις Ευρωπαίοι ηγέτες μετά την κοινή τηλεφωνική επικοινωνία με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ενώ πρόσθεσαν ότι κάθε ειρηνευτική διευθέτηση «απαιτεί την έγκριση των Ευρωπαίων εταίρων ή τη συναίνεση των συμμάχων», καθώς επηρεάζει την Ε.Ε και το ΝΑΤΟ.

Τα ρωσικά κεφάλαια

Μια ακόμα ανησυχία των Ευρωπαίων αφορά τη χρήση «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδοτική στήριξη του Κιέβου. Αυτή την περίοδο, άλλωστε, συζητούν επί της πρότασης της Κομισιόν, που εμπεριέχει τρεις επιλογές για την απαιτούμενη χρηματοδοτική στήριξη της Ουκρανίας τα επόμενα δύο χρόνια.

Η μία εκ των τριών αφορά το λεγόμενο «δάνειο αποζημιώσεων» προς το Κίεβο μέσω χρήσης «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην Ευρώπη, το οποίο στηρίζεται από την πλειοψηφία των κρατών-μελών έναντι των δύο άλλων, που αφορούν διμερείς συνεισφορές ή έκδοση κοινού χρέους.

Όμως, το ειρηνευτικό σχέδιο Ρωσίας - ΗΠΑ περιλαμβάνει πρόταση για δύο ξεχωριστά ταμεία: το ένα υπό τις ΗΠΑ με ευρωπαϊκή συμμετοχή για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και το άλλο μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας «για κοινά πρότζεκτ». Το σημείο 14 αναφέρει ότι 100 δισ. δολάρια από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα δοθούν στις προσπάθειες των ΗΠΑ να ανοικοδομήσουν και να επενδύσουν στην Ουκρανία.

Δημοσίως, η Κομισιόν αναφέρει ότι θα συνεχίσει να επεξεργάζεται το νομικό πλαίσιο της πρότασής της. Στο παρασκήνιο αρκετοί Ευρωπαίοι διπλωμάτες παραδέχονται ότι το ειρηνευτικό σχέδιο «εκτροχιάζει» την ευρωπαϊκή στρατηγική και αποδυναμώνει την Ε.Ε.

Ένας Τούρκος δημοσιογράφος που ζει εξόριστος εδώ και χρόνια στο Βερολίνο λαμβάνει ξαφνικά ένα γράμμα από έναν συμπατριώτη του, έγκλειστο στις φυλακές της Αργεντινής. Ο αποστολέας του εκμυστηρεύεται ότι ήταν αυτός που είχε λάβει εντολή από το «βαθύ κράτος» να τον δολοφονήσει.

Τι νιώθει και πώς αντιδρά ο δημοσιογράφος; Όλα αυτά ακούγονται ως περίληψη σε οπισθόφυλλο βιβλίου κατασκοπείας. Μόνο που πρόκειται για την αληθινή ιστορία του Τούρκου Τζαν Ντουντάρ και όχι για μυθοπλασία, που πρόσφατα κυκλοφόρησε ως βιβλίο στα γερμανικά.

Μια ιστορία με τεράστιο κόστος

Ο Ντουντάρ ζει στο Βερολίνο από το 2016. Στην Τουρκία έχει καταδικαστεί σε φυλάκιση 27 ετών ως τρομοκράτης. Η υπόθεση του είχε πάρει διεθνείς διαστάσεις, προκαλώντας ακόμα και την παρέμβαση του τότε αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Ως διευθυντής της εφημερίδας Τζουμχουριέτ, το 2015 είχε αναλάβει την ευθύνη για τη δημοσίευση στοιχείων και φωτογραφιών από μια επιχείρηση παράνομης μεταφοράς στρατιωτικού οπλισμού στη Συρία, για την ενίσχυση των ισλαμιστών.

Η υπόθεση είχε έρθει στο φως από μια γκάφα στην ουσία της τουρκικής χωροφυλακής, που είχε σταματήσει το κονβόι με τα φορτηγά, που οδηγούσαν άνδρες των μυστικών υπηρεσιών, επειδή προφανώς και δεν ήταν ενήμερη για τη μυστική επιχείρηση. Ο πρωθυπουργός τότε, Ταγίπ Ερντογάν, είχε πάρει την υπόθεση προσωπικά και είχε απαγορεύσει οποιαδήποτε πληροφορία για την υπόθεση ως άκρως απόρρητη. Ακολούθησαν απειλές, διώξεις και μια «άτσαλη» ένοπλη επίθεση εναντίον του έξω από δικαστήριο από έναν φανατικό εθνικιστή.

Τελικά ο Ντουντάρ κατάφερε να διαφύγει στο εξωτερικό, αφού την ημέρα που εκδόθηκε το ένταλμα σύλληψής του είχε την τύχη να βρίσκεται εκτός χώρας, στην Βαρκελώνη. Ζει από τότε στο Βερολίνο και δηλώνει: «Τη μέρα που θα έπεφτε ο Ερντογάν, θα γύριζα αμέσως στην Τουρκία».

Η γυναίκα του κατάφερε να τον ακολουθήσει τρεισήμισι χρόνια αργότερα, αφού οι τουρκικές αρχές της είχαν αφαιρέσει το διαβατήριο και την κρατούσαν εγκλωβισμένη στη χώρα, εκβιάζοντας έτσι τον Ντουντάρ και αφού στο μεταξύ είχαν προχωρήσει σε κατάσχεση των περιουσιακών του στοιχείων.

Ένα αποκαλυπτικό βιβλίο

Όλα αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά και είχαν απασχολήσει τον Τύπο διεθνώς. Πριν από λίγες μέρες όμως κυκλοφόρησε στα γερμανικά το βιβλίο του Ντουντάρ με τίτλο «Συνάντησα τον δολοφόνο μου».

Ο δημοσιογράφος περιγράφει εκεί πώς η επιστολή που του έστειλε από τις φυλακές της Αργεντινήςο πρώην συνεργάτης των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, Σερκάν Κουρτουλούς, αποκαλύπτοντας του ότι ήταν αυτός που είχε λάβει εντολή να τον βγάλει από τη μέση, οδήγησε τελικά στη συνάντησή τους στις φυλακές του Μπουένος Άιρες και τον βοήθησε παράλληλα να ολοκληρώσει το παζλ της υπόθεσης με τις παράνομες εξαγωγές όπλων από την Τουρκία προς τους ισλαμιστές στη Συρία.

Και ο Κουρτουλούς που είχε κομβικό ρόλο σε αυτές τις «εξαγωγές» καταζητείται μέσω Ιντερπόλ από τις τουρκικές αρχές. Γι' αυτόν τον λόγο και συνελήφθη από τις αρχές της Αργεντινής και προσπαθεί τώρα να αποφύγει την έκδοσή του στην Τουρκία. Όπως σημειώνει και ο Ντουντάρ, η επικοινωνία μαζί του ήταν ίσως και μια προσπάθεια αναζήτησης βοήθειας, προκειμένου να αποτρέψει την έκδοση του που προφανώς θα τον φέρει πιο κοντά στον θάνατο ως προδότη. «Ο άνθρωπος που είχε αναλάβει να με δολοφονήσει βρέθηκε να ζητά την βοήθεια μου» περιγράφει τώρα την παράδοξη κατάσταση ο δημοσιογράφος.

Ο Ντουντάρ εξιστορεί πώς μετά την αρχική αναποφασιστικότητα πήρε τελικά την απόφαση να ταξιδέψει στην Αργεντινή, για να συναντήσει πραγματικά τον «δολοφόνο» του. Χρειάστηκε για αυτό να λάβει εγγυήσεις από τις αρχές στο Μπουένος Άιρες ότι δεν θα τον συλλάβουν και αυτόν, αφού και για τον ίδιο υπάρχει διεθνές ένταλμα από την Τουρκία (Η Γερμανία δεν έχει συμφωνία έκδοσης με την Άγκυρα).

Η συνάντησή τους έδωσε παράλληλα την ευκαιρία στον Ντουντάρ να μάθει ακόμα περισσότερες πληροφορίες για την υπόθεση, που οδήγησε στην καταδίκη και στην εξορία του. Στη συνέχεια ο Ντουντάρ συνάντησε και άλλους πρωταγωνιστές αυτής της ιστορίας και κατάλαβε τον τρόπο με τον οποίον τα όπλα που έρχονταν από βαλκανικές χώρες ή από την Ουκρανία κατέληγαν τελικά στη συγκεκριμένη περιοχή για να χρησιμοποιηθούν τόσο εναντίον του στρατού του Μπασάρ αλ Άσαντ, όσο και εναντίον των Κούρδων της περιοχής. Περιγράφει την μακρόχρονη σχέση του καθεστώτος Ερντογάν με τον σημερινό προσωρινό πρόεδρο της Συρίας Αχμέντ αλ Σάρα, τότε που ακόμα ήταν γνωστός ως πολέμαρχος με το όνομα αλ Τζολάνι, κάτι που φωτίζει καλύτερα και τη σημερινή «παρουσία» της Τουρκίας στην περιοχή.

Κάποια από τα όπλα αυτά όμως είναι πιθανό να χρησιμοποιήθηκαν και εντός της Τουρκίας, στις τρομοκρατικές επιθέσεις που είχαν συνταράξει στα τέλη του 2015 με αρχές του 2016 τη χώρα και είχαν δώσει την ευκαιρία στον Ερντογάν να εμφανιστεί ως ο εκπρόσωπος του νόμου και της τάξης και να επιβάλει, μετά και το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, την απόλυτη κυριαρχία του στη χώρα.

Θα το ξαναέκανα λέει ο Ντουντάρ

Πολλοί τον ρωτούν, όπως λέει ο Ντουντάρ, αν θα ξαναέκανε αυτό το πρωτοσέλιδο, που οδήγησε τελικά σε αυτή την αλυσίδα διώξεων και τελικά εξορίας. Αν άξιζε τον κόπο να τα χάσει όλα όσα είχε στην Τουρκία για ένα ρεπορτάζ ακόμα και τέτοιας εμβέλειας. Ο ίδιος απαντά καταφατικά. Θα το ξαναέκανε. Και ελπίζει ότι κάποια στιγμή μπορεί η παντοδυναμία του Ερντογάν να λάβει τέλος. Θα έχει τότε βάλει και αυτός το λιθαράκι του σε αυτό.

Προς το παρόν πάντως ο πρόεδρος της Τουρκίας μοιάζει παντοδύναμος και διεθνώς ενισχυμένος σε μια σειρά από «φλέγοντα» μέτωπα του πλανήτη, από τη Συρία μέχρι την Ουκρανία. Κάτι που όπως φαίνεται και από το βιβλίο οφείλεται σε συστηματικές κινήσεις και δραστηρότητές του, που πάνε πολλά χρόνια πίσω και δεν γίνονταν πάντα στο φως της ημέρας.

Για μια ακόμα φορά ο Ντόναλντ Τραμπ αιφνιδίασε τους πάντες με την πρότασή του για τον τερματισμό του πολέμου της Ουκρανίας, η οποία σε μεγάλο βαθμό αποτελεί αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων του υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και του ειδικού απεσταλμένου του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ με τη Μόσχα.

Ούτε οι άμεσα ενδιαφερόμενοι στο Κίεβο, ούτε οι έμμεσα, δηλαδή οι Ευρωπαίοι έδειξαν ιδιαίτερα ενθουσιασμένοι από τα όσα έχουν διαρρεύσει σχετικά. Οι Ευρωπαίοι ειδικά δεν είχαν λάβει καν επίσημα το περιεχόμενο του σχετικού σχεδίου, ενώ ο πρόεδρος Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι έχει ενημερωθεί και φιλοδοξεί να το συζητήσει με τον Αμερικανό πρόεδρο. Αργότερα βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα τελεσίγραφο επτά ημερών για να συμφωνήσει.

Η Ουκρανία βρίσκεται στη δύσκολη θέση να «πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στην απώλεια της αξιοπρέπειάς της ή στην απώλεια του σημαντικότερου εταίρου της» είπε σε διάγγελμά του.

Τα βασικότερα σημεία του σχεδίου

Όπως επισημαίνεται ευρέως στον ευρωπαϊκό Τύπο, ένα σημαντικό πρόβλημα εντοπίζεται στο ότι το σχέδιο συμφωνίας περιλαμβάνει εδαφικές παραχωρήσεις από την Ουκρανία: Η Κριμαία και τα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη σε Ντονέτσκ και Λουχάνσκ θα αναγνωριστούν ως de facto ρωσικό έδαφος. Επιπλέον, το Σύνταγμα της Ουκρανίας θα της απαγορεύσει την ένταξή της στο ΝΑΤΟ. Το μέγεθος του ουκρανικού στρατού θα περιορίζεται σε 600.000 στρατιώτες. Η Ουκρανία θα υποχρεούται επίσης να παραμείνει απαλλαγμένη από πυρηνικά όπλα.

Θα της επιτραπεί -τουλάχιστον θεωρητικά- να ενταχθεί στην ΕΕ, αλλά δεδομένης της περίπλοκης κατάστασης, αυτό είναι απίθανο να συμβεί στο άμεσο μέλλον. Μια αμερικανορωσική ομάδα εργασίας για θέματα ασφάλειας θα παρακολουθεί την τήρηση των συμφωνιών και ένα «Συμβούλιο Ειρήνης» υπό την προεδρία του Τραμπ θα εγγυάται την τήρηση της συμφωνίας.

Ο στόχος είναι η έναρξη της εκεχειρίας μόλις όλες οι πλευρές εγκρίνουν το ειρηνευτικό σχέδιο και ολοκληρωθεί η στρατιωτική αποχώρηση στις συμφωνημένες θέσεις. Επίσης θα πρέπει να διεξαχθούν στην Ουκρανία εκλογές 100 ημέρες μετά την οριστικοποίηση της συμφωνίας.

Στις νότιες περιοχές Ζαπορίζια και Χερσώνα, η τρέχουσα γραμμή του μετώπου θα καθιερωθεί ως διαχωριστική γραμμή. Ο ρωσικός στρατός θα αποσυρθεί από τα προγεφυρώματα που κατέχει επί του παρόντος στις περιοχές Χάρκοβο και Σούμι. Η Ρωσία θα παραιτηθεί από οποιεσδήποτε περαιτέρω εδαφικές διεκδικήσεις. Τα εδαφικά ζητήματα θα μπορούσαν να επιλυθούν μόνο ειρηνικά. Διαφορετικά, όλες οι εγγυήσεις ασφαλείας θα ήταν άκυρες. Ο πυρηνικός σταθμός Ζαπορίζια θα τεθεί υπό τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) και η ηλεκτρική ενέργεια που θα παραχθεί εκεί θα κατανεμηθεί ισόποσα μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.

Τι σημαίνουν οι εγγυήσεις ασφαλείας;

Σε αντάλλαγμα για αυτές τις παραχωρήσεις, η Ουκρανία λαμβάνει υπόσχεση για «αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας» από τις ΗΠΑ, αν και παραμένει ασαφές τι θα σημαίνει αυτό στην πράξη και αν η Μόσχα θα αντιμετωπίσει συνέπειες σε περίπτωση νέας επίθεσης.

Η Ρωσία, που ξεκίνησε τον παράνομο επιθετικό πόλεμο τον Φεβρουάριο του 2022, πρόκειται να παραιτηθεί από περαιτέρω εδαφικές διεκδικήσεις και να δεσμευτεί νομικά να παραιτηθεί από την επιθετικότητα κατά της Ευρώπης και της Ουκρανίας.

Η κυριαρχία της Ουκρανίας θα επιβεβαιωθεί. Η Ρωσία, η Ουκρανία και η Ευρώπη θα δηλώσουν ότι οι συγκρούσεις των τελευταίων 30 ετών έχουν τελειώσει. Θα συμφωνήσουν να μην επιτεθούν η μία στην άλλη. Η Ρωσία και οι ΗΠΑ θα επαναλάβουν τις συνομιλίες για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων. Θα συσταθεί ένα διεθνές ταμείο για την ανοικοδόμηση και την ανάπτυξη των ουκρανικών υποδομών.

Οι ΗΠΑ θα παράσχουν ιδιαίτερη βοήθεια στην επέκταση της ουκρανικής βιομηχανίας φυσικού αερίου. 100 δισεκατομμύρια δολάρια από κατασχεμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία θα διοχετευθούν σε προσπάθειες ανοικοδόμησης και επενδύσεων στην Ουκρανία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ θα λάβουν το 50% τυχόν πιθανών κερδών.

Η ΕΕ θα συνεισφέρει 100 δισεκατομμύρια δολάρια στην προσπάθεια ανοικοδόμησης και θα απελευθερώσει κατασχεμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Τα υπόλοιπα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα επενδυθούν σε κοινοπραξίες και έργα με τις ΗΠΑ, με στόχο την παροχή κινήτρων για την αποτροπή αναζωπύρωσης της σύγκρουσης.

Τι λένε οι Ευρωπαίοι;

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε διαβουλεύσεις σχετικά με τις νέες προτάσεις των ΗΠΑ. «Θα συζητήσουμε την κατάσταση τόσο με τους Ευρωπαίους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων όσο και με τους ηγέτες εδώ στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της G20», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου στο Γιοχάνεσμπουργκ.

Θα επικοινωνήσει επίσης με τον Ουκρανό Πρόεδρο Ζελένσκι. Παραμένει ζωτικής σημασίας να μην αποφασιστεί τίποτα χωρίς την Ουκρανία. Η φον ντερ Λάιεν δεν σχολίασε το περιεχόμενο του νέου σχεδίου. «Για να λειτουργήσει οποιοδήποτε σχέδιο, η Ουκρανία και οι Ευρωπαίοι πρέπει να είναι σύμφωνοι», δήλωσε η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ, Κάγια Κάλλας.

Σύμφωνα με τη γερμανική κυβέρνηση, ο καγκελάριος Μερτς, ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν και ο Βρετανός Πρωθυπουργός Στάρμερ διαβεβαίωσαν τον Ζελένσκι για την «πλήρη υποστήριξή τους στην πορεία προς μια διαρκή και δίκαιη ειρήνη» κατά τη διάρκεια της κοινής τηλεφωνικής τους επικοινωνίας.

Συμφώνησαν επίσης «ότι οποιαδήποτε συμφωνία που επηρεάζει τα ευρωπαϊκά κράτη, την Ευρωπαϊκή Ένωση ή το ΝΑΤΟ απαιτεί την έγκριση των Ευρωπαίων εταίρων ή συναίνεση μεταξύ των συμμάχων».

Τι λέει η γερμανική κυβέρνηση;

Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Γιόχαν Βάντεφουλ επιμένει στη συμπερίληψη της Ουκρανίας και των Ευρωπαίων υποστηρικτών της στις διαπραγματεύσεις. Ο Βάντεφουλ δεν θεώρησε την ιδέα ολοκληρωμένο σχέδιο, αλλά μάλλον μια απόπειρα να έρθουν τα αντιμαχόμενα μέρη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Η κυβέρνηση στο Κίεβο είναι που τελικά θα αποφασίσει ποιους συμβιβασμούς είναι διατεθειμένη να κάνει. «Δεν είμαστε διαιτητές εδώ, αλλά είμαστε ο συνήγορος της Ουκρανίας, επειδή η Ουκρανία υπερασπίζεται την ελευθερία της και την ελευθερία της Ευρώπης», δήλωσε ο Βάντεφουλ.

Από γερμανική οπτική γωνία, είναι σημαντικό «οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις να παραμείνουν ικανές να αμυνθούν», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφαν Κορνέλιους. Έμμεσα αποστασιοποιήθηκε από ένα σημείο του αμερικανικού σχεδίου που θα απαιτούσε από την Ουκρανία να μειώσει σημαντικά το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεών της. Ο καγκελάριος Μερτς κατάφερε να συνομιλήσει τελικά με τον Τραμπ και ανέλαβε να ενημερώσει σχετικά και τυυς άλλους Ευρωπαίους.

Ποια είναι η αντίδραση της Ρωσίας;

Το Κρεμλίνο έλαβε το απόγευμα το αμερικανικό σχέδιο. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι είναι ανοιχτοί σε διαπραγματεύσεις, αλλά οι λεπτομέρειες των προτάσεων δεν συζητούνται προς το παρόν.

Ο Πρόεδρος Βλάντιμιρ Πούτιν επισκέφθηκε χθες επιδεικτικά ένα διοικητήριο του ρωσικού στρατού και, εμφανιζόμενος με στολή παραλλαγής, επιβεβαίωσε τη δέσμευσή του στους πολεμικούς του στόχους. «Έχουμε τα κοινά μας καθήκοντα, τους κοινούς μας στόχους». Το πιο σημαντικό είναι να επιτευχθούν οι στόχοι της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», ανέφερε ο Πούτιν, σύμφωνα με το Κρεμλίνο. Ο πρόεδρος φέρεται να ενημερώθηκε από στρατηγούς για την προέλαση των στρατευμάτων του στην Ουκρανία.

Πώς πρέπει να αξιολογηθεί η πρόταση;

Επίσημα, το σχέδιο δεν έχει ακόμη παρουσιαστεί. Ωστόσο, αυτό που έχει διαρρεύσει μοιάζει περισσότερο «με μια λίστα ρωσικών μαξιμαλιστικών απαιτήσεων» σύμφωνα με την εκτίμηση γερμανικών ΜΜΕ.

Όσον αφορά τις ουκρανικές εδαφικές παραχωρήσεις που απαιτούνται στο αμερικανικό σχέδιο, ο Πρόεδρος Ζελένσκι δεν μπορεί να αποφασίσει μόνος του. Το Σύνταγμα ορίζει σαφώς ότι πρέπει να διεξαχθεί «δημοψήφισμα σε όλη την Ουκρανία», και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πλειοψηφία στη χώρα υπέρ της παραχώρησης εδαφών στη Ρωσία.

Αυτό που είναι διατεθειμένη να κάνει η Ουκρανία, ωστόσο, είναι να «παγώσει» την τρέχουσα γραμμή του μετώπου και στη συνέχεια να διεξάγει διαπραγματεύσεις. Ο Ζελένσκι τονίζει αυτή την προθυμία εδώ και μήνες, «και τώρα εξαρτάται από τη Ρωσία αν υπάρχει κάποια κίνηση, αν η Ρωσία θέλει πραγματικά ειρήνη».

Πηγή: ARD

Ανταπόκριση από το Λονδίνο

Η χθεσινή ημέρα ήταν μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις για την Ουκρανία, στις περισσότερες από 1.300 ημέρες που βρίσκεται σε πόλεμο. Παρόλα αυτά, η χώρα, αλλά και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί της μοιάζουν αιφνιδιασμένοι, συγκρατημένοι και σκεπτικοί.

Ο λόγος για την πρόταση 28 σημείων, ή αλλιώς το ειρηνευτικό σχέδιο που συντάχθηκε από Αμερικανούς και Ρώσους αξιωματούχους και δημοσιεύθηκε μόλις χθες. Τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης δεν βλέπουν ιδιαίτερα αισιόδοξα τις εξελίξεις. Οι Financial Times αναφέρουν ότι ο πρόεδρος Ζελένσκι «πιέζεται» για μία συμφωνία ειρήνης, ενώ άρθρα γνώμης τονίζουν ότι δεν είναι γνωστό πόσα περιθώρια έχει για να αρνηθεί το σχέδιο. Παράλληλα, ο Guardian παρουσιάζει «προσεκτικές» τις δηλώσεις του Ζελένσκι και κάνει λόγο για «επώδυνες παραχωρήσεις».

Παραχώρηση εδαφών, μείωση στρατού και διαγραφή νατοϊκού «ονείρου»

Τι συμπεριλαμβάνει όμως η πρόταση των 28 σημείων; Μέχρι στιγμής μοιάζει να ικανοποιεί βασικές απαιτήσεις της Ρωσίας.

Μεταξύ άλλων, η Ουκρανία θα πρέπει να παραχωρήσει μεγάλα τμήματα εδάφους, στις περιοχές της Κριμαίας, Λουχάνσκ και Ντονέσκ, οι οποίες θα «αναγνωριστούν ως de facto ρωσικές». Ενώ, προβλέπεται να δημιουργηθεί μια ουδέτερη αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη στο Ντονέσκ, η οποία θα είναι διεθνώς αναγνωρισμένη ως μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Παράλληλα, πρέπει να δεσμευθεί ότι θα μειώσει το μέγεθος του στρατού της, αλλά και να άρει σιγά-σιγά τις κυρώσεις που έχει επιβάλει στη Μόσχα.

Μια ακόμα σημαντική υποχώρηση είναι να εγκαταλείψει τις βλέψεις της για ένταξη στο ΝΑΤΟ, κάτι που σύμφωνα με το Bloomberg θα πρέπει να κατοχυρώσει στο Σύνταγμά της. Να αναφερθεί ότι στις απαιτήσεις του σχεδίου ειρήνης, η Ουκρανία θα πρέπει να προχωρήσει σε εκλογές μέσα στις επόμενες 100 ημέρες, ενώ η Ρωσία θα μπει ξανά στους G8, μετά την αποχώρησή της το 2014 και την επίθεση στην Κριμαία.

Άμεσες και με αρνητική χροιά οι αντιδράσεις

Πολλές από τις προτάσεις είχαν απορριφθεί εντόνως στο παρελθόν, τόσο από την Ουκρανία όσο και από τους συμμάχους της. Μόλις χθες, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ τόνισε στον Bloomberg ότι «το μέλλον της Ουκρανίας πρέπει να καθοριστεί από την Ουκρανία και δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε αυτή την αρχή που στηρίζει τη δίκαιη και διαρκή ειρήνη που θέλουμε όλοι μας».

Εκπρόσωπος Τύπου του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών δήλωσε στο Reuters ότι «η Ρωσία μπορεί να το κάνει αυτό, ακόμη και αύριο, αποσύροντας τις δυνάμεις της και τερματίζοντας την παράνομη εισβολή της» και αρκέστηκε να πει ότι το Λονδίνο «συμμερίζεται την επιθυμία Τραμπ να δώσει τέλος σε αυτόν τον βάρβαρο πόλεμο».

Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι αναμένεται να συζητήσει με τον πρόεδρο Τραμπ τις επόμενες ημέρες, δηλώνοντας μέχρι στιγμής ότι οποιαδήποτε συμφωνία πρέπει να φέρει μια «αξιοπρεπή ειρήνη» με «σεβασμό για την ανεξαρτησία και την κυριαρχία μας».

Ανταπόκριση από την Κωνσταντινούπολη

Μια από τις κρισιμότερες αποφάσεις της θα πάρει σήμερα η Επιτροπή Εθνικής Αλληλεγγύης, Αδελφοσύνης και Δημοκρατίας, που συστάθηκε από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση για να σχεδιάσει τις νομικές ενέργειες που πρέπει να γίνουν για τη διαδικασία «Μιας Τουρκίας χωρίς Τρομοκρατία». Η πρόταση να γίνει επίσκεψη στον έγκλειστο Οτσαλάν κατατέθηκε από το Κόμμα Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM), και κέρδισε γρήγορα την υποστήριξη του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) και του ηγέτη της, Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και το κύριο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), πραγματοποίησαν παράλληλες συνεδριάσεις χθες για να καθορίσουν τις θέσεις τους πριν από την ψηφοφορία.

Σήμερα η Επιτροπή θα αποφασίσει με ψηφοφορία αν θα μεταβεί στο Ιμραλί. Η Επιτροπή θα συνεδριάσει στις 2:00 το απόγευμα. Εάν ληφθεί η απόφαση για επίσκεψη στο Ιμραλί, μια αντιπροσωπεία της Επιτροπής θα συναντηθεί με τον Οτσαλάν . Η Επιτροπή αποτελείται από 51 μέλη, εκ των οποίων τα 22 προέρχονται από το κυβερνητικό κόμμα, 11 από το ΡΛΚ της αξιωματικής αντιπολίτευσης, πέντε από το φιλοκουρδικό κόμμα DEM, τέσσερα από το ακροδεξιό κόμμα του Μπαχτσελί και τα υπόλοιπα επτά από διάφορα άλλα μικρά κόμματα. Σύμφωνα με τις αρχές λειτουργίας της Επιτροπής, οι αποφάσεις λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία τριών πέμπτων. Εάν και τα τρία κόμματα εγκρίνουν την επίσκεψη χωρίς καθυστέρηση, το ταξίδι στο Ιμραλί θα οριστικοποιηθεί. Διαφωνίες όμως υπάρχουν στο ΡΛΚ, όπου από τα 11 μέλη του, 4 είναι υπέρ της επίσκεψης και 7 εναντίον. Το İYİ (Καλό Κόμμα), το μόνο μεγάλο κόμμα στο κοινοβούλιο που διαφωνεί με την πρωτοβουλία, αρνήθηκε να στείλει μέλη στην Επιτροπή.

Ο Μπαχτσελί «σέρνει τον χορό» στο Κουρδικό

Ο ηγέτης του MHP, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, έχει δώσει το έναυσμα για την επίσκεψη, λέγοντας ότι θα πήγαινε προσωπικά στο Ιμραλί, εάν η επιτροπή δεν εγκρίνει την απόφαση. «Εάν ο στόχος μιας Τουρκίας απαλλαγμένης από την τρομοκρατία πρόκειται να επιτευχθεί με ειλικρινή μέτρα, δεν έχει νόημα να αντισταθούμε σε μια επίσκεψη στο Ιμραλί». «Εάν κανείς δεν είναι πρόθυμος να κάνει αυτή την επίσκεψη... θα έπαιρνα μαζί μου τρεις φίλους και δεν θα δίσταζα να πάω στο Ιμραλί με τα δικά μας μέσα. Δεν θα διστάσω να καθίσω πρόσωπο με πρόσωπο με τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν σε ένα τραπέζι», είπε ο αρχηγός του ακροδεξιού κόμματος Εθνικιστικής Δράσης και κυβερνητικός εταiρος του Ερντογάν. Ο Μπαχτσελί σέρνει τον χορό στο Κουρδικό με εντυπωσιακές πρωτοβουλίες, ουσιαστικά αναγκάζοντας και τον Τούρκο πρόεδρο να ακολουθήσει την ίδια ρότα.

Η παγκόσμια ερευνητική σκηνή βρίσκεται σε σημείο καμπής. Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), το 2023 οι Κινέζοι επιστήμονες ανέλαβαν την ηγεσία σχεδόν στις μισές συνεργασίες τους με Αμερικανούς συναδέλφους.

Ένα ιστορικό ποσοστό, που υπογραμμίζει την ταχεία άνοδο της κινεζικής επιρροής. Σε καίριους τομείς, η Κίνα πλέον διαμορφώνει την παγκόσμια ερευνητική ατζέντα.

Ηγετικός ο ρόλος της Κίνας

Δεν είναι μόνο οι κλασικοί δείκτες, όπως τα περίφημα αλλά και κάπως παρωχημένα βραβεία Νομπέλ ή ο απλός αριθμός δημοσιεύσεων, που αποτυπώνουν την πραγματική επιστημονική ισχύ. Η άνοδος της Κίνας αξιολογείται σήμερα με ευρύτερα κριτήρια.

Η ανάλυση έξι εκατομμυρίων ερευνητικών εργασιών δείχνει ότι το 45% των ηγετικών ρόλων σε κινεζο-αμερικανικές μελέτες το 2023 ανήκε σε κινεζικές ομάδες – έναντι μόλις 30% το 2010. Αν συνεχιστεί η τάση, η Κίνα θα επιτύχει ισοτιμία με τις ΗΠΑ σε στρατηγικούς τομείς όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η έρευνα ημιαγωγών και οι επιστήμες υλικών μέχρι το 2027/28.

Στις επιστημονικές δημοσιεύσεις η Κίνα προηγείται ήδη. Σύμφωνα με την έκθεση Έρευνας και Καινοτομίας της G20, σχεδόν 900.000 επιστημονικά άρθρα προέρχονται από κινεζικά ιδρύματα – τριπλάσια σε σχέση με το 2015. Στον Nature Index, που αξιολογεί 150 κορυφαία ιατρικά και φυσικοεπιστημονικά περιοδικά, η Κίνα έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ. Από τα δέκα κορυφαία ιδρύματα της κατάταξης, τα επτά είναι κινεζικά.

Παρά τα περίπου 20.000 επιστημονικά ιδρύματα, η Δύση βρίσκεται σε δυσμενή θέση: Το Χάρβαρντ παραμένει μεν πρώτο, αλλά τις θέσεις 2 έως 9 καταλαμβάνουν αποκλειστικά κινεζικά πανεπιστήμια, ενώ το MIT βρίσκεται μόλις στη 10η θέση.

Γιατί η Κίνα προοδεύει τόσο γρήγορα

Η Κίνα έχει επενδύσει μαζικά στην επιστήμη και την έχει εντάξει στον πυρήνα της αναπτυξιακής της στρατηγικής. Παράλληλα, έχει ανοίξει την έρευνά της σε διεθνείς συνεργασίες και οργανώνει ενεργά αυτές τις ανταλλαγές. Φοιτητές και επιστήμονες ενθαρρύνονται να κινηθούν παγκοσμίως, δημιουργώντας ένα πυκνό δίκτυο διεθνούς συνεργασίας.

Ιδιαίτερα στους τεχνολογικούς κλάδους και χάρη στον «Δρόμο του Μεταξιού», ένα γιγαντιαίο πρόγραμμα υποδομών και ανάπτυξης, επενδύονται δισεκατομμύρια για την προσέλκυση ταλέντων και την οικοδόμηση παγκόσμιων δεσμών. Η επιστημονική διπλωματία, σύμφωνα με τη μελέτη της PNAS, χρησιμοποιείται συνειδητά ως εργαλείο.

Αναλύοντας το κινεζικό μοντέλο

Η ταχύτητα, οι στρατηγικές επενδύσεις και τα κεντρικά κατευθυνόμενα δίκτυα αποτελούν βασικά πλεονεκτήματα της Κίνας. Οι τομείς της μηχανικής, της ηλεκτρονικής, των υλικών, της φυσικής και της χημείας παράγουν κορυφαία αποτελέσματα και υψηλές αναφορές.

Ωστόσο, ο κεντρικός έλεγχος δεν έχει μόνο πλεονεκτήματα. Η Κίνα υστερεί σε ανατρεπτικές καινοτομίες και στην επιστημονική ανεξαρτησία. Η επιτυχία μπορεί να καθοδηγηθεί, αλλά η δημιουργικότητα όχι. Εδώ οι ΗΠΑ, με το αποκεντρωμένο και επιχειρηματικά καθοδηγούμενο οικοσύστημα καινοτομίας, εξακολουθούν να έχουν σημαντικό προβάδισμα έναντι της Κίνας και της Ευρώπης.

Παράλληλα, το διεθνές περιβάλλον συνεργασίας γίνεται ολοένα πιο δύσκολο. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη βλέπουν την Κίνα ως στρατηγικό αντίπαλο, ενώ οι γεωπολιτικές εντάσεις των τελευταίων μηνών επιβαρύνουν τις επιστημονικές ανταλλαγές.

Μάχη ΗΠΑ-Κίνας για την ΤΝ

Οι ΗΠΑ διατηρούν, προς το παρόν, το προβάδισμα στην Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά η Κίνα πλησιάζει ταχύτατα. Το γλωσσικό μοντέλο DeepSeek δείχνει πόσο γρήγορα και οικονομικά μπορούν να εμφανιστούν νέες κινεζικές τεχνολογίες. Το Χάρβαρντ παραμένει ισχυρό κέντρο καινοτομίας, αλλά κινεζικές ακαδημίες κερδίζουν έδαφος.

Σήμερα η Κίνα πρωταγωνιστεί ιδιαίτερα στις αιτήσεις για πατέντες Τεχνητής Νοημοσύνης. Οι ΗΠΑ αντιστέκονται, αλλά τα ευρωπαϊκά ιδρύματα βρίσκονται συχνά πολύ πίσω στον διεθνή ανταγωνισμό.

Γιατί υστερούν ΗΠΑ και ΕΕ;

Η άνοδος της Κίνας συμπίπτει με μια περίοδο αδυναμίας στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Η αμερικανική επιστημονική κοινότητα υποφέρει από πολιτικές αναταράξεις, περικοπές προϋπολογισμού και διαρροή υψηλού επιπέδου ανθρώπινου δυναμικού. Τα μέτρα λιτότητας του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και η ανοιχτή αντιπαράθεση των δύο υπερδυνάμεων έχουν μειώσει αισθητά τις κοινές ερευνητικές πρωτοβουλίες και επιταχύνουν τη μετακίνηση ταλέντων προς την Κίνα.

Η Ευρώπη μπορεί ίσως να επωφεληθεί από αυτή τη μετανάστευση ειδικών, όμως το έλλειμμα σε πολλούς τομείς παραμένει τεράστιο. Οι μεγάλες αλλαγές συχνά σκοντάφτουν σε εσωτερικές πολιτικές ιδιαιτερότητες και περιορισμούς – τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και στην ευρύτερη ήπειρο.

Η σχεδόν ασταμάτητη άνοδος της Κίνας αναδιατάσσει την παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική ισορροπία. Η Κίνα πλέον διοργανώνει και κατευθύνει μέρος της διεθνούς ερευνητικής ατζέντας, ενώ η Ευρώπη χάνει έδαφος στις τεχνολογίες του μέλλοντος.

Μια επιλογή θα ήταν η στοχευμένη συνεργασία με κινεζικές ομάδες, ώστε να διατηρηθεί τουλάχιστον η επαφή με την αιχμή της έρευνας. Ωστόσο, παραμένει ασαφές πώς θα διαχειριστεί το κινεζικό σύστημα την αυξανόμενη κατακερματισμένη διεθνή επιστημονική σκηνή και τις γεωπολιτικές εντάσεις.

Από τη διαφορετικότητα της Ευρώπης μπορεί να γεννηθεί καινοτομία που δεν μπορούν να προσφέρουν μονολιθικά κράτη. Όπως επισημαίνει και η Έκθεση Παρακολούθησης του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ERA), εάν η Ευρώπη συνεργαστεί στοχευμένα και συνενώσει τις δυνάμεις της, μπορεί να εξελιχθεί σε ερευνητικό κέντρο παγκόσμιας εμβέλειας, ικανό να ανταγωνιστεί ισότιμα την Κίνα και τις ΗΠΑ.

Επιμέλεια: Σοφία Κλεφτάκη

Λεφτέρ, Λευτέρης Αντωνιάδης ή Κιουτσουκαντωνιάδης, «Καθηγητής» ή στα τουρκικά «Ordinaryüs». Έτσι ήταν γνωστός ο μικρόσωμος Έλληνας ποδοσφαιριστής (κιουτσούκ σημαίνει μικρός) που μεσουράνησε στο τουρκικό ποδόσφαιρο τη δεκαετία του '50 και μέχρι σήμερα παραμένει ένας από τους κορυφαίους παίκτες όλων των εποχών στην Τουρκία.

Ακόμη και σήμερα στην Τουρκία δεν υπάρχει ποδοσφαιρόφιλος που δεν ξέρει τον Λεφτέρ. Είναι κάτι σαν τον Πελέ της Τουρκίας ή με σημερινούς όρους θα μπορούσε να πει κανείς ένας σούπερ σταρ σαν τον Ρονάλντο ή τον Μέσι.

Ένα άγαλμα έξω από το στάδιο της Φενέρμπαχτσε, της ομάδας στην οποία αγωνίστηκε για πολλά χρόνια και αγάπησε όσο καμία άλλη, θυμίζει στους νεότερους τη θαυμαστή πορεία του στο τουρκικό ποδόσφαιρο. Την πορεία ενός Έλληνα της Πόλης, που ποτέ δεν προκάλεσε με τη στάση του εντός και εκτός γηπέδου, αλλά και που ποτέ δεν έχασε την ταυτότητά του. Ποιος ήταν όμως ο Λεφτέρ;

Η συνειδητή σιωπή ενός θρύλου

Ο Λευτέρης Αντωνιάδης γεννήθηκε στην Πρίγκηπο το 1925 από οικογένεια Ελλήνων της Πόλης. Από μικρό παιδί έπαιζε στις αλάνες του νησιού ξυπόλητος ποδόσφαιρο, όπως θυμούνται ακόμη σήμερα οι λιγοστοί γηραιοί κάτοικοι του νησιού. Δεν πήγε σχολείο, αλλά η κλίση του από πολύ νωρίς ήταν μία: στο ποδόσφαιρο.

Ξεκίνησε να παίζει επαγγελματικά στην Ταξίμ Σπορ και ο αδερφός του στην Μπεγιόγλου Σπορ, δύο ιστορικές ομάδες της Κωνσταντινούπολης με παίκτες Αρμένιους, Έλληνες, Εβραίους και Τούρκους. Σύντομα όμως ο Λεφτέρ ξεχώρισε και πήρε μεταγραφή στη Φενέρμπαχτσε, με την οποία και ταύτισε το όνομά του.

Μέχρι σήμερα είναι ένας από τους κορυφαίους σκόρερ της Φενέρμπαχτσε όλων των εποχών, πήρε μαζί της πρωταθλήματα και κύπελλα, έγραψε τη δική του μοναδική ιστορία με τη φανέλα της. Αντίστοιχη ιστορία έγραψε και στην Εθνική Τουρκίας, με την οποία έπαιξε σε 46 αγώνες και 9 φορές ήταν αρχηγός της. Παρά τη θεαματική καριέρα του, μέχρι το τέλος της ζωής του κράτησε χαμηλούς τόνους, αποτραβηγμένος στο αγαπημένο του νησί, την Πρίγκηπο.

Σπάνια έδινε συνεντεύξεις, γιατί πίστευε ότι η δουλειά του ήταν εντός των ποδοσφαιρικών τερέν. Ίσως βέβαια να μην ήθελε να προκαλέσει αρνητικές αντιδράσεις με δηλώσεις του τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ελλάδα.

Στα Σεπτεμβριανά, στο πογκρόμ της 6ης Σεπτεμβρίου του 1955 καταστράφηκε το σπίτι του, παρόλο που ο ίδιος ήταν τότε ο αδιαμφισβήτος σταρ της Φενέρμπαχτσε. Αυτό ήταν κάτι που τον βασάνιζε μέχρι τέλους, όπως λένε μαρτυρίες φίλων και συγγενών. Από την άλλη πλευρά, επειδή υπηρέτησε στον τουρκικό στρατό σε μια εποχή που ακόμη ήταν νωπές οι μνήμες της Μικρασιατικής Καταστροφής, φοβόταν ίσως να εκτίθεται στην Ελλάδα, επειδή πολλοί μπορεί να τον αποκαλούσαν προδότη.

Ο ίδιος πάντως στην ιδιωτική του ζωή, όπως λένε στενοί συγγενείς του, ήταν απόλυτα συμφιλιωμένος και με τις δύο του ταυτότητες. Λάτρευε τη «Φενέρ» με πάθος, όπως τον λάτρευαν και οι Τούρκοι οπαδοί της ομάδας. Με τον ελληνισμό της Πόλης αλλά και την Ελλάδα δεν έχασε ποτέ επαφή.

Πήγαινε στο ελληνικό καφενείο στην Πρίγκηπο, σπανιότερα στην ορθόδοξη εκκλησία αν και πίστευε βαθιά, ταξίδευε όποτε μπορούσε στην Αθήνα για να δει τις αδελφές του. Έπαιξε μάλιστα προς το τέλος της καριέρας του λίγο και στην ΑΕΚ, αλλά αναγκάστηκε σύντομα να σταματήσει λόγω τραυματισμών.

Πέθανε στις 13 Ιανουαρίου του 2012. Στην κηδεία του συμμετείχαν εκπρόσωποι όλων των τουρκικών ομάδων αλλά και κομμάτων. Όπως θυμούνται μέχρι σήμερα αθλητικογράφοι, ήταν μια σπάνια συμβολική στιγμή συμπόρευσης στην ταραγμένη τουρκική κοινωνία.

Mια συμπαραγωγή του ελληνικού και τουρκικού προγράμματος της DW

Το διαδικτυακό ντοκιμαντέρ του ελληνικού και τουρκικού προγράμματος της DW θέλησε να αφηγηθεί σε ένα ευρύτερο κοινό την ιστορία του Λεφτέρ, να παρουσιάσει πτυχές του ποδοσφαιρικού θρύλου μέσα από τις μνήμες και τις εξιστορήσεις συγγενών, δημοσιογράφων, αθλητών, Ελλήνων της Πόλης. Όλοι αυτοί αφηγούνται προσωπικές ιστορίες εστιάζοντας στο ήθος του αθλητή και φωτίζοντας το ιστορικοπολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έδρασε.

Στο ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε στην Κωνσταντινούπολη και την Πρίγκηπο μιλούν, μεταξύ άλλων, η κόρη και τα εγγόνια του Λεφτέρ, σημερινοί σταρ του τουρκικού ποδοσφαίρου όπως ο αρχηγός της Φενέρμπαχστε Μεχμέτ Τοπάλ, ο τερματοφύλακας της ομάδας αλλά και της Εθνικής Τουρκίας Βολκάν Ντεμιρέλ, οι δημοσιογράφοι Μπαγκίς Ερτέν και Αριάνα Φερεντίνου, ο Μητροπολίτης Πριγκηποννήσων Δημήτριος αλλά και ο Έλληνας μπασκετμπολίστας Κώστας Σλούκας, που τότε αγωνιζόταν με τη φανέλα της Φενέρμπαχτσε.

Δήμητρα Κυρανούδη

*Μπορείτε να δείτε το web-ντοκιμαντέρ για τον Λευτέρη Αντωνιάδη και στα τουρκικά στο νέο YouTube κανάλι +90 του τουρκικού προγράμματος της DW, ένα νέο εγχείρημα της DW σε συνεργασία με το BBC, το France 24 και το Voice of America: https://www.youtube.com/watch?v=hWtbumsgd9o

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Την πεποίθηση ότι οποιοδήποτε σχέδιο για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία θα χρειαστεί την υποστήριξη των Ουκρανών και Ευρωπαίων για να λειτουργήσει εξέφρασε σήμερα η επικεφαλής της διπλωματίας της ΕΕ Κάγια Κάλλας.

Το θέμα του νέου ειρηνευτικού σχεδίου με τη «σφραγίδα» του Ντόναλντ Τραμπ όπως και η συνεχιζόμενη προσπάθεια στήριξης της Ουκρανίας απασχολεί τη συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ, στις Βρυξέλλες. Το σχέδιο, πάντως, προβλέπει ότι το Κίεβο θα πρέπει να αποδεχθεί παραχώρηση εδαφών και μείωση του ουκρανικού στρατού στο μισό.

Όχι ερήμην της Ουκρανίας και της Ευρώπης

«Αυτό που ως Ευρωπαίοι υποστηρίζαμε πάντα είναι η μακροχρόνια και δίκαιη ειρήνη και χαιρετίζουμε οποιεσδήποτε προσπάθειες για να επιτευχθεί αυτό. Βεβαίως, για να λειτουργήσει οποιοδήποτε σχέδιο, χρειάζεται να εμπλακούν οι Ουκρανοί και οι Ευρωπαίοι» σχολίασε σχετικά η Κάγια Κάλλας.

Πιο δεικτικός εμφανίστηκε ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι τονίζοντας ότι η Ευρώπη χαιρετίζει μεν τις ειρηνευτικές προσπάθειες για την Ουκρανία, αλλά αναμένει να τη συμβουλευτούν σχετικά με αυτές, ενώ πρόσθεσε ότι δεν θα πρέπει να περιοριστεί η ικανότητα αυτοάμυνας της Ουκρανίας. «Ελπίζω ότι δεν θα είναι το θύμα στο οποίο θα τεθούν περιορισμοί στην ικανότητα να υπερασπιστεί τον εαυτό του, αλλά ο επιτιθέμενος» υπογράμμισε.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο Έλληνας ομόλογός του Γιώργος Γεραπετρίτης τονίζοντας ότι «υποδεχόμαστε τη νέα πρόταση για την εκεχειρία στην Ουκρανία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα ήταν πάντοτε υπέρ κάθε προσπάθειας, η οποία γίνεται για τη διακοπή των εχθροπραξιών, έτσι ώστε να ανοίξει ένα παράθυρο ειρήνης», ωστόσο, πρόσθεσε ότι «είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει το οποιοδήποτε σχέδιο να τύχει της αποδοχής εκ μέρους της Ουκρανίας. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υποστηρίζουμε την εδαφική ακεραιότητα και να στεκόμαστε απέναντι σε οποιαδήποτε μορφή αναθεωρητισμού».

Οι «27» υπουργοί συζητούν, παράλληλα, τρόπους περαιτέρω περιορισμού του λεγόμενου ρωσικού «σκιώδους στόλου», ενώ αναμένεται να ζητήσουν από την Κομισιόν ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο σε ό,τι αφορά το «δάνειο επανορθώσεων» προς την Ουκρανία μέσω χρήσης των «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.

Ανοικοδόμηση της Γάζας και Παλαιστινιακή Αρχή

Στο επίκεντρο της συνεδρίασης τίθεται και το πρόσφατο ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών για τη Γάζα, η συμβολή της ΕΕ στην ανοικοδόμηση της περιοχής καθώς και οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις της Παλαιστινιακής Αρχής. «Η Παλαιστινιακή Αρχή θα πρέπει να έχει σημαίνοντα ρόλο στην περιοχή, μετά από τη διαδικασία της μεταρρύθμισής της» τόνισε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών.

Η ΕΕ θα αναλάβει, παράλληλα, την εκπαίδευση 3.000 Παλαιστινίων αστυνομικών καθώς πιστεύει στην αρχή της λύσης των δύο κρατών, σημείωσε η Κάγια Κάλλας, ενώ το βράδυ θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες συνάντηση της Ομάδας Δωρητών για την Παλαιστίνη.

Ανταπόκριση από τη Λευκωσία

Ως ένα θετικό πρώτο βήμα προς την έναρξη μιας διαδικασίας επανέναρξης των ουσιαστικών διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό χαρακτήρισε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης την σημερινή πρώτη επαφή του με τον νέο Τουρκοκύπριο ηγέτη Τουφάν Ερχιουρμάν στην οικία του Αντιπροσώπου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στο παλαιό αεροδρόμιο Λευκωσίας.

Στις δηλώσεις του από το Προεδρικό Μέγαρο, ο Κύπριος Πρόεδρος ανέφερε ότι στη συνάντηση συμμετείχε μέσω τηλεδιάσκεψης η προσωπική απεσταλμένη του ΟΗΕ Μαρία Άνχελα Ολγκίν, με την οποία συμφωνήθηκε κοινή συνάντηση τον επόμενο μήνα επί κυπριακού εδάφους. Για την προετοιμασία της, ανακοίνωσε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, θα αρχίσουν άμεσα οι συναντήσεις των διαπραγματευτών των δύο πλευρών, οι οποίοι θα προετοιμάσουν παράλληλα και το έδαφος και για μία διευρυμένη συνάντηση. Σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσαν τα Ηνωμένα Έθνη, οι Νίκος Χριστοδουλίδης και Τουφάν Ερχιουρμάν συμφώνησαν να εργαστούν για μια επόμενη συνάντηση αλλά και να διερευνήσουν και άλλες ευκαιρίες για κοινές συναντήσεις.

Συζήτησαν ΜΟΕ και οδοφράγματα

Από την ανακοίνωση των Ηνωμένων Εθνών απουσίαζαν, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο, αναφορές σε μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Ωστόσο, ο Κύπριος Πρόεδρος είπε ότι κατά τη σημερινή συνάντηση έγιναν αναφορές σε αυτά, τα οποία «πρέπει να αποφασίζονται παράλληλα με τη διαδικασία επανέναρξης των συνομιλιών». Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης είπε επίσης ότι ο Τ/κ ηγέτης έθεσε μεταξύ άλλων θέμα που αφορά τη διάνοιξη οδοφραγμάτων, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες και σημειώνοντας ότι οι διαπραγματευτές «θα αγγίξουν την ουσία των όσων τέθηκαν».

Μείζον θέμα για το ενδεχόμενο επανέναρξης των συνομιλιών αποτελούν οι τέσσερις παράμετροι που θέτει ο κ. Ερχιουρμάν ως προϋπόθεση. Ερωτηθείς για το θέμα και το κατά πόσον ο κ. Ερχιουρμάν έθεσε παραμέτρους για επανέναρξη, ο κ. Χριστοδουλίδης παρέπεμψε στον Τ/κ ηγέτη για δηλώσεις γύρω από τη μεθοδολογία.

Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης ανέφερε τέλος ότι αυτό που κρατά από τη συνάντηση είναι «η αντίληψη για τη σημασία της επανέναρξης ουσιαστικών συνομιλιών». Ερωτηθείς αν ο Τ/κ ηγέτης παραμένει προσηλωμένος στη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία (ΔΔΟ), ο κ. Χριστοδουλίδης είπε ότι δεν προτίθεται να μιλήσει εκ μέρους του κ. Ερχιουρμάν.

Προτάσεις κατέθεσε ο Ερχιουρμάν

Περισσότερο αποκαλυπτικός ως προς το περιεχόμενο της πρώτης συνάντησής του με τον Κύπριο Πρόεδρο ήταν ο Τουφάν Ερχιουρμάν, ο οποίος σε διάσκεψη Τύπου δήλωσε πως κατέθεσε στον κ. Χριστοδουλίδη 10 προτάσεις με στόχο τη δημιουργία «ατμόσφαιρας λύσης.» Σε αυτές περιλαμβάνεται η αντιμετώπιση των προβλημάτων παιδιών μεικτών γάμων (Τουρκοκυπρίων-Τούρκων), η λήψη μέτρων για κυκλοφοριακή αποσυμφόρηση των σημείων διέλευσης, η οργάνωση δικοινοτικών αγώνων ποδοσφαίρου για παιδιά και η ενίσχυση του εμπορίου της Πράσινης Γραμμής. Πρότεινε επίσης την κοινή επίσκεψη των δύο ηγετών στην Επιτροπή Αγνοουμένων, τον τερματισμό συλλήψεων ή νομικών ενεργειών για υποθέσεις σφετερισμού ε/κ περιουσιών στο βόρειο τμήμα του νησιού και την υπογραφή σύμβασης για την πιστοποίηση ΠΟΠ του χαλουμιού.

Ανταπόκριση από το Βερολίνο

«Bollwerk Bärlin» (Προπύργιο Βερολίνο). Aυτή είναι η «κωδική ονομασία» της μεγάλης άσκησης της Bundeswehr με ελεύθερους σκοπευτές και θεωρητικά σενάρια «μάχης» εντός αστικού ιστού, που διεξάγεται αυτές τις μέρες στη γερμανική πρωτεύουσα.

Στόχος είναι να δοκιμαστούν πιθανά σενάρια επιθέσεων, αλλά και οι αντοχές κρίσιμων υποδομών της γερμανικής πρωτεύουσας, όπως το πυκνό δίκτυο του μετρό, οι εγκαταστάσεις μιας παλιάς χημικής βιομηχανίας και ένα επιχειρησιακό κέντρο της αστυνομίας.

Ο σταθμός του μετρό Jungfernheide έκλεισε προσωρινά, ενώ η άσκηση διεξάγεται μέσα στη νύχτα από τη 01.00 μέχρι τις 04.00 το πρωί, ώστε να μην διαταραχθεί η κανονική λειτουργία του μετρό.

Έχοντας λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας για τους πολίτες και σε συντονισμό με την Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας, παρουσία μάλιστα δεκάδων δημοσιογράφων, όπως αναφέρουν γερμανικά μέσα, η άσκηση «αστικού πολέμου» θεωρείται κρίσιμη στο πλαίσιο των ευρύτερων ασκήσεων ετοιμότητας των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων.

Στην άσκηση συμμετέχουν ειδικότερα στρατιώτες που μεταξύ άλλων επιδίδονται σε ασκήσεις εικονικών σαμποτάζ, σε προσομειώσεις «ένοπλης σύγκρουσης» εντός αστικού ιστού, σε μάχες σε στενά περάσματα με περιορισμένη ορατότητα, σε εκκένωση χώρων, μεταφορά τραυματιών, αλλά και τρόπους προστασίας των κυβερνητικών εγκαταστάσεων στο Βερολίνο.

«900 χιλιόμετρα μακριά από το Βερολίνο»

Όπως ανέφερε ο αντισυνταγματάρχης Μάικ Ταϊχγκράμπερ, στόχος είναι η προστασία του «σκληρού πυρήνα» των κρίσιμων υποδομών της πρωτεύουσας, ένα «σχέδιο επί χάρτου» προληπτικού και αποτρεπτικού χαρακτήρα σε μια περίοδο αυξανόμενων απειλών.

Για το υπ. Άμυνας -στην άσκηση συμμετέχει η Φρουρά του υπ. Άμυνας που είναι επιφορτισμένη με την προστασία της κυβέρνησης- αντίστοιχες ασκήσεις, όπως συνέβη επίσης προ μηνών και στο Αμβούργο, είναι απαραίτητες, προκειμένου να τεσταριστούν στην πράξη τα αντανακλαστικά του γερμανικού στρατού.

Όπως επισημαίνει η εφημερίδα ΤΑΖ, οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις δικαιολογούν τη συγκεκριμένη άσκηση με την «τεταμένη κατάσταση ασφαλείας στην Ευρώπη» μετά την έναρξη του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία.

«Δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς τι συμβαίνει 900 χιλιόμετρα μακριά από το Βερολίνο» ανέφερε χαρακτηριστικά ο αντισυνταγματάρχης. Ένας ακόμα στόχος της άσκησης είναι να σταλεί για άλλη μια φορά το μήνυμα ότι ο γερμανικός στρατός είναι ικανός και έτοιμος να αμυνθεί, όπως σχολιάζει η ίδια εφημερίδα.

«Απαγγέλλω κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στους: Χέρμαν Βίλχελμ Γκέρινγκ, Ρούντολφ Ες, Γιόαχιμ φον Ρίμπεντροπ…» Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος έχει τελειώσει, οι δίκες της Νυρεμβέργης αρχίζουν. Κατά την έναρξη της κύριας δίκης, στις 20 Νοεμβρίου 1945, ο επικεφαλής εισαγγελέας Ρόμπερτ Τζάκσον διαβάζει τα ονόματα των 24 κατηγορουμένων, κορυφαίων στελεχών του ναζιστικού καθεστώτος. Μακρύς ο κατάλογος.

Στις 218 ημέρες της ακροαματικής διαδικασίας θα εμφανιστούν στο δικαστήριο περισσότεροι από 230 μάρτυρες και θα διαβαστούν 300.000 γραπτές καταθέσεις. Δεν ήταν τυχαία η επιλογή της Νυρεμβέργης. Ήταν η πόλη στην οποία το ναζιστικό καθεστώς διοργάνωνε τα συνέδριά του για να διατρανώσει την ισχύ του. Ήταν η πόλη στην οποία ανακοινώθηκαν οι ρατσιστικοί και αντισημιτικοί «Νόμοι της Νυρεμβέργης», που προλείαναν το έδαφος για το Ολοκαύτωμα. Από αυτή την πόλη θα ξεκινούσε τώρα η απονομή δικαιοσύνης.

Τα εγκλήματα δεν μένουν ατιμώρητα

Η Δίκη της Νυρεμβέργης συνέβαλε σε μία σημαντική μετεξέλιξη του διεθνούς δικαίου. Για πρώτη φορά, οι ηγέτες μίας χώρας καθίστανται προσωπικά υπεύθυνοι για εγκλήματα που διαπράττει αυτή τη χώρα. Όπως εξηγεί στην Deutsche Welle ο Φίλιπ Γκρέμπκε, καθηγητής Ποινικού Δικαίου και Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Ερλάνγκεν, «μέχρι τότε ένα κυβερνητικό στέλεχος όπως ο Χέρμαν Γκέρινγκ μπορούσε να επικαλείται το επιχείρημα -και ίσως πίστευε πως έτσι θα γινόταν και αυτή τη φορά- ότι η Γερμανία ως κράτος μπορεί να καταστεί υπεύθυνη ενώπιον της Δικαιοσύνης, όχι όμως και ο ίδιος προσωπικά».

Κανένας από τους κατηγορούμενους δεν παραδέχθηκε την ενοχή του. «Μαζικές εκτελέσεις γίνονταν αποκλειστικά με προσωπική διαταγή του Χίτλερ», έλεγε ο Γιούλιους Στράιχερ, φανατικός αντισημίτης και εκδότης της καθεστωτικής εφημερίδας «Der Stürmer».

Ο κεντρικός τραπεζίτης του Χίτλερ, Βάλτερ Φουνκ, είχε δεσμεύσει τραπεζικούς λογαριασμούς Εβραίων, επιπλέον δε ήταν εκείνος που οργάνωσε τη συλλογή περιουσιακών στοιχείων όσων Εβραίων εξοντώθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης (χρυσά δόντια και άλλα), προκειμένου να ρευστοποιηθούν και να αποδοθούν στην Κεντρική Τράπεζα του Ράιχ. «Κανείς δεν πέθανε με δική μου διαταγή, πάντοτε σεβόμουν τις περιουσίες των άλλων και προσπαθούσα, στο μέτρο των δυνατοτήτων μου, να βοηθήσω όσους έχουν ανάγκη» θα ισχυριστεί ο ίδιος στη Δίκη της Νυρεμβέργης.

«Φταίει ο Χίτλερ»

«Αθώος» δήλωνε και ο «στρατάρχης του Ράιχ» Χέρμαν Γκέρινγκ, συνυπεύθυνος για την κατασκευή των πρώτων στρατοπέδων συγκέντρωσης. «Ούτε κατά διάνοια δεν γνώριζα ποια έκταση πήρε όλο αυτό» ήταν η απάντησή του στο ερώτημα αν οι ναζί ασκούσαν μία πολιτική με στόχο την εξόντωση των Εβραίων. Ο ίδιος ο Γκέρινγκ έλεγε ότι στόχος ήταν να φύγουν οι Εβραίοι από τη χώρα, όχι όμως και να αφανιστούν.

Οι κορυφαίοι του ναζιστικού καθεστώτος δεν έδειξαν μεταμέλεια και απέδωσαν όλη την ευθύνη στον Χίτλερ (ο οποίος είχε αυτοκτονήσει λίγο πριν από τη λήξη του πολέμου). Ήταν όμως συντριπτική η δύναμη του αποδεικτικού υλικού: εικόνες και πλάνα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, καταθέσεις των ανθρώπων που επέζησαν, επιστολές, γραπτές διαταγές. Για πρώτη φορά η παγκόσμια κοινή γνώμη μάθαινε για τις φρικαλεότητες στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, στο Μπούχενβαλντ ή στο Μπέργκεν-Μπέλζεν.

Η πρώτη δίκη της Νυρεμβέργης ολοκληρώθηκε την 1η Οκτωβρίου 1946 με καταδικαστικές αποφάσεις για 19 κορυφαίους ναζί. Δώδεκα από αυτούς εκτελέστηκαν δι' απαγχονισμού, άλλοι επτά εξέτισαν ποινές ισόβιας ή μακροχρόνιας κάθειρξης. Τρεις από τους κατηγορούμενους αθωώθηκαν.

«Δικαιοσύνη των νικητών»;

Τι συνέβη όμως μετά τη δίκη; Όπως σημειώνει ο ιστορικός Μπέρνχαρντ Όττο, «μόλις ανακοινώθηκε η ετυμηγορία του δικαστηρίου, οι περισσότεροι Γερμανοί σκέφθηκαν ότι 'οι πραγματικοί υπεύθυνοι τιμωρούνται και κάπου εδώ τελειώνει αυτή η υπόθεση'». Από την πλευρά της, η ιστορικός Στέφανι Παλμ επισημαίνει: «Άρχισε να εμπεδώνεται μία αντίληψη ότι όλοι οι υπόλοιποι απλώς παρακολουθούσαν τα δρώμενα, δεν ήταν συνένοχοι (…) και έτσι τελικά επικράτησε μία νοοτροπία θυματοποίησης: 'Είμαστε θύματα αυτής της μικρής κλίκας γύρω από τον Χίτλερ'».

Έτσι, οι περισσότεροι Γερμανοί εξέφρασαν μία επικριτική διάθεση για τις επόμενες δώδεκα Δίκες της Νυρεμβέργης, που ακολούθησαν. Στο στόχαστρο της Δικαιοσύνης βρέθηκαν βιομήχανοι, νομικοί ή γιατροί. Κάποιοι όμως έκαναν λόγο για «Δικαιοσύνη των νικητών (του πολέμου)», υπονοώντας ότι η προσαγωγή στο εδώλιο είχε προσλάβει εκδικητικό χαρακτήρα.

Σε αυτή τη συζήτηση, τονίζει ο ιστορικός Μπέρνχαρντ Όττο, «ανακύπτει το ερώτημα μέχρι πού διαχέεται η ευθύνη για τα ναζιστικά εγκλήματα. Και εκεί φαίνεται να μην ήταν μόνο ο Γκέρινγκ και ο Κάιτελ, η Βέρμαχτ, ο Χίμλερ και φυσικά ο Χίτλερ που παρέσυραν τους Γερμανούς, αλλά φαίνεται ότι η ενοχή βαραίνει περισσότερους, και αυτό ήταν κάτι που δεν ήθελε να αποδεχθεί η πλειονότητα των Γερμανών».

Πρόδρομος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου

Σήμερα οι Δίκες της Νυρεμβέργης θεωρούνται ορόσημο στην ιστορία του διεθνούς δικαίου. «Εάν θεωρήσουμε ότι το 1945 στη Νυρεμβέργη τέθηκε σε ισχύ, για πρώτη φορά, το Διεθνές Ποινικό Δίκαιο, τότε μπορούμε να διακρίνουμε μία συνέχεια που μας οδηγεί μέχρι τα (ad hoc) ποινικά δικαστήρια υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών στη δεκαετία του '90 και τελικά στην ίδρυση ενός μόνιμου Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου» υπογραμμίζει ο Φίλιπ Γκρέμπκε. «Αλλά αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι από το 1946 μέχρι σήμερα -ή έστω μόνο σήμερα- βλέπουμε το Διεθνές Ποινικό Δίκαιο να εφαρμόζεται αδιαλείπτως».

Μόλις το 1998 ιδρύθηκε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο στη Χάγη. Ωστόσο, πολλές χώρες δεν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του. Στα 125 κράτη που συνυπογράφουν την ίδρυσή του δεν συμπεριλαμβάνονται σημαντικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ινδία) και άλλες χώρες, όπως το Ισραήλ. Ακόμα όμως και χώρες που θεωρητικά αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, απλώς αγνοούν ορισμένες από τις αποφάσεις του.

Από τον Πούτιν στον Νετανιάχου

Μέχρι σήμερα βλέπαμε ότι το μόνο που έχει να κάνει ένας ηγέτης, εναντίον του οποίου εκκρεμεί ένταλμα σύλληψης στη Χάγη, είναι να μην εγκαταλείψει τη χώρα του. Αλλά μάλλον ούτε και αυτή η προφύλαξη είναι απαραίτητη πλέον. Τον Σεπτέμβριο του 2024 ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλάντιμιρ Πούτιν επισκέφθηκε τη Μογγολία -χώρα που εξαρτάται από τη Ρωσία για την ενεργειακή της τροφοδοσία- όπου έγινε δεκτός με όλες τις τιμές του πρωτοκόλλου.

Ένταλμα εκκρεμεί και εναντίον του Ισραηλινού πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος, σύμφωνα με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, θεωρείται υπεύθυνος για την ασιτία Παλαιστινίων αμάχων στη Λωρίδα της Γάζας. Ωστόσο, o Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν διαβεβαιώνει τον ηγέτη του Κρεμλίνου ότι μπορεί να επισκεφθεί τη Βουδαπέστη χωρίς συνέπειες. Αλλά και ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς έλεγε, τον περασμένο Φεβρουάριο, ότι θεωρεί «εντελώς παράλογο να μην μπορεί να επισκεφθεί τη Γερμανία ένας πρωθυπουργός του Ισραήλ», ενώ παρόμοια στάση τηρούσε και ο προκάτοχος του Μερτς, Όλαφ Σολτς.

Συμπέρασμα: Το αν θα προσαχθεί στο Δικαστήριο ένας ηγέτης που κατηγορείται για εγκλήματα πολέμου εναπόκειται στον ζήλο των κρατών που έχουν συνυπογράψει το Καταστατικό του Δικαστηρίου. Το ίδιο το Δικαστήριο της Χάγης δεν έχει ούτε τα μέσα, αλλά ούτε και την αρμοδιότητα να τον σύρει στο εδώλιο του κατηγορουμένου.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Στο Νόις, στο κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, ένας οίκος δημοπρασιών σχεδίαζε να διαθέσει προς πώληση 623 αντικείμενα και έγγραφα από την περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού, μεταξύ των οποίων προσωπικά αντικείμενα, αλληλογραφία κρατουμένων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και προπαγανδιστικό υλικό των Ναζί.

Η δημοπρασία, με τον τίτλο «Το Σύστημα του Τρόμου. 1933-1945», περιλάμβανε ένα «κίτρινο αστέρι» από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ, καρτ-ποστάλ από το Άουσβιτς και αλληλογραφία κρατούμενων σε ναζιστικά στρατόπεδα.

Ορισμένα αντικείμενα χαρακτηρίζονταν στον κατάλογο του οίκου δημοπρασιών «εξαιρετικά σπάνια» ή «περιορισμένα στον αριθμό», ενώ οι τιμές εκκίνησης κυμαίνονταν από 180 έως 12.000 ευρώ.

«Κυνική λογική εμπορευματοποίησης»

Η δημοπρασία ακυρώθηκε μετά από σφοδρή κριτική πολλών ιδρυμάτων έρευνας και διατήρησης της μνήμης. Το Ινστιτούτο Φριτς Μπάουερ κατήγγειλε μάλιστα μια «κυνική λογική εμπορευματοποίησης», τονίζοντας ότι έγγραφα των Ναζί και του Ολοκαυτώματος ανήκουν μόνο σε δημόσια αρχεία και μουσεία και όχι σε προσωπικές συλλογές.

Η Διεθνής Επιτροπή του Άουσβιτς, χαρακτήρισε τη δημοπρασία επίσης «κυνική», ενώ τόνισε ότι πρόκειται για μία πράξη που πληγώνει βαθιά επιζώντες και οικογένειες θυμάτων. Το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ιστορίας ζήτησε επίσης να σταματήσει κάθε εμπορική χρήση τεκμηρίων του Ολοκαυτώματος.

«Η αξιοπρέπεια δεν δημοπρατείται»

Tην υπόθεση σχολίασαν και οι υπουργοί Εξωτερικών της Γερμανίας και της Πολωνίας. Ο Ράντοσλαβ Σικόρσκι υπογράμμισε ότι «η μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος δεν είναι εμπόρευμα», ενώ ο Γιόχαν Βάντεφουλ εξέφρασε την προσδοκία ότι θα ληφθούν μέτρα ώστε να σταματήσουν ανάλογες δημοπρασίες στη Γερμανία.

Η κυβέρνηση του κρατιδίου της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, υπό τον αρμόδιο υπουργό Νατάνιελ Λιμίνσκι, ανακοίνωσε την οριστική ακύρωση της διαδικασίας. Ο Λιμίνσκι ανέφερε επίσης ότι θα εξεταστεί μια λύση ώστε τα έγγραφα να περιέλθουν σε μνημεία και ιδρύματα ιστορίας.

Ο ιστορικός Βίλφριντ Μπέερ, ο οποίος εργάζεται επίσης σε οίκο δημοπρασιών, επεσήμανε ότι οι πωλήσεις τέτοιων τεκμηρίων είναι συνηθισμένες στις ΗΠΑ, όπου πολλοί συλλέκτες έχουν οικογενειακό υπόβαθρο σχετικό με το Ολοκαύτωμα. Ωστόσο, ο διευθυντής του Μνημείου Νόενγκαμε, Όλιβερ φον Βρόχεμ, υπογράμμισε ότι τέτοιου είδους υλικό πρέπει να βρίσκεται αποκλειστικά σε αρχεία και ότι η εμπορική διάθεσή του, αν και δεν είναι παράνομη, είναι «εξαιρετικά ανήθικη».

Η συζήτηση δεν είναι νέα: ο ίδιος οίκος δημοπρασιών είχε πραγματοποιήσει παρόμοια αμφιλεγόμενη δημοπρασία το 2019, χωρίς ωστόσο τότε να προκαλέσει ιδιαίτερες αντιδράσεις. Και το φαινόμενο δεν περιορίζεται μόνο στη Γερμανία καθώς και σε διεθνές επίπεδο, ανάλογες δημοπρασίες έχουν επανειλημμένα προκαλέσει αντιδράσεις.

Παρά την ακύρωση της δημοπρασίας τελικά την περασμένη Κυριακή, στο Νόις συγκεντρώθηκαν διαδηλωτές με σύνθημα «Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν είναι αντικείμενο δημοπρασίας».

Πηγές: Spiegel, tagesschau, taz

H Γερμανία αλλάζει το μοντέλο στράτευσης των νέων, επανεξοπλίζεται και καταβάλλει προσπάθειες για να ενισχύσει την αποτρεπτική της ικανότητα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τη γερμανική κυβέρνηση και τις μυστικές υπηρεσίες, ο κίνδυνος για μελλοντικές απειλές θεωρείται αυξημένος.

Η Ρωσία και οι αυξανόμενες υβριδικές επιθέσεις που, σύμφωνα με ανώτατους αξιωματούχους της Γερμανίας, εκκινούν από αυτή, έχει «στρατηγική», όπως ανέφερε χθες ο υπ. Άμυνας Μπόρις Πιστόριους από τη Διάσκεψη Ασφαλείας του Βερολίνου. «Δεν είναι συμπτώσεις», όπως είπε χαρακτηριστικά.

Την ίδια ώρα, και ενώ η Γερμανία βρίσκεται σε μια περίοδο συστηματικής ανασυγκρότησης των ενόπλων δυνάμεών της, το νομοσχέδιο για το νέο μοντέλο στράτευσης που παραμένει μεν εθελοντικό, ενέχει όμως μια φάση υποχρεωτικής «καταγραφής» μέσω ερωτηματολογίου, προσκρούει σε εμπόδια και στους κόλπους της κοινωνίας.

Σύμφωνα με στοιχεία της εφημερίδας Neue Osnabrücker Zeitung, που αναπαράγονται και από το Spiegel, o αριθμός των ατόμων που αρνούνται να καταταγούν στις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις έχει φτάσει σε υψηλότερο επίπεδο από το 2011, τη χρονιά δηλαδή κατά την οποία καταργήθηκε η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία επί καγκελαρίας Μέρκελ.

Σύμφωνα με το ίδιο ρεπορτάζ μέχρι το τέλος Οκτωβρίου του 2025, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Οικογένειας και Κοινωνικών Υποθέσεων δήλωσε ότι το 2024 καταβλήθηκαν 3.034 σχετικές αιτήσεις. Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία της συγκεκριμένης υπηρεσίας, από το 2023 έως το 2024 ο αριθμός των αιτήσεων διπλασιάστηκε.

«Όχι» και από εφέδρους

Πάνω από τους μισούς αντιρρησίες είναι άτομα που δεν έχουν καταταγεί ποτέ στα σώματα των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων. Σε αυτούς όμως προστίθενται 1.300 έφεδροι αλλά και 150 εν ενεργεία στρατιώτες, σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα. Στην αίτησή τους οι ενδιαφερόμενοι οφείλουν να εξηγήσουν τους «συνειδησιακούς λόγους», για τους οποίους δεν μπορούν να εκπληρώσουν τα καθήκοντα της στρατιωτικής θητείας.

Τα στοιχεία αυτά σε κάθε περίπτωση έρχονται σε μια δύσκολη περίοδο για τη γερμανική κυβέρνηση, που ίσως δεν καταφέρει καν με το νέο νομοσχέδιο να προσελκύσει νέους στρατιώτες στον γερμανικό στρατό.

Εάν οι κυβερνητικοί στόχοι δεν επιτευχθούν, δίνεται η δυνατότητα να εξετασθούν και εναλλακτικές επιλογές προς την κατεύθυνση μιας καθαρά υποχρεωτικής στράτευσης. Σε περίπτωση επαναφοράς μελλοντικά της πλήρως υποχρεωτικής στράτευσης, θα μπορούσε επίσης να προβλεφθεί υποχρεωτική «πολιτική θητεία» για ανθρώπους που αρνούνται να καταταγούν για λόγους συνείδησης.

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Εν μέσω του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, η Ευρώπη προετοιμάζεται για κάθε πιθανό σενάριο. Στο πλαίσιο αυτό, η Κομισιόν παρουσίασε σήμερα σχέδιο για νέα «στρατιωτική Σένγκεν», που θα επιτρέψει τη διευκόλυνση της στρατιωτικής κινητικότητας στο «μπλοκ».

Τα κράτη-μέλη θα μπορούν σε μόλις τρεις ημέρες εν καιρώ ειρήνης και σε έξι ώρες σε περιόδους έκτακτων αναγκών να επιτρέψουν σε ευρωπαϊκά στρατιωτικά στρατεύματα να διασχίσουν τα σύνορά τους. «Σήμερα, για να μετακινήσουμε στρατιωτικό εξοπλισμό και στρατεύματα από, ας πούμε, δυτικά προς ανατολικά χρειάζονται μήνες» τόνισε ο Επίτροπος Βιώσιμων Μεταφορών και Τουρισμού Απόστολος Τζιτζικώστας. «Δεν μπορείς να υπερασπιστείς μια ήπειρο αν δεν μπορείς να τη διασχίσεις» τόνισε, προσθέτοντας ότι «γι΄ αυτό δημιουργούμε τη στρατιωτική Σένγκεν».

Εκ των βασικών μέτρων που προτείνονται είναι η ταχεία διευκόλυνση των αδειών για τη διασυνοριακή στρατιωτική ικανότητα. Σήμερα, οι κανόνες στα 27 κράτη-μέλη δεν είναι εναρμονισμένοι, ενώ χρειάζονται εβδομάδες για να απαντηθεί το αίτημα μιας χώρας για μεταφορά στρατευμάτων ή και εξοπλισμού στο έδαφος άλλης.

Το 2022, λίγο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Γαλλία δεν μπορούσε να μεταφέρει στη Ρουμανία τανκ Leclerc και χρειάστηκαν εβδομάδες, αντί για ημέρες, αφού τα γερμανικά τελωνεία απέρριψαν έκδοση σχετικής άδειας, επειδή ήταν πολύ βαριά για να μεταφερθούν μέσω των οδικών αξόνων της Γερμανίας. Μεταφέρθηκαν τελικά μετά από εβδομάδες από το λιμάνι της Μασσαλίας στο αντίστοιχο της Αλεξανδρούπολης και, εν συνεχεία, μέσω σιδηροδρόμου στη Ρουμανία.

Προτεραιότητα στη χρηματοδότηση έργων υποδομής

Θα δοθεί, παράλληλα, προτεραιότητα στη χρηματοδότηση 500 συνολικά έργων υποδομής για τη βελτίωση συμφωνημένων στρατιωτικών διαδρόμων, που δεν μπορούν να αποκαλυφθούν. Στόχος είναι η αναβάθμιση δρόμων, σιδηροδρομικών γραμμών, λιμένων, αεροδρομίων και γεφυρών, ώστε να αντέχουν το βάρος και μέγεθος των στρατιωτικών εξοπλισμών.

Απαιτούνται, ωστόσο, συνολικά 100 δις ευρώ, ενώ στον επόμενο επταετή προϋπολογισμό έχουν προβλεφθεί μόλις 17 δις ευρώ για τη στρατιωτική κινητικότητα. Οι συζητήσεις με τα κράτη-μέλη θα ξεκινήσουν τον Δεκέμβριο, καθώς «οι απειλές είναι γνωστές και η Ευρώπη δεν έχει χρόνο για χάσιμο» τόνισε ο αρμόδιος Επίτροπος.

Συνέχεια διαπραγματεύσεων για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας

Στο μεταξύ, σαφές νομικό πλαίσιο σχετικά με τη χρήση των ρωσικών «παγωμένων» περιουσιακών στοιχείων ως μια εκ των τριών επιλογών χρηματοδότησης της Ουκρανίας για την επόμενη διετία ζητούν αρκετά κράτη-μέλη, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Για το λεγόμενο «δάνειο επανορθώσεων» ύψους 140 δις ευρώ προς το Κίεβο, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πρότεινε μέσω επιστολής της στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είτε διμερείς συνεισφορές ή έκδοση κοινού χρέους, που απορρίπτονται από την πλειοψηφία. Το θέμα αναμένεται να συζητηθεί αύριο από τους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ.

Ανταπόκριση από την Κωνσταντινούπολη

Ως επίσκεψη εργασίας χαρακτηρίζει την άφιξη σήμερα του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στην Άγκυρα η Διεύθυνση Επικοινωνίας της Τουρκικής Προεδρίας. Σύμφωνα με το σχετικό κείμενο, ο πρόεδρος Ζελένσκι θα συζητήσει στην Άγκυρα με τον πρόεδρο Ερντογάν τις τρέχουσες εξελίξεις στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο καθώς και πρωτοβουλίες για την επίτευξη εκεχειρίας και μιας διαρκούς λύσης. Τα τουρκικά ΜΜΕ χαρακτηρίζουν κρίσιμη την επίσκεψη καθώς τα βλέμματα όλων, όπως αναφέρουν, θα είναι στραμμένα στην Άγκυρα για μια ελπίδα ειρήνης στον σχεδόν τετραετή πόλεμο.

Η σημερινή προσωπική συνάντηση θα είναι η τρίτη αυτό το έτος μεταξύ Ερντογάν και Ζελένσκι και οι δυο ηγέτες θα συζητήσουν πιθανά βήματα για την αναβίωση της διαπραγματευτικής διαδικασίας στην Κωνσταντινούπολη. Θα συζητηθεί επίσης το ζήτημα της ανταλλαγής κρατουμένων με τη Ρωσία και θα εξεταστούν όλες οι πτυχές της στρατηγικής εταιρικής τους σχέσης. Όμως η σημερινή συνάντηση στο προεδρικό συγκρότημα στην Άγκυρα θα γίνει χωρίς τη συμμετοχή των Ρώσων.

Παρών στις συνομιλίες και ο Γουίτκοφ

Το σημαντικό στοιχείο στις σημερινές συνομιλίες θα είναι η παρουσία του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ, που θα συμμετάσχει στις συνομιλίες μεταξύ Ζελένσκι και Ερντογάν. Πιστεύεται ότι κύριος στόχος της ουκρανικής πλευράς είναι να εμπλακούν εκ νέου οι Αμερικανοί στις ειρηνευτικές προσπάθειες και να επαναφέρουν τη ρωσική πλευρά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Ωστόσο, αν και η πλευρά Ζελένσκι και Αμερικανών εμφανίζεται ένθερμη για έναν νέο γύρο διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία, η ίδια η Ρωσία υποβαθμίζει το θέμα, δηλώνοντας ότι δεν θα στείλει εκπρόσωπό της σήμερα στην Τουρκία. «Προς το παρόν, αυτές οι επαφές πραγματοποιούνται χωρίς τη ρωσική συμμετοχή. Θα περιμένουμε πληροφορίες για το τι θα συζητηθεί στην Κωνσταντινούπολη» δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ. Η κοινή συνέντευξη Τύπου Ερντογάν-Ζελένσκι μετά τις συνομιλίες αναμένεται να δώσει κάποιες απαντήσεις για τα σχέδια του Κιέβου, της Άγκυρας και των Αμερικανών για την επίλυση του ρωσο-ουκρανικού πολέμου.

Πετούν, πολεμούν το κακό και σώζουν τον κόσμο, αλλά η ιστορία των υπερηρώων ξεκινάει πολύ πριν από τον Σούπερμαν και τον Μπάτμαν. Οι πρώτοι ήρωες με υπερδυνάμεις δεν φορούσαν κάπα, αλλά χιτώνα, και ήταν οι θεοί της αρχαιότητας. Αυτό αποκαλύπτει η νέα έκθεση «Μύθος Υπερήρωες: Από τον Ηρακλή στον Superman» στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Αμβούργου, που συνδέει την αρχαία μυθολογία με τη σύγχρονη ποπ κουλτούρα.

«Όλοι οι χαρακτήρες που γνωρίζουμε σήμερα από τα κόμικς και το σινεμά έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα», εξηγεί ο αρχαιολόγος Μίχαελ Μέρκελ, επιμελητής της έκθεσης. «Ο Δίας εκτόξευε κεραυνούς, ο Ποσειδώνας προκαλούσε καταιγίδες, όπως και άλλες θεομηνίες, ο Θωρ ήταν ο θεός του κεραυνού και της αστραπής, ήταν οι πρώτοι σούπερ ήρωες». Οι άνθρωποι τους χρειαζόντουσαν για να εξηγήσουν τα ανεξήγητα φυσικά φαινόμενα και τις δυνάμεις της φύσης, που αλλιώς δεν μπορούσαν να κατανοήσουν.

Ανθρώπινες αδυναμίες και υπερφυσικές δυνάμεις

Οι αρχαίοι θεοί ενσάρκωναν τόσο υπερφυσικά όσο και ανθρώπινα χαρακτηριστικά: ζήλια, θυμό, έρωτα, εκδίκηση. Ο Ηρακλής, για παράδειγμα, πνίγει φίδια ήδη από τη βρεφική του ηλικία, αλλά γινόταν βίαιος όταν ένιωθε ότι αδικείται. Οι ιστορίες αυτές δεν έμεναν στη φαντασία: οι άνθρωποι ήθελαν να τις κάνουν απτές.

Όπως σήμερα τα παιδιά παίζουν με φιγούρες υπερηρώων, έτσι και τότε υπήρχαν αντίστοιχα αντικείμενα. «Τότε μπορούσες να αγοράσεις μικρές φιγούρες μονομάχων γύρω από τις μεγάλες αρένες», λέει ο Μέρκελ. «Ήταν φτιαγμένες από πηλό, είχαν αφαιρούμενο κράνος ή μπορούσαν να κινούν το χέρι τους».

Η πολυμορφία των σύγχρονων υπερηρώων

Αιώνες μετά, οι υπερήρωες απέκτησαν στολές και νέα σύμβολα, αντανακλώντας τις κοινωνικές και πολιτικές ανάγκες της εποχής. Ο Σούπερμαν έγινε το απόλυτο σύμβολο δικαιοσύνης και της αμερικανικής ηθικής τάξης. Ο Μπάτμαν έφερε μια πιο σκοτεινή ατμόσφαιρα και εσωτερική πολυπλοκότητα στον κόσμο των υπερηρώων, ενώ η Γουόντερ Γούμαν έγινε το πρώτο γυναικείο πρότυπο δύναμης και ελευθερίας.

Στη συνέχεια, οι υπερήρωες έγιναν πιο αντιπροσωπευτικοί της πολυμορφίας της κοινωνίας. O Κάπτεν Αμέρικα προσωποποίησε τον πατριωτισμό, ο Μαύρος Πάνθηρας τη φυλετική ισότητα και η Ms. Marvel, μια έφηβη μουσουλμάνα πακιστανικής καταγωγής, ανέδειξε την ανάγκη για νέα πρότυπα διαφορετικότητας.

«Σε κάθε γωνιά του κόσμου, από την Ασία και την Αφρική έως την Ευρώπη και την Αμερική, υπάρχουν ιστορίες υπερηρώων», τονίζει ο Μέρκελ. «Και όσο συνεχίζουν να εμφανίζονται "υπερκακοί", θα έχουμε πάντα ανάγκη από ηρωίδες και ήρωες που να μας δίνουν ελπίδα».

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου

Aνταπόκριση από την Ιερουσαλήμ

Ανάμεικτες αντιδράσεις προκαλεί το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας για τη Γάζα. Κεντρικό ρόλο θα αναλάβουν το «Συμβούλιο Ειρήνης» και η πολυεθνική δύναμη που θα αφοπλίσει την Χαμάς. Ο Νετανιάχου συγχαίρει τις ΗΠΑ, αλλά καθησυχάζει τους Ισραηλινούς. Διχασμένοι και πάλι οι Παλαιστίνιοι. Το σχέδιο είκοσι σημείων του Προέδρου Τραμπ για τερματισμό του πολέμου στη Γάζα υιοθετήθηκε χθες από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με 13 ψήφους υπέρ, ενώ Ρωσία και Κίνα επέλεξαν ψήφο αποχής.

Παρότι η σύνθεσή της δεν οριστικοποιήθηκε ακόμα, το ψήφισμα 2803/2025 του Συμβουλίου Ασφαλείας προβλέπει την εγκατάσταση πολυεθνικής στρατιωτικής δύναμης, που θα είναι αρμόδια μεταξύ άλλων να αφοπλίσει τη Χαμάς. Συστήνεται επίσης «Συμβούλιο Ειρήνης» υπό τον ίδιο τον Πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος ανακοίνωσε ότι σύντομα θα ανακοινώσει τα ονόματα άλλων πολιτικών και διεθνών προσωπικοτήτων που θα τον πλαισιώσουν.

Το «Συμβούλιο Ειρήνης», πέρα από την γενική εποπτεία της εφαρμογής του σχεδίου, θα έχει όλες τις αρμοδιότητες που θα είχε η Παλαιστινιακή διακυβέρνηση της Γάζας, συμπεριλαμβανομένης και της διαχείρισης των κονδυλίων της Παγκόσμιας Τράπεζας που θα κληθεί να καλύπτει τον προϋπολογισμό προσωρινής διακυβέρνησης εκ μέρους κυβέρνησης παλαιστινίων τεχνοκρατών με αρχική θητεία έως το τέλος του 2027.

Η θητεία του «Συμβουλίου Ειρήνης» θα ανανεώνεται από το Συμβούλιο Ασφαλείας ενώ κάθε έξι μήνες θα καταθέτει σχετική έκθεση πεπραγμένων.

Νετανιάχου: Συγχαίρει τον Τραμπ

Πολιτικός ορίζοντας του σχεδίου ειρήνευσης ορίζεται η αυτοδιάθεση του παλαιστινιακού λαού, όταν θα έχει ολοκληρωθεί η θεσμική μεταρρύθμιση στις πολιτειακές δομές της Παλαιστινιακής Αρχής. Μόνο τότε, η κυβέρνηση της Ραμάλας θα είναι σε θέση να συζητήσει το ενδεχόμενο μετεξέλιξής της σε ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος με κυριαρχία στην Δυτική Όχθη και στην Γάζα, κατόπιν «αμερικανικής διαμεσολάβησης προς αυτόν τον σκοπό μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων», όπως αναφέρεται στο ψήφισμα.

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου με σημερινή του ανάρτηση στην πλατφόρμα Χ εξήρε τις αμερικανικές προσπάθειες, δήλωσε ικανοποιημένος ότι το ψήφισμα απαιτεί τον αφοπλισμό της Χαμάς και την αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας και πρόσθεσε ότι η χώρα του είναι έτοιμη να εξομαλύνει τις σχέσεις της με τα κράτη της περιοχής.

Πάντως, σε εσωτερικό επίπεδο, αξιωματούχοι και ισραηλινά ΜΜΕ προσπαθούν να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις, εκφράζοντας την εκτίμηση πως η Παλαιστινιακή Αρχή δεν θα καταφέρει να προβεί σε ουσιαστικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις, καθιστώντας έτσι ανέφικτη στη σύσταση παλαιστινιακού κράτους.

Διχασμένοι οι Παλαιστίνιοι

Διχασμένο είναι το κλίμα στην παλαιστινιακή πλευρά. Η Υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης της Ραμάλας, Βαρσέν Αγαμπεκιάν, χαρακτηρίζει το ψήφισμα ως «ένα σημαντικό βήμα προς την ειρήνη». Αντιθέτως, η Χαμάς, επανέλαβε με ανακοίνωσή της ότι δεν προτίθεται να αφοπλιστεί και χαρακτηρίζει την πολυεθνική δύναμη ως μια πράξη «ξένης επιβολής» εις βάρος του παλαιστινιακού λαού.

Τέλος, η αποχή της Ρωσίας και της Κίνας κάθε άλλο παρά άχρωμη μπορεί να χαρακτηριστεί. Οι ρωσικές ενστάσεις τόνιζαν την αμερικανική πρωτοκαθεδρία στο «Συμβούλιο Ειρήνης», ενώ ο επικεφαλής της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Κίνας επεσήμανε ότι, παρά τις επανειλημμένες ερωτήσεις του Πεκίνου, η αμερικανική διπλωματία δεν ήταν πρόθυμη να αποσαφηνίσει «αόριστες διατυπώσεις του προσχεδίου του ψηφίσματος, οι οποίες εκτιμάται ότι θα δυσχεράνουν την εφαρμογή του ειρηνευτικού σχεδίου».

Ανταπόκριση από το Λονδίνο

ΑΙ η αλλιώς Τεχνητή Νοημοσύνη: πρόκειται για τον γρηγορότερα αναπτυσσόμενο «κόσμο» τεχνολογίας που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Και βρίσκεται παντού στη ζωή μας: από τα κινητά τηλέφωνα μέχρι την εργασιακή καθημερινότητα ή τις οικιακές συσκευές.

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης αυξήθηκαν σε αριθμό και μαζί με αυτές και η χρηματιστηριακή τους αξία, καθώς η ζήτηση για μετοχές του κλάδου διαρκώς ανεβαίνει. Είμαστε όμως έτοιμοι για αυτή την αλλαγή; Σε αποκλειστική συνέντευξη στο BBC ο Διευθύνων Σύμβουλος της Google, Σίνταρ Πίτσαϊ, παρουσιάζει μία κάθε άλλο παρά «ρόδινη» συνθήκη γύρω από τη ραγδαία εξέλιξη της πρωτόγνωρης αυτής τεχνολογίας.

Κίνδυνος για όλες τις τεχνολογικές εταιρείες

Η αύξηση των επενδύσεων στην τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ήταν μια «αξιοσημείωτη στιγμή», αλλά υπάρχει ένας «παραλογισμός» στην τρέχουσα άνθηση του ΑΙ, δήλωσε συγκεκριμένα ο επικεφαλής της Google. Και μάλιστα έχουν υπάρξει και άλλες δηλώσεις και αναλύσεις από ανθρώπους του κλάδου που προειδοποιούν ότιθ η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να εξελιχθεί σε «φούσκα» - και ως εκ τούτου αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη την αύξηση της κεφαλαιοποίησης.

Όπως υπενθυμίζει το βρετανικό μέσο ενημέρωσης, οι προειδοποιήσεις του Πίτσαϊ θυμίζουν εκείνες που είχε κάνει ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών, Άλαν Γκρίνσπαν το 1996, αρκετά πριν την κατάρρευση των τεχνολογικών εταιρειών το 2000.

«Περιμένω με την τεχνητή νοημοσύνη να είναι το ίδιο. Και πιστεύω ότι είναι λογικό αλλά και παράλογο ταυτόχρονα, σε στιγμές σαν αυτή». Όμως ο ίδιος θέλησε και να καθησυχάσει, λέγοντας ότι κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη σημαντικότητα του ίντερνετ, όπως και του ΑΙ.

Σε ερώτηση σχετικά με το εάν η Google θα άντεχε μια τέτοια κρίση, ο ίδιος προειδοποίησε ότι «καμία εταιρεία δεν θα είναι άτρωτη αν σκάσει η φούσκα του ΑΙ». Υπενθυμίζεται ότι η εταιρεία είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο ως Alphabet και η αξία των μετοχών της έχει διπλασιαστεί τους τελευταίους εφτά μήνες στα 3,5 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Το ΑΙ είναι ευάλωτο αλλά και αναγκαίο

Την ίδια ώρα, ο CEO της Google δήλωσε ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει «να εμπιστεύονται τυφλά» τα εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς αυτά είναι «επιρρεπή σε σφάλματα». Αναφορικά όμως με τους κινδύνους που ενέχει το ΑΙ για τις θέσεις εργασίας, ο ίδιος επεσήμανε ότι «οι άνθρωποι που θα προσαρμοστούν γρηγορότερα θα τα πάνε και καλύτερα στην εργασία τους».

Τον Σεπτέμβριο ο τεχνολογικός κολοσσός ανακοίνωσε ότι θα επενδύσει στη βρετανική τεχνητή νοημοσύνη, δεσμευόμενος να δαπανήσει 5 δισεκατομμύρια λίρες σε υποδομές και έρευνα μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.

Κατά μέσο όρο οι Γερμανοί θα ξοδέψουν φέτος 263 ευρώ για τα δώρα των εορτών, δηλαδή 34% λιγότερα χρήματα σε σχέση με πέρσι. Μόλις ο ένας στους δέκα σκοπεύει να ξοδέψει φέτος περισσότερα χρήματα, ενώ ένα ποσοστό 6% δηλώνει ότι δεν πρόκειται να κάνει δώρα. Αυτά προκύπτουν από μία πρόσφατη δημοσκόπηση του ινστιτούτου YouGov για λογαριασμό του Γερμανικού Συνδέσμου Λιανικού Εμπορίου (HDE). Παρόμοια τάση είχε καταγραφεί και στα τέλη του 2023.

Σε παρεμφερή έρευνα της εταιρείας συμβούλων EY, που έγινε τον Οκτώβριο, προκύπτει ότι κάθε Γερμανός θα δαπανήσει φέτος 259 ευρώ για δώρα, κατά μέσο όρο. Κύριοι λόγοι για την εγκράτεια στις δαπάνες είναι «ο υψηλός πληθωρισμός των περασμένων ετών, η αδύναμη σημερινή εικόνα της οικονομίας και η αναζωπύρωση φόβων για λιγότερες θέσεις εργασίας» επισημαίνει στο πρακτορείο AFP ο Ντιρκ Σενγκ, αναλυτής της EY.

«Κακό το κλίμα…»

«Το καταναλωτικό κλίμα στη Γερμανία είναι κακό» εκτιμά η Καταρίνα Γκανγκλ, διευθύντρια του Ινστιτούτου για την Καταναλωτική Συμπεριφορά με έδρα τη Νυρεμβέργη. Κατά την άποψή της «η επιθυμία του κόσμου για οικονομία είναι πιο διαδεδομένη από τα τέλη του 2024» λόγω της γενικότερης γεωπολιτικής αβεβαιότητας, αλλά και των φόβων για επιστροφή του πληθωρισμού.

Μιλώντας στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (dpa) o Γιοχάνες Μπέρεντζεν, διευθυντής της εταιρείας συμβούλων BBE, υποστηρίζει ότι «το κυνήγι προσφορών θα είναι το κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου των εορτών». Πρώτα συμπεράσματα αναμένονται στη φετινή Black Friday, στις 28 Νοεμβρίου. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι καταναλωτές συγκρίνουν τιμές πιο συχνά και πιο σχολαστικά σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, ενώ πολλές φορές αναβάλλουν τις αγορές τους, εάν δεν τις κρίνουν απολύτως απαραίτητες.

18% του τζίρου σε λίγες μέρες

Για τον HDE η περίοδος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς μέσα στις λίγες αυτές ημέρες το λιανεμπόριο πραγματοποιεί το 18% του συνολικού ετήσιου τζίρου. Όπως εξηγεί στο πρακτορείο AFP ο πρόεδρος του συνδέσμου, Αλεξάντερ φον Πρέεν, «φέτος οι περισσότεροι έμποροι φαίνονται μάλλον επιφυλακτικοί ή απαισιόδοξοι», καθώς «το 80% των καταναλωτών θα είναι πιο συγκρατημένο στις δαπάνες του», ενώ «το 83% θα προσέξει περισσότερο τις τιμές ως κριτήριο για τις αγορές του».

Οι πιο προσφιλείς επιλογές για ένα χριστουγεννιάτικο δώρο είναι παιχνίδια, βιβλία, καλλυντικά, αλλά και κουπόνια δώρων. Κάποιοι χαρίζουν επίσης ρούχα, παπούτσια, αλλά και... μετρητά. Μόλις ο ένας στους τρεις αγοράζει τα δώρα του online, όμως το ποσοστό αυτό αυξάνεται σταθερά.

Πηγές: ARD, dpa, AFP

Εδώ και δεκαετίες, η Πράγα προσελκύει επισκέπτες από όλον τον κόσμο χάρη στη μαγευτική της αρχιτεκτονική και τη λογοτεχνική της αύρα. Οι λάτρεις του Φραντς Κάφκα, του γνωστού Γερμανόφωνου συγγραφέα που γεννήθηκε εκεί συρρέουν για να επισκεφθούν το σπίτι του, το μουσείο και τα μέρη που ενέπνευσαν τα πολύ γνωστά του έργα. Τώρα, η τσεχική πρωτεύουσα αποκτά ένα νέο λογοτεχνικό σύμβολο: τον Νταν Μπράουν.

Ο διάσημος Αμερικανός συγγραφέας των «Κώδικας Ντα Βίντσι» και «Inferno» επέλεξε την Πράγα ως σκηνικό του νέου του μυθιστορήματος «The Secret of Secrets» που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο σε 50 γλώσσες και έχει ήδη κατακτήσει τις λίστες των best-sellers παγκοσμίως.

Στα ελληνικά το βιβλίο θα κυκλοφορήσει στις 27/11 από τις εκδόσεις Ψυχογιός με τίτλο «Το Μυστικό των Μυστικών».

Πωλήσεις-ρεκόρ στη Τσεχία

Στην Τσεχία, το βιβλίο πούλησε μέχρι τώρα πάνω από 120.000 αντίτυπα μέσα σε μία εβδομάδα, αριθμός-ρεκόρ για τα τοπικά δεδομένα. Συγκεκριμένα κάτι αντίστοιχο είχε να συμβεί από τότε που κυκλοφόρησαν τα βιβλία του Harry Potter. Όπως εξηγεί η κριτικός λογοτεχνίας Γιάννα Ποντσκάλσκα: «Οι Τσέχοι αγαπούν τον τρόπο με τον οποίο ο Brown παίζει με τα μυστήρια, τους γρίφους και την επιστήμη».

Ο ίδιος ο συγγραφέας επισκέφθηκε την Πράγα για την παγκόσμια παρουσίαση του βιβλίου, όπου τιμήθηκε με το Κλειδί της Πόλης από τον δήμαρχο Μπόχουσλαβ Σβόμποντα. «Η Πράγα είναι ένα μέρος που μοιάζει βγαλμένο από φαντασία, κοιτάς από τη γέφυρα του Καρόλου προς το κάστρο και νομίζεις πως ονειρεύεσαι», δήλωσε ο Μπράουν.

Η Πράγα στο επίκεντρο της λογοτεχνικής έμπνευσης

Στο νέο του μυθιστόρημα, η Πράγα αποτελεί βασικό στοιχείο των νέων περιπετειών του καθηγητή Ρόμπερτ Λάνγκτον. Από τα εμβληματικά σημεία της πόλης, όπως η Γέφυρα του Καρόλου και το Κάστρο της Πράγας, έως λιγότερο γνωστές τοποθεσίες, όπως η βίλα Πέτσεκ και το υπόγειο καταφύγιο Φολιμάνκα, ο Νταν Μπράουν πλέκει μια συναρπαστική ιστορία που συνδυάζει την τεχνητή νοημοσύνη, τα μυστήρια του ανθρώπινου νου και αρχαίους κώδικες.

Οι τουριστικές αρχές της Πράγας έσπευσαν να αξιοποιήσουν τον ενθουσιασμό, εγκαινιάζοντας ειδικές θεματικές ξεναγήσεις με τίτλο: «στα βήματα του Νταν Μπράουν», που οδηγούν τους επισκέπτες στα σημεία όπου διαδραματίζεται η ιστορία. Η ανταπόκριση, σύμφωνα με την Κλάρα Γιαντέροβα από τον Οργανισμό Τουρισμού Πράγας είναι εντυπωσιακή: «Το ενδιαφέρον είναι τεράστιο, οι περιηγήσεις είναι ήδη πλήρως κλεισμένες για εβδομάδες».

Η συνέχεια στο Netflix

Το 2027 αναμένεται να κυκλοφορήσει στο Netflix η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου, γεγονός που, όπως προβλέπουν οι ειδικοί, θα φέρει ένα δεύτερο, ακόμη μεγαλύτερο κύμα τουρισμού στη μαγευτική πόλη της Πράγας.

Από τον Κάφκα μέχρι τον Μπράουν, η Πράγα αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι παραμένει μια πόλη που εμπνέει ιστορίες μυστήριου και παγκόσμιο ενδιαφέρον.

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου

Ιδιαίτερη μνεία φέτος στον νομπελίστα Τόμας Μαν, κορυφαίο Γερμανό συγγραφέα του 20ού αιώνα, ραψωδό της παρακμής και της πτώσης της παλιάς αστικής τάξης στην Ευρώπη, με αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννησή του. Τα μυθιστορήματά του, «Οι Μπούντενμπροκ, το «Μαγικό βουνό», «Θάνατος στη Βενετία» ή «Δόκτωρ Φάουστους» γοητεύουν μέχρι σήμερα. Ήταν το 1933, χρονιά της ανόδου των ναζί στην εξουσία, όταν στον Τόμας Μαν, δεδηλωμένο ήδη επικριτή του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία, απαγορεύθηκε κατά τη διάρκεια περιοδείας του στο εξωτερικό η επιστροφή στο Μόναχο όπου ζούσε. Η οικογένεια Μαν θα καταφύγει κατ’ αρχήν στην Ελβετία και από το 1938 στις ΗΠΑ.

Αλλά στο μεταίχμιο μεταξύ Γερμανίας και Ελβετίας, εκείνο το δύσκολο καλοκαίρι του 1933, η οικογένεια Μαν βρίσκει προσωρινό καταφύγιο στη βίλα Tranquille στο άσημο ψαροχώρι Sanary-sur-Mer, με κάπου 3000 ψυχές, όχι μακριά από την Τουλώνη της νότιας Γαλλίας. Αυτό το μεταβατικό τρίμηνο, ανάμεσα στην αποκοπή από την πατρίδα και την οριστική εξορία είναι το θέμα ενός καινούργιου βιβλίου που μόλις κυκλοφόρησε με τίτλο «Όταν δύει ο ήλιος» (εκδόσεις Fischer). Φέρει την υπογραφή του Φλόριαν Ίλις, ιστορικού τέχνης, δημοσιογράφου και συγγραφέα, γνωστού κυρίως από το μπεστ-σέλερ του «Το καλοκαίρι του αιώνα» για το 1913, τη χρονιά που εξερράγη ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Και τώρα η ίδια ευχέρεια να μετατρέπει με χάρισμα ιστορικές στιγμές σε συναρπαστική αφήγηση στο βιβλίο για το αγχώδες εκείνο καλοκαίρι των Μαν υπό τριάντα βαθμούς Κελσίου.

Ο Τόμας και τα τέκνα αυτού

Το Sanary δεν είχε τότε σπουδαία πράγματα, ένα λιμανάκι, μερικά καφενεία και κάποια μαγαζιά. Ίχνος κοσμικότητας. Είχε όμως ατμόσφαιρα και δεν ήταν ακριβό, γι’ αυτό το προτιμούσαν καλλιτέχνες από το Παρίσι. Το καλοκαίρι του 33 θα γίνει μονομιάς καταφύγιο των Γερμανών διανοουμένων που αρχίζουν να εγκαταλείπουν τη ναζιστική Γερμανία. Μια θερινή σαιζόν φιλοξενεί την ελίτ των γερμανικών γραμμάτων και στο κέντρο της βρίσκεται βέβαια η διάσημη, πολυμελής, με γυναίκα και έξη παιδιά, και περίπλοκη οικογένεια του Τόμας Μαν. Το βιβλίο του Ίλις στηρίζεται σε πολλά ημερολόγια και αναμνήσεις που άφησαν εκείνοι οι διανοούμενοι, ανάμεσά τους και ο Γερμανοεβραίος συγγραφέας Λίον Φοϊχτβάνγκερ, φίλος του Μπρεχτ και εξέχουσα προσωπικότητα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Εκείνη την περίοδο ο Μαν έγραφε το βιβλίο του «Ο Ιωσήφ και οι αδελφοί αυτού», αλλά από το πολύ στρες διέκοψε το γράψιμο. Στο ημερολόγιό του έγραφε με οξυδέρκεια για την οικογένειά του: «Είμαστε μια εκλεκτή ομήγυρις, αλλά ο καθένας μας έχει και το κουσούρι του.» Διαφορετικά αντιδρούν τα μέλη της ομήγυρης και στις συνθήκες του εκπατρισμού. Η γυναίκα του Κάτια αρρωσταίνει, η κατ’ εξοχήν ρεαλίστρια κόρη του, η Έρικα αναπτύσσει μια απίστευτη ενεργητικότητα, οι μικρότεροι, ο Μιχαήλ και η Ελισάβετ νομίζουν ότι βρίσκονται σε ανέμελες διακοπές.

Ο ίδιος ο Τόμας Μαν αντιστέκεται εσωτερικά να αποδεχθεί ότι πρέπει να εγκαταλείψει οριστικά τη Γερμανία, κι έτσι βρίσκεται σε διένεξη με τα μεγαλύτερα παιδιά του, την Έρικα και τον Κλάους, που τον πιέζουν να τηρήσει πιο ανένδοτη στάση έναντι των ναζί. Εξάλλου ο πατέρας δεν θέλει να θεωρείται εμιγκρέ, νοιώθει ότι κάτι τέτοιο τον υποβιβάζει, ενώ τον ταλανίζει και η τύχη της περιουσίας που άφησαν στο Μόναχο. Ο λιγότερο αγαπητός γιος, ο Γκόλο, καταφέρνει τελικά να μεταφέρει στη Γαλλία ένα μεγάλο χρηματικό ποσόν και τα ημερολόγια του πατέρα του. Έτσι οι ενδοοικογενειακές μετοχές του ανεβαίνουν.

Το πανόραμα του υποχρεωτικού συγχρωτισμού

Οι ενδεικτικές λεπτομέρειες παίζουν μεγάλο ρόλο σ’ αυτό το βιβλίο. Ο Ίλις, όχι χωρίς κάποια θυμηδία, περιγράφει τις άτεγκτες συνήθειες που έχει μεταφέρει η οικογένεια Μαν από το Μόναχο στο Sanary-sur-Mer και τις οποίες τηρεί απαρέγκλιτα. Η αυστηρή εθιμοτυπία του φαγητού, οι απαιτητικές συζητήσεις στο γεύμα που προκαλούν πανικό στην κάπως αποσυνάγωγη κόρη, τη Μόνικα. Άσε που ο μπαμπάς καταγράφει στο ημερολόγιό του σχεδόν υποχονδριακά την κατάσταση της υγείας του, πότε σημειώνει «τάση για βήχα», πότε «διάρροια» και καμιά φορά «τάση για εξάψεις στο πρόσωπο». Η σχολαστική καθημερινότητα των Μαν βρίσκεται σε αντίθεση με τη ζωή άλλων εμιγκρέ. Πρώτος και καλύτερος ο θείος Χάινριχ, αδερφός του Τόμας Μαν, που κουβαλάει στη νότια Γαλλία από το Βερολίνο την κάπως αγοραία στα μάτια των υπολοίπων ερωμένη του.

Και τι να πει κανείς για τους συγγραφείς Λίον Φοϊχτβάνγκερ και Άλντους Χάξλεϋ που διατηρούν και οι δύο ménage à trois σχέσεις, έχουν μαζί με τη σύζυγο και την ερωμένη, οπότε οι καβγάδες ανάμεσα στις κυρίες που διεκδικούν το ίδιο πάπλωμα είναι προδιαγεγραμμένοι. Και σαν μην έφτανε αυτό η μανία του Φοϊχτβάνγκερ και της γυναίκας του Μάρθας για την άθληση και την καλή φυσική κατάσταση κάνουν τον τρόπο ζωής των Μαν να φαίνεται μίζερος και γεροντίστικος. Η εικόνα στο Sanary εμπλουτίζεται με διάφορες καλλιτέχνιδες και dames de compagnie με εκκεντρικές και κάποιες φορές καταστροφικές έξεις. Με δυο λόγια: Ο Ίλις ξεδιπλώνει μπροστά στα μάτια του αναγνώστη το πολύχρωμο πανόραμα μιας εξορίας με αναρίθμητους ιριδισμούς, μιας θερινής εξορίας που παίρνει τη μορφή του υποχρεωτικού συγχρωτισμού ανθρώπων, ο οποίος υπό ομαλές συνθήκες θα ήταν αδιανόητος. Και με τον τρόπο αυτό προσθέτει μια νέα διάσταση στην κρατούσα εικόνα του Τόμας Μαν.

Πηγή: dpa

«Η στασιμότητα λίγο πολύ παραμένει, οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις δεν έχουν γίνει ακόμη και η όποια αχτίδα αισιοδοξίας μετατίθεται στο 2026, το νωρίτερο...». Αυτά είναι, σε γενικές γραμμές, τα συμπεράσματα των «Πέντε Σοφών» της γερμανικής οικονομίας, που έδωσαν στη δημοσιότητα τις φθινοπωρινές προγνώσεις τους το απόγευμα της Τετάρτης στο Βερολίνο.

Ωστόσο, αν θέλουμε να δούμε το ποτήρι «μισογεμάτο» οφείλουμε να επισημάνουμε ότι για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια ύφεσης η οικονομία φαίνεται να οδηγείται σε επανεκκίνηση, έστω και με το «αναιμικό ποσοστό» του +0,2%. Αυτή είναι η πρόβλεψη των εμπειρογνωμόνων για το τρέχον έτος. Για το 2026 οι προβλέψεις εμφανίζονται ακόμη πιο αισιόδοξες, καθώς ο δείκτης εκτιμάται στο 1%. Πρόκειται πάντως για μία πρόγνωση που είναι πιο συγκρατημένη από εκείνη της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, η οποία μέχρι σήμερα κάνει λόγο για 1,3%.

Νέα έκκληση για μεταρρυθμίσεις

Η Βερόνικα Γκριμ, μία εκ των «Πέντε Σοφών», επισημαίνει ότι «είναι επείγον να βελτιωθεί η δημοσιονομική εικόνα σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Η σημερινή κατάσταση αποτελεί μία μεγάλη πρόκληση για το μέλλον. Χρειάζονται άμεσα μεταρρυθμίσεις που θα συγκρατούν τις δαπάνες»

Όπως επισημαίνουν οι «Πέντε Σοφοί», τα Ειδικά Ταμεία που λειτουργούν συμπληρωματικά στον κρατικό προϋπολογισμό δεν θα πρέπει να αξιοποιούνται παρά μόνο για επιπλέον επενδύσεις που θα τονώσουν την ανάπτυξη και όχι για να καλύπτονται άλλα δημοσιονομικά κενά. Επιπλέον, εκτιμούν ότι στο κομμάτι των εσόδων θα πρέπει να αλλάξει το νομοθετικό πλαίσιο για τον φόρο κληρονομιάς και να αυξηθεί η φορολογική επιβάρυνση στα εταιρικά κέρδη.

Και αυτό διότι σήμερα, όπως σημειώνει ο Άχιμ Τρούγκερ, επίσης μέλος του συμβουλίου των εμπειρογνωμόνων, «οι ελαφρύνσεις έχουν ως αποτέλεσμα να φορολογούνται με ιδιαίτερα χαμηλούς συντελεστές τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία».

Για μία ακόμη φορά οι εμπειρογνώμονες εστιάζουν επίσης στη μείωση της γραφειοκρατίας εντός συνόρων, αλλά και σε επίπεδο ΕΕ. Οι υποδείξεις των «Πέντε Σοφών» δεν είναι βέβαια δεσμευτικές για τη γερμανική κυβέρνηση. Ωστόσο, θεωρούνται μία νηφάλια και αντικειμενική αποτύπωση των μεγεθών της γερμανικής οικονομίας, η οποία μάλιστα συχνά αποτελεί βάση για τις επίσημες προβλέψεις της κυβέρνησης, σε επόμενο χρόνο.

«Ζούσαμε από τα έτοιμα»

Ο χριστιανοδημοκράτης καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς είχε εξαγγείλει ένα «φθινόπωρο μεταρρυθμίσεων». Τώρα αξιοποιεί την ευκαιρία, για να περάσει το δικό του πολιτικό μήνυμα και να επικρίνει τις κακές συνήθειες του παρελθόντος. «Τα τελευταία χρόνια ζούσαμε από τα έτοιμα, αλλά τα αποθέματα έχουν εξαντληθεί», λέει χαρακτηριστικά. «Τώρα έχουμε όλοι μία κοινή αποστολή: να ενισχύσουμε τη Γερμανία ως επενδυτικό προορισμό για το μέλλον»

Αναλυτικές εκτιμήσεις αναμένονται από τον Φρίντριχ Μερτς το απόγευμα της Πέμπτης. Ο καγκελάριος θα είναι κύριος ομιλητής σε εκδήλωση του Γερμανικού Συνδέσμου Λιανικού Εμπορίου (HDE) στο Βερολίνο.

Πηγές: ARD, dpa, tagesschau.de

Όταν η κινεζική διαδικτυακή πλατφόρμα μόδας Shein άνοιξε το πρώτο κατάστημα στις αρχές Νοεμβρίου, εκτός από την τεράστια προσέλευση πελατών, υπήρξαν και έντονες διαμαρτυρίες. Το φυσικό κατάστημα στο πολυκατάστημα BHV Marais στο κέντρο του Παρισιού αγγίζει μια ευαίσθητη χορδή. Και όχι μόνο επειδή βρίσκεται στην πατρίδα της υψηλής ραπτικής.

Η Shein, η οποία συχνά κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία με την online πλατφόρμα Temu, μέσω της οποίας οι κατασκευαστές μπορούν να πουλήσουν απευθείας στους καταναλωτές, έχει επικριθεί για πλαστά προϊόντα, επιθετικό μάρκετινγκ, κακές συνθήκες εργασίας και μη ασφαλή προϊόντα. Παρ' όλα αυτά, πολλοί πελάτες χαίρονται για τις περισσότερες επιλογές αγορών και τις φθηνές τιμές.

Εκτός από τις εξαιρετικά χαμηλές τιμές, οι εταιρείες επωφελούνται επίσης από την απαλλαγή από τους εισαγωγικούς δασμούς για δέματα αξίας κάτω των 150 ευρώ (174 δολάρια) από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ΗΠΑ είχαν ένα παρόμοιο κενό για δέματα αξίας κάτω των 800 δολαρίων (691 ευρώ), αλλά άλλαξαν τους κανονισμούς τους, με αποτέλεσμα τη μείωση των αποστολών. Η ΕΕ βρίσκεται στο τελικό στάδιο της έγκρισης ενός παρόμοιου κανονισμού.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της εταιρείας, το πρώτο εξάμηνο του 2025 η Temu είχε κατά μέσο όρο 115 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες ανά μήνα στην ΕΕ και η Shein 145 εκατομμύρια. Για τις δύο πλατφόρμες, αυτό αντιπροσωπεύει αύξηση περίπου 12% σε σχέση με τους προηγούμενους έξι μήνες.

Εκατομμύρια δέματα από την Κίνα

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που σχετίζονται με αυτές τις κινεζικές πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου είναι η βιωσιμότητα. Το μεγαλύτερο μέρος των εμπορευμάτων που αγοράζονται στις πλατφόρμες τους αποστέλλεται απευθείας από τους κατασκευαστές στην Κίνα σε καταναλωτές σε όλο τον κόσμο. Αυτά τα μεμονωμένα συσκευασμένα προϊόντα μεταφέρονται αεροπορικώς για γρήγορη παράδοση, υπερφορτώνουν τις τελωνειακές αρχές και συχνά δεν μπορούν να επιστραφούν. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ανησυχούν για τα απορρίμματα ρούχων που προκαλούνται από τη φθηνή γρήγορη μόδα, τα απορρίμματα πλαστικών και χαρτοκιβωτίων συσκευασίας, καθώς και τις εκπομπές όλων αυτών των πτήσεων με τις οποίες μεταφέρονται τα προϊόντα σε όλο τον κόσμο. Και τα νούμερα είναι πράγματι τεράστια.

Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο, το 2024 εισήχθησαν στην ΕΕ περίπου 4,6 δισεκατομμύρια αντικείμενα μικρής αξίας. Αριθμός διπλάσιος σε σχέση με το 2023 και τριπλάσιος από το 2022.

Προστασία των καταναλωτών στην ΕΕ

Εκτός από τα ζητήματα βιωσιμότητας, οι οργανώσεις προστασίας των καταναλωτών και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει για μη ασφαλή προϊόντα που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις της ΕΕ.

Σύμφωνα με δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με ομάδες από το Βέλγιο και τη Δανία, τα αποτελέσματα ήταν δραματικά. Εξέτασαν κολιέ, φορτιστές USB και παιδικά παιχνίδια.

Από τα 162 είδη που αγοράστηκαν από κατασκευαστές που πωλούν μέσω των Temu και Shein, τα 110 δεν συμμορφώνονταν με τους κανονισμούς της ΕΕ και περίπου το ένα τέταρτο ήταν δυνητικά επικίνδυνα. Ορισμένα από τα προϊόντα περιείχαν υψηλά επίπεδα φορμαλδεΰδης ή βαρέων μετάλλων όπως το κάδμιο. Ορισμένοι από τους φορτιστές USB υπερθερμαίνονταν.

Τον Μάιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποίησε την Shein για πρακτικές στην πλατφόρμα της που παραβιάζουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών ενώ τον Ιούλιο η Κομισιόν διαπίστωσε ότι η Temu παραβιάζει τις υποχρεώσεις της βάσει του νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες, καθώς δεν καταβάλλει επαρκείς προσπάθειες για να αποτρέψει την πώληση παράνομων προϊόντων.

Τον Οκτώβριο, η γερμανική αρχή ανταγωνισμού κίνησε διαδικασία κατά της Temu. Θέλει να εξετάσει εάν η πλατφόρμα επηρεάζει ενδεχομένως τη διαμόρφωση των τιμών στην γερμανική ηλεκτρονική αγορά της, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού των τελικών τιμών πώλησης. Τον Αύγουστο, η Shein τιμωρήθηκε από την ιταλική αρχή ανταγωνισμού με πρόστιμο ενός εκατομμυρίου ευρώ για παραπλανητικές περιβαλλοντικές δηλώσεις ενώ τέλος τον Ιούλιο, η Shein τιμωρήθηκε από τη γαλλική αρχή ανταγωνισμούμε πρόστιμο 40 εκατομμυρίων ευρώ για παραπλανητικές εκπτώσεις και περιβαλλοντικές δηλώσεις.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου

H μεγαλύτερη σε διάρκεια δημοσιονομική παράλυση στην ιστορία των ΗΠΑ φθάνει, όπως όλα δείχνουν, στο τέλος της. Η Γερουσία ενέκρινε παράταση του προϋπολογισμού, που διασφαλίζει τη χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου. Συνολικά 60 γερουσιαστές, συμπεριλαμβανομένων και αρκετών Δημοκρατικών, ψήφισαν υπέρ της πρότασης. Ο ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Έρικ Σμιτ ανακοίνωσε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας: «Σε αυτήν την ψηφοφορία τα "ναι" είναι 60. Τα "όχι" 40. Τα τρία πέμπτα των εκλεγμένων γερουσιαστών ψήφισαν υπέρ».

Το επόμενο βήμα είναι η παράταση του προϋπολογισμού να επικυρωθεί και από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, στην οποία αναμένεται να ξεκινήσει αύριο η σχετική συζήτηση. Αν εγκριθεί και εκεί η παράταση, τότε θα πρέπει να υπογραφεί, ως τελευταίο βήμα, από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.

Μήλο της έριδας η υγειονομική περίθαλψη

Την Κυριακή ρεπουμπλικανοί και δημοκρατικοί Γερουσιαστές πέτυχαν μια πρώτη, σημαντική πρόοδο για την άρση του αδιεξόδου. Ο ρεπουμπλικανός Γερουσιαστής Τζον Θουν, επικεφαλής της πλειοψηφίας, με μια πρώτη αποτίμηση: «Ήταν ένας πολύ μακρύς δρόμος. Κυριολεκτικά, ήταν το μακροβιότερο shutdown στην ιστορία της χώρας μας. Είμαι πολύ χαρούμενος που μπορώ να δηλώσω ότι φτάνουμε στο τέλος της δημοσιονομικής παράλυσης».

Το αποκαλούμενο shutdown ξεκίνησε την 1η Οκτωβρίου. Αφορμή ήταν ένας νόμος για την υγειονομική περίθαλψη από την εποχή του προέδρου Μπάρακ Ομπάμα, τον οποίο δεν ήθελαν να παρατείνουν οι Ρεπουμπλικανοί και εν τέλει τα κατάφεραν . Από την πλευρά τους, οι Δημοκρατικοί διεκδίκησαν πρόσθετα κεφάλαια για όσους για οικονομικούς λόγους η ασφάλιση υγείας κινδυνεύει να διακοπεί στο τέλος του έτους.

Πηγή: AP, Afp

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Η επί της αρχής συμφωνία, που θα πρέπει να επικυρωθεί πλέον από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, αφορά τη «χαλάρωση» των κανονισμών για τους αγρότες, αλλά και τη μείωση διοικητικών δαπανών για τα κράτη μέλη, ώστε να εξοικονομηθεί για τον αγροτικό τομέα εκτιμώμενο κόστος συμμόρφωσης ύψους 1,6 δισεκατομμυρίων ευρώ. Επετεύχθη μετά από τη διακοπή των διαπραγματεύσεων τον Οκτώβριο, καθώς Κοινοβούλιο και Συμβούλιο δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν ως προς τα περιβαλλοντικά πρότυπα.

Διόλου τυχαία ο Γιάκομπ Γένσεν, υπουργός Γεωργίας της Δανίας (η οποία ασκεί την τρέχουσα προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ) έδωσε έμφαση ακριβώς σε αυτό το ζήτημα, ότι δίνεται δηλαδή στους γεωργούς «μεγαλύτερη ευελιξία ως προς την εφαρμογή των πράσινων προτύπων».

Η νέα δέσμη μέτρων, παράλληλα, εισάγει όριο ενός επιτόπιου ελέγχου ετησίως, αυξάνει τις κατ’ αποκοπή πληρωμές για τους μικροκαλλιεργητές από 1.250 ευρώ σε 3.000 ευρώ και μειώνει τις κυρώσεις και τους περιττούς ελέγχους για μικρούς καλλιεργητές χωραφιών έως 30 εκταρίων.

Παραμένει η στήριξη σε περιόδους κρίσης

Στο πλαίσιο της χθεσινής συμφωνίας διατηρείται η πρόταση της Κομισιόν να επιτρέπει στα κράτη-μέλη να παρέχουν κονδύλια σε περιόδους κρίσεων σε γεωργούς, που πλήττονται από φυσικές καταστροφές ή δυσμενείς καιρικές συνθήκες.

Η πολιτική σημασία της συμφωνίας διαφαίνεται και από τις αντιδράσεις των ευρω-ομάδων, που αναφέρουν ότι αποδεικνύεται πως η Ευρώπη «ακούει τους αγρότες». Οι μεγαλύτερες, άλλωστε, πολιτικές ευρω-ομάδες όπως το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, καθώς και οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι, εξασφάλισαν από την Κομισιόν επίσης χθες τρεις βασικές συμβιβαστικές προτάσεις ως προς τον νέο, επταετή ευρωπαϊκό προϋπολογισμό (2028-2034).

Μόνο το ΕΛΚ στηρίζει ανεπιφύλακτα

Υπό την «απειλή» απόρριψης της πρότασής της στην αυριανή συζήτηση στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου, η πρόεδρος της Κομισιόν δεσμεύτηκε χθες για: Θέσπιση στόχου 10% των προ-διατεθέντων κονδυλίων στα κράτη-μέλη εκτός των άμεσων ενισχύσεων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, επαναφορά της γεωργικής πολιτικής στον πυρήνα της ΚΑΠ, επιπλέον 2 δις για την αλιεία, ενίσχυση του ρόλου των περιφερειών ως προς τη διάθεση των κονδυλίων για την πολιτική της συνοχής.

Αν και το ΕΛΚ έκανε λόγο για σημαντική «νίκη», οι υπόλοιπες ευρω-ομάδες χαρακτήρισαν τις προτάσεις της Κομισιόν «βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», αλλά επιφυλάσσονται ως προς τη στάση τους το επόμενο διάστημα. Συμφωνία, άλλωστε, ως προς τον νέο προϋπολογισμό αναμένεται έως το τέλος του 2026.

Οι τρεις προηγούμενες COP είχαν γίνει σε χώρες που μπορείς να χαρακτηρίσεις τουλάχιστον αυταρχικές: Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αζερμπαϊτζάν. Τουλάχιστον οι δύο από αυτές στηρίζουν την ευημερία τους στην «οικονομία του πετρελαίου». Η σκέψη ότι με την φιλοξενία της Παγκόσμιας Διάσκεψης για το Κλίμα κάτι θα άλλαζε και σε επίπεδο εκδημοκρατισμού, αλλά και στην αντίληψή τους για τα ορυκτά καύσιμα αποδείχτηκε μάλλον υπερβολικά αισιόδοξη. Tα αποτελέσματα ήταν πενιχρά έως απογοητευτικά.

Φέτος λοιπόν έχει σειρά η Βραζιλία που στις τελευταίες εκλογές γλίτωσε μια δεύτερη θητεία Μπολσονάρου. Επιλέχτηκε μάλιστα ως τόπος διεξαγωγής το Μπελέμ στο Δέλτα του Αμαζονίου για να θυμίζει στους μετέχοντες πού βρίσκεται και πόσο υποφέρει ο «πνεύμονας του πλανήτη».

Μια μάχη με αντίπαλο τις ΗΠΑ

Αν στις προηγούμενες συνόδους υπήρχε η ελπίδα για αποφασιστικά μέτρα σε συνεργασία με τις μεγάλες βιομηχανικές χώρες του πλανήτη, ανάμεσά τους και τις ΗΠΑ, αυτή τη φορά είναι ξεκάθαρο ότι η μάχη για το κλίμα θα δοθεί ενάντια στις ΗΠΑ, δεύτερο μεγαλύτερο ρυπαντή του πλανήτη, τουλάχιστον όσο στον Λευκό Οίκο κατοικοεδρεύει ο Ντόναλντ Τραμπ.

Αυτό σημαίνει ότι οι ευθύνες των υπολοίπων δηλαδή και των Ευρωπαίων αυξάνονται. Υπό αυτή την έννοια η συμφωνία που έκλεισε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την αγορά ορυκτών καυσίμων από τις ΗΠΑ αξίας 250 δισεκατομμυρίων δεν στέλνει και το πιο ενθαρρυντικό μήνυμα. Πριν λίγες μέρες οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ προειδοποίησαν ότι αν συνεχίσουμε με αυτή την κλιματική πολιτική δεν υπάρχει καμιά περίπτωση για περιορισμό της ανόδου της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τον 1,5 βαθμό σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο, όπως ήταν ο φιλόδοξος στόχος της COP στο Παρίσι πριν από δέκα χρόνια. Η πρόγνωση τώρα (άνοδος 2,8 βαθμών Κελσίου) είναι καλύτερη από ό,τι ήταν τότε (3,6 βαθμοί Κελσίου), αλλά και αυτό σημαίνει τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, φυσικούς πόρους και βιοποικιλότητα.

Σύμφωνα πάντα με την ίδια μελέτη-πρόγνωση αν όλες οι χώρες τηρούσαν τις δεσμεύσεις τους η άνοδος θα περιοριζόταν στους 2,1 βαθμούς Κελσίου. Μπορεί λοιπόν να υπάρξει μια κλιματική στροφή εναντίον των ΗΠΑ και των πετρελαιοπαραγωγών χωρών;

Μια απάντηση «made in China»

Η taz του Βερολίνου κυκλοφόρησε το Σάββατο με τίτλο «Σωτηρία του Πλανήτη made in China». Όσο περίεργο και αν ακούγεται αυτό υπολογίζοντας ότι η Κίνα παραμένει ο μεγαλύτερος ρυπαντής παγκοσμίως δεν είναι καθόλου αβάσιμο. Το τεχνολογικό προβάδισμα της Κίνας σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ηλεκτροκίνηση, μπαταρίες είναι τόσο μεγάλο, που πραγματικά την αναδεικνύει σε πρωτοπόρο στη μάχη για περιορισμό των ρύπων του θερμοκηπίου. Το 2024 η Κίνα ενέταξε στο δίκτυό της ενεργειακή ισχύ από φωτοβολταϊκά και αιολική ενέργεια μεγαλύτερη από ό,τι όλος ο υπόλοιπος πλανήτης μαζί (1.400 Gigawatt περίπου).

Με τα νούμερα αυτά έχει ξεπεράσει τον υπολογισμό της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας για το πώς ο πλανήτης θα μπορούσε να λειτουργεί ως το 2050 κλιματικά ουδέτερα αν όλοι τηρούσαν τις υποχρεώσεις τους, αλλά και τον στόχο που είχε θέσει ο πρόεδρός της για το 2030 με 1.200 Gigawatt. Όλοι θα έχετε δει κάπου τις φωτογραφίες από τα αχανή φωτοβολταϊκά ή ηλιακά πάρκα σπαρμένα στη χώρα.

Η πληθώρα κινέζικων εταιρειών που έχουν κατακλύσει τη χώρα, οδηγεί σε μια επιθετική εξαγωγική πολιτική που σπεύδουν να εκμεταλλευτούν χώρες όπως το Πακιστάν , που μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις κυρώσεις προς τη Ρωσία είδαν τις τιμές του πετρελαίου και του υγροποιημένου φυσικού αερίου να εκτοξεύονται. Η Κίνα θα είναι αυτή που θα κυριαρχήσει στην οικονομία της απανθρακοποίησης. Αυτό εξηγεί και την στάση των ΗΠΑ απέναντί της, αλλά και χωρών που ζουν ακριβώς από τα κοιτάσματά τους σε ορυκτά καύσιμα.

Δύο ράγες, ένα μέτωπο

Προς το παρόν βεβαίως τα μέτωπα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα. Ο κόσμος δεν έχει ακριβώς χωριστεί στα δύο, αφού πολλές χώρες- και η ίδια η Κίνα- συνεχίζουν να κινούνται σε δύο διαφορετικές ράγες. Συνεχίζει να παραμένει ο μεγαλύτερος ρυπαντής, αν και έχει προχωρήσει σε μείωση σε σχέση με το 2015. Όμως η εξέλιξη αυτή θα είναι αναπόφευκτη. Οι εναλλακτικές πηγές θα κερδίσουν την μάχη από τη στιγμή που θα γίνουν οικονομικά συμφέρουσες. Και αυτό θα συμβεί σε μεγάλο βαθμό χάρη στην επιτάχυνση που επιδεικνύει η Κίνα σε αυτόν τον τομέα.

Θα ήταν καλύτερο αυτή η εξέλιξη να οδηγείται από μια χώρα, που θα λειτουργούσε δημοκρατικά, με δημόσιο ανοιχτό διάλογο και διαβούλευση, με συνδικάτα και κατοχυρωμένα δικαιώματα για τους εργαζόμενους. Αλλά προς το παρόν όλα δείχνουν ότι ο πλανήτης μόνο με την Κίνα και χάρη σε αυτήν θα μπορέσει να κερδίσει την κλιματική μάχη.

Πηγές: taz, Bloomberg

Κρητική γραβιέρα σε μπουκίτσες, παξιμάδια, γνώριμες ελληνικές σοκολάτες σε μικρό μέγεθος, μέλι και αρκετά άλλα ελληνικά προϊόντα είδαμε στα 85 ελληνικά περίπτερα των εκθετών, ανάμεσα σε δύο γίγαντες του τουρισμού, την Ιταλία και τη Γαλλία. Ένας απλός και γευστικός τρόπος διαφήμισης της τουριστικής Ελλάδας.

Η Διεθνής Έκθεση Τουρισμού 2025 στο Λονδίνο έφτασε στο τέλος της. Στα 45 χρόνια της διοργάνωσης πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση φέτος στην ιστορία της. Ο χώρος του ExCel London επεκτάθηκε κατά 25.000 τ.μ. ώστε να φιλοξενήσει περισσότερους από 4.000 εκθέτες από διάφορες χώρες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τον οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για τον Τουρισμό (UN Tourism) η παγκόσμια κινητικότητα για διακοπές ήταν αυξημένη κατά 5% τους πρώτους έξι μήνες του 2025, παρά τις πρωτοφανείς παγκόσμιες προκλήσεις.

Βέβαια, το μήνυμα είναι διπλό: οι χώρες πρέπει, από τη μια πλευρά, να διαχειριστούν τις περιβαλλοντικές προκλήσεις που προκύπτουν από τις μετακινήσεις διεθνώς και από την άλλη πλευρά, την ανησυχία των πολιτών που ζουν σε τουριστικούς προορισμούς (ηχορύπανση και αύξηση του κόστους ζωής) μέχρι την αδυναμία εξυπηρέτησης των αναγκών εξαιτίας έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού και καταλυμάτων.

Eπέκταση της τουριστικής περιόδου

Η υπουργός Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη και ο Περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς βρέθηκαν στη σημαντική έκθεση του Λονδίνου ώστε να συζητήσουν αλλά και να αναζητήσουν συνεργασίες για την προώθηση της τουριστικής εικόνας της χώρας.

«Από την πλευρά μας δουλεύουμε πάνω σε μια στρατηγική για την ποιοτική, βιώσιμη και ανθεκτική ανάπτυξη του τουρισμού με γνώμονα βεβαίως την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, του πολιτιστικού περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών», κατέστησε σαφές η υπουργός Τουρισμού, προσθέτοντας ότι δίνεται «έμφαση σε περιόδους εκτός αιχμής, δηλαδή τους μη τουριστικούς μήνες, ακόμη και στον χειμώνα. Με καινούργιους προορισμούς εντός Ελλάδας, εκτός από τους καθιερωμένους».

Ένα ακόμα στοιχείο από τον oργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για τον Tουρισμό δείχνει παράλληλα ότι η Ελλάδα «σκαρφάλωσε» στην 15η θέση στην παγκόσμια τουριστική κατάταξη. «Το 2024 ήταν χρονιά ρεκόρ με 40 εκατομμύρια αφίξεις διεθνώς (…) και με 21,6 δισεκατομμύρια άμεσα έσοδα. Το 2025 προβλέπεται ότι θα είναι η νέα χρονιά ρεκόρ για τον τουρισμό», τόνισε η κ. Κεφαλογιάννη.

Περισσότερες πτήσεις από British Airways και Easyjet

Την ίδια ώρα, οι Βρετανοί τουρίστες στην Ελλάδα αυξάνονται. Ο περιφερειάρχης Αττικής, Νίκος Χαρδαλιάς, τόνισε ότι «μόνο από τη Μεγάλη Βρετανία, το πρώτο τρίμηνο του 2025, είχαμε 57% αύξηση της επισκεψιμότητας, ξεπερνώντας τις 747.000 διανυκτερεύσεις».

Συγκεκριμένα για την Αττική δήλωσε ότι «επενδύουμε σε πολιτισμό, αθλητισμό, σε φυσικές διαδρομές, σε γαστρονομία ώστε να βάλουμε την πρωτεύουσα/ περιφέρεια της χώρας στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος».

Στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης και για το 2026, British Airways και Easyjet θα αυξήσουν τις πτήσεις προς Ελλάδα με συνδέσεις προς Κρήτη, Μύκονο, Πρέβεζα αλλά και Θεσσαλονίκη. Ενώ και η Jet2 ανακοίνωσε πρόγραμμα τριών εκατομμυρίων θέσεων για τη νέα χρονιά σε 14 ελληνικούς προορισμούς.

Η βρετανική αγορά έχει αναδειχθεί νούμερο ένα για τον ελληνικό τουρισμό, ενώ η παρουσία της Αγγλίδας ιστορικού και συγγραφέως Bettany Hughes στην εκδήλωση της Ελλάδας για το WTM «Greece Insights» ενίσχυσε ακόμα περισσότερο το εγχείρημα για εναλλακτικές διακοπές με επίκεντρο τον ελληνικό πολιτισμό.

Ανταπόκριση από το Βερολίνο

Ήταν κάποτε η ραχοκοκαλιά της γερμανικής αλλά και ευρωπαϊκής οικονομίας. Η βιομηχανία χάλυβα της Γερμανίας, με ρίζες στην εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, ήταν αυτή που εν πολλοίς έδωσε στη χώρα τον χαρακτηρισμό «ατμομηχανή της Ευρώπης».

Τα τελευταία χρόνια δέχεται ισχυρές πιέσεις από τον φθηνό κινεζικό ανταγωνισμό, την επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης αλλά και εσχάτως τη δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ. Το ενεργειακό κόστος παραμένει υψηλό για τις γερμανικές χαλυβουργίες, χιλιάδες θέσεις εργασίες έχουν χαθεί, ενώ ταυτόχρονα παλαιές μονάδες παραγωγής πρέπει να προσαρμοστούν στα σύγχρονα τεχνολογικά και κλιματικά στάνταρντ.

Οι εκπρόσωποι της βιομηχανίας χάλυβα συναντήθηκαν με τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, κορυφαίους υπουργούς της κυβέρνησης και πρωθυπουργούς κρατιδίων για να «δώσουν στη γερμανική χαλυβουργία μια ευκαιρία να επιβιώσει», όπως εύστοχα είπε η πρωθυπουργός του κρατιδίου του Ζάαρλαντ, Άνκε Ρέλινγκερ. Και ο πρωθυπουργός της Κάτω Σαξονίας Όλαφ Λις, τονίζοντας την επείγουσα ανάγκη για αλλαγές, τόνισε ότι είναι σημαντικό να συγκεραστεί «ο βιομηχανικός μετασχηματισμός με τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τη διασφάλιση των θέσεων εργασίας».

Δασμοί Τραμπ και Κίνα

Ο Γερμανός καγκελάριος προσέφερε στήριξη, όπως άλλωστε αναμενόταν, στους εκπροσώπους του κλάδου και έστειλε το μήνυμα ότι η γερμανική κυβέρνηση θα προσπαθήσει να πείσει και την ΕΕ για μια καλύτερη προστασία της εγχώριας παραγωγής χάλυβα. Πρώτον πρότεινε σημαντική μείωση του ενεργειακού κόστους για τις βιομηχανίες του χώρου, τονίζοντας ότι η χαλυβουργία έχει ρόλο κλειδί, αφού από αυτή εξαρτώνται σειρά μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

«Όποιος θέλει να διασφαλίσει την κοινωνική ειρήνη, θα πρέπει να διασφαλίσει τη βιομηχανική βάση αυτής της χώρας» ανέφερε ο επικεφαλής της Ένωσης Χάλυβα Γκούναρ Γκρέμπλερ, προειδοποιώντας για σημαντικές απώλειες εργατικών χεριών.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία περίπου 80.000 εργαζόμενοι απασχολούνται στη γερμανική βιομηχανία χάλυβα, η οποία συνδέεται άμεσα με την αυτοκινητοβιομηχανία, τον κατασκευαστικό κλάδο και την αμυντική βιομηχανία. Την ίδια ώρα έντονη είναι η ανησυχία του κλάδου για την έλλειψη γερμανικής στρατηγικής απέναντι στους δασμούς του Τραμπ στις ευρωπαϊκές εισαγωγές, με έξι γερμανικά κρατίδια να ζητούν από τον Μερτς να ασκήσει πίεση στις Βρυξέλλες για ευρωπαϊκούς δασμούς τουλάχιστον 50%, ανάλογους με το επίπεδο των ΗΠΑ. Από την άλλη πλευρά υπάρχει και ο παράγοντας Κίνα, με τις κινεζικές εξαγωγές χάλυβα να ασκούν τεράστια πίεση στους Ευρωπαίους κατασκευαστές.

Πηγές: dlf, tagesschau.de

Mελέτες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) διαπιστώνουν σοβαρό πρόβλημα οικονομικού αναλφαβητισμού στη Γερμανία, αλλά και διεθνώς. Μόλις το 30% των Γερμανών διαθέτει «καλή ή πολύ καλή γνώση» σύμφωνα με έρευνα του Ιδρύματος Finanztip, ενώ το 25% των νέων 14-29 ετών έχει χρέη.

Στην Ελλάδα οι πάντες, από ΜΚΟ μέχρι τον κεντρικό τραπεζίτη και τον υπουργό Οικονομικών, επισημαίνουν την ανάγκη για μία σοβαρή οικονομική παιδεία. Το πρόβλημα τίθεται ακόμα πιο επιτακτικά, καθώς η Ελλάδα έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά αποταμίευσης μεταξύ των κρατών-μελών του ΟΟΣΑ. Αλλά τι σημαίνουν όλα αυτά στο «διά ταύτα»;

Περί θεωριών και ιδεολογιών

Κατ' αρχάς, είναι καλό να συμφωνήσουμε σε ορισμένα πράγματα. Πρώτον: Η οικονομική παιδεία αναφέρεται στην ελεύθερη οικονομία της αγοράς. Αμυδρά θυμάμαι ότι κάποιες σοβαρές προσπάθειες για τη μετάδοση οικονομικής γνώσης στα σχολεία τη δεκαετία του '80 καθυστερούσαν ή «βάλτωναν», διότι υπήρχαν διαφωνίες για το αν θα διδάσκεται και η μαρξιστική προσέγγιση ως ισότιμη. Η ιστορία έχει διευθετήσει αυτή την παρανόηση, πάμε παρακάτω.

Δεύτερον: Η έλλειψη οικονομικής παιδείας δεν αποτελεί δικαιολογία για αστοχίες των κυβερνήσεων ή των τραπεζών. Δεν φταίει (μόνο) ο συνταξιούχος επειδή είναι ηλικιωμένος και πτωχός, διότι δήθεν αμέλησε να επενδύσει σε αμοιβαία κεφάλαια όταν ακόμη ήταν νέος και πτωχός.

Τρίτον: Το κύριο ερώτημα, το «ιερό δισκοπότηρο» της Οικονομίας είναι η αναζήτηση ισορροπίας ανάμεσα στις ανάγκες μας (που είναι εν δυνάμει απεριόριστες) και τους διαθέσιμους πόρους (που είναι πεπερασμένοι). Καλούμαστε να επιλύσουμε το διαχρονικό πρόβλημα της «σπανιότητας των αγαθών». Κάθε μέρα, κάθε στιγμή της ημέρας.

Ας σκεφτούμε πρακτικά…

Πολλοί διστάζουν να ασχοληθούν με τα Οικονομικά. Θεωρούν ότι είναι μία περίπλοκη επιστήμη με πολλή θεωρία και δυσνόητα μαθηματικά.

Τα καλά νέα: Τα Οικονομικά είναι μία κοινωνική επιστήμη, που επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες. Συχνά η ψυχολογία διαδραματίζει πιο σημαντικό ρόλο από τους μαθηματικούς τύπους. Είναι μία διαρκής άσκηση αυτοβελτίωσης, για να επιτύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με τους ελάχιστους δυνατούς πόρους.

Τα κακά νέα: Δεν υπάρχει μαγική συνταγή, ούτε εγγυημένη λύση. Αν υπήρχε, θα την είχαμε εφαρμόσει ο καθένας για προσωπικό πλουτισμό και συνολικά για να αποτρέψουμε τη χρεοκοπία της χώρας.

Ένα καλό πρώτο βήμα είναι να γνωρίζουμε τους πρακτικούς κανόνες για τη διαχείριση των οικονομικών μας, έστω κι αν δεν μπορούμε να τους εφαρμόσουμε (αμέσως). Ο κανόνας του 1/3 για τον ενοικιαστή λέει ότι έχεις πρόβλημα, αν δίνεις για ενοίκιο πάνω από το 1/3 του καθαρού εισοδήματός σου. Ο κανόνας των «τριών μηνών» για τον καταθέτη λέει ότι πρέπει να έχεις στην τράπεζα απόθεμα τριών μηνιαίων μισθών για τυχόν έκτακτες ανάγκες. Ο κανόνας του 50-30-20 λέει ότι καλό είναι να αποταμιεύεις το 20% του μηνιαίου εισοδήματός σου. Και ούτω καθ' εξής.

Κατανοητή η ένσταση ότι με ελληνικούς μισθούς δεν τηρείται εύκολα ο κανόνας 50-30-20. Ωστόσο, κάποια αποταμίευση γίνεται και με χαμηλότερα εισοδήματα. Παράδειγμα: Με δύο μηνιαίες συνδρομές λιγότερες σε υπηρεσίες streaming, βάζουμε στην άκρη 20 ευρώ κάθε μήνα. Σωθήκαμε με 20 ευρώ; Όχι, δεν σωθήκαμε, αλλά τουλάχιστον εξασφαλίσαμε τις καλοκαιρινές μας διακοπές (δηλαδή το μερίδιό μας για μία εβδομάδα σε απλό ενοικιαζόμενο δίκλινο δωμάτιο), καθότι 20 ευρώ επί 12 μήνες ίσον 240 ευρώ.

Σχολείο και ατομική πρωτοβουλία

Μεγάλη ιδιωτική τράπεζα έχει εγκαινιάσει ένα πρόγραμμα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, που απευθύνεται μάλιστα κατά προτεραιότητα σε ευάλωτες ομάδες. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πληθαίνουν οι finfluencers, που εξηγούν «πώς θα γίνεις πλούσιος με έναν καφέ λιγότερο την ημέρα» και άλλα συναφή.

Καλό είναι που υπάρχουν όλα αυτά. Σίγουρα πολύ καλύτερο από το να μην υπήρχε τίποτα. Προσοχή όμως: There is no free lunch («Δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα») λέει η σοφή ρήση που αποδίδεται στον εμβληματικό οικονομολόγο Μίλτον Φρίντμαν. Όσοι παρέχουν δωρεάν χρηματοοικονομικές συμβουλές, κατά κανόνα προωθούν επενδυτικά προϊόντα δικά τους ή των χορηγών τους, από τα οποία μπορεί να κερδίσεις, αλλά μπορεί και όχι. Εγγυημένη απόδοση δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο η εμπειρία του παρελθόντος, η θεωρία των πιθανοτήτων και ο τύπος του ανατοκισμού (αν όλα πάνε καλά...).

Στην ιδανική περίπτωση, ο οικονομικός αλφαβητισμός αρχίζει στο σχολείο. Ένα ενδιαφέρον πείραμα σε αυτή την κατεύθυνση γίνεται τα τελευταία χρόνια σε Ελλάδα και Κύπρο με τα «Οικονομικά» για την Αˊ Λυκείου, από το Ινστιτούτο «Διόφαντος», που εξηγεί με απλά λόγια τους βασικούς οικονομικούς όρους. Από κει και πέρα βέβαια, ο οικονομικός αλφαβητισμός χρειάζεται χρόνο και υπομονετική μελέτη, ακόμη (και κυρίως) και μετά το σχολείο.

Δεν υπερεκτιμούμε τις δυνάμεις μας

Προσοχή όμως και πάλι: Όπως επισημαίνει η γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) σε πρόσφατη ανάλυσή της, στα Οικονομικά, όπως και σε άλλα αντικείμενα, καραδοκεί ο κίνδυνος που οι ειδικοί ονομάζουν «το φαινόμενο Dunning-Kruger», προς τιμήν των δύο ψυχολόγων που το ερεύνησαν πρώτοι. Πρόκειται για μία γνωστική διαταραχή, κατά την οποία άτομα με περιορισμένη γνώση αποκτούν μία ψευδαίσθηση ανωτερότητας γιατί ακριβώς δεν αντιλαμβάνονται την ανεπάρκειά τους (ενώ, αντιθέτως, οι πραγματικοί γνώστες τείνουν να υποτιμούν την επάρκειά τους γιατί συνειδητοποιούν πόσα ακόμα απομένει να μάθουν).

Είναι αυτό που λέμε ότι «η ημιμάθεια είναι χειρότερη από την πλήρη άγνοια». Στη χρηματοοικονομική διαχείριση όμως, η ημιμάθεια που συνοδεύεται από έπαρση μπορεί να αποδειχθεί μοιραία για τη χρηματοπιστωτική διαχείριση. Ιδιαίτερα όταν υποδαυλίζεται από τις κατάλληλες «θωπείες» αυτόκλητων επενδυτικών συμβούλων.

Η πρώτη χρονιά μετά την εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ ήταν μία μεγάλη επιτυχία. Κυρίως για τον ίδιο τον Ντόναλντ Τραμπ. Ο οποίος κατάφερε επιτέλους, στον πρώτο χρόνο της δεύτερης θητείας του ως πρόεδρος, αυτό που δεν είχε επιτύχει ως μεγαλοεργολάβος: Να κατακτήσει μια θέση στο «Πάνθεον» των 200 πλουσιότερων Αμερικανών, για την ακρίβεια να φτάσει στο Νο 201 της σχετικής κατάταξης.

Όπως μας πληροφορεί το Forbes στην τελευταία έκδοσή του, μέσα σε έναν χρόνο η περιουσία του προέδρου σχεδόν διπλασιάστηκε (από 4 στα 7,3 δισεκατομμύρια δολάρια), ενώ ο ίδιος ανέβηκε 118 θέσεις στην ετήσια κατάταταξη Forbes 400. Αυτό οφείλεται κυρίως στις επενδύσεις του σε κρυπτονομίσματα ή στο Χρηματιστήριο. Σύμφωνα με στοιχεία του αμερικανικού Office of Government Ethics (OGE), μόνο στο πρώτο εξάμηνο του 2025 ο Τραμπ επένδυσε περισσότερα από 100 εκατομμύρια δολάρια αγοράζοντας, μεταξύ άλλων, μετοχές της Citigroup, της Morgan Stanley, της United Health, της Meta, αλλά και της T-Mobile US (αμερικανική θυγατρική της γερμανικής Telekom).

Υπενθυμίζεται ότι μόλις το 2023 ο Τραμπ δεν εμφανιζόταν καν στους πρώτους 400 της λίστας Forbes. Μάλιστα είχε χάσει μέσα σε έναν χρόνο το 19% της καθαρής περιουσίας του, λόγω δικαστικών περιπετειών και άλλων απροόπτων.

«Πάρτι» στο Χρηματιστήριο

Αλλά και οι υπόλοιποι μεγιστάνες, εντός ή εκτός της λίστας, δεν πέρασαν άσχημα το 2025. Οι δείκτες Dow Jones και S&P στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης καταγράφουν ιστορικά υψηλά και προβλέπεται να κλείσουν τη χρονιά με ένα συν άνω του 10%. Βέβαια τις τελευταίες ημέρες ακούγονται και ανησυχητικά σενάρια για μία «διόρθωση» της Wall Street στον κλάδο της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Θεωρητικά ωστόσο, υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για να συνεχιστεί το πάρτι. Άλλωστε ο Νοέμβριος θεωρείται ιστορικά ο καλύτερος μήνας για χρηματιστηριακές συναλλαγές, ενώ οι πρόσφατες διαδοχικές μειώσεις επιτοκίων από την Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα -όπως ζητούσε επίμονα και ο ίδιος ο Τραμπ- μάλλον θα παρακινήσουν τους «επενδυτές» να βάλουν από τώρα τις σαμπάνιες στο ψυγείο ενόψει εορτών.

Συν τοις άλλοις, εν μέσω γεωπολιτικών αναταράξεων και εμπόλεμων συγκρούσεων ας μην ξεχνάμε τη ρήση που αποδίδεται στον Ρότσιλντ (αν και δεν αποδεικνύεται γραπτώς): «Όταν ακούς κανόνια, αγόραζε, όταν ακούς βιολιά, πούλα». Ήδη στις αρχές Ιουνίου οι Financial Times είχαν ξεχωρίσει τους μεγαλύτερους winners στους πρώτους μήνες της δεύτερης θητείας Τραμπ. Στην κορυφή ήταν η γερμανική Rheinmetall με ένα χρηματιστηριακό άλμα +201,5%, από κοντά και η σουηδική Saab με +153,4%.

«Πάρτι» και στις τράπεζες;

Στους επόμενους μήνες αναμένεται ένα τεράστιο «κύμα απορρύθμισης» στο νομικό πλαίσιο των αμερικανικών τραπεζών, το οποίο, κατά την άποψη του Τραμπ, πρόκειται να απογειώσει την οικονομία, απελευθερώνοντας πάνω από δύο τρισεκατομμύρια δολάρια για επιπλέον πιστώσεις. Πολλοί φοβούνται ωστόσο νέα κρίση χρέους, σε συνδυασμό μάλιστα και με την αντίστοιχη απορρύθμιση για τα κρυπτονομίσματα με υπογραφή Τραμπ.

Με απλά λόγια: Ο Αμερικανός πρόεδρος πιστεύει ότι όλες οι προσπάθειες που έγιναν μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση για να θεσπιστούν πιο σοβαροί κανόνες εποπτείας των τραπεζών και να μη μας τύχει άλλη Lehman Brothers είναι άχρηστες και δεσμεύουν τραπεζικά κεφάλαια που θα έπρεπε να επενδυθούν στην πραγματική οικονομία.

Η «μεγάλη εικόνα»

Ενώ όμως συνεχίζεται το πάρτι στις αγορές, η αμερικανική οικονομία εμφανίζει την εξής μεγάλη εικόνα: Το ομοσπονδιακό έλλειμμα φτάνει τα 1,77 τρισεκατομμύρια δολάρια, το δημόσιο χρέος υπερβαίνει τα 39 τρισεκατομμύρια. Ο πληθωρισμός κυμαίνεται στο 2,9%, το υψηλότερο ποσοστό της χρονιάς. Η ανεργία είναι σε υψηλά τετραετίας. Επιπλέον, από 1ης Οκτωβρίου οι ΗΠΑ βιώνουν το μεγαλύτερο shutdown στην ιστορία τους, με αποτέλεσμα 750.000 δημόσιοι υπάλληλοι να μένουν χωρίς μισθό και εκατομμύρια δικαιούχοι του ανθρωπιστικού προγράμματος SNAP να μένουν χωρίς φαγητό. Και ακόμα δεν έχουμε μιλήσει καν για τις συνέπειες των εμπορικών δασμών. «Great again» δεν τα λες όλα αυτά.

Η γερμανική οικονομία παραμένει στάσιμη, με το ΑΕΠ της να μην καταγράφει καμία μεταβολή το τρίτο τρίμηνο του 2025, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία (Destatis). Η εξέλιξη αυτή αποτυπώνει τη συνεχιζόμενη αδυναμία της «ατμομηχανής» της Ευρώπης να ανακάμψει.

Η ζήτηση για γερμανικά προϊόντα εξακολουθεί να είναι χαμηλή, καθώς οι αμερικανικοί δασμοί και τα δομικά προβλήματα στην αυτοκινητοβιομηχανία και τη χημική βιομηχανία περιορίζουν τις εξαγωγές.

Αναθέρμανση της οικονομίας δεν αναμένεται πάντως πριν από το 2026. Οι οικονομολόγοι προβλέπουν ισχνή ανάπτυξη 0,2 % για το 2025, αν και προβλέπονται μαζικές κρατικές επενδύσεις δισεκατομμυρίων σε υποδομές, όπως οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, αλλά και στην άμυνα.

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση του Φρίντριχ Μερτς δέχεται πίεση προκειμένου να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα και θα περιορίσουν τη γραφειοκρατία. Η υπουργός Οικονομίας και Ενέργειας Κατερίνα Ράιχε τόνισε την ανάγκη μεταρρυθμίσεων στο ασφαλιστικό, στην αγορά εργασίας και στη φορολογία, ενώ υποσχέθηκε ότι «η κυβέρνηση θα συνεχίσει να εργάζεται για την επίτευξη αυτών των στόχων».

«Μη βιώσιμη ανάκαμψη χωρίς μεταρρυθμίσεις»

Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Commerzbank, Γιοργκ Κρέμερ, φαίνεται απαισιόδοξος, δηλώνοντας πρόσφατα πως η γερμανική οικονομία δεν έχει ακόμη πάρει μπρος, προσθέτοντας ότι η ανάκαμψη που σχεδιάζει η κυβέρνηση «δεν θα είναι βιώσιμη χωρίς ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις».

Στο μέτωπο του πληθωρισμού καταγράφεται ήπια αποκλιμάκωση. Ο κρίσιμος δείκτης τιμών καταναλωτή υποχώρησε στο 2,3 % τον Οκτώβριο, από 2,4 % τον Σεπτέμβριο, με τον δομικό πληθωρισμό (εξαιρουμένων των τιμών τροφίμων και ενέργειας) να διατηρείται στο 2,8 %.Κορυφαία οικονομικά ινστιτούτα της Γερμανίας αναμένουν ότι ο πληθωρισμός για ολόκληρο το 2025 θα διαμορφωθεί στο 2,1%. Σημειωτέον ο στόχος της ΕΚΤ ανέρχεται στο 2%.

Ακριβός καφές και κρέας

Οι Γερμανοί καταναλωτές ωστόσο εξακολουθούν να δυσκολεύονται στην καθημερινότητά τους εξαιτίας της ακρίβειας, με τις τιμές των τροφίμων να παραμένουν κατά 37% υψηλότερες από ό,τι πριν την πανδημία. Συγκεκριμένα παρατηρήθηκε αύξηση 7,2% κατά μέσο όρο στα τρόφιμα από τον Σεπτέμβριο, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία.

Σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2024, ο καφές αυξήθηκε κατά σχεδόν 40%, το βοδινό κρέας κατά 33,3% και το κοτόπουλο κατά 29%.

Σημαντική πτώση κατέγραψε το ελαιόλαδο κατά 22,6 % και η ζάχαρη κατά 28,8 %.Το ίδιο και το βούτυρο, η τιμή του οποίου έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο ετών: 1,39 ευρώ κοστίζει η συσκευασία 250 γραμμαρίων . Η μείωση αποδίδεται στην αυξημένη παραγωγή γάλακτος και στην περιορισμένη ζήτηση.

Ταυτόχρονα και οι τιμές ενέργειας κινήθηκαν πτωτικά, με το φυσικό αέριο να κοστίζει 11,2% λιγότερο και το ηλεκτρικό ρεύμα 6,3% φθηνότερο σε σχέση με πέρυσι.

Παρά αυτή τη μικρή ανάσα, τα τρόφιμα συνολικά παραμένουν ακριβότερα σε σχέση με το 2020, ενώ οι μισθοί στο ίδιο διάστημα δεν έχουν αυξηθεί σημαντικά.

Πηγές: dpa, Reuters, destatis, rnd, markoskop

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Σε λίγες μέρες αρχίζει η διεθνής διάσκεψη για το κλίμα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στη Βραζιλία (COP30), αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση κινδυνεύει να παραμείνει χωρίς ενιαία θέση. Επί της ουσίας, οι 27 υπουργοί καλούνται να συμφωνήσουν σήμερα μια γενική προσέγγιση επί της πρότασης της Κομισιόν για τους ενδιάμεσους δεσμευτικούς κλιματικούς στόχους της ΕΕ για μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% έως το 2040 (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990).

«Ρήτρα αναθεώρησης» στο τραπέζι

Η Δανέζικη προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε κατέθεσε συμβιβαστικό κείμενο που εκτιμά ότι θα επιφέρει την πολυπόθητη συμφωνία, παρά το ότι αρμόδιες πηγές παραδέχονται ότι «περπατάμε στην κόψη του ξυραφιού». Η διαπραγμάτευση αφορά την ενίσχυση «ρήτρας αναθεώρησης», που περιλαμβάνει τη ρητή δυνατότητα επανεξέτασης του στόχου μείωσης των εκπομπών κατά 90% έως το 2040.

Η πρόταση των Δανών έγινε βάσει των συμπερασμάτων του πρόσφατου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και ανταποκρίνεται στο αίτημα αρκετών κρατών μελών – ανάμεσά τους και η Ελλάδα – ως προς τη διασφάλιση μιας πιο «ρεαλιστικής» προσέγγισης ως προς την επίτευξη των κλιματικών στόχων.

Αρκετά κράτη μέλη εκτιμούν ότι το συμβιβαστικό κείμενο πετυχαίνει μια ισορροπία, ωστόσο η Ιταλία και η Γαλλία εκφράζουν ενστάσεις, φοβούμενες αβεβαιότητα ως προς τους επενδυτές. Άλλες χώρες, όπως η Ισπανία ζητούν πιο αυστηρό πλαίσιο ως προς την επαναξιολόγηση των στόχων.

Μεγαλύτερη ευελιξία στους στόχους

Το Παρίσι ζήτησε να προβλεφθεί μηχανισμός «μείωσης του κινδύνου», που θα συνδυάζει συγκεκριμένη ρήτρα αναθεώρησης από τώρα έως το 2030 και «φρένο έκτακτης ανάγκης» που θα επιτρέπει, εάν αυτό καταστεί απαραίτητο, να προσαρμοστεί ο στόχος καθαρής μείωσης έως και τρεις μονάδες (στο -87%), εάν η απορρόφηση άνθρακα αποδειχθεί χαμηλότερη από ό,τι προβλέπεται σήμερα.

Η Δανέζικη προεδρία στο αναθεωρημένο κείμενό της διατηρεί τη δυνατότητα «επαρκούς συνεισφοράς» των διεθνών πιστώσεων ως προς τις εκπομπές αερίων στον γενικό στόχο, αντικαθιστώντας τον όρο «περιορισμένη» του προηγούμενου κειμένου. Το επίπεδο 3% που προτείνει η Κομισιόν παραμένει σε αγκύλες, όπως και η ημερομηνία εφαρμογής (2036).

Κάποια κράτη θέλουν αύξηση έως 5% στις διεθνείς πιστώσεις που προβλέπονται στη Συμφωνία του Παρισιού, που θα επιτρέψει στις ευρωπαϊκές προσπάθειες να συμπεριλάβουν χρηματοδότηση έργων «απαλλαγής» από τις ανθρακούχες εκπομπές στο εξωτερικό και την υλοποίηση από το 2031.

Κρίσιμες θα είναι οι διαπραγματεύσεις και για την εθνικά καθορισμένη συνεισφορά (NDC) ενόψει της διάσκεψης της COP 30, που χρειάζεται ομόφωνη έγκριση και εξαρτάται από την προηγούμενη συμφωνία των κρατών μελών επί του «κλιματικού νόμου».

Εξωτερικά, καλυμμένη με απαλή σοκολάτα γάλακτος. Εσωτερικά, κρέμα φιστικιού με μπόλικο κανταΐφι. Η σοκολάτα Ντουμπάι αποτελεί πλέον το νέο σύμβολο της γαστρονομικής πολυτέλειας. Δημιουργός της θεωρείται η Σάρα Χαμούντα, ιδρύτρια της σοκολατοποιίας Fix Dessert Chocolatier στο Ντουμπάι.

Μέσα από συνεργασίες με influencers, η σοκολάτα αυτή έγινε viral στα social media και σύντομα κατέκτησε τον κόσμο. Κοστίζουν κατά μέσο όρο 7 ευρώ τα 100 γραμμάρια, γι’ αυτό και τα σχετικά DIY βίντεο με συνταγές γνωρίζουν τεράστια επιτυχία στο διαδίκτυο.

To κόστος της φιστικομανίας

Η γλυκιά αυτή απόλαυση έχει όμως ένα πικρό τίμημα. Όταν έγινε viral η σοκολάτα Ντουμπάι στα τέλη του 2023, η παγκόσμια ζήτηση για φιστίκια εκτοξεύθηκε στα ύψη. Μόνο το 2024, οι εισαγωγές φιστικιών τύπου Αιγίνης αυξήθηκαν πάνω από 30% στην ΕΕ, ξεπερνώντας σε αξία για πρώτη φορά το ένα δισεκατομμύριο ευρώ.

Η καλλιέργεια φιστικιών, ωστόσο, απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού. «Συγκεκριμένα χρειάζονται πάνω από 10.000 λίτρα νερού για κάθε κιλό παραγωγής», εξηγεί ο Στιγκ Τάντσμαν από την οργάνωση Brot für die Welt. Παρότι η φιστικιά θεωρείται ανθεκτική στην ξηρασία, οι παραγωγοί συχνά την ποτίζουν τεχνητά για να εξασφαλίσουν υψηλές αποδόσεις, γεγονός που αναιρεί το πλεονέκτημά της ως «κλιματικά έξυπνης» καλλιέργειας.

Για κάθε κιλό φιστικιών απαιτούνται πάνω από 10.000 λίτρα νερού, προκαλώντας σοβαρή πίεση στους υδάτινους πόρους περιοχών που πάσχουν από λειψυδρία. Επιπλέον, η εκτεταμένη μονοκαλλιέργεια οδηγεί σε υπερβολική χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, όπως επισημαίνει ο γεωπόνος Τάντσμαν.

Matcha, «πράσινος χρυσός»

Αντίστοιχη εικόνα παρατηρείται στην αγορά και με το matcha, το ιαπωνικό πράσινο τσάι που αποτελεί πλέον καθιερωμένο διεθνώς superfood, καθιστώντας το όλο και πιο ακριβό και δυσεύρετο. Σύμφωνα με τον Γερμανικό Σύνδεσμο Τσαγιού, από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 2024, οι εισαγωγές matcha στη Γερμανία αυξήθηκαν κατά 240% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Η παγκόσμια αγορά matcha, αναμένεται να διπλασιαστεί μέσα στην επόμενη πενταετία, καθώς ολοένα περισσότεροι καταναλωτές αναζητούν υγιεινές, φυσικές επιλογές. Ταυτόχρονα οι Ιάπωνες παραγωγοί δυσκολεύονται να καλύψουν τη ζήτηση: υπάρχουν ελλείψεις, οι τιμές έχουν διπλασιαστεί και πολλοί μικροί καλλιεργητές αποκλείονται από την αγορά λόγω κόστους.

Όταν περνά η μόδα του superfood...

Η κινόα, το ψευδοδημητριακό των Άνδεων, γνώρισε επίσης αντίστοιχο hype από το 2013 και μετά. «Η ραγδαία αύξηση της ζήτησης ανέβασε τις τιμές τόσο πολύ, που οι κάτοικοι σε Περού και Βολιβία, όπου αποτελεί βασικό είδος διατροφής, δεν μπορούσαν πλέον να την αγοράσουν», σύμφωνα με τον Τάντσμαν. Ταυτόχρονα, η εντατική καλλιέργεια χωρίς περιόδους ανάπαυσης εξάντλησε το έδαφος και υποβάθμισε το τοπικό οικοσύστημα.

Οι οργανώσεις δίκαιου εμπορίου υπενθυμίζουν ότι οι παραγωγοί δεν πρέπει να εξαρτώνται αποκλειστικά από ένα προϊόν, αλλά να επενδύουν και στις τοπικές αγορές. Η Κλαούντια Μπρουκ από το Fairtrade Deutschland τονίζει ότι η πολυκαλλιέργεια διατηρεί το έδαφος γόνιμο και εξασφαλίζει σταθερό εισόδημα στους αγρότες.

«Όσοι δημιουργούν και προωθούν τέτοιες τάσεις», σημειώνει ο Τάντσμαν, «πρέπει να σκεφτούν και τις επιπτώσεις, όχι μόνο τις πωλήσεις». Ίσως αυτό πρέπει να κάνουμε όλοι, προτού ενδώσουμε στην επόμενη διατροφική τάση.

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου

Καθόλου καλά δεν πηγαίνουν τα πράγματα στη Mercedes-Benz. Τα κέρδη της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας μειώθηκαν στο μισό τους πρώτους εννέα μήνες του 2025, σε μόλις 3,87 δισεκατομμύρια ευρώ. Με κρίση βρίσκεται αντιμέτωπη και η Porsche, η οποία είδε τα κέρδη της σχεδόν να εξανεμίζονται τα πρώτα τρία τρίμηνα του έτους λόγω της παράτασης που έδωσε στους θερμικούς κινητήρες. Κακά μαντάτα και από τον όμιλο Volkswagen, ο οποίος κατέγραψε την πρώτη τριμηνιαία ζημία άνω του 1 δισεκατομμυρίου ευρώ από την κρίση του κορωνοϊού. Σύμφωνα με ανακοίνωση του γερμανικού κολοσσού VW, η αρνητική εξέλιξη οφείλεται κυρίως στους υψηλότερους δασμούς, αλλά και στα προβλήματα της θυγατρικής Porsche. Από την πλευρά της, η Mercedes-Benz αποδίδει το σημαντικό πλήγμα στην κερδοφορία της στους δασμούς, τη μείωση των πωλήσεων καθώς και τα μέτρα με στόχο να συμπιέσει το κόστος.

Ποια είναι όμως τα σημαντικότερα ανοιχτά μέτωπα τόσο για τη Mercedes όσο και τις υπόλοιπες κορυφαίες γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες; Εκτός από τις υποτονικές πωλήσεις και τον αυξανόμενο ανταγωνισμό από ασιατικούς κατασκευαστές, η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία δυσκολεύεται πολύ με τη μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση. Λάδι στη φωτιά ρίχνουν και οι επιταγές της ΕΕ για περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Σε μια προσπάθεια να τονωθεί η ζήτηση στη Γερμανία, οι αυτοκινητοβιομηχανίες ζητούν από την κυβέρνηση Μερτς να δοθούν νέα κίνητρα για την αγορά ηλεκτροκίνητων.

Σε έλλειψη τα καθοριστικά μικροτσίπ Nexperia

Αυτή την περίοδο η Mercedes-Benz ανησυχεί ιδιαίτερα για τα προβλήματα εφοδιασμού από τον κατασκευαστή μικροτσίπ Nexperia, ο οποίος εφοδιάζει αυτοκινητοβιομηχανίες, εταιρείες παραγωγής κινητών τηλεφώνων καθώς και ηλεκτρονικών ειδών στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Ο διευθύνων σύμβουλος της Mercedes, Όλα Κελένιους, δήλωσε σχετικά ότι το ζήτημα πρέπει να επιλυθεί σε πολιτικό επίπεδο, κυρίως μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.

Για την ενίσχυση της κερδοφορίας το διοικητικό συμβούλιο της Mercedes είχε ήδη ανακοινώσει πρόγραμμα περιορισμού κόστους τον περασμένο Φεβρουάριο. Τα μέτρα λιτότητας προβλέπουν μείωση 10% του κόστους παραγωγής και των παγίων εξόδων έως το 2027. Παράλληλα δρομολογούνται περιορισμοί και στο κόστος υλικών.

Στην καινοτομία ποντάρει η Mercedes

Την ίδια στιγμή, απογοητευτική κρίνεται η αρνητική πορεία της Mercedes στην κινεζική, αλλά και την αμερικανική αγορά. Στην Κίνα οι πωλήσεις της μειώθηκαν κατά περίπου 27% το τρίτο τρίμηνο του έτους λόγω του ισχυρού, πλέον, ανταγωνισμού από εγχώριους κατασκευαστές. Ταυτοχρόνως, ολοένα περισσότεροι εύποροι Κινέζοι διστάζουν να δαπανήσουν χρήματα σε πολυτελή οχήματα μεσούσης της κρίσης ακινήτων στη χώρα.

Παρ' όλα αυτά, ο επικεφαλής της Mercedes-Benz, Όλα Κελένιους, εμφανίζεται καθησυχαστικός. Δηλώνει μάλιστα ικανοποιημένος, μιας και, όπως είπε, τα τριμηνιαία αποτελέσματα βρίσκονται εντός των προβλέψεων για το 2025. Παράλληλα επισήμανε ότι με τα νέα μοντέλα CLA και την πλήρως εξηλεκτρισμένη GLC, η εταιρεία «ξεκίνησε τη μεγαλύτερη τεχνολογική επίθεση στην ιστορία της». Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο, η Mercedes-Benz πρόκειται να παρουσιάσει μέχρι το τέλος του 2027 περισσότερα από 40 νέα οχήματα.

Πηγή: dpa

Η Γερμανία βρίσκεται αντιμέτωπη με νέα έξαρση της γρίπης των πτηνών (H5N1), με πάνω από 500.000 πουλερικά να έχουν ήδη θανατωθεί Το Ινστιτούτο Φρίντριχ-Λέφλερ (FLI) κάνει μάλιστα λόγο για μια «δυναμική» εξάπλωση της ασθένειας από τις αρχές του Σεπτεμβρίου.

Στη Γερμανία έχει πληγεί ιδιαίτερα το κρατίδιο του Βρανδεμβούργου, κοντά στο Βερολίνο. Μόνο στο Λίνουμ έχουν περισυλλεγεί περίπου 2.000 νεκροί γερανοί, ενώ επιβεβαιωμένα κρούσματα σε πτηνοτροφεία οδηγούν στη λήψη έκτακτων μέτρων, όπως ο υποχρεωτικός περιορισμός των πουλερικών εντός συγκεκριμένων χώρων.

Η υπουργός Γεωργίας του Βρανδεμβούργου, Χάνκα Μίτελσταντ, ανέφερε ότι προς το παρόν λαμβάνονται στοχευμένα μέτρα για συγκεκριμένες περιοχές, παρόλο που όλο το κρατίδιο επηρεάζεται από τη γρίπη των πτηνών. Ο πρωθυπουργός του Bρανδεμβούργου, Ντίτμαρ Βόιντκε (CDU), ανακοίνωσε ότι το κρατίδιο θα στηρίξει τους αγρότεςμε αποζημιώσεις.

Την ίδια ώρα, στο Αμβούργο και το Ζάαρλαντ, έχει ήδη επιβληθεί ήδη υποχρεωτικός περιορισμός των πουλερικών σε σαφώς προσδιορισμένους χώρους. Στο Βερολίνο έχουν επιβεβαιωθεί 10 κρούσματα. Οι πολίτες καλούνται να μην αγγίζουν νεκρά ζώα και να ενημερώνουν τις αρμόδιες αρχές. Ο ομοσπονδιακός υπουργός Γεωργίας, Αλόις Ράινερ, απορρίπτει προς το παρόν πάντως τη λήψη γενικευμένων μέτρων σε όλη τη Γερμανία.

Δεν αποκλείονται μεταλλάξεις λένε ειδικοί

«Παλαιότερα περιμέναμε τη γρίπη των πτηνών κυρίως τον χειμώνα. Πλέον βλέπουμε κρούσματα σε ετήσια βάση, τουλάχιστον στα άγρια πτηνά», σημειώνει η κτηνίατρος Ούρσουλα Χέφλε από το Πανεπιστήμιο Καστίγια-Λα Μάντσα της Ισπανίας. Ο Τιμ Χάρντερ, διευθυντής του εργαστηρίου διαγνωστικής ιών στο Ινστιτούτο Φρίντριχ-Λέφλερ (FLI), υπενθυμίζει την ανάγκη αυστηρών μέτρων ατομικής προστασίας για τους αγρότες: στολές, γάντια, προστατευτικά γυαλιά και μάσκες FFP3.

Παρ' ότι ο κίνδυνος θεωρείται χαμηλός αλλά υπαρκτός, οι επιστήμονες δεν αποκλείουν την πιθανότητα ο ιός H5N1 να εξελιχθεί με τρόπο που να επιτρέπει μετάδοση και σε ανθρώπους. «Κάθε νέα μόλυνση, ανθρώπου ή ζώου, δίνει στον ιό περισσότερες ευκαιρίες να μεταλλαχθεί. Αν κάποια στιγμή προκύψει μια γενετική μετάλλαξη που τον καθιστά πιο μεταδοτικό, τότε ο κίνδυνος εξάπλωσης από άνθρωπο σε άνθρωπο αυξάνεται σημαντικά», δήλωσε η ερευνήτρια περιβαλλοντικής υγείας Μέγκαν Ντέϊβις από το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς των ΗΠΑ.

Οι αρχές συνιστούν επίσης να αποφεύγεται η κατανάλωση μη παστεριωμένων προϊόντων, όπως το ωμό γάλα, που μπορεί να περιέχουν σωματίδια του ιού. Με την εποχική μετανάστευση των πτηνών να βρίσκεται στην κορύφωσή της, το Ινστιτούτο Φρίντριχ-Λέφλερ προειδοποιεί ότι ο αριθμός των κρουσμάτων ενδέχεται να αυξηθεί περαιτέρω τον Νοέμβριο.

Αυξήσεις τιμών ενόψει Χριστουγέννων

Οι μαζικές θανατώσεις πουλερικών προκαλούν ταυτόχρονα ανησυχία για μείωση της προσφοράς και αύξηση των τιμών σε αυγά, κρέας και γαλοπούλες, ειδικά ενόψει Χριστουγέννων. Ωστόσο, ο υπουργός Γεωργίας Ράινερ, μιλώντας στο δίκτυο n-tv είπε ότι «δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για ελλείψεις, καθώς ο κλάδος έχει διαβεβαιώσει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα στην εφοδιαστική αλυσίδα».

Παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις, η ερευνήτρια Κρίστεν Κόλμαν από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ των ΗΠΑ προειδοποιεί ότι η εξάπλωση του ιού H5N1 έχει ήδη επιπτώσεις στην επισιτιστική αλυσίδα διεθνώς, με ενδεχόμενο αντίκτυπο στις τιμές των προϊόντων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πηγές: dw, taggeschau, dpa, ntv, AFP, rbb

Η κυριαρχία της Κίνας είναι απόλυτη: Το «εργοστάσιο του κόσμου» ελέγχει σήμερα το 70% των εξορύξεων παγκοσμίως, αλλά και το 90% των επεξεργασμένων σπάνιων γαιών. Σε πρόσφατη έκθεσή του ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) προειδοποιεί ότι ένα τόσο υψηλό μερίδιο αγοράς «θα μπορούσε να προκαλέσει διαταραχές» στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες σε στρατηγικούς κλάδους, όπως η ενέργεια, η αυτοκινητοβιομηχανία, η άμυνα ή ακόμη και τα νέα οικοσυστήματα της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Σύμφωνα μάλιστα με τα τελευταία περιοριστικά μέτρα που ανακοίνωσε το Πεκίνο και τίθενται σε ισχύ από την 1η Δεκεμβρίου, θα απαιτείται ειδική άδεια για ξένες επιχειρήσεις που εξάγουν προϊόντα τα οποία περιέχουν έστω και ίχνη κινεζικών σπάνιων γαιών ή έχουν παρασκευαστεί με κινεζική τεχνολογία. Πρόκειται για την απάντηση της Κίνας σε προηγούμενα περιοριστικά μέτρα των ΗΠΑ σε προϊόντα υψηλής τεχνολογίας.

Ο εντεταλμένος του Λευκού Οίκου για το διεθνές εμπόριο Τζέιμισον Γκριρ χαρακτηρίζει «απίστευτα επιθετικά» και «δυσανάλογα» τα νέα μέτρα του Πεκίνου. Για «αδικαιολόγητα και επιβλαβή μέτρα» κάνει λόγο ο Επίτροπος Εμπορίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μάρος Σέφκοβιτς.

Γιατί είναι σημαντικές οι «σπάνιες γαίες»

Οι «σπάνιες γαίες» διαθέτουν μοναδικές φυσικές, χημικές και μαγνητικές ιδιότητες, που τις αναδεικνύουν σε πολύτιμες πρώτες ύλες. Είναι το «κλειδί» για την κατασκευή μαγνητών. Αποτελούν αναπόσπαστο συστατικό για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας όπως οι φορητοί υπολογιστές, τα smartphones, τα υβριδικά οχήματα, οι ανεμογεννήτριες, τα ηλιακά πάνελ. Αλλά και στην αμυντική βιομηχανία θεωρούνται απαραίτητες, για παράδειγμα στους κινητήρες μαχητικών αεροσκαφών, σε συστήματα αεράμυνας και επικοινωνίας ή σε δορυφόρους.

Μπορεί να αποκαλούνται «σπάνιες γαίες», αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο σπάνιες, καθώς εντοπίζονται σε μεγάλες ποσότητες στην επιφάνεια της Γης. Κάποιες από αυτές θεωρούνται μάλιστα λιγότερο σπάνιες από τον χαλκό, τον μόλυβδο, τον χρυσό ή την πλατίνα. Το πρόβλημα είναι ότι σπάνια εντοπίζονται σε τόσο μεγάλες ποσότητες, ώστε να συμφέρει οικονομικά η εξόρυξη και αξιοποίησή τους. Εκτός από την Κίνα, μεγάλα κοιτάσματα σπάνιων γαιών διαθέτουν επίσης ο Καναδάς, η Αυστραλία, οι ΗΠΑ, η Βραζιλία, η Ινδία, η Νότια Αφρική και η Ρωσία.

Ντε φάκτο κινεζικό μονοπώλιο

Ανάλογα με τις διαδικασίες εξόρυξης, οι ειδικοί κάνουν διαχωρισμό ανάμεσα σε «βαριές» και «ελαφρές» σπάνιες γαίες. Ιδιαίτερα όσον αφορά την πρώτη κατηγορία, η Κίνα κατέχει μονοπωλιακή θέση στην παγκόσμια αγορά. Σύμφωνα με την Benchmark Mineral Intelligence, βρετανική επιχείρηση με εξειδίκευση στην έρευνα, στην Κίνα αντιστοιχεί το 99% των επεξεργασμένων βαρέων σπάνιων γαιών παγκοσμίως.

Παλαιότερα οι ΗΠΑ ήταν αυτάρκεις στις σπάνιες γαίες, αλλά τα τελευταία 20 χρόνια η Κίνα εδραιώνει την πρωτοκαθεδρία της, την οποία μάλιστα χρησιμοποιεί ως μέσο πίεσης για την εκπλήρωση γεωπολιτικών στόχων. Τα πρώτα δείγματα γραφής δόθηκαν το 2010, όταν το Πεκίνο τερμάτισε τις εξαγωγές σπάνιων γαιών στην Ιαπωνία. Λίγα χρόνια αργότερα, κατά την πρώτη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, τα κρατικά κινεζικά ΜΜΕ έκαναν λόγο για πιθανούς περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών ως αντίποινα σε παλαιότερους περιορισμούς που είχαν επιβάλει οι Αμερικανοί στις διμερείς εμπορικές σχέσεις.

Η στρατηγική των ΗΠΑ

Σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσει την παντοδυναμία της Κίνας, η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρεί να συνάψει διμερείς συμφωνίες. Σύμφωνα πάντως με τους ειδικούς, ο «αντιπερισπασμός» δεν θα είναι εύκολος, καθώς το πρόβλημα δεν είναι τόσο ο εντοπισμός των πρώτων υλών, αλλά η αύξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων για τη διύλιση και την επεξεργασία τους. Σε διαφορετική περίπτωση, ακόμη και αν εξασφαλιστούν επαρκείς ποσότητες, «πάλι θα πρέπει να τις στέλνουμε στην Κίνα για περαιτέρω επεξεργασία», επισημαίνει ο Καρλ Φρίντχοφ, αναλυτής του Chicago Council of Global Affairs, σε πρόσφατη δημοσίευσή του.

Η κυριαρχία της Κίνας συνεπάγεται υψηλό κόστος για το περιβάλλον και την κοινωνία. Η ίδια η εξόρυξη εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία, καθώς οι σπάνιες γαίες περιέχουν ραδιενεργά στοιχεία που μπορούν να μολύνουν το περιβάλλον και τα υπόγεια ύδατα. Η επεξεργασία τους σε μία δυτική χώρα θα απαιτούσε βιομηχανικές μονάδες με υψηλές προδιαγραφές προστασίας του περιβάλλοντος, άρα και με δυσβάστακτο κόστος, καθώς και τεράστιες ποσότητες ενέργειας και νερού.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του αμερικανικού Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS), η Κίνα διαθέτει εμπειρία δεκαετιών και ένα ώριμο σύστημα τεχνικής επεξεργασίας, που δεν είναι εύκολο να «αντιγράψουν» οι δυτικές χώρες. Για να συμβεί αυτό, τονίζει η έκθεση, θα χρειάζονταν νέες μονάδες επεξεργασίας, προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης, αλλά και οικονομικά κίνητρα για τις επιχειρήσεις του κλάδου (για παράδειγμα, εγγυημένα συμβόλαια με την αμυντική βιομηχανία ή την αυτοκινητοβιομηχανία).

Σε κάθε περίπτωση, οι συντάκτες της έκθεσης καλούν τις ΗΠΑ να επεξεργαστούν τη δική τους στρατηγική για να αναπληρώσουν την έλλειψη τεχνογνωσίας στις σπάνιες γαίες. Κάτι που, συν τοις άλλοις, προϋποθέτει «πρόσβαση σε φθηνή ενέργεια». Αλλά και αν ακόμη συνέτρεχαν όλοι οι ευνοϊκοί παράγοντες για τους Αμερικανούς, τονίζει η έκθεση του CSIS, η Κίνα θα εξακολουθούσε να κυριαρχεί στις σπάνιες γαίες στο άμεσο μέλλον.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Για τους Έλληνες και δη τους Αθηναίους η εποχή που ο καθένας μπορούσε να βρει σχετικά εύκολα σπίτι – είτε προς ενοικίαση είτε και προς αγορά – είναι πλέον μακρινή ανάμνηση.

Πέραν του ότι χιλιάδες άνθρωποι ψάχνουν μάταια οικονομικά προσιτή στέγη, ακόμα και αυτοί που μένουν σε σπίτια πληρώνοντας ενοίκιο δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στις οικονομικές τους υποχρεώσεις. Σύμφωνα με έρευνα της Eurostat από το φθινόπωρο του 2024, εξαιρουμένων των ανθρώπων που ζουν στα όρια της φτώχειας ή σε κοινωνικό αποκλεισμό, το 17,7% των ενοικιαστών στην Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να πληρώσει το ενοίκιό του κατά τον τελευταίο χρόνο – πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Η κυβέρνηση διατείνεται πως η «ανακούφιση των ενοικιαστών» αποτελεί «ύψιστη προτεραιότητα». Τα σπασμωδικά ημίμετρα όμως και οι εν γένει προτεραιότητες της κυβέρνησης στην οικονομική πολιτική υποδηλώνουν πως τα πράγματα είναι μάλλον διαφορετικά.

Το άπιαστο όνειρο της εύρεσης κατοικίας

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος (ΕΣΥΕ) από το 2018 έως το 2023 οι τιμές των ενοικίων αυξήθηκαν κατά έως και 52,1% - και αυτό παρ’ ότι η πανδημία ανέκοψε κάπως την ανοδική τάση. Την τελευταία διετία οι τιμές των ενοικίων συνεχίζουν να καλπάζουν – μόνο από τον Μάιο του 2024 έως τον Μάιο του 2025 οι τιμές των ενοικίων αυξήθηκαν έτι περαιτέρω κατά 10,9%, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ.

Στο Joint Employment Report 2025, που δημοσίευσε τον περασμένο Μάρτιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπογραμμίζεται πως στην Ελλάδα το ποσοστό υπερχρεωμένων από το κόστος στέγασης νοικοκυριών αυξήθηκε το 2023 στο 28,5% (με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στο 8,8%), συνθήκη που αποτελεί μία από τις «σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ελλάδα αναφορικά με την κοινωνική προστασία και την κοινωνική συμπερίληψη, με τους περισσότερους δείκτες να καταδεικνύουν μία "κρίσιμη κατάσταση”».

Από τα στοιχεία της Eurostat διαπιστώνεται ακόμα πως στην Ελλάδα οι πολίτες καταβάλλουν κατά μέσο όρο το 35,2% του εισοδήματός τους για την πληρωμή του ενοικίου τους – ποσοστό-ρεκόρ σε ολόκληρη την ΕΕ, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στο 19,7%.

Όσον αφορά δε την αγορά κατοικίας, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα: έρευνα της εταιρείας Cerved Property Services σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας παρατηρεί πως, προκειμένου να μπορέσει ένας μέσος μισθωτός να αγοράσει ένα ακίνητο έκτασης 60 τ.μ. στην Αθήνα το συντομότερο δυνατόν, θα έπρεπε να αποταμιεύει το σύνολο του εισοδήματός του επί 12 συναπτά έτη. Ακόμη και τότε όμως μάλλον δεν θα τα κατάφερνε – διότι από το 2018 έως το 2023 ο μέσος μισθός αυξήθηκε μεν κατά 17%, από την άλλη πλευρά όμως στο διάστημα 2017-2024 οι τιμές των οικιστικών ακινήτων εκτοξεύτηκαν κατά 71%, όπως επισημαίνεται στην Ετήσια Οικονομική Έκθεση 2024 της Alpha Bank.

Στεγαστική κρίση παρατηρείται σε διάφορα κράτη ανά την Ευρώπη. Η περίπτωση της Ελλάδας όμως είναι ιδιάζουσα. Σε συνέντευξη στην DW ο Κοσμάς Μαρινάκης, senior lecturer Οικονομικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Διοίκησης Επιχειρήσεων της Σιγκαπούρης και δημιουργός του δημοφιλούς καναλιού Greekonomics, εξηγεί πως, εν αντιθέσει με άλλες χώρες, στην Ελλάδα «τα εισοδήματα έχουν "κολλήσει” και δεν ακολουθούν ανάλογη ανοδική πορεία» με τα ενοίκια – γεγονός που συνδυαστικά με τον πληθωρισμό και τη γενικότερη αύξηση των τιμών και του κόστους ζωής, επιδεινώνει το πρόβλημα πολύ περισσότερο.

Τα ακίνητα ως επενδυτικό προϊόν υψηλής ζήτησης

Ένας δεύτερος λόγος για το μέγεθος της στεγαστικής κρίσης στην Ελλάδα είναι η πολιτική που ακολουθήθηκε με τις Χρυσές Βίζες. Μία πολιτική που κατά τον ειδικό «είναι λανθασμένη – και έχουμε αρχίσει ήδη να βλέπουμε αποτελέσματα που το στοιχειοθετούν πάρα πολύ πειστικά αυτό».

Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής με δύο λόγια συνέβη το εξής: «Προκειμένου να εισέλθει ρευστό στη χώρα, εμείς οι Έλληνες πουλήσαμε πραγματικά assets, κάτι το οποίο στο άμεσο αλλά και στο απώτερο μέλλον, θα μας φέρει σε πιο δυσχερή θέση». Μακροπρόθεσμα η πολιτική αυτή θα οδηγήσει σε μία πολύ μεγαλύτερη δυσαναλογία των περιουσιακών στοιχείων που έχουν οι Έλληνες στα χέρια τους και της ακίνητης περιουσίας που θα έχουν πλέον οι ξένοι. Με άλλα λόγια, βραχυπρόθεσμα η πολιτική με τις Χρυσές Βίζες φέρνει ρευστό στη χώρα και βελτιώνει τους οικονομικούς δείκτες, μακροπρόθεσμα όμως «η κατάσταση γίνεται χειρότερη, όχι καλύτερη».

Όπως παρατηρείται επιπλέον σε πρόσφατη έκθεση του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για τις Χρυσές Βίζες που ξεκίνησαν το 2019, πολλοί κατασκευαστές στρέφονται πλέον σε έργα πολυτελών ακινήτων (με στόχο να αγοραστούν αυτά από ξένα κεφάλαια), η διαθεσιμότητα οικονομικών ενοικιάσεων για τους ντόπιους παραμένει περιορισμένη και ως αποτέλεσμα η ζήτηση για τις σχετικά λίγες, προσιτές μονάδες στην αγορά αυξάνεται ολοένα περισσότερο. Ως εκ τούτου τα ενοίκια και οι τιμές αγοράς «σκαρφαλώνουν» όλο και πιο ψηλά.

«Καλπάζουσα ανάπτυξη» και αύξηση ενοικίων

Παραμερίζοντας τις διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού πως η ανακούφιση των ενοικιαστών αποτελεί για εκείνον «ύψιστη προτεραιότητα», ας εστιάσουμε σε μία άλλη φράση του Κυριάκου Μητσοτάκη από την ΔΕΘ τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ο πρωθυπουργός ανέφερε μεταξύ άλλων πως η στεγαστική κρίση αποτελεί ένα πρόβλημα που τελεί σε άρρηκτη σύνδεση με «μία οικονομία που εξελίσσεται γρήγορα».

Ο οικονομολόγος Μαρινάκης χαρακτηρίζει τη συνάρτηση της σοβαρής στεγαστικής κρίσης με την υποτιθέμενη καλπάζουσα οικονομική ανάπτυξη ως «100% αφήγημα». Στην περίπτωση της Ελλάδας «δεν υπάρχει τόσο μεγάλη ανάπτυξη, ώστε να δικαιολογείται το μέγεθος του προβλήματος της στεγαστικής κρίσης. Είδαμε μία ανάπτυξη της τάξεως του 5,9%, που οφείλεται και στην ανάκαμψη μετά από την πανδημία» και από εκεί και πέρα «η οικονομία αναπτύσσεται με το αναιμικό 2,3-2,6% - το οποίο δεν θεωρείται μεγάλος ρυθμός ανάπτυξης, ικανός να προκαλέσει τέτοιου είδους προβλήματα στο στεγαστικό».

Θέλει όντως η κυβέρνηση χαμηλά ενοίκια;

Για τον περιορισμό των ανεξέλεγκτων ενοικίων η κυβέρνηση περιορίζεται κατά κύριο λόγο σε ημίμετρα, που δεν αντιμετωπίζουν ουσιαστικά το πρόβλημα – ούτε βραχυπρόθεσμα ούτε μακροπρόθεσμα.

Κατά τον Κοσμά Μαρινάκη το πρόγραμμα «Ανακαινίζω-Νοικιάζω» είναι «ένα καλό μέτρο, επειδή θα βάλει μέσα στην αγορά ακίνητα που επί του παρόντος βρίσκονται εκτός της προσφοράς». Από την άλλη πλευρά ωστόσο το μέτρο επιστροφής ενός ενοικίου κάθε Νοέμβριο «δεν βοηθάει στη βελτίωση της κατάστασης, διότι απλώς ανεβάζει αυτομάτως τις τιμές. Όταν οι ιδιοκτήτες βλέπουν ότι υπάρχει μεγαλύτερη ρευστότητα στην αγορά, θα αυξήσουν και τις τιμές, επειδή διαπιστώνουν πως έχουν το περιθώριο να το πράξουν, πως ο κόσμος ούτως ή άλλως πρέπει να βρει ένα σπίτι να μείνει».

Η αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης απαιτεί εν τέλει δραστικά μέτρα, τα οποία μάλιστα δεν αρκεί να περιοριστούν στον κλάδο των ακινήτων. «Το πρόβλημα της στεγαστικής κρίσης στην Ελλάδα δεν είναι κυρίως... στεγαστικό. Το πρόβλημα έγκειται κυρίως στο ότι η οικονομία και τα εισοδήματα έχουν μείνει συνολικά πίσω και εξαιτίας αυτών δεν υπάρχουν ίδιες δυνατότητες πρόσβασης στην κατοικία, όπως αυτές που υπήρχαν πριν από κάποια χρόνια», τονίζει ο Μαρινάκης.

Ο ίδιος παρατηρεί πως «τα εισοδήματα στην Ελλάδα δείχνουν να σταθεροποιούνται», καθώς και ότι «ούτε η κυβέρνηση ούτε όμως και η αντιπολίτευση φαίνεται να έχουν κάποιο σχέδιο» που να μπορεί να βελτιώσει αισθητά την κατάσταση. Ως εκ τούτου, παρ’ ότι δεν αποκλείεται να υπάρξει αποσυμπίεση των τιμών τα επόμενα χρόνια, «μακροπρόθεσμα η ανοδική τάση πιθανότατα θα συνεχιστεί» - και ο οικονομολόγος προειδοποιεί πως στο απώτερο μέλλον η κατοικία μπορεί να καταστεί «είδος πολυτελείας».

Στην πρόσφατη ΔΕΘ ο πρωθυπουργός ανέφερε χαρακτηριστικά πως πρέπει «να κοιτάμε και τις δύο πλευρές», όταν εξετάζουμε το στεγαστικό. Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών όμως (ανα)γνωρίζει και τις δύο πλευρές: και το πόσο δεινή είναι η θέση στην οποία βρίσκονται οι ενοικιαστές, αλλά και το πόσο επωφελούνται οι ιδιοκτήτες.

Στις 21 Ιουλίου 1959 η Μάμι Αϊζενχάουερ, «πρώτη κυρία» των ΗΠΑ την εποχή εκείνη, έσπασε ένα μπουκάλι σαμπάνιας στην πλώρη του νεότευκτου πλοίου NS Savannah. Η καθέλκυση στο Νιου Τζέρσεϋ της Νέας Υόρκης φαινόταν να αλλάζει για πάντα τα δεδομένα της ναυτιλίας, καθώς το NS Savannah ήταν το πρώτο εμπορικό πλοίο στον κόσμο που αξιοποιούσε την πυρηνική ενέργεια αντί των συμβατικών καυσίμων.

Από το 1962 μέχρι το 1970, σε μια περίοδο στην οποία ούτως ή άλλως πολλοί έβλεπαν την πυρηνική σχάση ως «το μέλλον της ενέργειας», το συγκεκριμένο πλοίο μετέφερε ανθρώπους και εμπορεύματα σε όλον τον κόσμο, εκθειάζοντας εμπράκτως τα οφέλη της ατομικής ενέργειας σε εποχές ειρήνης, όπως οραματιζόταν ο Αμερικανός πρόεδρος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ.

Σήμερα ωστόσο, οι περισσότερες χώρες εξακολουθούν να προτιμούν τα συμβατικά καύσιμα στη ναυσιπλοΐα. Συνήθως καταφεύγουν στην πυρηνική ενέργεια για στρατιωτικούς σκοπούς, σε αεροπλανοφόρα ή υποβρύχια. Επιπλέον η Ρωσία διατηρεί έναν μικρό στόλο πυρηνοκίνητων παγοθραυστικών πλοίων στην αποκαλούμενη Βόρεια Θαλάσσια Διαδρομή, που εξυπηρετεί τους λιμένες της Αρκτικής Ζώνης.

Το πρόβλημα των εκπομπών CO2

Ασφαλώς, ο «οικολογικός χαρακτήρας» της πυρηνικής ενέργειας διχάζει, όπως συμβαίνει και εκτός ναυτιλίας. Τα εμπορικά πλοία μεταφέρουν σήμερα περίπου το 80% όλων των αγαθών παγκοσμίως, κατά συνέπεια είναι απαραίτητα για την εύρυθμη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας.

Όμως τα περισσότερα κινούνται με μαζούτ, ένα βαρύ παχύρρευστο καύσιμο που προέρχεται από το αργό πετρέλαιο και προκαλεί τοξικούς ρύπους. Συνολικά ο κλάδος της ναυτιλίας εκπέμπει τόσο πολύ CO2, όσο ολόκληρη η Ιαπωνία, μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές δυνάμεις στον κόσμο.

Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO), ως υπεύθυνος για τη ναυσιπλοἴα, θέτει ως στόχο να μηδενιστούν οι εκπομπές CO2 στη ναυτιλία ως το 2050 με βάση το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο Net Zero Framework (αν και προ ημερών η σχετική ψηφοφορία των μελών του αναβλήθηκε για έναν χρόνο μετά από αμερικανική παρέμβαση, κάτι που βλέπουν θετικά και οι Έλληνες πλοιοκτήτες).

Το πρόβλημα είναι ότι καμία από τις φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες που προτείνονται σήμερα (πρόωση με μπαταρίες, εναλλακτικά καύσιμα όπως η μεθανόλη και η αμμωνία) δεν μπορεί από μόνη της να εκπληρώσει τον στόχο της πλήρους απανθρακοποίησης στη ναυτιλία.

Επιχείρημα υπέρ των πυρηνοκίνητων

Κάποιοι αρχίζουν να εξετάζουν πιο προσεκτικά το εναλλακτικό σενάριο για χρήση ατομικής ενέργειας. Μιλώντας στην Deutsche Welle ο Γιαν Έμπλεμσβαγκ, καθηγητής Ναυτικής Μηχανολογίας και επικεφαλής του νορβηγικού ερευνητικού σχήματος NuProShip, το οποίο αναπτύσσει εφαρμογές πυρηνικής ενέργειας στον κλάδο, επισημαίνει ότι το κυριότερο πλεονέκτημα είναι προφανές: «Μηδενικές εκπομπές ρύπων».

Στο πλοίο NS Savannah, στη δεκαετία του 1960, ένας αντιδραστήρας πεπιεσμένου ύδατος (PWR) αξιοποιούσε την πυρηνική σχάση για να θερμάνει νερό, το οποίο στη συνέχεια παρήγαγε ατμό κινώντας τις τουρμπίνες του πλοίου, τροφοδοτώντας την προπέλα και τις ηλεκτρογεννήτριες.

Ένα επιπλέον πλεονέκτημα της χρήσης πυρηνικού καυσίμου- τότε όπως και τώρα- είναι ότι σε σχετικά περιορισμένο χώρο παράγεται τεράστια ποσότητα ενέργειας. Κάτι που θεωρητικά θα επέτρεπε στα πλοία να διασχίζουν τους ωκεανούς για χρόνια ολόκληρα, χωρίς ανεφοδιασμό. «Aυτό ασφαλώς δίνει μία νέα διάσταση στο ζήτημα», λέει ο Γιαν Έμπλεμσβαγκ.

Με ένα φορτίο πυρηνικού καυσίμου, για παράδειγμα, το NS Savannah μπορούσε να κάνει τον περίπλου της γης 14 φορές. Ένα από τα συνήθη εμπορικά πλοία που λειτουργούν με μαζούτ δεν θα μπορούσε να κάνει το ίδιο ούτε μία φορά με ένα και μοναδικό φορτίο.

Επιπλέον, τα συμβατικά πλοία αναγκάζονται συχνά να μειώσουν ταχύτητα, προκειμένου να εξοικονομήσουν καύσιμα. Το πυρηνοκίνητο πλοίο δεν αντιμετωπίζει προβλήματα ανεφοδιασμού, άρα μπορεί να διατηρεί σταθερή ταχύτητα πλεύσης, εξοικονομώντας χρήματα κατ' αυτόν τον τρόπο.

Γιατί αποσύρθηκε το NS Savannah;

Ποιος ήταν όμως ο λόγος που «αφοπλίστηκε» τελικά το NS Savannah το 1970; «Το επιχειρηματικό μοντέλο» είναι η απάντηση. Η κατασκευή του πλοίου είχε στοιχίσει περίπου 46 εκατομμύρια δολάρια (500 εκατομμύρια σε σημερινές τιμές, αν λάβουμε υπόψη την εξέλιξη της αγοραστικής δύναμης), ενώ η λειτουργία του απαιτούσε σημαντική κρατική επιδότηση για να καταστεί επιχειρηματικά βιώσιμη. Μιλάμε για δύο εκατομμύρια δολάρια ετησίως, ένα ποσό που κάποια στιγμή κρίθηκε ασύμφορο, καθώς μάλιστα κυμαίνονταν ακόμη σε πολύ χαμηλά επίπεδα οι τιμές του πετρελαίου.

Επιπλέον, το NS Savannah είχε περιορισμένη χωρητικότητα φορτίου (περίπου 10.000 τόνων), απαιτούσε ειδικά εκπαιδευμένο πλήρωμα και είχε περιορισμένη πρόσβαση σε λιμένες ανά τον κόσμο, λόγω ανησυχιών ή και διαμαρτυριών για την πυρηνική ασφάλεια. Έτσι, το πλοίο αποσύρθηκε επισήμως το 1970, ενώ πέρασε άλλος ένας χρόνος μέχρι να απενεργοποιηθεί ο αντιδραστήρας του και να απομακρυνθούν τα πυρηνικά καύσιμα.

Μετά το NS Savannah δεν κατασκευάστηκαν παρά μόνο τρία ακόμη πυρηνικά εμπορικά πλοία: Το Otto Hahn στη Γερμανία, το Mutsu στην Ιαπωνία και το Severmorput στη Ρωσία. Αργότερα τα δύο πρώτα έγιναν ντιζελοκίνητα. Το ρωσικό πλοίο παραμένει στην «ενεργό δράση», αλλά θα αποσυρθεί σύντομα.

Νέοι τύποι αντιδραστήρων

Τι έχει αλλάξει μέχρι σήμερα; Όπως λέει στην Deutsche Welle ο Μαρκ Τίπινγκ από τον βρετανικό νηογνώμονα Lloyd's Register, «oι τεχνολογίες που εξετάζουμε είναι πολύ διαφορετικές από αυτές που εφαρμόστηκαν τη δεκαετία του 1960 και του 1970», συχνά μάλιστα αναφέρονται ως «αντιδραστήρες της γενιάς IV». Υπόσχονται μεγαλύτερη ασφάλεια σε σχέση με το παρελθόν «αν και εξακολουθούν να βασίζονται στους νόμους της Φυσικής», όπως παρατηρεί ο Τίπινγκ.

Ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι σύγχρονοι αντιδραστήρες «αφαιρούν το στοιχείο του ρίσκου από την εξίσωση», διότι «αν κάτι πάει στραβά, είναι ασφαλείας από μόνοι τους, δεν χρειάζονται ανθρώπους για να το επιτύχουν αυτό». Οι θιασώτες της πυρηνικής ενέργειας στη ναυσιπλοἴα ευελπιστούν ότι αυτό το επιχείρημα θα πείσει κάποια στιγμή τις αρμόδιες αρχές να επιτρέψουν τον ελλιμενισμό πυρηνοκίνητων πλοίων για εμπορικές χρήσεις.

Το νορβηγικό ερευνητικό σχήμα του Γιαν Έμπλεμσβαγκ (το κονσόρτσιουμ περιλαμβάνει το Νορβηγικό Πανεπιστήμιο NTNU, καθώς και τα ναυπηγεία Vard) έχει εξετάσει 80 διαφορετικά σχέδια νέων αντιδραστήρων για να επιλέξει τα τρία «πιο υποσχόμενα» για πρόωση πλοίων. Εκτός από τα ζητήματα ασφάλειας, οι ερευνητές συνεκτιμούν και εμπορικά κριτήρια.

«Για μία από τις νέες τεχνολογίες αντιδραστήρων που εξετάζουμε» λέει ο Έμπλεμσβαγκ, «έχουμε ήδη κάνει κάποιους υπολογισμούς, οι οποίοι δείχνουν ότι το κόστος του καυσίμου θα ήταν περίπου 40% χαμηλότερο από το μαζούτ». Επιπλέον, υποστηρίζει ο ίδιος, οι αντιδραστήρες είναι μικροί σε μέγεθος και μπορούν να παραχθούν μαζικά, μειώνοντας περαιτέρω το κόστος.

Ωστόσο, κανένας από τους αντιδραστήρες που εξετάστηκαν δεν έχει κατασκευαστεί ακόμη – για να μην μιλήσουμε για μαζική παραγωγή. Η DW υπέβαλε σε μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου (MSC, CMA-CGM, Maersk) το ερώτημα για ενδεχόμενη χρήση πυρηνικής ενέργειας στη ναυτιλία, αλλά δεν έλαβε απάντηση.

Η θέση του ΙΜΟ

Τον Ιούνιο φέτος, ο IMO αποφάσισε να επανεξετάσει τους κανόνες που διέπουν τα πυρηνοκίνητα εμπορικά πλοία, οι οποίοι χρονολογούνται από το 1981 και καλύπτουν μόνο τους παλαιότερους αντιδραστήρες τύπου PWR.

Ο Ρικάρντο Μπατίστα, Τεχνικός Υπεύθυνος του διεθνούς οργανισμού για την ασφάλεια της ναυσιπλοἴας, λέει ότι το ζητούμενο, κατ' αρχάς, είναι να κατανοήσει ο ΙΜΟ τους πιθανούς κινδύνους και τις απαραίτητες προδιαγραφές ασφαλείας. «Πώς μπορούμε να αποτρέψουμε τη διαρροή πυρηνικού καυσίμου, όταν ένα πλοίο βυθιστεί; Πώς μπορούμε να το προστατεύσουμε, για να μην πέσει στα χέρια τρομοκρατών; Και τι γίνεται με τα πυρηνικά απόβλητα;»

Ο IMO εκτιμά ότι αυτό θα πάρει χρόνια. Από κει και πέρα, οι νηογνώμονες, όπως ο βρετανικός Lloyd's Register και η ABS στις ΗΟΑ, θα πρέπει να αναθεωρήσουν ή να συμπληρώσουν τις δικές τους κατευθυντήριες γραμμές. Το ίδιο και οι λιμενικές αρχές, καθώς και οι ασφαλιστικές εταιρείες.

Εν τέλει η επίλυση όλων των νομικών πτυχών θα πάρει περισσότερο χρόνο από την κατασκευή των ίδιων των πλοίων. Κατά συνέπεια, φαίνεται μάλλον απίθανη η καθέλκυση των πρώτων πυρηνοκίνητων πλοίων μέσα στη δεκαετία του 2030, όπως ευελπιστούν ο Μαρκ Τίπινγκ και ο Γιαν Έμπλεμσβανγκ με την ομάδα του.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Αλεξάνδρα Βουδούρη, Βρυξέλλες

Υπό την ασφυκτική «πίεση» των συνεχιζόμενων αναγκών της Ουκρανίας και λόγω απουσίας στήριξης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι Βρυξέλλες ψάχνουν τρόπους να αποδώσουν «δάνειο επανορθώσεων» ύψους 140 δις ευρώ προς την Ουκρανία, που θα χρηματοδοτηθεί από τα λεγόμενα «παγωμένα» ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Το θέμα συζητήθηκε πρόσφαtα στη συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λουξεμβούργο, χωρίς όμως να καταλήξουν σε αποφάσεις, καθώς είναι αρκετά τα νομικά «αγκάθια» και οι ανησυχίες των «27».

«Το θέμα είναι περίπλοκο και απαιτεί αρκετές νομικές και τεχνικές διαβουλεύσεις» παραδέχονται Ευρωπαίοι διπλωμάτες. Και παρά το ότι η Γερμανία στηρίζει την πρόταση – με ειδικό άρθρο, που έγραψε στους Financial Times o Γερμανός καγκελάριος – εκείνο που διχάζει είναι η παροχή των εγγυήσεων για το δάνειο, εφ’ όσον τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία είναι «παγωμένα».

Η πρόταση της Κομισιόν είναι να παρασχεθούν οι εγγυήσεις από τα κράτη-μέλη, όμως αρκετές πρωτεύουσες αντιπροτείνουν να χρησιμοποιηθεί ο προϋπολογισμός της ΕΕ ως «εγγύηση», εάν δηλαδή ξαφνικά πρέπει να επιστραφούν στη Μόσχα 140 δις ευρώ.

Έως σήμερα η ΕΕ έχει αποφύγει να καταφύγει στα χρήματα αυτά, ενώ ξεκαθαρίζει έναντι των σχετικών προειδοποιήσεων της Ρωσίας ότι δεν θα πρόκειται για κατάσχεση (confiscation). Υπάρχει όμως περιορισμένο περιθώριο χρόνου, καθώς στόχος είναι να ξεκινήσει να χρησιμοποιεί τα χρήματα αυτά από τον Απρίλιο του 2026. Όμως, κάποια κράτη-μέλη θεωρούν πως αν και δεν πρόκειται για «κατάσχεση», ωστόσο έχει παρόμοια χαρακτηριστικά. Και επειδή το μέτρο ενδεχομένως χρειαστεί και κοινοβουλευτική έγκριση από κάποια κράτη-μέλη, ο χρόνος μετράει αντίστροφα για την επίτευξη συμφωνίας.

Από πού προέρχονται τα κεφάλαια;

Πρόκειται, ουσιαστικά, για περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας, που έχουν ήδη μετατραπεί σε μετρητά και κατατεθεί στην Euroclear, μια εταιρεία εκκαθάρισης και διακανονισμού χρηματοπιστωτικών τίτλων με έδρα τις Βρυξέλλες. Σήμερα, το ποσό ανέρχεται συνολικά σε 175 δις. Σε καμία περίπτωση δεν αφορούν ποσά ιδιωτών, Ρώσων ολιγαρχών ή εταιρειών, καθώς δεν θα ήταν δυνατή νομικά η χρήση τους.

Ποια είναι η πρόταση της ΕΕ;

Η πρόταση της Κομισιόν είναι να δώσει «εντολή» στην Euroclear να επενδύσει τα ταμειακά της υπόλοιπα σε χρεόγραφο της ΕΕ, αντί στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), εξηγούν αρμόδιες πηγές, ώστε να δοθεί το λεγόμενο «δάνειο επανορθώσεων» στην Ουκρανία, το οποίο όμως θα εμπεριέχει αρκετούς όρους: πρώτον, να δοθεί τμηματικά, δεύτερον, το Κίεβο να χρησιμοποιήσει τα κεφάλαια δίνοντας προτεραιότητα σε ευρωπαϊκές αγορές, τρίτον, όταν η Ρωσία αναλάβει τα έξοδα ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, η ουκρανική κυβέρνηση να επιστρέψει το δάνειο, ώστε τότε η Ευρώπη να δώσει πίσω το ποσό στη Μόσχα. Αυτό είναι το σημείο «κλειδί» της πρότασης.

Γιατί είναι «κλειδί»;

Η τελευταία προϋπόθεση, σύμφωνα με την Κομισιόν, αποδεικνύει ότι δεν θα υπάρχει κατάσχεση. Πρόκειται απλώς για δάνειο. Όμως η πρόταση εγείρει ενστάσεις από το Βέλγιο, έδρα της Euroclear και της ΕΚΤ, καθώς δεν είναι σίγουρο εάν η Μόσχα συμφωνήσει τελικά στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας.

Υπάρχει προηγούμενο;

Το Ιράκ έπρεπε να καταβάλει 52,4 δις δολάρια για την κατοχή του Κουβέιτ το 1990. Όμως τα περισσότερα χρήματα προήλθαν από πώληση ιρακινού πετρελαίου, που κατατέθηκαν σε λογαριασμό του ΟΗΕ, ο οποίος αποφάσισε το ποσοστό που κατέληξε στο Κουβέιτ.

Ποιες είναι οι ανησυχίες του Βελγίου;

Ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ Ντε Βέβερ -καθώς η Euroclear έχει έδρα τις Βρυξέλλες- εμφανίζεται βέβαιος ότι ο Βλάντιμιρ Πούτιν θα κινηθεί δικαστικά εναντίον της χώρας. Γι’ αυτό, ζητά «εγγυήσεις», «αμοιβαιότητα» και «κοινό ρίσκο» για τους «27», να καταστεί η ΕΕ «ασπίδα» έναντι πιθανών νομικών ενεργειών της Ρωσίας. Θεωρεί, εξάλλου, ότι η κίνηση έρχεται σε αντίθεση με το διεθνές δίκαιο, κάτι με το οποίο συμφωνεί η ΕΚΤ. Η Μόσχα, εξάλλου, θα μπορούσε με τη σειρά της να εθνικοποιήσει περιουσιακά στοιχεία ευρωπαϊκών εταιρειών που συνεχίζουν να λειτουργούν στη χώρα, όπως η ιταλική UniCredit, η αυστριακή Raiffeisenn, η ελβετική Nestle και η γερμανική αλυσίδα σούπερ μάρκετ Makro. Και το ευρώ θα μπορούσε επίσης να επηρεαστεί ως αποθεματικό νόμισμα.

Τι ζητά τώρα η ΕΕ;

Πρώτον, ζητά από τα κράτη-μέλη να εγγυηθούν αυτό το δάνειο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο περιορίζεται ο κίνδυνος να αρθούν οι κυρώσεις στο Κρεμλίνο, χωρίς η Μόσχα να έχει πληρώσει τις αποζημιώσεις και η Ευρώπη να χρειάζεται να αντιμετωπίσει την πίστωση. Και με αυτόν τον τρόπο θεωρούν στην Κομισιόν ότι αποδεικνύεται ότι δεν θα πρόκειται για κατάσχεση. Επίσης, εκτιμούν ότι θα πρέπει να οριστεί εγγύηση, βάσει του ΑΕΠ των κρατών-μελών.

Ποια είναι η εναλλακτική;

«Η εναλλακτική λύση θα ήταν να δοθεί το δάνειο προς την Ουκρανία μέσω των εθνικών προϋπολογισμών, δηλαδή των Ευρωπαίων φορολογούμενων, κάτι που δεν θα ικανοποιήσει κανένα κράτος-μέλος» εξηγούν αρμόδιες πηγές. Ο χρόνος πάντως πιέζει, καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει ξεκαθαρίσει εάν θα συνεχίσει να στηρίζει οικονομικά και στρατιωτικά το Κίεβο. Η Ουκρανία όμως για την Ευρώπη αποτελεί «πρώτη γραμμή άμυνάς της» τονίζουν.

Το ζήτημα θα απασχολήσει εκτενώς το επικείμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στα τέλη του μήνα, στις Βρυξέλλες.

Για μια νέα εποχή όχι μόνο για την ίδια την εταιρεία, αλλά πιθανώς για ολόκληρη τη γερμανική αμυντική βιομηχανία κάνει λόγο ο γερμανικός Τύπος. Η ThyssenKrupp Marine Systems (TKMS), το «ναυτικό» κομμάτι της ιστορικής ThyssenΚrupp, αποσπάται και εισάγεται αυτόνομα στο Χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης σε μια κίνηση με εξαιρετικά υψηλές προσδοκίες. Η κατασκευάστρια πολεμικών πλοίων και υποβρυχίων αποκαλείται το ανερχόμενο «αστέρι» της γερμανικής πολεμικής βιομηχανίας και φιλοδοξεί να κοιτάξει στα μάτια τη Rheinmetall, την κυρίαρχη του χώρου.

Η TKMS αποτελεί έτσι κι αλλιώς το «κόσμημα» του βιομηχανικού ομίλου. «Με την εισαγωγή στο χρηματιστήριο, ανοίγουμε ένα νέο κεφάλαιο», δήλωσε ο Διευθύνων Σύμβουλος Μιγκέλ Λόπεζ την περασμένη εβδομάδα.

«Οι εξοπλισμοί, που για καιρό ήταν ένα περιθωριακό ή ακόμα και ύποπτο θέμα για την κοινή γνώμη και τις εταιρικές στρατηγικές, γίνονται μοχλός ανάπτυξης υπό το πρίσμα της γεωπολιτικής κατάστασης και των υψηλότερων αμυντικών δαπανών» επισημαίνει με νόημα το δίκτυο NTV. Η αμυντική βιομηχανία αποκτά ολοένα μεγαλύτερη βαρύτητα για την αγκομαχούσα γερμανική οικονομία.

Η TKMS, ως ανεξάρτητη εταιρεία, θα μπορεί να χρησιμοποιήσει την κεφαλαιαγορά για τη χρηματοδότηση έρευνας και ανάπτυξης, καθώς και επενδύσεων. Η μητρική εταιρεία θα διατηρήσει πλειοψηφικό μερίδιο 51%. Αυτό το μερίδιο επαρκεί για να διατηρήσει τον έλεγχο, δημιουργώντας παράλληλα αξία σε μια αγορά που αποκτά διαρκώς μεγαλύτερη σημασία. Το 49% των 63,5 εκατομμυρίων μετοχών της TKMS θα διανεμηθεί αυτόματα στους υπάρχοντες μετόχους της ThyssenKrupp κατά την αρχική δημόσια προσφορά (IPO). Στη συνέχεια, οι μετοχές θα είναι ελεύθερα διαπραγματεύσιμες. Όποιος κατείχε 20 μετοχές της ThyssenKrupp την Παρασκευή θα λάβει μια μετοχή της TKMS.

Μια δύναμη βαρέων βαρών

Με την κίνηση αυτή εκτιμάται ότι η συνδυασμένη χρηματιστηριακή αποτίμηση της ThyssenKrupp και της TKMS θα είναι υψηλότερη από την τρέχουσα αποτίμηση μόνο της ThyssenKrupp. Οι επενδυτές θα ωφεληθούν με αυτόν τον τρόπο. Και η εταιρεία επίσης, επειδή μπορεί να χρησιμοποιήσει τις μετοχές ως νόμισμα για εξαγορές, όπως σχεδιάζει. Οι ειδικοί αναμένουν το επόμενο διάστημα συγχωνεύσεις στον τομέα των ναυπηγείων της Ευρώπης.

Πίσω από το αρκτικόλεξο TKMS βρίσκεται ο μεγαλύτερος ναυπηγός της Γερμανίας – μια εταιρεία με 9.100 υπαλλήλους και δεκαετίες παράδοσης. Υποβρύχια, φρεγάτες και κορβέτες υψηλής πολυπλοκότητας κατασκευάζονται στο Κίελο, το Βίσμαρ και σε διεθνείς τοποθεσίες, καθώς και συστήματα για τη θαλάσσια ασφάλεια και εξειδικευμένα σκάφη, όπως ναρκαλιευτικά και ερευνητικές μονάδες. Από τον σχεδιασμό έως την κατασκευή και τη συντήρηση, η TKMS υποστηρίζει ολόκληρο τον κύκλο ζωής των στρατιωτικών σκαφών. Είναι παγκόσμια ηγέτιδα στην κατασκευή συμβατικών υποβρυχίων που κινούνται με κυψέλες καυσίμου, τα οποία μπορούν να λειτουργούν υποβρυχίως για εβδομάδες χωρίς να χρειάζεται να αναδυθούν – μια τεχνολογία που θέτει την TKMS στην πρώτη γραμμή διεθνώς. Το ναυπηγείο με έδρα το Κίελο προμηθεύει με τα πλοία του όχι μόνο το Γερμανικό Ναυτικό, αλλά και χώρες όπως η Νορβηγία, η Σιγκαπούρη και η Αίγυπτος.

Συνεργασία με το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό

Tον περασμένο Ιούλιο υπογράφτηκε μια δήλωση προθέσεων μεταξύ του Φρεντ Τόμας Κόιπ για λογαριασμό της TKMS και του Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, Διευθύνοντα Συμβούλου των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά, για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση τεσσάρων ελληνικών υποβρυχίων τύπου HDW Class 214, που -όπως ανακοινώθηκε- θα επεκτείνει τη διάρκεια της ζωής τους κατά 20 έτη. Στην ίδια ανακοίνωση σημειωνόταν η ετοιμότητα της TKMS να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες ανάγκες των κρατών μελών του ΝΑΤΟ για τη θαλάσσια άμυνα.

Είναι ενδεικτικό ότι το σχετικό μνημόνιο υπογράφτηκε στην κατοικία του Γερμανού πρέσβη στην Αθήνα, παρουσία εκπροσώπων των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, στελεχών του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, καθώς και αντιπροσώπων ελληνικών αμυντικών εταιρειών, που διατηρούν συνεργασία με γερμανικές εταιρείες και θεσμούς.

Ιδανική στιγμή

Η χρονική στιγμή για την αυτόνομη εισαγωγή στο χρηματιστήριο δεν θα μπορούσε να είναι πιο κατάλληλη. Ο ναυτικός τομέας επωφελείται περισσότερο από τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας μετά τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία. Η Γερμανία εκσυγχρονίζει τον στόλο της και η Μπούντεσβερ έχει παραγγείλει νέα υποβρύχια, συνολικής αξίας άνω των δέκα δισεκατομμυρίων ευρώ. Έχουν ήδη παραγγελθεί τέσσερα νέα υποβρύχια κλάσης 212CD.

Η αρχική δημόσια προσφορά έχει ως στόχο να δώσει στην TKMS μεγαλύτερη ανεξαρτησία και άμεση πρόσβαση στην κεφαλαιαγορά – ενώ παράλληλα θα απαλλάξει την υπερχρεωμένη μητρική εταιρεία ThyssenKrupp από το οικονομικό βάρος αυτής της δαπανηρής επιχείρησης. Για τη γερμανική κυβέρνηση, προσφέρει επίσης μια ευκαιρία να αναδιοργανώσει τον κατακερματισμένο ναυπηγικό τομέα. Η ενοποίηση των γερμανικών ναυπηγείων και ενδεχομένως μια ευρωπαϊκή συνεργασία με βάση το μοντέλο της Airbus συζητούνται εδώ και καιρό.

Δεν έχει προγραμματιστεί επί του παρόντος κρατική συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο, όπως αυτή στον κατασκευαστή αμυντικών ηλεκτρονικών Hensoldt. Στην TKMS το κράτος αρκείται στα δικαιώματα ελέγχου μέσω της λεγόμενης «χρυσής μετοχής», που εγγυάται στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση εκτεταμένη επιρροή. Αν πωληθεί το 25% των μετοχών, η κυβέρνηση μπορεί να ασκήσει βέτο. Από το πέντε τοις εκατό και μετά, έχει δικαίωμα άρνησης. Επιπλέον, θα λάβει μια θέση στο εποπτικό συμβούλιο, το οποίο διασφαλίζει ότι οι βασικές αποφάσεις στο Κίελο και το Έσσεν δεν λαμβάνονται χωρίς κρατική ενημέρωση και συναίνεση.

Δουλειές μέχρι το 2040

Η TKMS είναι οικονομικά εύρωστη, αλλά διαθέτει και μεγάλη δυναμική. Κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2024/25, σημείωσε καθαρά κέρδη 75,2 εκατομμυρίων ευρώ, μετά τα 62 εκατομμύρια ευρώ το προηγούμενο έτος. Ωστόσο, ο καθοριστικός παράγοντας είναι το βιβλίο παραγγελιών της, το οποίο είναι υπερπλήρες με παραγγελίες συνολικού ύψους 18,6 δισεκατομμυρίων ευρώ. Μόνο κατά το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος οικονομικού έτους, η εισροή παραγγελιών αυξήθηκε στα 5,6 δισεκατομμύρια ευρώ, από 669 εκατομμύρια ευρώ την ίδια περίοδο πέρυσι. Αυτό σημαίνει εγγυημένη απασχόληση μέχρι και τη δεκαετία του 2040.

Συγκρίσεις με Rheinmetall και Hensoldt

Η TKMS προκαλεί συγκρίσεις με τη Rheinmetall, μια εταιρεία που ειδικεύεται σε άρματα μάχης, πυρομαχικά και στρατιωτικά οχήματα, η οποία έχει γίνει η «αγαπημένη» της χρηματιστηριακής αγοράς από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Η τιμή της μετοχής της έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 1.700% από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και είναι εισηγμένη στον DAX από τον Μάρτιο του 2023. Η Hensoldt, η οποία κάποτε αποσχίστηκε από τον τομέα της άμυνας της Airbus, επικεντρώνεται σε αισθητήρες, συστήματα ραντάρ και ηλεκτρονική αναγνώριση και, χάρη στη συμμετοχή του κράτους, έχει επίσης γίνει μία από τις πιο επιτυχημένες αμυντικές μετοχές στην αγορά.

Η TKMS θα μπορούσε να γίνει το ναυτικό αντίστοιχο αυτών των δύο. Αλλά υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος. Σε αντίθεση με τα άρματα μάχης ή τους αισθητήρες, τα υποβρύχια δεν μπορούν να παραχθούν μαζικά. Όπως διευκρινίζεται, κάθε πλοίο είναι ένα μοναδικό έργο, συχνά ενσωματωμένο σε διεθνείς συμβάσεις, των οποίων οι πολιτικές εγκρίσεις χρειάζονται χρόνια. Οι αναλυτές, επομένως, προτρέπουν για υπομονή. «Η TKMS δεν είναι ταχύπλοο, αλλά ένας γίγαντας των ωκεανών», αναφέρει ένα σχόλιο του Bloomberg Intelligence.

Πηγές: NTV, Managermagazin, Handelsblatt, tagesschau

Τρεις προτάσεις μομφής μέσα σε τέσσερις μήνες ξεπέρασε μάλλον ανώδυνα η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Δεν θα είναι οι τελευταίες, εκτιμούν οι παρεπιδημούντες στις Βρυξέλλες.

Ζούμε εποχές ταραχώδεις και απρόβλεπτες, που ευνοούν την ταχεία ανακύκλωση του πολιτικού προσωπικού. Ας αναλογιστούμε ότι στη διάρκεια της δεύτερης θητείας του, δηλαδή μόλις τα τρία τελευταία χρόνια, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν έχει ήδη αναλώσει 130 υπουργούς και υφυπουργούς, καταρρίπτοντας μάλιστα το ιστορικό ρεκόρ του Φρανσουά Μιτεράν με 117 υπουργοποιήσεις στην περίοδο 1988-1995.

Κι όμως, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι ακόμη εδώ. Από το 2019, όταν ανέλαβε για πρώτη φορά τα ηνία της Κομισιόν, η Ευρώπη έχει αλλάξει πολύ. Αλλά η ίδια έχει αλλάξει ακόμα περισσότερο.

Ήταν κάποτε ένα Green Deal

Το περίφημο Green Deal, η «Πράσινη Μετάβαση» της Ευρώπης για την υλοποίηση των πιο φιλόδοξων κλιματικών στόχων στην ιστορία της, ήταν η «σημαία» της φον ντερ Λάιεν για την εκλογή στο ύπατο αξίωμα της ευρωπαϊκής εκτελεστικής εξουσίας. Μέσα σε έξι χρόνια το Green Deal μετονομάζεται Clean Industry Deal, λόγω πιέσεων από τη βιομηχανία για μείωση κόστους και καταπολέμηση της γραφειοκρατίας. Kι αν περιμένουμε λίγο ακόμη δεν αποκλείεται να καταλήξει... σκέτο Industry Deal. Ήδη γίνονται δεύτερες σκέψεις για τους κανόνες ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων (ETS 2) ή για την απαγόρευση των κινητήρων εσωτερικής καύσης.

Μπορούμε να αρχίσουμε ατέρμονες θεωρητικές συζητήσεις για το αν είναι σωστή η αλλαγή ατζέντας στις Βρυξέλλες. Υπάρχει όμως μία συζήτηση που δεν είναι θεωρητική, αλλά «εκ των ων ουκ άνευ» για την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πρέπει να γίνει εδώ και τώρα. Είναι η διαπραγμάτευση για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο στην περίοδο 2028-2034, δηλαδή για τον προϋπολογισμό της ΕΕ στα επόμενα χρόνια – με την Κομισιόν να προτείνει μία πρωτοφανή αύξηση κονδυλίων στα 2 τρισεκατομμύρια ευρώ για την επταετία.

Έντονες είναι ήδη οι αντιδράσεις από τις «βόρειες» πρωτεύουσες σε εποχές δημοσιονομικής εγκράτειας, ενώ οι αποκαλύψεις περί σκανδάλων τύπου ΟΠΕΚΕΠΕ ασφαλώς δεν ενισχύουν τη διαπραγματευτική θέση χωρών όπως η Ελλάδα, που θέλουν να διατηρήσουν τα «κεκτημένα» σε αγροτικές ενισχύσεις και επιδοτήσεις από το Ταμείο Συνοχής (κάτι που ασφαλώς δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποσιωπηθούν τα σκάνδαλα).

Σχέδια για «κοινό χρέος»;

Οι αντιδράσεις μάλλον θα ενταθούν τους επόμενους μήνες. Ιδιαίτερα εάν επιβεβαιωθούν γερμανικά δημοσιεύματα, σύμφωνα με τα οποία η πρόεδρος της Κομισιόν αναζητεί τρόπους για να επαναφέρει μία «κοινή ανάληψη χρέους» σε επίπεδο ΕΕ, όπως είχε γίνει για πρώτη φορά με το Ταμείο Ανάκαμψης για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας, αυτή τη φορά με στόχο να χρηματοδοτήσει κρίσιμες αμυντικές και ενεργειακές υποδομές.

Από την οπτική γωνία των νοτίων χωρών θα ήταν ευχής έργο να το επιτύχει. Διαφορετικά, ο λογαριασμός δύσκολα βγαίνει. Σε κάθε περίπτωση, στην παρούσα φάση φαίνεται ότι μόνο η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μπορεί να συντονίσει τη σχετική συζήτηση, έχοντας τη στήριξη ακόμα και των Πρασίνων. Δεν είναι τυχαίο ότι ελάχιστοι Πράσινοι στήριξαν την πρόταση μομφής που είχε καταθέσει προ ημερών η ευρω-ομάδα της Αριστεράς. Ίσως γιατί γνωρίζουν ότι η φον ντερ Λάιεν είναι από τα τελευταία κορυφαία στελέχη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) που ακόμη ενδιαφέρονται σοβαρά για τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ…

Λένε ότι δεν είναι καλό να γράφεις συναισθηματικά φορτισμένος. Υπάρχουν όμως εμπειρίες, που πρέπει να είσαι αναίσθητος για να μην σε παρακινήσουν να γράψεις. Μια τέτοια εμπειρία είναι η θέαση του γερμανικού ντοκιμαντέρ «Κein Land für Niemand» (Καμία γη, για κανέναν – Η περιχαράκωση μιας χώρας μετανάστευσης). Εκατόν έντεκα λεπτά σοκ, όταν συνειδητοποιείς ότι ουσιαστικά η Ευρώπη βιώνει μια βαθιά ανθρωπιστική κρίση, που συνθλίβει τον πυρήνα των αξιών και των ιδεών της. Οι πολιτικοί αποφεύγουν να την αποκαλούν έτσι και προτιμούν να μιλούν για άλλες κρίσεις. Το προσφυγικό αντιμετωπίζεται, όπως λέει ο ευρωβουλευτής Έρικ Μάρκβαρντ, με τη λογική και μόνο «να πέσουν οι αριθμοί».

Όταν μιλούν τα στοιχεία

Το ντοκιμαντέρ των Μαξ Άρενς και Μάικ Λούντεμαν παραθέτει στοιχεία, που κάποια τους ίσως τα γνωρίζουμε όλοι. Αλλά όταν τα βλέπεις να αραδιάζονται μπροστά σου συγκεντρωμένα και στοιχειοθετημένα, καταλαβαίνεις ότι τα τελευταία χρόνια έχει συμβεί μια ριζική πολιτική και κοινωνική μεταστροφή στη Γερμανία, με τον ακροδεξιό λαϊκισμό να επιβάλλεται στον δημόσιο διάλογο. Και όπως παρατηρούν επιστήμονες που μιλούν στην κάμερα, από τη στιγμή που «τούμπαρε» η Γερμανία, ήταν επόμενο αυτό να συμβεί και σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Τραυματικές εμπειρίες, αξέχαστες ιστορίες

Οι δημιουργοί τονίζουν ότι λόγω του παρελθόντος της η Γερμανία είχε καταγεγραμμένο στο Σύνταγμά της το δικαίωμα στο άσυλο. Το 2025 για πρώτη φορά υπήρξε μια νομοθετική ρύθμιση, που ανατρέπει ουσιαστικά αυτό το δεδομένο. Μια ρύθμιση που πέρασε και με τις ψήφους της ακροδεξιάς AfD.

Φυσικά και υπάρχουν συγκινητικές στιγμές, όταν βλέπουν τους ανθρώπους της οργάνωσης Sea-Eye να προσεγγίζουν «φουσκωτά» έτοιμα να αναποδογυρίσουν στα ανοικτά της Λιβύης και να σώζουν πανικόβλητους ανθρώπους. Όταν βλέπεις την εικόνα που καταγράφουν με το μικρό τους αεροπλάνο οι εθελοντές με το λιβυκό Λιμενικό να βουλιάζει βάρκες ή να τις πλησιάζει και οι άντρες του να ξυλοκοπούν με στυλιάρια τους απελπισμένους ανθρώπους. Αυτά τα παιδιά της Sea-Eye και της Sea-Watch πρέπει να ξέρουν τώρα, όπως εξηγεί ο επικεφαλής της οργάνωσης, ότι απειλούνται πλέον – με βάση τις νέες ρυθμίσεις του νόμου – να αντιμετωπίζονται ως «διακινητές».

Το τραύμα της Πύλου

Είναι συγκλονιστική η μαρτυρία του Ναέεφ από τη Συρία, ενός από τους λίγους επιζώντες του ναυαγίου της Πύλου, που ζει σήμερα στο Βερολίνο και θυμάται πως η ελπίδα από το σκοινί, που τους έριξαν οι Έλληνες λιμενικοί, μετατράπηκε σε πανικό και απόγνωση, όταν το σκάφος του Λιμενικού άρχισε δίχως λόγο τους ελιγμούς, που τελικά έκαναν το πλοίο να βουλιάξει.

Εξοργίζεσαι με την ιστορία του Ιρανού ακτινιστή και πολιτικού πρόσφυγα που κατάφερε να επιβιώσει επί τρία χρόνια στη Μόρια και σήμερα, 10 χρόνια μετά, ακόμη περιμένει από τις γερμανικές αρχές την εξέταση της αίτησής του για άσυλο, για να μπορέσει να ψάξει για δουλειά και να κάνει μια νέα αρχή.

Αγνοώντας εθνικές και διεθνείς συμβάσεις

Όμως αυτό που σε συγκλονίζει τελικά είναι ο κυνισμός πολιτικών που μιλούν όπως ο καγκελάριος Μερτς για «κοινωνικό τουρισμό», ή ο ομόσταυλός του Γενς Σπαν που ζητά να αναθεωρηθούν ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις για τους πρόσφυγες. Και βέβαια αυτό που ολοκλήρωσε η σημερινή κυβέρνηση είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, όπως θυμίζει η αξέχαστη δήλωση του Όλαφ Σολτς «εμείς θα διαλέγουμε ποιοι θα έρχονται».

Ο αποδιοπομπαίος τράγος

Αλλά ακόμα πιο θλιβερό είναι να ακούς ειδικούς που δεν μπορεί να τους χαρακτηρίσει κανείς «αριστερούς» ή «δικαιωματιστές» να εξηγούν πως τα κλισέ που έχει καταφέρει να μετατρέψει σε «αξίωμα» η Ακροδεξιά δεν αντέχουν σε καμιά περίπτωση την αντιπαράθεση με την πραγματικότητα. Ο Μαρσέλ Φράτσερ για παράδειγμα, ένας από τους πιο γνωστούς οικονομολόγους της χώρας, επικεφαλής του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (DWI), παρατηρεί ότι η πολιτική προσπαθεί τώρα να καλύψει τα λάθη της επί μια εικοσαετία, φορτώνοντας όλες τις «αμαρτίες» στις πλάτες των φτωχότερων και των μεταναστών.

Οι αριθμοί που δεν ακούγονται

Αυτοδιοικητικοί από την πρώην Ανατολική Γερμανία επισημαίνουν ότι η παρακμή σε πολλές περιοχές της είχε ξεκινήσει πολύ πριν από το 2015 και το «κακοποιημένο» από δημαγωγούς «Θα τα καταφέρουμε» της Μέρκελ. Και η Μόνικα Σνίτσερ, μια εκ των πέντε σοφών της γερμανικής οικονομίας, που μόνο «ακτιβίστρια» δεν μπορείς να την πεις, απογυμνώνει το επιχείρημα ότι το «καράβι είναι γεμάτο», όταν ξεκάθαρα εκτιμά ότι η γερμανική οικονομία με βάση και τη δημογραφική εξέλιξη θα χρειάζεται το επόμενο διάστημα μέχρι και 1,5 εκατομμύριο μετανάστες τον χρόνο.

Ποιος προκαλεί τον διχασμό

«Είναι διχασμένη η γερμανική κοινωνία;» είναι το ερώτημα που θέτει η έρευνα. Οι ειδικοί εξηγούν πως η πόλωση δεν είναι τόσο μεγάλη όσο συχνά παρουσιάζεται. Η πλειοψηφία των Γερμανών πολιτών βρίσκεται προσώρας κάπου στη μέση. Κάποιοι υποστηρίζουν απόψεις «ναι μεν, αλλά», κάποιοι άλλοι δεν γνωρίζουν ή δεν ασχολούνται.

Όμως ο φόβος είναι υπαρκτός. Ο διχαστικός λόγος, η παρουσίαση του πρόσφυγα ως αποδιοπομπαίου τράγου, τα σενάρια τρόμου με τις διαρκείς αναφορές περί «ακάλυπτων» ελλειμμάτων στο κράτος πρόνοιας μπορεί κάποια στιγμή να γείρουν την πλάστιγγα σε ακόμα πιο ακραίες θέσεις. Τίποτα δεν έχει κριθεί οριστικά. Ακόμη. Η ταινία θυμίζει άλλωστε ότι στα τέλη του 2024 περίπου 3,5 εκατομμύρια κατέβηκαν σε διαδηλώσεις για να διαμαρτυρηθούν για το ενδεχόμενο συνεργασίας Χριστιανοδημοκρατών και Ακροδεξιάς. Αλλά σε έναν κόσμο πολέμων, συγκρούσεων και οικολογικών καταστροφών το μεταναστευτικό-προσφυγικό θα συνεχίσει να παραμένει η κυρίαρχη πρόκληση για την Ευρώπη. Αυτή που θα κρίνει τελικά και τον χαρακτήρα της την επόμενη μέρα.

Πληροφορίες στο https://kein-land-fuer-niemand.de

Οι τεχνολογικές καινοτομίες, τα πειράματα και οι εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας ταξίδεψαν μικρούς και μεγάλους στο μαγευτικό κόσμο της επιστήμης στη Βραδιά του Ερευνητή στη Θεσσαλονίκη. Με τον για ακόμη μία χρονιά με τον επιτυχή συντονισμό του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), το κοινό της Θεσσαλονίκης, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τη πολυμορφία και σημασία της έρευνας. Χορηγός επικοινωνίας ήταν, μεταξύ άλλων, και η Deutsche Welle.

Καθαρή ενέργεια

Η έκλυση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα επιτείνουν την κλιματική μεταβολή, με καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον. Το ερευνητικό έργο ECOLEFINS προτείνει μια νέα μέθοδο μετατροπής του νερού και του ατμοσφαιρικού CO₂ σε ελαφρές ολεφίνες με τη χρήση ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας. «Ένας τόνος παραγωγής ολεφινών συνδυάζεται με πέντε τόνους έκλυση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Με την μέθοδο μας όχι μόνο δεν θα εκλύονται εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά θα τις χρησιμοποιούμε για να παράγουμε χημικά προϊόντα, που θα είναι ουσιαστικά ανθρακικά αρνητικά», λέει στη Deutsche Welle o υπεύθυνος του έργου, Γιώργος Μαρνέλλος. «Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι έχει μεγάλο ενδιαφέρον από πλευράς οικονομικής βιωσιμότητας», επισημαίνει ο Έλληνας καθηγητής. Για τον ίδιο η έρευνα πρέπει να αξιοποιηθεί από την ελληνική κοινωνία και να δημιουργήσει πρόσθετη αξία. «Το ΕΚΕΤΑ σε κάθε ένα 1 ευρώ κρατικής χρηματοδότηση φέρνει άλλα 7 ευρώ χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρέπει να γίνουμε μια οικονομία της παραγωγής και να μην μείνουμε σε μια οικονομία των υπηρεσιών, του σέρβις και του real estate», τονίζει.

«Το υγρό στις μπαταρίες που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα είναι εύφλεκτο και τοξικό για το περιβάλλον. Ψάχνουμε να βρούμε ένα στερεό, που δεν είναι εύφλεκτο που να έχει την ίδια απόδοση με τους υγρούς ηλεκτρολύτες, ώστε να φτιάξουμε στεγνές μπαταρίες», αναφέρει στη Deutsche Welle o ερευνητής Νικόλαος Λύτρας. Η μελέτη που συμμετέχει στο Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών αφορά ένα υβριδικό ηλεκτρoλύτη με πολυμερική μήτρα και μικρές ποσότητες κεραμικού με επιπλέον προσθήκη αλάτων λιθίου και ιοντικών υγρών που τοποθετείται σε διατάξεις με ηλεκτρόδια. Η έρευνα που πραγματοποιείται και στην αυτοκινητοβιομηχανία είναι ακόμα μακριά από κάτι εμπορικό. «Κάποιες φορές από τη μια στιγμή στην άλλη μια μελέτη μπορεί να σε πάει και δέκα χρόνια μπροστά», λέει χαρακτηριστικά ο Έλληνας ερευνητής.

Η τεχνητή νοημοσύνη στη υπηρεσία της πολιτιστικής κληρονομιάς

Από την αρχαιότητα έως σήμερα, τα υφάσματα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας. Το ερευνητικό εργο TEXTaiLES αξιοποιεί, την Τεχνητή Νοημοσύνη, την τρισδιάστατη ψηφιοποίηση και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων για να καταγράψει και να απεικονίσει τα ορατά και μη-ορατά χαρακτηριστικά των υφασμάτων που ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά.

«Με έμφαση στη λεπτομέρεια κάνουμε ουσιαστικά μια ψηφιακή αποκατάσταση με βάση μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης υφασμάτινων αντικειμένων που χάνονται στο χρόνο. Στα φθαρμένα, αποχρωματισμένα η τεχνητή νοημοσύνη θα προσπαθήσει να καλύψει τα κενά, να επαναφέρει τα ζωηρά χρώματα ή να συνθέσει μοτίβα», επισημαίνει ο Παναγιώτης Γιαννακέρης, βοηθός έρευνας στο από το Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΙΠΤΗΛ). Τα εργαλεία που αναπτύσσονται είναι συνεργατικά. «Φανταζόμαστε το δικό μας εργαλείο ως βοηθό για συντηρητές και αρχαιολόγους. Δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση θα τους αντικαταστήσουμε αλλά να έχουν τον πρώτο λόγο και να παίρνουν σωστές αποφάσεις», τονίζει, πιστεύοντας ότι η διάδραση με το κοινό στη Βραδιά του Ερευνητή έδωσε πολύτιμη ανατροφοδότηση στην ομάδα του έργου για να συνεχίσει.

Συζητώντας με το Σωκράτη

Mία από τις γωνιές που κλέψανε την παράσταση στη Βραδιά του Ερευνητή φέτος στη Θεσσαλονίκη ήταν αυτή με τη εφαρμογή μιας ιδιαίτερης συνομιλίας με το φιλόσοφο Σωκράτη. «Η εφαρμογή δημιουργήθηκε στα πλαίσια του ευρωπαϊκού έργου, Artcast4D, για τη δημιουργία ενός chatbot, για το ευ ζην και τη φιλοσοφία», λέει μιλώντας στη Deutsche Welle o ερευνητής Γιάννης Δημητριάδης.

Με τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης τύπου chatgpt αλλά και μετατροπείς ομιλίας σε κείμενο και αντίστροφα, ο χρήστης μπορεί να ρωτήσει ό,τι θέλει και να του απαντήσει το avatar του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου. Η εφαρμογή λοιπόν της μαιευτικής μεθόδου στη σύγχρονη πράξη. «Η εφαρμογή μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε σε μουσεία που θέλουν κάποιο συγκεκριμένο χαρακτήρα, είτε κάποια μυθολογική μορφή, να λειτουργεί σαν ξεναγός ή να παρουσιάζει εκθέματα». Σκέψεις υπάρχουν μήπως χρησιμοποιηθεί και σε σχολική τάξη καθώς η αλληλεπίδραση με τα παιδιά είναι εκπληκτική. «Τι συμβαίνει όταν πεθαίνουμε; Ποιο είναι το νόημα της ζωής;» ρώτησαν τα παιδιά εντυπωσιάζοντας ακόμα και τον «ίδιο το Σωκράτη».

Η έρευνα στην αγορά

Για την εμπορική αξιοποίηση και εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας το ΕΚΕΤΑ έχει δημιουργήσει πάω από είκοσι εταιρείες τεχνοβλαστούς (spin-off). Τα τελευταία χρόνια προωθεί μέσα από το πρόγραμμα ΣΠΕΙΡΑ τη μεταφορά τεχνολογίας. Στη φετινή «Βραδιά του Ερευνητή» παρουσίασαν τις δραστηριότητες τους spin-off εταιρίες στη ψηφιακή γεωργία, τις υποβρύχιες τεχνολογίες αλλά και την τεχνητή νοημοσύνη στη βιομηχανία. «Όταν πρόκειται για εταιρίες υπάρχει εστίαση στο αποτέλεσμα και καλείσαι να μιλήσεις με ανθρώπους που δεν έχουν τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις. Αλλάζουν πολλές φορές οι απαιτήσεις και οι χρόνοι είναι πιο πιεστικοί. Βλέπεις στην πραγματικότητα την εφαρμογή της γνώσης σου», επισημαίνει ο Δημήτρης Γεωργαλής, ερευνητής στο Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΕΚΕΤΑ και συνεργάτης της CDXi, εταιρείας τεχνοβλαστού, με έμφαση στη Σύντηξη Πολυτροπικών Δεδομένων για περιβαλλοντικές και βιομηχανικές εφαρμογές. Στη Βραδιά του Ερευνητη παρουσίασαν μια μέθοδο ανίχνευσης πετρελαιοκηλίδας και πλαστικών στην επιφάνεια της θάλασσας. Για τον ίδιο ήταν μια πολύ ωραία ευκαιρία η άμεση επαφή με το κοινό. «Προσαρμόζεσαι στο κοινό, εξηγείς όσο πιο απλά γίνεται όσο σύνθετο κι αν είναι αυτό που κάνεις. Είναι χρήσιμο γιατί βλέπεις πως βλέπουν οι άλλοι το αποτέλεσμα σου και βελτιώνεσαι», επισημαίνει.

Τα μεταχειρισμένα ρούχα είναι της μόδας! Το 2024 η παγκόσμια αγορά μεταχειρισμένων ρούχων άγγιξε τα 194 δισ. ευρώ, δηλαδή όσο περίπου και οι ετήσιες πωλήσεις της , σύμφωνα με τον αναλυτή Νιλ Σόντερς. Οι νεότερες γενιές, οι λεγόμενες Gen Z και μιλένιαλ, τροφοδοτούν αυτή την τάση. «Έχει μετατραπεί σε έναν χώρο δημιουργίας, οι άνθρωποι το διασκεδάζουν», λέει ο Σόντερς. «Επιπλέον, πολλοί το βλέπουν και ως μία πιο βιώσιμη επιλογή», συμπληρώνει.

Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Η μόδα είναι μια από τις πιο καταστροφικές βιομηχανίες για το περιβάλλον, υπεύθυνη για έως και 10% των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Κι αυτό χωρίς να συνυπολογίσουμε την τεράστια κατανάλωση νερού και τη ρύπανση των υδάτων. Στα στοιχεία αυτά έρχεται να προστεθεί και η τεράστια παραγωγή ρούχων: Από 10% έως 30% των ενδυμάτων που κατασκευάζονται δεν θα πωληθούν ποτέ. Κάπου εκεί είναι που κάνει την εμφάνισή της η μεταπώληση (resale), η οποία υπόσχεται να βελτιώσει τον οικολογικό αντίκτυπο της μόδας. Σύμφωνα με μια μελέτη, οι μεταπωλήσεις θα μπορούσαν να μειώσουν τις εκπομπές μεγάλων εταιρειών ένδυσης και outdoor brands κατά 16% έως το 2040.

Η υπόσχεση του thrifting να μειώσει τη ρύπανση της μόδας

Οι ιδιοκτήτες second hand καταστημάτων παρατηρούν ωστόσο μία ευρύτερη πτώση στην ποιότητα των μεταχειρισμένων ρούχων από τότε που εταιρείες fast fashion, όπως η Primark και η Shein, κατέκλυσαν την αγορά. Και ακόμη και στις πωλήσεις μεταχειρισμένων, από άποψη τιμών, κερδίζει και πάλι το διαδίκτυο...

Δέκα χρόνια πριν, η online αγορά μεταχειρισμένων περιοριζόταν κυρίως σε πλατφόρμες που προωθούσαν αγορές από χέρι σε χέρι. Σύντομα όμως οι μεγάλοι παίκτες του λιανικού εμπορίου θέλησαν κι αυτοί ένα μερίδιο. Από τις αλυσίδες γρήγορης μόδας Zara και Shein, μέχρι μεγάλες εταιρείες όπως North Face και Dr. Martens, σήμερα όλες διαθέτουν δικές τους πλατφόρμες μεταπώλησης.

Η εμπειρία της διαδικτυακής αγοράς δεν διαφέρει ουσιαστικά από ένα κλασικό ηλεκτρονικό κατάστημα: υπάρχουν φίλτρα για νούμερα, σχέδια και χρώματα. Η ειδοποιός διαφορά βρίσκεται ωστόσο στο μάρκετινγκ, το οποίο προβάλλει την ιδέα ότι αγοράζοντας κανείς μεταχειρισμένα ρούχα «κάνει κάτι καλό για τον πλανήτη»… αφήνοντας τον επίδοξο αγοραστή με μία αίσθηση ότι ψωνίζοντας… κάνει και μία ηρωική πράξη.

Επιπλέον, αν εμβαθύνει κανείς λίγο την αναζήτησή του στα online καταστήματα μεταχειρισμένων, δεν θα αργήσει να καταλάβει πως ορισμένες πλατφόρμες resale συνδέονται άμεσα με την πώληση καινούριων ρούχων. Επιπλέον, τεχνικές όπως χρονόμετρα αντίστροφης μέτρησης και ειδοποιήσεις για «τελευταία ευκαιρία» θυμίζουν fast fashion. Ο Μάρτιν Ράιμαν, καθηγητής στον τομέα του marketing από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, προειδοποιεί πως αυτά τα εργαλεία «τα οποία αντλήθηκαν από την ηλεκτρονική διαφήμιση μπορούν να εδραιώσουν και στη μεταπώληση την υπερκατανάλωση».

Μπορεί το καινούριο να είναι πιο βιώσιμο από το μεταχειρισμένο;

Σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής ΜΚΟ WRAP, μόνο τρεις στις πέντε αγορές μεταχειρισμένων αντικαθιστούν πραγματικά καινούρια είδη. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης υποστηρίζουν ότι το κλειδί είναι η μακροχρόνια χρήση των ρούχων και όχι μόνο η αγορά second hand.

Ποιο είναι λοιπόν το συμπέρασμα; Τα second hand ρούχα (και όχι μόνο...) μπορούν πράγματι να προσφέρουν μία νέα ζωή σε ένα ρούχο, επιμηκύνοντας τον χρόνο ζωής τους, αρκεί αυτό όντως να φορεθεί... ώστε να μην επαναληφθούν τα ίδια καταναλωτικά μοτίβα που εδραιώθηκαν μέχρι σήμερα στη μόδα.

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου

Οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών δείχνουν πλέον ξεκάθαρα ότι η τεχνολογική πρόοδος στον τομέα των αυτόνομων και μη επανδρωμένων εναέριων μέσων αποτελεί απειλή τόσο για την Ουκρανία όσο και για το ΝΑΤΟ.

Τα drones προσφέρουν μοναδικά πλεονεκτήματα: είναι φθηνά στην παραγωγή, έχουν ήδη δοκιμαστεί σε μεγάλης κλίμακας συγκρούσεις όπως ο πόλεμος Ρωσίας–Ουκρανίας, κατασκευάζονται γρήγορα και μπορούν να αποφεύγουν την ανίχνευση από ραντάρ πετώντας σε χαμηλό υψόμετρο.

«Η βιομηχανία κατασκευής drones έχει προβάδισμα, ενώ οι προσπάθειες αντιμετώπισης των μη επανδρωμένων αεροσκαφών δεν έχουν φτάσει ακόμη σε ανάλογο επίπεδο», δηλώνει ο Κρίστοφερ Άνταμς, αναλυτής στην αμερικανική δεξαμενή σκέψης RAND.

Ωστόσο, υπάρχουν ήδη ορισμένες μέθοδοι για την άμυνα των κρατών απέναντι στις εισβολές drones – καθεμία από αυτές όμως έχει ορισμένα οφέλη αλλά και ρίσκα.

Τακτικές «spoofing» και «jamming»

Τα drones βασίζονται σε ηλεκτρονικά συστήματα και συχνά πλοηγούνται μέσω ραδιοσυχνοτήτων (RF). Γι' αυτό και δύο από τις πλέον δημοφιλείς τεχνικές εξουδετέρωσής τους είναι το «spoofing», δηλαδή η «παραπλάνηση» του αεροσκάφους με την αποστολή λανθασμένων σημάτων και το «jamming», δηλαδή οι παρεμβολές στα συστήματα πλοήγησής του με το μπλοκάρισμα της επικοινωνίας του αεροσκάφους με τη βάση ελέγχου.

Αυτές οι δύο μέθοδοι όμως μπορούν σταδιακά να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά. «Τα drones λειτουργούν ολοένα πιο αυτόνομα», λέει ο Μάρκους Μίλερ από το Ινστιτούτο Fraunhofer για την Οπτρονική, τις Τεχνολογίες Συστημάτων και την Επεξεργασία Εικόνας. «Έχεις τα δεδομένα εικόνας της περιοχής-στόχου, προγραμματίζεις τη διαδρομή και το drone μπορεί να φτάσει μόνο του στον στόχο».

Για την αντιμετώπιση των drones αξιοποιούνται συχνά και παραδοσιακές μέθοδοι, όπως η χρήση πυραύλων, ενώ υπάρχουν και τα drones «καμικάζι», τα οποία συγκρούονται με τα εχθρικά στον αέρα και με αυτόν τον τρόπο τα καταστρέφουν. Επίσης, διάφοροι στρατοί έχουν στη διάθεσή τους και όπλα που εκπέμπουν λέιζερ ή μικροκύματα και μπορούν να καταστρέψουν τα εχθρικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη ή να κάψουν τα ηλεκτρονικά κυκλώματά τους.

Η άμυνα είναι δυσκολότερη από την επίθεση

Τα όπλα που καταρρίπτουν drones βέβαια είναι συνήθως αρκετά ακριβότερα. «Η αλήθεια είναι ότι η άμυνα είναι συνήθως πιο ακριβή από την επίθεση», λέει η Ντομίνικα Κουνέρτοβα, ερευνήτρια στο Belfer Center for Science and International Affairs στις ΗΠΑ. Ενώ ένα drone μπορεί να κοστίζει μερικές εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια, ένας πύραυλος κατάρριψης κοστίζει εκατομμύρια.

Οι αμυνόμενοι πρέπει επίσης να αναλογίζονται και την ασφάλεια των πολιτών. Η εκτόξευση πυραύλων ή η χρήση ισχυρών λέιζερ σε αστικές περιοχές μπορεί να σκοτώσει ή να τραυματίσει αμάχους. Παράλληλα, τα drones που καταρρίπτονται από τον ουρανό μπορούν να προκαλέσουν ζημιές σε υποδομές ή και να στοιχίσουν ανθρώπινες ζωές. Και τέλος, πρόκληση αποτελεί και η ταχύτητα με την οποία μπορούν να κατασκευάζονται τα drones.

Η πρόκληση των εμπορικών drones

Οι αμυντικές τεχνολογίες ραντάρ δεν εστιάζουν πάντως αποκλειστικά σε στρατιωτικά drones, αλλά εντοπίζουν και εμπορικά drones που βρίσκονται κοντά σε κρίσιμες υποδομές και δημόσιους χώρους και ενδέχεται να χρησιμοποιούνται για κάποιου είδους επίθεση.

Ο Κρίστοφερ Άνταμς προειδοποιεί πως τα εμπορικά drones αποτελούν «μεγαλύτερη δυνητική απειλή», καθώς στο εμπόριο διατίθενται drones «που δεν εκπέμπουν ραδιοκύματα και μπορούν να αξιοποιηθούν για την εκτέλεση ποικίλων επιθέσεων».

Γι’ αυτό και είναι κρίσιμη η προστασία αεροδρομίων, λιμανιών, όπως και η φρούρηση και επιτήρηση μεγάλων εκδηλώσεων, όπως είναι για παράδειγμα κάποιο μουσικό φεστιβάλ ή ένας αθλητικός αγώνας. Και δυστυχώς η τεχνολογία εντοπισμού και αντιμετώπισης των μικρών drones που δεν εκπέμπουν ραδιοκύματα δεν έχει προχωρήσει σε ικανοποιητικό επίπεδο ακόμη.

Τα ευρωπαϊκά κράτη του ΝΑΤΟ να επενδύσουν στην άμυνα

Οι αναλυτές με τους οποίους μίλησε η DW τονίζουν πως για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως, αλλά και ιδίως για τα μέλη του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, πρέπει να τεθούν σε προτεραιότητα οι επενδύσεις στην άμυνα.

Η Κουνέρτοβα, η οποία έχει μελετήσει εκτενώς τη χρήση drones στο πλαίσιο του πολέμου Ρωσίας–Ουκρανίας, υπογραμμίζει πως η Ρωσία έχει σημαντικό προβάδισμα τόσο στην ανάπτυξη drones όσο και στις τεχνολογίες άμυνα ενάντια σε εχθρικά drones. Αντιθέτως, τα κράτη του ΝΑΤΟ και της ΕΕ «δεν καταβάλλουν επαρκείς προσπάθειες για την ανάπτυξη τεχνολογιών άμυνας απέναντι στην απειλή των drones», προσθέτει η ειδικός.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Ανταπόκριση από το Λονδίνο

Ο καινούριος μήνας φέρνει και το άνοιγμα της βρετανικής βουλής μετά τη διακοπή του καλοκαιριού. Όμως, η επαναφορά των βουλευτών στα καθημερινά τους καθήκοντα δεν θα είναι ήπια και ομαλή, αφού τα γεγονότα των τελευταίων ημερών πιέζουν για άμεσες αποφάσεις.

Η αρχή θα γίνει με την υπουργό Εσωτερικών Ιβέτ Κούπερ, η οποία θα παρουσιάσει σήμερα τις αλλαγές που θα εφαρμοστούν στο σύστημα ασύλου με σκοπό την «καλύτερη ισορροπία» σε ένα «διαλυμένο» σύστημα που παρέλαβε από την προηγούμενη κυβέρνηση των Συντηρητικών, όπως η ίδια ισχυρίζεται.

Οι μεταρρυθμίσεις θα αφορούν αλλαγές στην επανένωση οικογενειών των προσφύγων και μεταναστών, την ασφάλεια των συνόρων, αλλά και την επιτάχυνση εκδίκασης των αιτήσεων ασύλου.

Το ισχύον καθεστώς, αλλά και τα επίσημα στοιχεία

Οι βρετανικές εφημερίδες σήμερα, μέσω πολυάριθμων άρθρων, τονίζουν τα «προβλήματα» που υπάρχουν στο σύστημα ασύλου. Για παράδειγμα, οι όροι επανασύνδεσης των οικογενειών όσων αναγνωρίζονται ως «πρόσφυγες» είναι πιο χαλαροί σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς, ένας πρόσφυγας μπορεί να ζητήσει άμεσα την επανασύνδεση με την οικογένειά του, σε αντίθεση με χώρες όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ελβετία και η Ολλανδία, που έχουν ορίσει ένα όριο τουλάχιστον τριών ετών για οποιαδήποτε επανασύνδεση.

Μάλιστα, οι οικογένειες των προσφύγων δεν χρειάζεται να αποδείξουν ότι έχουν το κατάλληλο εισόδημα για να μπορέσουν να επιβιώσουν στη χώρα, ενώ δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουν αγγλικά, προϋποθέσεις που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με ό,τι ισχύει για τους ξένους συντρόφους Βρετανών υπηκόων, οι οποίοι πρέπει να έχουν ελάχιστο εισόδημα 29.000 λιρών τον χρόνο, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν τον εαυτό τους χωρίς να ζητήσουν κοινωνικά επιδόματα.

Χαρακτηριστικοί είναι και οι αριθμοί ρεκόρ που παρατηρούνται τόσο στους αιτούντες άσυλο, όσο και στις δεκτές αιτήσεις βίζες επανένωσης. Σε διάρκεια 12 μηνών και μέχρι τον Ιούνιο, έγιναν περισσότερες από 111.084 αιτήσεις, αριθμός ρεκόρ για τη χώρα, ενώ παράλληλα οι επιτυχημένες αιτήσεις για βίζες επανένωσης οικογενειών προσφύγων πενταπλασιάστηκαν μέσα σε τρία χρόνια από 4.310 τον Μάρτιο του 2023, σε 20.592 τον Μάρτιο αυτού του έτους, σύμφωνα με τα στοιχεία και όσα γράφει η εφημερίδα της Telegraph σήμερα.

Άνοδος του λαϊκιστικού Reform UK

Τα πρώτα σχόλια για τις αλλαγές της κυβέρνησης έγιναν ήδη πριν καλά-καλά γίνουν οι επίσημες ανακοινώσεις. Σύμφωνα με τον σκιώδη υπουργό Εσωτερικών Κρις Φιλπ, «πρόκειται για μια μικρή αλλαγή που θα κάνει πολύ μικρή διαφορά», όπως δήλωσε στο BBC σήμερα το πρωί, ενώ πρόσθεσε ότι «για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, οποιοσδήποτε διασχίζει παράνομα το Κανάλι της Μάγχης δεν θα έπρεπε να έχει καν την δυνατότητα να φέρει την οικογένειά του εξαρχής».

Η σκληρότερη αντίδραση των κομμάτων στο μεταναστευτικό και η αλλαγή της ατζέντας της Εργατικής κυβέρνησης παρατηρείται μετά τις δηλώσεις του ηγέτη του Reform UK Νάιτζελ Φάρατζ για ομαδικές απελάσεις, όταν και αν αναλάβει την εξουσία. Σύμφωνα μάλιστα με δημοσκόπηση του YouGoV στις 26 Αυγούστου, μετά τις δηλώσεις Φάρατζ, το Reform UK βρίσκεται 8 μονάδες μπροστά από το κόμμα των Εργατικών, κερδίζοντας έδαφος στην πρόθεση ψήφου.

Αυξάνονται οι διαδηλώσεις έξω από τα ξενοδοχεία αιτούντων άσυλο

Την ίδια ώρα, οι διαδηλώσεις έξω από τα ξενοδοχεία αιτούντων άσυλο έχουν αυξηθεί, παρά τις συλλήψεις από την αστυνομία. Συγκεκριμένα, χθες έγιναν τρεις συλλήψεις διαδηλωτών στην περιοχή Epping του Έσσεξ, καθώς βρίσκεται στο επίκεντρο των διαδηλώσεων μετά τις κατηγορίες ότι μετανάστης που διαμένει σε ξενοδοχείο της περιοχής παρενόχλησε σεξουαλικά 14χρονο κορίτσι.

Η υπόθεσή του εκκρεμεί ακόμη στο δικαστήριο, ενώ μόλις την Παρασκευή το δικαστήριο των Εφετών απέρριψε μια προσωρινή διαταγή που θα απαγόρευε στους αιτούντες άσυλο να στεγαστούν στο εν λόγω ξενοδοχείο (Bell Hotel).

Σύμφωνα με τους Times, 13 δήμοι σε όλη την χώρα κινούνται νομικά για το κλείσιμο των ξενοδοχείων φιλοξενίας αιτούντων άσυλο, ενώ η κυβέρνηση φαίνεται να έχει τον ίδιο στόχο, όμως μέχρι το τέλος της θητείας της, δηλαδή το 2029.

«Πρέπει να δουλέψουμε περισσότερο» λέει σήμερα ο καγκελάριος Μερτς. «Θα τα καταφέρουμε» έλεγε πριν από δέκα χρόνια η Άνγκελα Μέρκελ. Όταν ένας πολιτικός αλλάζει σελίδα, ιδιαίτερα μάλιστα όταν προϊδεάζει τους ψηφοφόρους για εποχές ισχνών αγελάδων, οι εξαγγελίες θα πρέπει να είναι σύντομες, εύληπτες και να εμπεριέχουν την έννοια του «εμείς». «Όλοι εμείς θα τα καταφέρουμε» ήταν το ξεκάθαρο μήνυμα της Άνγκελα Μέρκελ.

7 στους 10 έχουν βρει δουλειά

Επαληθεύθηκαν οι προσδοκίες του 2015; Σε μεγάλο βαθμό ναι, λένε οι ειδικοί. Επτά στους δέκα από τους πρόσφυγες που ήρθαν στη Γερμανία τα τελευταία δέκα χρόνια, έχουν βρει δουλειά. Το 2020 τα αντίστοιχα στοιχεία έδειχναν ότι μόλις 5 στους 10 είχαν αφομοιωθεί στην αγορά εργασίας. Από το 2015 μέχρι σήμερα η καταγεγραμμένη ανεργία μεταξύ των αιτούντων άσυλο έχει μειωθεί κατά τουλάχιστον 50%.

Ο απολογισμός αυτός είναι θετικός για τη Γερμανία, όχι μόνο για ανθρωπιστικούς, αλλά και για καθαρά οικονομικούς λόγους. Διότι μέχρι το 2036 αναμένεται να βγουν στη σύνταξη τουλάχιστον 20 εκατομμύρια άνθρωποι και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν αρκετοί για να τους αναπληρώσουν, εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού και συνταξιοδοτικού συστήματος. (Αυτό μάλιστα εξακολουθεί να ισχύει, ακόμη και αν συνυπολογίσουμε όλους τους νεοαφιχθέντες).

Ώθηση στην AfD

Από την άλλη πλευρά: Ενώ η Γερμανία κατάφερε να αφομοιώσει πολλούς από εκείνους που δικαιούνται άσυλο, δεν κατάφερε να επαναπατρίσει παρά ελάχιστους από εκείνους που δεν το δικαιούνται. Συν τοις άλλοις, σε πολιτικό επίπεδο το μήνυμα «Θα τα καταφέρουμε» υπονομεύθηκε εξαρχής εντός του κυβερνητικού συνασπισμού, ιδιαίτερα από τους Βαυαρούς Χριστιανοκοινωνιστές (CSU). Η δημόσια συζήτηση δεν περιορίστηκε στις τεχνοκρατικές πτυχές της υπόθεσης, αλλά πολύ σύντομα επεκτάθηκε σε θέματα ταυτότητας και ετερότητας.

Όλα αυτά έδωσαν νέα ώθηση στην ξενοφοβική «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD). Και μάλιστα σε μία εποχή που το κόμμα αυτό διερχόταν σοβαρή κρίση, η οποία κορυφώθηκε το 2017 με την παραίτηση της προέδρου Φράουκε Πέτρι. Σήμερα η AfD είναι αξιωματική αντιπολίτευση και φιλοδοξεί να γίνει κυβέρνηση στις εκλογές του 2029.

«Τα καταφέραμε» λοιπόν κατά κάποιον τρόπο, αλλά όχι και τόσο καλά όσο ελπίζαμε το 2015. Κι έτσι, δέκα χρόνια αργότερα, ήρθε η ώρα για το επόμενο ξεκάθαρο μήνυμα: «Πρέπει να δουλέψουμε περισσότερο».

Όπου κι αν κοιτάξει κανείς αυτές τις μέρες στην Ευρώπη, κυρίως στις χώρες του Νότου, μαίνονται μεγάλες και μικρότερες πυρκαγιές. Οι φλόγες καταπίνουν δάση, καταστρέφουν καλλιέργειες, ζώα και ανθρώπινες ζωές, απειλούν πόλεις και χωριά. Ακόμη δεν έχει τελειώσει το καλοκαίρι, ούτε βεβαίως η αντιπυρική περίοδος, και οι καμένες εκτάσεις έχουν φτάσει σε αριθμό ρεκόρ. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές, μέχρι και τις 18 Αυγούστου είχαν καεί σχεδόν εννέα εκατομμύρια στρέμματα στη Γηραιά Ήπειρο. Πολλαπλάσια από αυτά που καίγονται κατά μέσο όρο τα τελευταία είκοσι καλοκαίρια.

Φέτος τα θλιβερά πρωτεία τα έχει η Ισπανία με σχεδόν 4 εκατομμύρια καμένα στρέμματα, από κοντά και η Πορτογαλία με 2,5 εκατομμύρια στρέμματα. Αυτό που συμβαίνει φέτος στην Ιβηρική Χερσόνησο δεν έχει ξανασυμβεί. Στην Ελλάδα, πάλι, δεν βιώνουμε την πιο δύσκολη χρονιά. Οι φετινές πυρκαγιές ήταν μεν πολλές και ιδιαίτερα καταστροφικές στη Χίο και την Αχαΐα, με σχεδόν μισό εκατομμύριο στρέμματα δάσους να έχουν γίνει μέχρι στιγμής στάχτη. Ευτυχώς, όμως, η καταστροφή δεν έφτασε στα επίπεδα του 2007 ή του 2023, όταν είχαν καεί 2,7 και 1,7 εκατομμύρια στρέμματα αντιστοίχως. Ας ελπίσουμε ότι μέχρι το τέλος της αντιπυρικής περιόδου θα μπορούμε ακόμη να λέμε αυτό το «ευτυχώς».

Ανόητοι πανηγυρισμοί, κόντρες χωρίς αποτέλεσμα

Βέβαια, για όσους είδαν το νησί τους, το χωράφι τους, το σπίτι τους να καίγεται, λίγη σημασία έχει η στατιστική. Όπως λίγη σημασία έχουν οι εκτός τόπου και χρόνου πανηγυρισμοί των αρμοδίων ότι «είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις πυρκαγιές» ή οι πολιτικές κόντρες για το ποιος φταίει που τελικά δεν είμαστε και τόσο έτοιμοι.

Αυτό που έχει τεράστια σημασία είναι ότι δεν μας περίσσευε αυτό το μισό εκατομμύριο στρέμματα δάσους. Ειδικά όταν τα φετινά καμένα έρχονται να προστεθούν στα περσινά και τα προπέρσινα, χωρίς να προλάβει η Φύση να γιατρέψει τις πληγές της και η Πολιτεία να κάνει τη δουλειά της. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να δούμε ούτε ένα στρέμμα περιαστικού δάσους να καίγεται γύρω από τις πόλεις μας, κυρίως γύρω από την Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη, που έχουν γίνει αβίωτες, ειδικά τα καλοκαίρια.

Το χαμένο στοίχημα της πρόληψης

Ξέρουμε από χρόνια ότι ο μόνος τρόπος για να προστατευτούμε ουσιαστικά από τις πυρκαγιές είναι η επένδυση στην πρόληψη. Ξέρουμε ακόμα ότι η κλιματική αλλαγή φέρνει περισσότερες και με μεγαλύτερη ένταση πυρκαγιές από αυτές με τις οποίες ήμαστε παλιότερα αντιμέτωποι.

Το ξέρουμε στην Ελλάδα, το ξέρουμε και στην Ευρώπη. Αλλά οι ηγεσίες μας δεν φαίνεται να καίγονται να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δεν είναι πια προτεραιότητα ούτε καν της Ευρωπαϊκής Ένωσης – και όχι μόνο επειδή οι Τραμπ και Σία δεν πιστεύουν ότι υπάρχει.

Οι εξοπλισμοί και τα λεφτόδεντρα

Η νέα προτεραιότητα είναι οι στρατιωτικοί εξοπλισμοί, η ικανοποίηση του παράλογου στόχου να ξοδεύουν οι χώρες το 5% του ΑΕΠ τους για κανόνια. Το θέλει ο Τραμπ, το σιγοντάρουν ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ και η εξοπλιστική βιομηχανία και το αποδέχονται οι περισσότεροι πρωθυπουργοί της Ευρώπης. Βοήθησε πάρα πολύ σ’ αυτό ο Πούτιν με την εισβολή του στην Ουκρανία.

Αίφνης, όλοι θυμήθηκαν τα λατινικά που έμαθαν στο σχολείο και υποστηρίζουν ότι «όποιος θέλει την ειρήνη προετοιμάζεται για πόλεμο». Οπότε η Ε.Ε. θα ξοδέψει 800 δισεκατομμύρια ευρώ για νέα όπλα, για να γίνει τόσο ισχυρή, ώστε να αποφύγει να τα χρησιμοποιήσει.

Κι επειδή όπως μάθαμε να μας λένε «δεν υπάρχουν λεφτόδεντρα», οι επενδύσεις στην πράσινη μετάβαση περνούν σε δεύτερη μοίρα. Προφανώς, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες πιστεύουν ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης μπορεί να περιμένει. Η σκληρή πραγματικότητα αυτού του καλοκαιριού, οι θανατηφόροι καύσωνες και οι καταστροφικές πυρκαγιές δεν στάθηκαν ικανά να τις μεταπείσει.

Πάνω από 500 ανθρωποειδή ρομπότ από 16 διαφορετικές χώρες τίθενται αντιμέτωπα σε 26 αγωνίσματα από το ποδόσφαιρο ως το μποξ, την ταξινόμηση φαρμάκων και το καθάρισμα χώρων, στο πλαίσιο των πρώτων Παγκόσμιων Αγώνων Ανθρωποειδών Ρομπότ.

Ο διαγωνισμός πρόκειται να διαρκέσει τρεις ημέρες και διοργανώνεται στο Πεκίνο.

Η νίκη δεν είναι το παν

«Ήρθαμε εδώ για να παίξουμε και να κερδίσουμε. Όμως μας ενδιαφέρει και η έρευνα», δηλώνει στο Reuters ο Μαξ Πόλτερ, μέλος της ποδοσφαιρικής ομάδας της HTWK Robots από τη Γερμανία.

«Μπορείς να δεις πολλές νέες, ενδιαφέρουσες και συναρπαστικές προσεγγίσεις σε αυτόν τον διαγωνισμό. Εάν δοκιμάσουμε κάτι και δεν μας βγει, τότε θα χάσουμε το παιχνίδι. Και αυτό είναι στενάχωρο, αλλά είναι σίγουρα καλύτερο από το να είχαμε επενδύσει πολλά χρήματα σε ένα προϊόν με προβλήματα».

Τα ρομπότ απέχουν από τα ανθρώπινα ρεκόρ

Κατά τη διάρκεια των αγώνων πάντως υπήρχαν και… προβλήματα: πολλά ρομπότ-ποδοσφαιριστές χτύπαγαν το ένα πάνω στο άλλο και αναποδογύριζαν, ενώ μερικές φορές τα ρομπότ-δρομείς σκόνταφταν και έπεφταν ενώ «έτρεχαν».

Επίσης, όπως μετέδωσε το AFP, ένα από τα ταχύτερα ρομπότ έτρεξε τα 1.500 μέτρα σε 6:29:37 – δηλαδή σε χρόνο πολύ μεγαλύτερο από το ανθρώπινο ρεκόρ των 3:26:00.

Αυτό ωστόσο ενδέχεται να αλλάξει μέσα στα επόμενα χρόνια – ιδίως όσον αφορά τα ρομπότ από την Κίνα. Το Πεκίνο είναι αποφασισμένο να θέσει τα ανθρωποειδή ρομπότ στο επίκεντρο της εθνικής της στρατηγικής και, όπως ανακοινώθηκε τον Μάρτιο, το κινεζικό κράτος θα επενδύσει 139 δισεκατομμύρια δολάρια για την υποστήριξη των τεχνολογικών startups, συμπεριλαμβανομένων αυτών που δραστηριοποιούνται στον χώρο της ρομποτικής και της AI.

Χαρακτηριστικό του πόσο εστιάζει στη ρομποτική η Κίνα είναι και το γεγονός ότι τα αγωνίσματα των ανθρωποειδών πραγματοποιούνται στο Ice Ribbon, γνωστό και ως National Speed Skating Oval, ένα στάδιο ολυμπιακών προδιαγραφών που κατασκευάστηκε για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες που έγιναν το 2022 στο Πεκίνο.

Το τελευταίο διάστημα η Κίνα έχει φιλοξενήσει πολλές εκδηλώσεις ρομποτικής, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου μαραθωνίου ανθρωποειδών ρομπότ, ενώ εγκαινιάστηκαν και πολλά καταστήματα με θέμα τα ανθρωποειδή.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες

Δύσκολη αποστολή αναλαμβάνει ο Επίτροπος Μετανάστευσης Μάγκνους Μπρούνερ, ο οποίος αναμένεται να βρεθεί σήμερα σε Ανατολική και Δυτική Λιβύη, συνοδευόμενος από τους αρμόδιους υπουργούς Ελλάδας, Ιταλίας και Μάλτας, και ενώ στην Κρήτη τα τελευταία 24ωρα έχουν φτάσει περίπου 1.400 μετανάστες δημιουργώντας ανθρωπιστική κρίση στο νησί, λόγω έλλειψης επιπλέον υποδομών φιλοξενίας.

Η αποστολή του Αυστριακού Επιτρόπου κρίνεται δύσκολη εξαιτίας της ιδιαίτερης πολιτικής κατάστασης που επικρατεί στη Λιβύη, καθώς διαθέτει δύο κυβερνήσεις: μια διεθνώς αναγνωρισμένη στην Τρίπολη και μια ακόμα στη Βεγγάζη, γεγονός που καθιστά αδύνατη την υπογραφή συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τουλάχιστον στο πρότυπο των αντίστοιχων συμφωνιών με Τυνησία ή Αίγυπτο.

Η επίσκεψη λαμβάνει χώρα λίγες μόνο ημέρες μετά τη συζήτηση για τις αυξημένες μεταναστευτικές ροές κυρίως από τη Λιβύη, που πραγματοποιήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις Βρυξέλλες, καθώς και της πρωτοβουλίας της προέδρου της Κομισιόν να οργανωθεί μια επίσκεψη στη χώρα με ευρωπαϊκή, ομαδική προσέγγιση, με τη συμμετοχή δηλαδή υπουργών από χώρες που πλήττονται.

Τον Επίτροπο Μπρούνερ συνοδεύουν συγκεκριμένα από την Ελλάδα ο νέος υπουργός Μετανάστευσης Θάνος Πλεύρης, ο Ιταλός ομόλογός του Ματέο Πιαντεντόζι καθώς και ο Μαλτέζος υπουργός Εσωτερικών Μπάιρον Καμιλλέρι, σύμφωνα με ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές.

Αποτελεσματικότερη διαχείριση του μεταναστευτικού

Οι ίδιες πηγές ξεκαθαρίζουν ότι δεν πρόκειται η Κομισιόν να δεσμευτεί για νέα ευρωπαϊκά κονδύλια, καθώς στόχος είναι η εξασφάλιση στενότερης συνεργασίας με τις αρχές και των δύο πλευρών, ώστε να διαχειρίζονται αποτελεσματικότερα το μεταναστευτικό.

Δεν αποκλείουν, όμως, σε μεταγενέστερη φάση να δοθούν επιπρόσθετα χρήματα και εφόσον διαπιστωθούν συγκεκριμένες ανάγκες στη διάρκεια της επίσκεψης του Επιτρόπου. Εκπρόσωπος της Κομισιόν έχει διευκρινίσει πάντως ότι η Λιβύη έχει ενισχυθεί από την ΕΕ μέσω του Ταμείου Έκτακτης Ανάγκης για την Αφρική (EU Emergency Trust Fund Africa) με 465 εκ. ευρώ την περίοδο 2015-2021.

Στην Κομισιόν παράλληλα κάνουν λόγο για «ενδεχόμενη εργαλειοποίηση» του μεταναστευτικού «από τη Λιβύη για πολιτικούς σκοπούς», ενώ δεν παραβλέπουν ότι δρουν ανεξέλεγκτα εκεί τρίτες χώρες, όπως Ρωσία και Τουρκία.

Πιέσεις και προς το Κάιρο

Η τακτική από πλευράς ΕΕ θα είναι «καρότου και μαστίγιου» με βασικό ζητούμενο να βρεθούν σημεία συνεννόησης και με τις δύο πλευρές, ώστε να ασκηθούν αντίστοιχα πιέσεις, αναφέρουν αρμόδιες πηγές, που παραδέχονται ωστόσο ότι παραστρατιωτικές ομάδες (militias) ελέγχουν τα χερσαία σύνορα, κυρίως από Αίγυπτο, που αποτελούν παράγοντα ανησυχίας για έλλειψη ουσιαστικής προόδου.

Πιέσεις αναμένεται να ασκηθούν εκ νέου από τις Βρυξέλλες και προς το Κάιρο, καθώς παρά την παροχή 200 εκ. ευρώ στο πλαίσιο της σχετικής συμφωνίας, δεν ασκείται αποτελεσματικός έλεγχος στα σύνορα με τη Λιβύη, με το μεγαλύτερο ποσοστό των διελεύσεων μάλιστα να είναι Αιγύπτιοι πολίτες.

Ανταπόκριση από την Κων/πολη

Ιστορική η σημερινή ημέρα για την πορεία του Κουρδικού. Ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν, αρχηγός της τρομοκρατικής αυτονομιστικής οργάνωσης του ΡΚΚ, ο οποίος βρίσκεται έγκλειστος στο νησί Ιμραλί της Προποντίδας, επί 25 χρόνια καταδικασμένος σε ισόβια για τρομοκρατία, απηύθυνε έκκληση στα μέλη της οργάνωσης του να καταθέσουν τα όπλα και να τερματίσουν την σύγκρουση με το τουρκικό κράτος.

Μια σύγκρουση που κράτησε τέσσερις δεκαετίες με χιλιάδες θύματα και από τις δυο πλευρές. Ο αρχηγός του ΡΚΚ συνέταξε την ιστορική δήλωση στο κελί της φυλακής του στο Ιμραλί και η δήλωση διαβάστηκε σήμερα από στελέχη του φιλοκουρδικού κόμματος DEM σε κεντρικό ξενοδοχείο της Κων/ποληςστα τουρκικά και τα κουρδικά. Το τρισέλιδο κείμενο καλεί όλες τις ομάδες του ΡΚΚ να καταθέσουν τα όπλα και να αυτοδιαλυθούν.

«Κάνω έκκληση για την κατάθεση των όπλων και αναλαμβάνω την ιστορική ευθύνη αυτής της δήλωσης. Το ΡΚΚ έκλεισε τον ιστορικό του κύκλο» ανέφερε ο Οτσαλάν. Οι σημερινές ιστορικές εξελίξεις ήταν το αποτέλεσμα μια διαδικασίας τεσσάρων μηνών που ξεκίνησε με την πρωτοβουλία του ακροδεξιού κυβερνητικού εταίρου του προέδρου Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος πρότεινε μια ειρηνική λύση στο Κουρδικό με την διάλυση της οργάνωσης και την κατάθεση των όπλων με προτροπή του Οτσαλάν.

Στη δήλωσή του, ο αρχηγός του ΡΚΚ ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι «το PKK γεννήθηκε τον 20ου αιώνα, που ήταν ο πιο έντονος αιώνας βίας στην ιστορία, με δύο Παγκόσμιους Πολέμους, ένα ψυχροπολεμικό περιβάλλον και την άρνηση της κουρδικής πραγματικότητας. Ο πρώην αρχηγός ενός ακραίου μαρξιστικού-λενινιστικού κινήματος, τώρα δηλώνει ότι υπάρχει εναλλακτική από τη δημοκρατία στη επιδίωξη και πραγματοποίηση ενός πολιτικού συστήματος. Η δημοκρατική συναίνεση είναι ο θεμελιώδης τρόπος.»

Μαζικές συγκεντρώσεις στη ΝΑ Τουρκία

Στις μεγάλες κουρδικές πόλεις της ΝΑ Τουρκίας, όπως το Ντιγιαρμπακίρ και το Βαν, επικρατεί μεγάλος ενθουσιασμός για τη σημερινή εξέλιξη. Πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε για να παρακολουθήσει την δήλωση του Οτσαλάν από γιγαντοοθόνες, όπου είχαν τοποθετηθεί σε δημόσιους χώρους. Όμως υπήρχαν επίσης πολλές αντιδράσεις από Τούρκους που θεωρούν τον Οτσαλάν δολοφόνο αθώων παρά ιδεολόγο επαναστάτη.

Η πρώτη αντίδραση από το κυβερνητικό στρατόπεδο προήλθε από τον αντιπροέδρου του κυβερνώντας κόμματος τον Εφκάν Αλά. «Αυτό που περιμένει η Τουρκία είναι το τέλος της τρομοκρατίας, την κατάθεση των όπλων και τη διάλυση της οργάνωσης. Η ουσία αυτής της έκκλησης είναι να αυτο-εξαρθρωθεί η τρομοκρατική οργάνωση και όλοι να καταβάλουν προσπάθεια για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα. Εάν συνεχιστεί η τρομοκρατία, είμαστε αποφασισμένοι να πολεμήσουμε την τρομοκρατία. Ελπίζουμε ότι αυτό το κάλεσμα θα είναι αποτελεσματικό. Εάν η τρομοκρατική οργάνωση δεχτεί αυτό το κάλεσμα, καταθέσει τα όπλα, ανασυνταχθεί και διαλυθεί, η Τουρκία θα απελευθερωθεί από τα δεσμά της».

Ακόμη δεν είναι σαφές ποια θα είναι η τύχη του Οτσαλάν μετά τη διάλυση του ΡΚΚ. Ο ΑΡΟ είναι καταδικασμένος σε ισόβια κάθειρξη και αυτό νομικά θα ήταν πολύ δύσκολο να μεταβληθεί. Ωστόσο η δήλωση διάλυσης του ΡΚΚ και κατάθεσης των όπλων δίνει ελπίδα ότι θα μπορούσε να ξεκινήσει μια διαδικασία νομικών κινήσεων για την απελευθέρωση πολλών Κούρδων πολιτικών με υψηλό κύρος που βρίσκονται στη φυλακή, όπως του Σελαχατίν Ντεμιρτάς, πρώην ηγέτη του φιλοτουρκικού κόμματος. Πολύ σημαντική δε ήταν η δήλωση ηγετικού στελέχους των Κούρδων του PYD της Συρίας. «Δεν χρειάζονται όπλα, εάν σταματήσουν οι επιθέσεις εναντίον μας. Συμμετέχουμε σε αυτό το κάλεσμα γιατί στην Αυτόνομη Διοίκηση της Βόρειας και Ανατολικής Συρίας πήραμε τα όπλα αποκλειστικά για αυτοάμυνα».

Ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Πετρ Φιάλα ξεκίνησε το νέο έτος στέλνοντας ένα θετικό μήνυμα προς τους πολίτες της χώρας του: Μετά από τρία χρόνια, η κυβέρνησή του έχει καταφέρει να μειώσει το έλλειμμα του τσεχικού προϋπολογισμού από πάνω από το 5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) σε λιγότερο από 3%. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι η Τσεχική Δημοκρατία αύξησε επίσης σημαντικά τις αμυντικές της δαπάνες και εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις της στο ΝΑΤΟ.

Αυτό τοποθετεί τη χώρα με πληθυσμό 10 εκατομμυρίων στην κορυφή των τεσσάρων του Βίζεγκραντ και μάλιστα με σημαντικά καλύτερες επιδόσεις από τη γειτονική Αυστρία. Η κυβέρνηση μπόρεσε επίσης να θέσει υπό έλεγχο τον πληθωρισμό, ο οποίος εκτιμάται σε περίπου 2,8% για το 2024.

Και τέλος, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Τσεχική Δημοκρατία επωφελείται επίσης από την υποδοχή περίπου 200.000 Ουκρανών προσφύγων πολέμου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους ενήλικες Ουκρανούς στην Τσεχική Δημοκρατία απασχολούνται επικερδώς. Μέσω των φόρων και των εισφορών τους, συνεισφέρουν πλέον περίπου ένα δισεκατομμύριο ευρώ περισσότερο στον εθνικό προϋπολογισμό από ό,τι δαπανά το τσεχικό κράτος γι' αυτούς.

Κριτική της οικονομικής πολιτικής

«Συνολικά, θα μειώσουμε το έλλειμμα κατά περίπου 180 δισεκατομμύρια κορώνες Τσεχίας (επτά δισεκατομμύρια ευρώ) κατά τη διάρκεια της θητείας μας», δήλωσε ο πρωθυπουργός στους δημοσιογράφους. Το 2021, όταν ανέλαβε η κυβέρνησή του, το έλλειμμα εξακολουθούσε να υπερβαίνει το 5%. Το επόμενο έτος, αναμένεται να είναι μόλις 2,3%. Οι βουλευτικές εκλογές πρόκειται να διεξαχθούν στην Τσεχική Δημοκρατία το επόμενο φθινόπωρο.

Ωστόσο, το τίμημα για τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, το οποίο είχε αυξηθεί σε επίπεδα ρεκόρ κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID, είναι η αργή αύξηση των πραγματικών μισθών στην Τσεχική Δημοκρατία. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των οικονομολόγων, θα φθάσουν στο προ της πανδημίας επίπεδο του 2019 μόλις το 2025, μια από τις τελευταίες χώρες της ΕΕ που θα το επιτύχουν.

Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι πολίτες της χώρας είναι δυσαρεστημένοι με την κυβέρνηση. Σύμφωνα με έρευνα του ερευνητικού ινστιτούτου NMS Market Research, το 33,6% των ψηφοφόρων θα ψήφιζε τώρα το κίνημα ANO, υπό τον πρώην επικεφαλής της κυβέρνησης Αντρέι Μπάμπις. Στις τελευταίες εκλογές του 2021, ο Μπάμπις ηττήθηκε από το SPOLU του Φιάλα, το οποίο κέρδισε ποσοστό άνω του 28% και σχημάτισε κυβέρνηση μαζί με τους Δημοκράτες Πολίτες (ODS), το φιλοευρωπαϊκό TOP-09 και το Λαϊκό Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (KDU-CSL).

Οι Τσέχοι οικονομικοί αναλυτές βλέπουν επίσης κριτικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. «Η Τσεχική Δημοκρατία επιβαρύνεται από υψηλό ποσοστό υποχρεωτικών δαπανών», δήλωσε στην DW ο Πετρ Ζάχραντνικ, ειδικός σε θέματα Ευρώπης στην εταιρεία συμβούλων BeePartner. «Το ποσοστό των δαπανών για το συνταξιοδοτικό σύστημα είναι τεράστιο, ενώ οι δαπάνες για την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη είναι επίσης υψηλές. Και υπάρχει σχετικά μικρό περιθώριο για επενδύσεις».

Υψηλές στρατιωτικές δαπάνες

Οι στρατιωτικές δαπάνες επιβαρύνουν επίσης τη χώρα. Για πρώτη φορά μετά από είκοσι χρόνια, η Τσεχική Δημοκρατία εκπλήρωσε τη δέσμευσή της στο ΝΑΤΟ και δαπάνησε το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της για την άμυνα. Η κυβέρνηση του Φιάλα προώθησε τον στόχο αυτόν μέσω νομοθετικής ρύθμισης και έγκρισης του κοινοβουλίου το 2023.

Σύμφωνα με έρευνες, πάνω από το 60% των Τσέχων υποστηρίζει την αύξηση των αμυντικών δαπανών. Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος για τον οποίο όχι μόνο οι κυβερνητικοί βουλευτές, αλλά και οι βουλευτές της αντιπολίτευσης ANO ψήφισαν υπέρ του νόμου, για τον οποίο η υπουργός Άμυνας Πέτρα Τσερνότσοβα τους ευχαρίστησε προσωπικά στη συνέχεια. «Η ασφάλεια δεν χαρίζεται δωρεάν. Οι αμυντικές δαπάνες που ανέρχονται στο 2% του ΑΕΠ είναι ζωτικής σημασίας για εμάς», δήλωσε η Τσερνότσοβα μετά την ψήφιση του νόμου.

Το 2021, οι αμυντικές δαπάνες της Τσεχίας εξακολουθούσαν να ανέρχονται σε λιγότερο από 1,5 τοις εκατό του ΑΕΠ. Μεταξύ του 2010 και του 2016, ήταν μόνο γύρω στο 1%, και σε ορισμένα έτη ακόμα και κάτω από αυτό το ποσοστό.

Όπλα για την Ουκρανία

Ο τσεχικός στρατός υποστηρίζει επίσης την Ουκρανία με όπλα αξίας άνω των δέκα δισεκατομμυρίων κορώνων (περίπου 400 εκατομμυρίων ευρώ), συμπεριλαμβανομένων δεκάδων αρμάτων μάχης, οχημάτων μάχης, τεθωρακισμένων οχημάτων και άλλου βαρέος στρατιωτικού εξοπλισμού. Επιπλέον, τσεχικές αμυντικές εταιρείες έχουν κατασκευάσει όπλα αξίας επιπλέον 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ουκρανία.

Στο πλαίσιο της αύξησης του τσεχικού αμυντικού προϋπολογισμού, τα όπλα που παραδόθηκαν στην Ουκρανία αντικαταστάθηκαν από σύγχρονα δυτικά όπλα, όπως τα γερμανικά άρματα μάχης Leopard 2A4 ή τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-35. «Ο προϋπολογισμός για το 2025 προβλέπει κρατικές αμυντικές δαπάνες ύψους σχεδόν 160,8 δισεκατομμυρίων CZK (6,5 δισεκατομμυρίων ευρώ)», ανακοίνωσε η υπουργός Άμυνας τον περασμένο Δεκέμβριο.

Η αντιπολίτευση υποστηρίζει την αύξηση των αμυντικών δαπανών επί της αρχής - αλλά επικρίνει ορισμένα από τα συγκεκριμένα μέτρα που έχουν ληφθεί. «Η κυβέρνηση προσπαθεί να διαθέσει τα αυξημένα κονδύλια σε μεγάλα ξένα έργα, όπως το F-35», δήλωσε στην DW ο Λούμπομιρ Μέτναρ, πρώην υπουργός Άμυνας και νυν βουλευτής του ANO. Ωστόσο, η κυβέρνηση προχωρά μη συστηματικά.

Η Τσεχική Δημοκρατία παρήγγειλε πέρυσι 24 μαχητικά αεροσκάφη F-35 από τις ΗΠΑ. Τα πρώτα αναμένεται να παραδοθούν το 2031. Το πακέτο από την αμυντική εταιρεία Lockheed Martin περιλαμβάνει επίσης τη συντήρηση των αεροσκαφών, την υλικοτεχνική υποστήριξη και την εκπαίδευση των πιλότων.

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός

Μία δύσκολη χρονιά για την Ευρωπαϊκή Ένωση φτάνει στο τέλος της. Για το δεύτερο εξάμηνο του έτους η Ουγγαρία είχε αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία στο Συμβούλιο Υπουργών. Όμως, αντί να λειτουργεί ως ουδέτερος διαμεσολαβητής, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν ακολούθησε πορεία σύγκρουσης με τις Βρυξέλλες, ενώ εξόργισε ακόμα περισσότερο τους εταίρους του επισκεπτόμενος τη Μόσχα, το Κίεβο και το Πεκίνο χωρίς καμία προσυνεννόηση στο πλαίσιο της ΕΕ.

«Η προεδρία της Πολωνίας θα είναι το αντίθετο από όσα είδαμε τους προηγούμενους έξι μήνες και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την πολιτική ασφάλειας και τις σχέσεις της ΕΕ με την Ουκρανία και τη Ρωσία» αναφέρει στην Deutsche Welle ο Κάι Όλαφ Λανγκ, ερευνητής του Ιδρύματος Επιστήμης και Πολιτικής (SWP) στο Βερολίνο, με ειδίκευση στην ανατολική Ευρώπη.

«Κανείς δεν μπορεί να με ξεγελάσει»

Ο συντηρητικός πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, είναι έμπειρος σε θέματα ευρωπαϊκής πολιτικής. Έχει διατελέσει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την περίοδο 2014-2019 και επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ). «Στην ΕΕ κανείς δεν μπορεί να με ξεγελάσει» έλεγε ο ίδιος στις προγραμματικές δηλώσεις του τον Δεκέμβριο του 2023, μετά από μία εμφατική νίκη στις βουλευτικές εκλογές απέναντι στους εθνολαϊκιστές του κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS).

Η πολωνική προεδρία για το πρώτο εξάμηνο του 2025 προσφέρει στον Τουσκ μία ευκαιρία να επαληθεύσει τα λεγόμενά του. Αλλά και να αποδείξει ότι η Πολωνία, 20 χρόνια μετά την προσχώρηση στην ΕΕ, δεν είναι πλέον ένας «μαθητευόμενος», αλλά αντιθέτως μπορεί να αποτελέσει πρότυπο ακόμα και για «παλαιά» μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας.

«Είμαστε αξιόπιστοι, μιλάμε την ίδια γλώσσα με την Ευρώπη» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα, παρουσιάζοντας αναλυτικά στη Βαρσοβία τις προτεραιότητες της πολωνικής προεδρίας.

Ουκρανία και πολιτική ασφάλειας

Σε αυτές περιλαμβάνονται η πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ. «Πρέπει να καλλιεργούμε τις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ, αλλά παρά ταύτα η Ευρώπη οφείλει να λειτουργεί αυτόνομα, η εποχή του φόβου και της ανασφάλειας απέναντι στη Ρωσία πρέπει να τερματιστεί» εξηγούσε ο Άνταμ Σλάπκα στα τέλη Νοεμβρίου, σε συνάντηση με τις χώρες της Σκανδιναβίας και της Βαλτικής Θάλασσας.

Όσον αφορά το ύψος των αμυντικών δαπανών, η Πολωνία θεωρείται ήδη πρότυπο, καθώς δαπανά για την άμυνα το 4,2% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ). Για το 2025 προγραμματίζει μία αύξηση στο 4,7%. Πρόκειται για ένα ισχυρό επιχείρημα, όχι μόνο στις διαβουλεύσεις με άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, αλλά και απέναντι στις νουθεσίες του Ντόναλντ Τραμπ.

Ο Τουσκ φαίνεται αποφασισμένος να αποτρέψει το ενδεχόμενο τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία μετά από μία απευθείας συνεννόηση ΗΠΑ και Ρωσίας χωρίς τη συμμετοχή των ίδιων των Ουκρανών. Επιπλέον δε, ο Πολωνός πρωθυπουργός θέλει να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της ΕΕ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. «Η προεδρία μας θα πρέπει να επωμιστεί ευθύνες για τις διαπραγματεύσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αρχίσουν μέσα στον χειμώνα» είχε δηλώσει ο Τουσκ στις αρχές Δεκεμβρίου.

Μία πολωνική «γραμμή άμυνας»

Θέλοντας να προνοεί για κάθε ενδεχόμενο, η Πολωνία οικοδομεί κατά μήκος των συνόρων με τη Λευκορωσία μία δική της γραμμή άμυνας, για την οποία όμως επιθυμεί ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση. Παράλληλα, η Πολωνία συμμετέχει στην «ευρωπαϊκή αντιπυραυλική ομπρέλα» (European Sky Shield Initiative) και υποστηρίζει την πρόταση για έκδοση ευρω-ομολόγων για την άμυνα, η οποία όμως προκαλεί σοβαρές αντιρρήσεις εντός της ΕΕ. Ιδιαίτερα η Γερμανία και η Ολλανδία εκφράζουν την αντίθεσή τους στην ανάληψη κοινού χρέους για τη χρηματοδότηση αμυντικών δαπανών.

Στο μεταξύ, καθώς οι Βρυξέλλες έχουν δώσει το «πράσινο φως» για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία, η πολωνική προεδρία θέλει τώρα να κάνει το επόμενο βήμα. Σε ένα πρώτο στάδιο, υποστηρίζει ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα, θα μπορούσε να ανοίξει το διαπραγματευτικό κεφάλαιο που αφορά το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Το Κίεβο θα προτιμούσε να ανοίξουν περισσότερα κεφάλαια ταυτόχρονα, αλλά η Βαρσοβία κινείται πιο προσεκτικά.

Εμπόδια στην εσωτερική πολιτική

Εξάλλου, εδώ και εβδομάδες η Πολωνία βρίσκεται πάλι στη δίνη ενός προεκλογικού αγώνα. Τον Μάιο του 2025 διεξάγονται προεδρικές εκλογές, που αποτελούν στοίχημα επιβίωσης για τον κυβερνητικό συνασπισμό του Ντόναλντ Τουσκ. Γι' αυτόν τον λόγο, ο Πολωνός πρωθυπουργός δεν βιάζεται να προωθήσει ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες που θεωρούνται αμφισβητούμενες εντός συνόρων και θα μπορούσαν να προσφέρουν επιχειρήματα στην εθνολαϊκιστική αντιπολίτευση.

Σημειωτέον ότι η ανάληψη της εξουσίας από τον Τουσκ, πριν από έναν χρόνο, επισκιάστηκε από μαζικές κινητοποιήσεις των Πολωνών αγροτών, οι οποίοι διαμαρτύρονταν για τις εισαγωγές σιτηρών από τη γειτονική Ουκρανία. Κάποιοι μάλιστα, σε μία συμβολική ένδειξη διαμαρτυρίας, είχαν κλείσει τα σύνορα με την Ουκρανία, αλλά και με τη Γερμανία. Σήμερα η Ουκρανία ελπίζει να συνάψει, το συντομότερο δυνατόν, μία πολυετή συμφωνία εμπορικής συνεργασίας με τις Βρυξέλλες, που θα διευθετεί και το θέμα των σιτηρών. Αλλά η Πολωνία δεν φαίνεται διατεθειμένη να κάνει παραχωρήσεις στο συγκεκριμένο ζήτημα. Εξίσου αρνητική εμφανίζεται η Πολωνία στην υλοποίηση της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και έχει στο πλευρό της ισχυρούς συμμάχους, όπως η Γαλλία.

Διαμφισβητούμενη θεωρείται στην Πολωνία και η πρόταση για τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών, προκειμένου να λαμβάνονται περισσότερες αποφάσεις με βάση την αρχή της πλειοψηφίας και όχι με ομοφωνία. Η εθνολαϊκιστική αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι η υλοποίηση της πρότασης αυτής θα ισοδυναμούσε με «κατάλυση του πολωνικού κράτους». «Δεν βλέπω να υπάρχει διάθεση στο Συμβούλιο να συζητηθεί το συγκεκριμένο ζήτημα» ξεκαθαρίζει η μόνιμη αντιπρόσωπος της Πολωνίας στην ΕΕ, Αγκνιέσκα Μπάρτολ, μιλώντας στο πρακτορείο PAP.

Κρίση σε Γαλλία και Πολωνία

Με σκεπτικισμό αντιμετωπίζει ο Ντόναλντ Τουσκ και το European Green Deal της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την εκπλήρωση των φιλόδοξων κλιματικών στόχων που έχει θέσει η ΕΕ μέχρι το 2050. Κατά την άποψή του πρόκειται για «αφελείς φιλοδοξίες περί σωτηρίας του πλανήτη», που απλώς υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Από την πλευρά του ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων προειδοποιεί ότι «η απανθρακοποίηση δεν μπορεί να σημαίνει αποβιομηχάνιση…».

Η προεδρία της Πολωνίας στην ΕΕ συμπίπτει χρονικά και με την εσωτερική πολιτική κρίση που αντιμετωπίζουν Γαλλία και Γερμανία. Ο Τουσκ ελπίζει να αξιοποιήσει την αδυναμία των δύο χωρών, για να αναβαθμίσει τη χώρα του. «Η Πολωνία κινείται πολύ επιθετικά (σε διπλωματικό επίπεδο)» εκτιμά ο πολιτικός επιστήμων Κάι Όλαφ Λανγκ. «Αλλά οι συμμαχίες με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης και της Βαλτικής δεν θα είναι αρκετές...».

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Στην πολιτική - και όχι μόνο - το να διαδέχεσαι κάποιον που αποδείχτηκε «λίγος» είναι μια πρώτη καλή προϋπόθεση για μια επιτυχημένη δική σου θητεία. Δεν είναι όμως και δεδομένα καθησυχαστική, αφού οι προσδοκίες να είσαι καλύτερος είναι αναπόφευκτα αυξημένες. Ο Αντόνιο Κόστα, πρώην πρωθυπουργός της Πορτογαλίας , το γνωρίζει αυτό. Διαδέχεται τον επίσης πρώην πρωθυπουργό, τον Βέλγο Σαρλ Μισέλ, ο οποίος δεν πήρε… απολυτήριο με τους καλύτερους βαθμούς, ολοκληρώνοντας τη θητεία του ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η αιτία για αυτό δεν ήταν μόνο οι συνεχείς του κόντρες και τα «αλληλοτσιμπήματα» με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, που δημιούργησαν συχνά φαινόμενα δυσλειτουργίας του ογκώδους μηχανισμού των Βρυξελλών. Ο Μισέλ ήταν συνολικά ένας ιδιόρρυθμος χαρακτήρας, που συχνά έδειξε να βάζει την προσωπική του προβολή πάνω από τον κοινό σκοπό.

Ένα όνομα… πολύ συνηθισμένο

Για τον Αντόνιο Κόστα δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις. Μάλλον το αντίθετο ισχύει. Το απέδειξε άλλωστε τον Νοέμβριο του 2023. Ήταν τότε που αποφάσισε να παραιτηθεί μέσα σε λίγες ώρες, όταν ανακοινώθηκε ότι η εισαγγελία της χώρας ερευνούσε σκάνδαλο διαφθοράς, που έφτανε μέχρι τον προθάλαμο του γραφείου του. Σε σύνολο 42 εισαγγελικών ερευνών εξετάστηκαν κατηγορίες για παρατυπίες στην χορήγηση αδειών για ένα ορυχείο λιθίου, μια μονάδα παραγωγής υδρογόνου και ένα κέντρο συλλογής και επεξεργασίας ψηφιακών δεδομένων. Το όνομα «Κόστα» που ακουγόταν σε υποκλαπείσες τηλεφωνικές συνομιλίες είναι πολύ διαδεδομένο και τελικά αποδείχτηκε ότι δεν αφορούσε τον ίδιο. Κάτι που ο Αντόνιο Κόστα υποστήριξε από την πρώτη στιγμή, παραιτούμενος όμως και δηλώνοντας έτοιμος να συνεργαστεί πλήρως με τις αρχές για τη διερεύνηση του σκανδάλου. Αυτό πάντως δεν γλύτωσε το κόμμα του από την εκλογική ήττα, που συνδυάστηκε και με ασυνήθιστα υψηλά ποσοστά για το ακροδεξιό κόμμα Chega.

Ως «αθώος» έχει πλέον καταγραφεί στη συνείδηση των συμπατριωτών του, που τον αποκαλούν γνήσιο «πολιτικό ζώο». Άλλωστε οι κυβερνώντες σήμερα στην Λισαβόνα συντηρητικοί δεν θα δέχονταν έναν Πορτογάλο σοσιαλιστή σε αυτό το αξίωμα αν είχαν αμφιβολίες για την καθαρότητά του. Ο σήμερα 62χρονος άλλοτε δήμαρχος της Λισαβόνας (2007-2015) και πρωθυπουργός (2015-2023) μπήκε στην πολιτική από μικρός, συμμετέχοντας στην οργάνωση των νέων Σοσιαλιστών την πολιτικά ταραγμένη, αλλά γεμάτη ζυμώσεις περίοδο μετά το τέλος της δικτατορίας το 1973.

Ένα βιογραφικό με επιτυχίες

Στις τελευταίες εκλογές που πήρε μέρος, το 2022, βίωσε έναν απρόβλεπτο θρίαμβο, που του χάρισε την αυτοδυναμία, μετά από μια τετραετία συνεργασίας με την Αριστερά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι συνέβαλε με την οικονομική πολιτική του στο να συνέλθει η πατρίδα του πολύ γρηγορότερα από άλλες χώρες από την μεγάλη οικονομική κρίση και να απαλλαγεί πολύ νωρίτερα από τις ασφυκτικές απαιτήσεις της Τρόικα, που άφησε το στίγμα της και στην Πορτογαλία.

Αυτό που του προσμετρούν οι συνομιλητές του είναι ότι αποτελεί ο ίδιος καλό και ευχάριστο συνομιλητή, με όπλο το χαμόγελο και τους ήπιους τόνους. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι κατά τη διάρκεια της θητείας του δεν θα υπάρξουν οι προστριβές και τα παρατράγουδα της προηγούμενης πενταετίας στις σχέσεις του Συμβουλίου με την Κομισιόν. Δεν είναι τυχαίο ότι η φον ντερ Λάιεν υποστήριξε την υποψηφιότητά του με θέρμη και ότι υπέρ του ψήφισαν ακόμα και παραδοσιακοί «αντιδραστικοί», όπως ο Βίκτορ Όρμπαν.

Ζητούμενη η διαπραγματευτική μαεστρία

Μπορεί η θέση του προέδρου του Συμβουλίου να μην έχει πολλές αρμοδιότητες, πέραν του συντονιστικού κυρίως ρόλου και του διαμορφωτή της ατζέντας των συνόδων, αλλά οι διαπραγματευτικές ικανότητες είναι εξαιρετικά χρήσιμες, όταν οι ηγέτες των 27 μπορεί να φιλονικούν ακόμα και για τη διατύπωση μιας φράσης σε ένα κοινό ανακοινωθέν.

Η σχέση του με την φον ντερ Λάιεν, με την εκπρόσωπο για θέματα εξωτερικής πολιτικής Κάγια Κάλλας, αλλά και με πολλούς από τους πρώην συναδέλφους του αναμένεται λοιπόν λειτουργική, οπότε πράγματι οι προσδοκίες για την δραστηριότητά του δικαιολογημένα διαδέχτηκαν την ικανοποίηση για την εκλογή του και την ανακούφιση για το τέλος της θητείας του Σαρλ Μισέλ. Πολλές ελπίδες στο πρόσωπό του έχει δείξει να εναποθέτει και ο Πέδρο Σάντσες, πρωθυπουργός της Ισπανίας, ο οποίος ελπίζει χάρις και στην καλή χημεία μεταξύ του Πορτογάλου και της Γερμανίδας προέδρου της Κομισιόν σε μια πιο μετριοπαθή στάση συνολικά της ΕΕ, αναφορικά με τους κανόνες της δημοσιονομικής πειθαρχίας των ερχόμενων ετών.

Αυτό ακριβώς είναι ένα από τα πολλά ανοικτά θέματα της επόμενης και δεδομένα ταραγμένης περιόδου για την διοικητική ιεραρχία ΕΕ, που θα χρειαστεί να κουβαλήσει πολλά καρπούζια σε μια μασχάλη. Το αν θα καταφέρει να μην τα «σπάσει» δεν θα εξαρτηθεί πάντως μόνο από τον Κόστα, τα χαμόγελα και τις καλές προθέσεις. Αλλά έτσι κι αλλιώς μαγικές ικανότητες δεν μπορεί κανείς να απαιτήσει από κανέναν.

Η Ευρώπη πρέπει να γίνει πιο ανεξάρτητη και ισχυρή – ανεξαρτήτως του ποιος βρίσκεται στον Λευκό Οίκο. Αυτό είχε δηλώσει στην DW τον περασμένο Ιούλιο ο Σαρλ Μισέλ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Την Πέμπτη διεξάγεται στη Βουδαπέστη η σύνοδος κορυφής των 47 μελών της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας (ΕΠΚ), ενώ την Παρασκευή οι 27 επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ θα συναντηθούν στα πλαίσια μίας δικής τους, άτυπης συνόδου. Και μετά το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών ένα είναι το ερώτημα που τίθεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος: πώς θα διαχειριστεί η Ευρώπη την εκλογική νίκη του Τραμπ; Τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη για την υποστήριξη της Ουκρανίας, τις εγγυήσεις ασφαλείας του ΝΑΤΟ και την άμυνα ενάντια στη ρωσική απειλή;

Ο Όρμπαν στηρίζει Τραμπ

Ο οικοδεσπότης της συνόδου, ο ακροδεξιός Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, είναι αυτό το διάστημα και πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ. Μέχρι τώρα αποτελεί τον μοναδικό οπαδό του Τραμπ ανάμεσα στους επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων.

Το καλοκαίρι ο Όρμπαν είχε ενοχλήσει (ή και εξοργίσει) πολλούς από τους συναδέλφους του, όταν πήγε για «ειρηνευτική αποστολή» στο Κίεβο, τη Μόσχα, το Πεκίνο και το Μαρ-α-Λάγκο (στο σπίτι του Τραμπ στη Φλόριντα). Τότε ο Ούγγρος πρωθυπουργός είχε ισχυριστεί πως ο Τραμπ θα μπορούσε να θέσει τέλος στον πόλεμο Ρωσίας και Ουκρανίας μέσα σε λίγες ημέρες – προσθέτοντας πως ο ίδιος είναι ο μοναδικός επικεφαλής κυβέρνησης στην Ευρώπη, που θέλει να επιτευχθεί ειρήνη.

Ο Τραμπ στη Βουδαπέστη μέσω… βιντεοκλήσης;

Ο Βίκτορ Όρμπαν σχεδίαζε να φέρει τον Ντόναλντ Τραμπ στη Βουδαπέστη μέσω… βιντεοκλήσης, ώστε να λάβει έτσι μέρος στη σύνοδο των Ευρωπαίων ηγετών. Οι διπλωμάτες της ΕΕ ωστόσο απέρριψαν κατηγορηματικά το ενδεχόμενο αυτό, με τον Όρμπαν να απειλεί πως θα ακυρώσει την προγραμματισμένη διαδικτυακή σύνδεση με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι.

Ο τελευταίος θέλει να πείσει τα μέλη της ΕΠΚ και της ΕΕ να βοηθήσουν περισσότερο την Ουκρανία, ιδίως σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αποφασίσουν τον Ιανουάριο, όπως έχει προαναγγείλει ο Τραμπ, να διακόψουν την οικονομική και υλική αρωγή που παρέχουν στην Ουκρανία για τον αμυντικό της πόλεμο ενάντια στους Ρώσους. «Τα πράγματα θα είναι τελείως διαφορετικά από εδώ και πέρα», δήλωσε σχετικά ο καγκελάριος Σολτς. Η γερμανική κυβέρνηση θα αξιοποιήσει κάθε μέσο, προκειμένου να δημιουργηθεί μία καλή σχέση συνεργασίας με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση.

Η ΕΕ έτοιμη σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αυξήσουν τους δασμούς

Ο Όλαφ Σολτς και πολλοί άλλοι Ευρωπαίοι επικεφαλής κυβερνήσεων συνεχάρησαν τον Ντόναλντ Τραμπγια την εκλογική του νίκη, αναφέροντας ακόμη πως προσβλέπουν στη συνέχιση της συνεργασίας με τις ΗΠΑ.

Πέραν των τυπικών αυτών διπλωματικών τοποθετήσεων πάντως η ΕΕ έχει ήδη εργαστεί πάνω στο πώς θα απαντήσει στη δεύτερη θητεία Τραμπ σε επίπεδο οικονομικής πολιτικής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη-μέλη έχουν προετοιμάσει ορισμένα αντίμετρα, σε περίπτωση που ο Τραμπ αυξήσει όντως πολύ τους δασμούς στα προϊόντα που θα εισάγονται από την Ευρώπη. Το Ινστιτούτο IFO του Μονάχου εκφράζει την ανησυχία πως η γερμανική οικονομία θα μπορούσε να υποστεί ζημίες ύψους 33 δισεκατομμυρίων ευρώ εξαιτίας των δασμών του Τραμπ.

Η ΕΕ θέλει να ανακάμψει οικονομικά

Η άτυπη σύνοδος των 27 επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ θα έχει ένα και μοναδικό θέμα στην ατζέντα: το πώς μπορεί η ευρωπαϊκή οικονομία να γίνει πιο ανταγωνιστική απέναντι στις ΗΠΑ και την Κίνα.

Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, έχει παρουσιάσει μία σχετική έκθεση στρατηγικής , όπου προβλέπονται επενδύσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ για την τόνωση της οικονομίας – χωρίς ωστόσο να καθίσταται σαφές από πού θα βρεθούν τα χρήματα αυτά.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι επί του παρόντος η περίπτωση της Γερμανίας, η οποία μάχεται εδώ και μήνες με την ύφεση και θα μπορούσε να σύρει και την υπόλοιπη Ευρώπη σε μία οικονομική κρίση. Ο ασταθής κυβερνητικός συνασπισμός του Βερολίνου και ο αποδυναμωμένος στην εγχώρια πολιτική σκηνή Γάλλος πρόεδρος Μακρόν παρεμποδίζουν τον γαλλογερμανικό άξονα και τις αναμενόμενες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ – με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα κενό που μπορούν να πληρώσουν οι δεξιές εθνικιστικές δυνάμεις γύρω από τον Βίκτορ Όρμπαν ή την αντιστοίχως ακροδεξιά Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι.

Τι είναι η ΕΠΚ;

Η ΕΠΚ ιδρύθηκε πριν από δύο χρόνια, μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, και σε αυτήν ανήκουν σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, η Τουρκία και τα κράτη του Βορείου Καυκάσου – χωρίς να συμμετέχουν βέβαια η Ρωσία και η Λευκορωσία.

Ωστόσο το γεγονός ότι η ΕΠΚ, ουσιαστικά μία συμμαχία κατά του Πούτιν, συνεδριάζει στην Ουγγαρία, ενδέχεται να κάνει την ατμόσφαιρα λίγο πιο… τεταμένη. Διότι ο Βίκτορ Όρμπαν ακολουθεί διπλωματικές μεθόδους και υιοθετεί πολιτικές απόψεις αρκετά εκτός του ευρωπαϊκού πλαισίου. Και η ΕΕ κατηγορεί την κυβέρνηση του Όρμπαν πως υπονομεύει το κράτος δικαίου.

Επιπλέον, το πόσο παραγωγική θα είναι η σύνοδος θα εξαρτηθεί και από τις διαρκείς τριβές που υπάρχουν αφ’ ενός μεν ανάμεσα σε Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν, αφ’ ετέρου δε μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου. Ακόμη, οι εξελίξεις τρέχουν και στη Γεωργία, με την ΕΕ να μην έχει ξεκαθαρίσει ακόμη εάν σκοπεύει να αναγνωρίσει τη νίκη του Ιρακλί Κομπαχίτζε ή εάν κλίνει περισσότερο προς την φιλοευρωπαία πρόεδρο Σαλομέ Ζουραμπισβίλι, η οποία φαίνεται να ηττάται και κάνει λόγο για νοθεία.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Από σήμερα μέχρι τις 12 Νοεμβρίου οι νέοι Επίτροποι, άνδρες και γυναίκες, θα περάσουν από «ανάκριση» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Προκειμένου να αναλάβουν τα καθήκοντά τους, η έγκριση των ευρωβουλευτών είναι απαραίτητη. Κάθε ακρόαση στις Βρυξέλλες διαρκεί τρεις ώρες, στη διάρκεια των οποίων ο καθένας από τους 26 υποψήφιους Επιτρόπους καλείται να απαντήσει σε επίμονες ερωτήσεις των ευρωβουλευτών, που εκπροσωπούν οκτώ ομάδες από όλο το πολιτικό φάσμα.

Ως 27η Επίτροπος λογίζεται η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η ίδια έχει εγκριθεί ως επικεφαλής της Κομισιόν με άλλη διαδικασία στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, τον Ιούλιο, κατά συνέπεια δεν χρειάζεται να περάσει από τις τωρινές ακροάσεις. Αν όλα πάνε κατ' ευχήν και δεν απορριφθούν κάποιοι υποψήφιοι (κάτι που δεν αποκλείεται, αλλά δεν είναι και σύνηθες), η νέα Κομισιόν της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα αναλάβει καθήκοντα την 1η Δεκεμβρίου.

Τι επιτρέπεται να ερωτηθούν οι υποψήφιοι;

Στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν αδύνατα σημεία, οι ευρωβουλευτές έχουν δικαίωμα να ρωτήσουν τα πάντα. Μπορούν να ζητήσουν διευκρινίσεις για την επαγγελματική σταδιοδρομία και τα οικονομικά συμφέροντα των υποψηφίων, να διερευνήσουν σκοτεινές πτυχές στο βιογραφικό τους, να ζητήσουν εξηγήσεις για θέματα ηθικής. Μεταξύ άλλων αξιολογείται και η ικανότητα του υποψηφίου να απαντά με σαφήνεια και αυτοκυριαρχία.

Η ακρόαση ακολουθεί αυστηρούς κανόνες και προβλέπει συγκεκριμένο χρόνο ομιλίας για όλους. Μετά την ολοκλήρωση της συζήτησης, οι ευρωβουλευτές της αρμόδιας Επιτροπής καλούνται να ψηφίσουν και να εγκρίνουν τον κάθε υποψήφιο με πλειοψηφία δύο τρίτων.

Σε περίπτωση που κάποιος δεν εγκριθεί, οι ευρωβουλευτές ζητούν από τη χώρα που τον είχε προτείνει να επιλέξει άλλο υποψήφιο. Και αυτός θα πρέπει όμως να περάσει από ακρόαση, με την ίδια διαδικασία.

Από το 2004 μέχρι σήμερα, σε μία «επίδειξη δύναμης» απέναντι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Κοινοβούλιο έχει απορρίψει έξι υποψήφιους Επιτρόπους. Ο πρώτος ήταν ο υπερσυντηρητικός Ιταλός Ρόκο Μπουτιλιόνε, ο οποίος είχε δεχθεί κριτική για την ομοφοβική στάση του, όταν δήλωσε ότι οι ομοφυλόφιλοι «δεν είναι εγκληματίες, αλλά είναι αμαρτωλοί». Το 2019 απορρίφθηκε και η υποψήφια Γαλλίδα Επίτροπος, Σιλβί Γκουλάρ, η οποία είχε κατηγορηθεί για εικονική απασχόληση σε αμερικανικό πολιτικό ίδρυμα.

Ποιοι είναι οι «λιγότερο σίγουροι» υποψήφιοι;

Θα μπορούσαν να απορριφθούν κάποιοι υποψήφιοι και αυτή τη φορά; Όπως ακούγεται στις Βρυξέλλες, στο «στόχαστρο» των ευρωβουλευτών βρίσκεται κυρίως ο Ούγγρος υποψήφιος Όλιβερ Βάρχελι, καθώς θεωρείται απολύτως πιστός στον πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν. Μέχρι σήμερα ο Βάρχελι ήταν Επίτροπος για τη Διεύρυνση, ενώ τώρα καλείται να αναλάβει το ήσσονος σημασίας χαρτοφυλάκιο για την Υγεία και την Προστασία των Ζώων.

Εάν πράγματι απορριφθεί ο Βάρχελι, ο Βίκτορ Όρμπαν θα μπορούσε να ανοίξει ένα ακόμα μέτωπο με την ΕΕ, καθυστερώντας παρασκηνιακά τις διαδικασίες για πολλές εβδομάδες ή ακόμα και μήνες. Είτε μη προτείνοντας άλλον υποψήφιο είτε προτείνοντας κάποιον που θεωρείται εξίσου ακατάλληλος.

Από εκεί και πέρα: Η φιλελεύθερη υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου Χάτζα Λαχμπίμπ, που έχει προταθεί για το νέο χαρτοφυλάκιο της διαχείρισης κρίσεων και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, θεωρείται βέβαιο ότι θα συγκεντρώσει τα πυρά των εθνολαϊκιστών και ακροδεξιών στην Ευρωβουλή. Απρόβλεπτη θεωρείται η διαδικασία και για την υποψήφια από τη Βουλγαρία, Εκατερίνα Ζαχάριεβα, η οποία ως υπουργός Εξωτερικών στη χώρα της φερόταν να εμπλέκεται σε σκάνδαλο παράνομης χορήγησης ιθαγένειας. Προβλήματα ίσως αντιμετωπίσει και ο Γκλεν Μικάλεφ από τη Μάλτα, καθώς πολλοί δεν θεωρούν επαρκή την πολιτική εμπειρία που έχει αποκομίσει ως διευθυντής του γραφείου του Μαλτέζου πρωθυπουργού.

Σοβαρές αμφιβολίες υπήρχαν παλαιότερα για τον Ιταλό υποψήφιο, Ραφαέλε Φίτο, καθώς προέρχεται και αυτός, όπως και η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, από το ακροδεξιό κόμμα «Αδέλφια της Ιταλίας». Εικάζεται ότι το Κοινοβούλιο θα τον αντιμετωπίσει με κριτική διάθεση, αλλά τελικά δεν θα τολμήσει να απορρίψει τον υποψήφιο της Μελόνι, η οποία άλλωστε στις Βρυξέλλες έχει αποκηρύξει την «ακραία» εικόνα της και πρεσβεύει μία μάλλον φιλο-ευρωπαϊκή πολιτική.

Τι νέο κομίζει η νέα Κομισιόν;

Για τη δεύτερη θητεία της η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιχειρεί μία αναδιάρθρωση των χαρτοφυλακίων με ανακατανομές αρμοδιοτήτων. Κύρια προτεραιότητα δεν αποτελεί πλέον η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπως συνέβαινε στην πρώτη θητεία της, αλλά η ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Νέα χαρτοφυλάκια προβλέπονται για την Άμυνα, τη Στέγαση, τη Μεσόγειο και την Προστασία των Ζώων.

Μπορεί να είναι αγχωτική η διαδικασία των ακροάσεων, αλλά αξίζει τον κόπο. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι ο βασικός μισθός του Επιτρόπου είναι 26.000 ευρώ μεικτά, ενώ η πρόεδρος της Κομισιόν αμείβεται με 31.800 μεικτά. Σε αυτές τις αμοιβές δεν περιλαμβάνονται δώρα και επιδόματα. Μάλλον καλύτερα σε σύγκριση με τον μισθό του Γερμανού καγκελάριου Όλαφ Σολτς, ο οποίος φτάνει τα 32.000, αλλά στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται πάσης φύσεως πρόσθετες αμοιβές.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου

Ο Βολοντίμιρ Κίντρατ και η Λιούμποφ, η σύζυγός του, δεν μπορούν πλέον να βγάλουν τον ήχο των ιπτάμενων drones από το κεφάλι τους – ένα μεταλλικό, απειλητικό βουητό που το άκουγαν για ώρες ολόκληρες πριν από μερικούς μήνες. Το είχαν σχεδόν συνηθίσει, όταν δύο μη επανδρωμένα αεροσκάφη με εκρηκτικά επιτέθηκαν ξαφνικά στο σπίτι τους.

«Είδα τα drones να επιτίθενται στο γκαράζ μας», θυμάται ο Βολοντίμιρ Κίντρατ. Η πόρτα του γκαράζ και το αυτοκίνητο της οικογένειας υπέστησαν σοβαρές ζημιές από την επίθεση. «Ήταν λες και οι στρατιώτες έπαιζαν κάποιο videogame», περιγράφει η Λιούμποφ. «Αλλά στην πραγματική ζωή», συμπληρώνει ο Βολοντίμιρ. «Και με ζωντανούς στόχους», προσθέτει η γυναίκα του.

Μετά από αυτό το σοκ ο Βολοντίμιρ και η Λιούμποφ εγκατέλειψαν το Μπέρισλαβ, τη γενέτειρά τους, μαζί με την ενήλικη κόρη τους.

Μεταξύ Σεπτεμβρίου 2023 και Ιουλίου 2024 το Μπέρισλαβ δέχθηκε ξανά και ξανά επιθέσεις από ρωσικά drones – οι ουκρανικές αρχές κατέγραψαν συνολικά 120 επιθέσεις με απολογισμό 16 νεκρούς και περισσότερους από 130 τραυματίες, σύμφωνα με αναφορές των πολιτών.

Η ερευνητική ομάδα της DW πέρασε μήνες αξιολογώντας αναφορές και δημοσίως διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τις ρωσικές επιθέσεις με drones. Στο εγχείρημα αυτό, και ιδίως στην ανάλυση των δεδομένων, η DW είχε τη στήριξη δύο μη κυβερνητικών οργανώσεων: του Eyes-on-Russia-Project του Centre for Information Resilience και της Mnemonic, η οποία προσέφερε πολύτιμα αρχεία σχετικά με την Ουκρανία.

Η ομάδα μας δεν μπόρεσε να διεξάγει έρευνες στο ίδιο το Μπέρισλαβ, καθώς η ουκρανική αστυνομία είχε απαγορεύσει την είσοδο στην πόλη εξαιτίας της διαρκούς απειλής ρωσικής επίθεσης. Από την ανάλυση των δεδομένων πάντως, όπως και από τις συνεντεύξεις με αυτόπτες μάρτυρες και ειδικούς, φαίνεται πως οι Ρώσοι στρατιώτες μπορεί να χρησιμοποίησαν συστηματικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη εναντίον αμάχων.

Απ' όταν οι Ουκρανοί επανακατέλαβαν το Μπέρισλαβ το φθινόπωρο του 2022, ο ρωσικός στρατός έχει υποχωρήσει στην αντίπερα όχθη του Δνείπερου και από εκεί επιτίθεται στην πόλη με κάθε τρόπο και μέσο. Μεγάλο μέρος του Μπέρισλαβ έχει πλέον καταστραφεί, ενώ οι περισσότεροι από τους άλλοτε 11.000 κατοίκους έχουν εγκαταλείψει την περιοχή – όσοι έχουν μείνει είναι κατά συντριπτική πλειονότητα ηλικιωμένοι άνθρωποι.

Τα «καμικάζι» drones με τεχνολογία FPV

Το αργότερο από το φθινόπωρο του 2023 ο αριθμός των επιθέσεων με drones αυξήθηκε σημαντικά στο Μπέρισλαβ. Σε αυτές χρησιμοποιήθηκαν πρωτίστως τα First Person View (FPV) drones, τα οποία είναι φορτωμένα με εκρηκτικά.

Τα drones αυτά είναι εξοπλισμένα με βιντεοκάμερα. Με τη βοήθεια ειδικών γυαλιών ή μέσω ενός μόνιτορ ο πιλότος ακολουθεί την πορεία τους σε πραγματικό χρόνο, έχοντας έτσι τη δυνατότητα να παρακολουθήσει από κοντινή απόσταση τον στόχο της επίθεσης και να κατευθύνει το drone με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια.

Αμφότερες οι αντιμαχόμενες πλευρές άρχισαν να χρησιμοποιούν μαζικά τα FPV drones ιδίως από το 2023. «Κάθε στιγμή επιχειρούν πιθανότατα δεκάδες χιλιάδες FPV drones πάνω από την Ουκρανία», επισημαίνει ο Σάμουελ Μπέντετ, μέλος του Προγράμματος Ρωσικών Σπουδών του Center for Naval Analyses, μιας αμερικανικής δεξαμενής σκέψης.

Ο πιλότος του drone μπορεί επιπλέον να επιλέξει είτε να ρίξει τα εκρηκτικά υλικά από κάποια απόσταση είτε να κατευθύνει το drone πάνω στον εκάστοτε στόχο, όπου και αυτό εκρήγνυται.

Drones που κυνηγούν αμάχους

Ο Γιέβχεν, ο οποίος δεν θέλει να αποκαλύψει το επίθετό του, είχε βρεθεί και αυτός στο στόχαστρο ενός ρωσικού drone. Ήταν Ιανουάριος, όταν ο εργαζόμενος της διεθνούς οργάνωσης Παγκόσμια Κεντρική Κουζίνα μετέφερε τρόφιμα στο Μπέρισλαβ. Επιστρέφοντας από την πόλη με το αυτοκίνητό του τον ακολουθούσε ένα drone. «Δεν ξέρω για πόση ώρα με κυνηγούσε», λέει ο Γιέβχεν στην DW, ανακουφισμένος που κατάφερε να ξεφύγει. «Φοβήθηκα πολύ».

Δύο Γάλλοι εργαζόμενοι της ελβετικής οργάνωσης HEKS ωστόσο δεν στάθηκαν τόσο τυχεροί: την 1η Φεβρουαρίου σκοτώθηκαν αμφότεροι από επίθεση drone στο Μπέρισλαβ, ενώ τέσσερις άλλοι άμαχοι τραυματίστηκαν. Και αυτούς τους «κυνηγούσαν drones», όπως ανέφερε ένας από τους επιζήσαντες.

«Τα FPV drones δεν εξαφανίζονται ποτέ, πετούν μονίμως πάνω από την πόλη», λέει ο Βάλερι Μπγιέλι, αναπληρωτής διοικητής της αστυνομίας του Μπέρισλαβ. Ενώ μιλάμε μαζί του σε ένα μικρό χωριό εκτός της εμβέλειας των drones, ο Μπγιέλι εκφράζει μία τρομερή υποψία του: «Στο Μπέρισλαβ κάνουν εξάσκηση – προπονούνται σε βάρος των αμάχων».

Στρατιωτικοί και πολιτικοί στόχοι

Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο απαγορεύει τις στοχευμένες επιθέσεις εναντίον αμάχων. Τόσο οι ανώτεροι στρατιωτικοί αξιωματούχοι όσο και οι απλοί στρατιώτες είναι υποχρεωμένοι να διακρίνουν ανάμεσα σε στρατιωτικούς και πολιτικούς στόχους. Και πρέπει ακόμα φυσικά «να λαμβάνουν όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις, προκειμένου να βλάπτουν όσο το δυνατόν λιγότερο γίνεται τον άμαχο πληθυσμό», τονίζει ο Βρετανός δικηγόρος Γουέιν Τζόρντας, ο οποίος ειδικεύεται στα εγκλήματα πολέμου και προσφέρει νομικές συμβουλές και στην ουκρανική δικαιοσύνη. «Τα drones δεν αποτελούν εξαίρεση».

Όταν πρόκειται για υψηλής ακρίβειας όπλα, όπως τα FPV drones, με τα οποία ο επιτιθέμενος μπορεί να δει καθαρά τον στόχο, «το περιθώριο για ατυχήματα, για τυχαίες βλάβες θα έπρεπε να είναι σαφώς μικρότερο», υπογραμμίζει ο νομικός. Όταν πλήττονται επανειλημμένως από τέτοια όπλα πολιτικοί στόχοι, τότε υπάρχει «μία πολύ πιο ξεκάθαρη βάση για εγκλήματα πολέμου».

Επιθέσεις από την άλλη πλευρά του Δνείπερου

Το ποιος ακριβώς βρίσκεται πίσω από τις επιθέσεις με drones δεν μπορεί να αποδειχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας. Λαμβάνοντας όμως υπόψιν τη μέση εμβέλεια και την πιθανή τροχιά πτήσης των drones, η DW μπόρεσε να εντοπίσει από πού εκτοξεύτηκαν κατά πάσα πιθανότητα οι επιθέσεις: από την περιοχή γύρω από τις πόλεις Καχόβκα και Νόβα Καχόβκα, οι οποίες βρίσκονται απέναντι από το Μπέρισλαβ, στην αντίπερα όχθη του Δνείπερου – μία περιοχή όπου βρίσκονται πολλές ρωσικές μονάδες, οι οποίες είναι αποδεδειγμένο πως χρησιμοποιούν drones.

Μία από αυτές είναι η 10η Ειδική Ταξιαρχία, η οποία υπάγεται στη ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών GRU. Αν και λίγα είναι γνωστά για τη δράση της συγκεκριμένης μονάδας, ξέρουμε το εξής: τον περασμένο Ιούνιο η εισαγγελία της Χερσώνας διεξήγαγε έρευνα εναντίον ενός στρατιώτη της ταξιαρχίας, αφ' ότου κατέγραψε μία συνομιλία του στρατιώτη με έναν εκ των ανωτέρων του. Η κατηγορία είναι πως τον Μάιο του 2023 ο στρατιώτης επιτέθηκε σκοπίμως με drone σε δύο αμάχους στην περιοχή του Μπέρισλαβ.

Μία ρωσική μονάδα που επιχειρεί στην Καχόβκα είναι η 205η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία. Τα μέλη της παραδέχονται σε συζητήσεις τους στη γνωστή πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram πως έχουν διεξάγει αρκετές επιθέσεις με drones στο Μπέρισλαβ, με τις περισσότερες από αυτές να έχουν ως στόχους οχήματα. Ένας από τους πιλότους αναφέρει στην ίδια πλατφόρμα πως δεν υπάρχουν καθόλου άμαχοι στην περιοχή. Κατά τον Γουέιν Τζόρντας με αυτό το σχόλιο ο Ρώσος στρατιώτης ενοχοποιεί τον εαυτό του, διότι δείχνει πως δεν προσπαθεί να αποφύγει τις απώλειες αμάχων. Αντιθέτως, de facto «αποφασίζει πως κάθε άτομο αποτελεί έναν θεμιτό στρατιωτικό στόχο».

Κυρώσεις στoυς παραγωγούς drones

Η εταιρεία Aero-Hit παράγει τώρα ένα νέο είδος drone, το "Weles” – το οποίο χρησιμοποιεί δοκιμαστικά μία άλλη ρωσική στρατιωτική μονάδα, το τάγμα εθελοντών BARS-33, που βρίσκεται στην όχθη του Δνείπερου απέναντι από το Μπέρισλαβ και το οποίο ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Βλάντιμιρ Ζάλντο, διοικητή των ρωσικών κατοχικών αρχών στη Χερσώνα.

Η παραγωγή γίνεται στο Χαμπάροφσκ, μία πόλη στο Διαμέρισμα της Άπω Ανατολής της Ρωσίας. Η Aero-Hit έχει στενούς δεσμούς με τον Κόνσταντιν Μπάσιουκ, Ρώσο πολιτικό και ένθερμο υποστηρικτή της BARS-33. Ο Μπάσιουκ είναι επιπλέον ο εκπρόσωπος της Χερσώνας, ουκρανικής περιοχής που έχει προσαρτηθεί παράνομα, στο ρωσικό Συμβούλιο της Ομοσπονδίας στη Μόσχα.

Σε βάρος του Ρώσου πολιτικού έχουν επιβληθεί και κυρώσεις από τη Δύση, ενώ τον Ιούνιο το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών επέβαλε κυρώσεις και σε βάρος της Aero-Hit με την αιτιολόγηση πως «τα drones Weles χρησιμοποιούνται εναντίον ουκρανικών στόχων από ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις που βρίσκονται στη Χερσώνα».

Ο επικεφαλής της εταιρείας, Βίκτορ Γιατσένκο, διαβεβαίωσε πάντως πως οι κυρώσεις αυτές δεν πρόκειται να επηρεάσουν την παραγωγή. Κύριος πελάτης για την αγορά αυτών των drones φαίνεται πως είναι το εθελοντικό τάγμα BARS-33. Σε κάθε περίπτωση, όταν η Aero-Hit βρέθηκε αντιμέτωπη με τα πορίσματα της παρούσας έρευνας, η εταιρεία αποκρίθηκε πως είναι «μία μη στρατιωτική επιχείρηση» και πως «δεν συνεργάζεται με το Υπουργείο Άμυνας».

Καμία επίσημη τοποθέτηση

Αν και η εξαγωγή ατράνταχτων συμπερασμάτων είναι αδύνατη, οι έρευνές μας καταδεικνύουν πως οι τρεις προαναφερθείσες στρατιωτικές μονάδες θα μπορούσαν να είναι υπεύθυνες για τις επιθέσεις με drones στο Μπέρισλαβ.

Η DW ζήτησε από το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας, τους πολιτικούς Βλάντιμιρ Ζάλντο και Κόνσταντιν Μπάσιουκ, το τάγμα εθελοντών BARS-33 και τους διαχειριστές δύο σχετικών καναλιών στο Telegram να πάρουν θέση σχετικά με τα πορίσματα των ερευνών. Κανένας από αυτούς δεν απάντησε τις ερωτήσεις μας.

Σύνταξη: Ματίας Μπέλινγκερ

Factchecking: Μπιργκίτα Σίλκε

Νομικός σύμβουλος: Φλόριαν Βάγκενκνεχτ

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Εδώ και δεκαετίες η ΕΕ κάθεται πάνω σε μία δημογραφική ωρολογιακή βόμβα, με τον μέσο όρο ηλικίας να μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο. Πάνω από το ένα πέμπτο του πληθυσμού της ΕΕ είναι 65 ετών ή άνω και μέχρι το 2050 το ποσοστό αναμένεται να αυξηθεί στο ένα τρίτο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποίησε πέρυσι πως το 2024 αποτελεί την πρώτη χρονιά στην ιστορία κατά την οποία οι άνω των 65 είναι περισσότεροι από τους ανηλίκους κάτω των 15 ετών.

Παρά τα έντονα μεταναστευτικά ρεύματα των τελευταίων δύο δεκαετιών η ήπειρος εξακολουθεί να χρειάζεται κι άλλους εργαζομένους, οι φόροι των οποίων θα συμβάλλουν στην κάλυψη του αυξανόμενου κόστους των συντάξεων. Οι οικονομολόγοι εκτιμούν πως μέχρι το 2050 θα υπάρχουν στην Ευρώπη λιγότεροι από δύο εργαζόμενοι ανά συνταξιούχο – σήμερα η αντιστοιχία είναι τρεις προς ένας.

Την ίδια στιγμή οι δημόσιες συντάξεις ξεπερνούν ετησίως το 10% του ΑΕΠ σε 17 από τα 27 κράτη-μέλη της Ένωσης – 16 εκ των οποίων βρίσκονται στη Δυτική Ευρώπη. Στην Ιταλία και την Ελλάδα οι συντάξεις κοστίζουν στα δημόσια ταμεία πάνω από το 16% του ΑΕΠ.

Αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης

Έτσι, πολλά κράτη της ΕΕ τροποποιούν τα δημόσια συνταξιοδοτικά τους συστήματα, αυξάνοντας για παράδειγμα την ηλικία συνταξιοδότησης – γεγονός που προκαλεί ενίοτε την οργισμένη αντίδραση του κόσμου, όπως στη Γαλλία. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, πηγαίνουν ένα βήμα παραπέρα και από τη Γαλλία, σχεδιάζοντας να ανεβάσουν το ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης στα 68 χρόνια.

«Οι Ολλανδοί άλλαξαν και αυτοί προσφάτως το συνταξιοδοτικό τους σύστημα, χωρίς όμως να έχουν ως τώρα τα επιθυμητά αποτελέσματα», δηλώνει στην DW ο Χανς φαν Μέερτεν, καθηγητής ευρωπαϊκού συνταξιοδοτικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. «Στη Γερμανία, το Βέλγιο, αλλά και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επίσης δεν θεωρώ πως έχουν γίνει οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Τα κράτη αυτά σκάβουν τα ίδια τους τάφους τους».

Ταυτοχρόνως, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μην αποταμιεύουν χρήματα σε ιδιωτικά ή επαγγελματικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, πέρυσι μόλις το 23% των κατοίκων της ΕΕ συμμετείχε σε κάποιο επαγγελματικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, ενώ μόλις το 19% έχει κάποιο ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν.

Μία άλλη έρευνα της Insurance Europe διαπίστωσε πως το 39% των ερωτηθέντων δεν αποταμιεύει καθόλου για τη συνταξιοδότησή του – ένα ποσοστό που ήταν ακόμη υψηλότερο ανάμεσα στις γυναίκες και τους εργαζομένους άνω των 50 ετών. Πολλοί από όσους αποταμιεύουν πάντως εμφανίζονται απογοητευμένοι με την απόδοση των επενδύσεών τους.

Χαμηλές αποδόσεις και πληθωρισμός

«Κατά την προηγούμενη δεκαετία η συνταξιοδοτική κρίση της Ευρώπης επιδεινώθηκε πολύ εξαιτίας των επίμονα χαμηλών πραγματικών αποδόσεων, οι οποίες αδυνατούν να ξεπεράσουν τον πληθωρισμό», λέει στην DW ο Αρνό Χουντμόν, διευθυντής επικοινωνίας του επενδυτικού φορέα Better Finance. «Και αυτό έχει ως αποτέλεσμα μία σαφή μείωση της αγοραστικής δύναμης των αποταμιευτών».

Μία ανάλυση του Φινλανδικού Κέντρου Συντάξεων διαπίστωσε πως οι ονομαστικές αποδόσεις των συντάξεων παγκοσμίως έφτασαν το 8% κατά μέσο όρο πέρυσι. Λαμβάνοντας όμως υπόψιν και τον πολύ υψηλό πληθωρισμό μετά την πανδημία – που κορυφώθηκε στο 10,6% τον Οκτώβριο του 2022 – το ποσοστό αυτό περιορίζεται μόλις στο 2%.

PEPP: Ένα -ατελές- θετικό μέτρο

Τον Μάρτιο του 2022 η ΕΕ εισήγαγε το Πανευρωπαϊκό Ατομικό Συνταξιοδοτικό Προϊόν (PEPP), το οποίο επιτρέπει στους εργαζομένους να «χτίσουν» αποταμιεύσεις για τη συνταξιοδότησή τους και μπορεί να μεταφερθεί σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Μέχρι σήμερα όμως μόνο η Σλοβακία έχει θέσει σε εφαρμογή το πρόγραμμα.

«Το PEPP έχει θεσπιστεί εδώ και δυόμισι χρόνια», λέει ο φαν Μέερτεν. «Αλλά τα μεγάλα επενδυτικά funds λένε πως δεν έχουν την τεχνογνωσία για να διαθέσουν προϊόντα PEPP και ψάχνουν άλλους συνεταίρους».

Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς στα συνταξιοδοτικά συστήματα, το πρόβλημα είναι πως το PEPP είναι υπερβολικά περίπλοκο και περιοριστικό. Επιπλέον, παρουσιάζεται ως ανταγωνιστής των μεγάλων επενδυτικών funds όπως είναι η BlackRock ή η Fidelity, οι μεγαλύτεροι πελάτες των οποίων είναι τα μεγάλα συνταξιοδοτικά ταμεία της Ολλανδίας, της Νορβηγίας και της Γερμανίας, με δεκάδες εκατομμύρια Ευρωπαίους αποταμιευτές.

Ο φαν Μέερτεν υποστηρίζει πως το PEPP θα πρέπει να απλοποιηθεί, αλλά και να διασφαλιστεί ένα μεγαλύτερο περιθώριο ευελιξίας, καθώς αρκετές χώρες της ΕΕ δεν δίνουν στο νέο αυτό συνταξιοδοτικό σύστημα τα ίδια φορολογικά πλεονεκτήματα που αναγνωρίζουν σε άλλα αποταμιευτικά προϊόντα.

Αρκετές βιομηχανίες κρατών-μελών της Ένωσης – από τον χημικό και μεταλλευτικό κλάδο της Γερμανίας ως τον δημόσιο σιδηροδρομικό φορέα της Γαλλίας – έχουν δικά τους επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα. Τα προγράμματα αυτά προσφέρουν μεταξύ άλλων συχνά τη δυνατότητα στους αποταμιευτές, ιδίως σε αυτούς που απασχολούνται στις πιο απαιτητικές θέσεις εργασίας, να συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα.

Σημαντική η ευελιξία του συνταξιοδοτικού προγράμματος

Οι καταναλωτές ζητούν μεγαλύτερη ευελιξία στις επενδύσεις τους και την ηλικία συνταξιοδότησής τους. Η άνοδος εταιρειών όπως οι Robinhood και eToro, που επιτρέπουν στους χρήστες τους να διαχειρίζονται τις επενδύσεις τους από το κινητό τους τηλέφωνο, τείνουν να αντικαθιστούν τα δυσκίνητα και περίπλοκα συνταξιοδοτικά συστήματα ανά την Ευρώπη.

Οι παραδοσιακοί πάροχοι χρηματοδότησης αντιτείνουν πως τα apps επενδύσεων ενθαρρύνουν τους χρήστες να παίρνουν αχρείαστα ρίσκα, χωρίς να έχουν λάβει προηγουμένως τις απαραίτητες πληροφορίες – με αποτέλεσμα να ζημιώνονται οι μακροχρόνιες αποδόσεις των επενδύσεών τους. Οι υποστηρικτές των νέων αυτών επενδυτικών πλατφορμών ισχυρίζονται από την άλλη πλευρά πως με αυτόν τον τρόπο οι επενδύσεις απλοποιούνται, γίνονται οικονομικά πιο προσιτές, ενώ υπάρχει και μεγαλύτερη διαφάνεια.

Στο μέλλον είναι πιθανόν ολοένα και περισσότερες κυβερνήσεις της ΕΕ να επιτρέψουν στους εργαζομένους να μεταφέρουν μέρος των αποταμιεύσεών τους από το εκάστοτε δημόσιο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα απευθείας στο χρηματιστήριο. Αυτό συμβαίνει εξάλλου ήδη στη Σουηδία, όπου κατόπιν συλλογικών διαπραγματεύσεων τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία μπόρεσαν να εξασφαλίσουν χαμηλότερες χρεώσεις, επιτυγχάνοντας έτσι μεγαλύτερη ανάπτυξη των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων.

Ο φαν Μέερτεν πιστεύει πως οι εργαζόμενοι θα ήταν πολύ πιο πρόθυμοι να αποταμιεύσουν, εφ’ όσον είχαν μεγαλύτερο λόγο στη διαχείριση των επενδύσεών τους και στο πότε θα συνταξιοδοτηθούν.

«Θέλεις οι αποταμιεύσεις σου να εστιάζουν στην πράσινη μετάβαση; Θέλεις να επενδύσεις στο Ισραήλ ή όχι; Ας αφήσουμε το άτομο να διαλέξει μόνο του. Γιατί θα πρέπει τέτοια πράγματα να τα αποφασίζουν για μας οι συνδικαλιστικές οργανώσεις για παράδειγμα;», διερωτάται ο ειδικός αναφορικά με τα συνταξιοδοτικά προγράμματα που διαχειρίζονται τα συνδικάτα.

Ο Χουντμόν της Better Finance προειδοποιεί από την πλευρά του πως μεσοπρόθεσμα θα έρθει η ημέρα της κρίσης εξαιτίας της μετάβασης από τις δημόσιες στις ιδιωτικές συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις, για τις οποίες οι αποταμιευτές δεν είναι ακόμη έτοιμοι: «Είναι πολύ πιθανό η επόμενη γενιά Ευρωπαίων να συνταξιοδοτηθεί σαφώς φτωχότερη και αρκετά αργότερα συγκριτικά με τις προηγούμενες γενιές».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς

Τι δρόμος είναι αυτός; Από τη μια πλευρά έχει μόνο μονούς αριθμούς στα σπίτια και από την άλλη πλευρά και ζυγούς και μονούς. Στη μια πλευρά τα παράθυρα έχουν κουρτίνες, στην άλλη όχι. Στη μια πλευρά υπάρχουν αυτοκίνητα με λευκές πινακίδες κυκλοφορίας στην άλλη με κίτρινες.

Η λύση του μυστηρίου έγκειται στο ότι πρόκειται για ένα δρόμο που είναι σύνορο μεταξύ Γερμανίας και Ολλανδίας. Η μία πλευρά ανήκει στην πόλη Χερτσόγκενρατ και η άλλη πόλη λέγεται Κερκράντε.

«Ήμασταν ενωμένοι μέχρι το 1815, ήταν μια πόλη». λέει η δήμαρχος του Κερκράντε, Πέτρα Ντασέν στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων. «Αλλά στη συνέχεια το Συνέδριο της Βιέννης χάραξε τα σύνορα εδώ και ξαφνικά οι οικογένειες διαλύθηκαν. Το ένα τμήμα ήταν ξαφνικά ολλανδικό και το άλλο γερμανικό», συμπληρώνει.

Στο Κερκράντε δεν υπάρχει σχεδόν κανένας κάτοικος που να μην είχε κάποια γιαγιά Γερμανίδα ή κάποιον Γερμανό θείο». Και το αντίστροφο. «Έχω έναν απίστευτα μεγάλο αριθμό Ολλανδών φίλων», λέει ο δήμαρχος του Χερτσόγκενρατ Μπένγιαμιν Φαντάβιαν. «Έχουμε πολλές οικογενειακές σχέσεις, γάμους μεταξύ ανθρώπων και από τις δύο χώρες, αυτό είναι φυσιολογικό για εμάς». Πολλοί άνθρωποι μιλούν και τις δύο γλώσσες και ταυτίζονται και με τις δύο χώρες. Στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου παρακολουθούν και τις δύο ομάδες ενθουσιασμένοι.

Απέκτησαν και ένα κοινό όνομα: Eurode

Σιγά-σιγά οι δύο πόλεις άλλαξαν τις τελευταίες δεκαετίες και έχουν έρθει πιο κοντά. Μάλιστα απέκτησαν και ένα κοινό όνομα: Eurode. Η πυροσβεστική διαθέτει τα πυροσβεστικά της οχήματα και στις δύο χώρες. Όποιος είναι μέλος της βιβλιοθήκης του Κερκράντε μπορεί να δανείζεται αυτόματα βιβλία στο Χερτσόγκενρατ και αντίστροφα. Το Eurode Business Center βρίσκεται ακριβώς στη μέση των εθνικών συνόρων και μάλιστα συμβαίνει το περίεργο οι ανδρικές τουαλέτες να είναι στη Γερμανία και οι γυναικείες στην Ολλανδία.

«Οι Ολλανδοί είναι πιο χαλαροί στις σχέσεις τους, οι άνθρωποι λένε αμέσως ‘εσύ’» εξηγεί η Στέφανι φαν ντεν Μπεργκ-Τένισεν. Και ξέρει καλά για ποιο πράγμα μιλάει, μια και είναι παντρεμένη με Ολλανδό. Είναι σύμβουλος επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στα γερμανοολλανδικά σύνορα. Το γραφείο της είναι δίπλα στο γραφείο του συναδέλφου της Κορ Τσούντι που βρίσκεται στο Κερκράντε, ο οποίος όπως λέει: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζεται εδώ και όχι στις Βρυξέλλες ή κάπου αλλού».

Η δίδυμη πόλη

Αυτή η συνεργασία είναι σημαντική για τους κατοίκους. Τη μαθαίνουν από τα γενοφάσκια τους. Ωστόσο, δεν είναι όλα εύκολα. Και οι δύο πλευρές παλεύουν με καθημερινές απογοητεύσεις. «Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που λέμε ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε», εξηγεί η δήμαρχος Πέτρα Ντασέν. «Ό,τι κάνουμε το κάνουμε με πολλή αγάπη και αφοσίωση, συνεχίζουμε αυτό που ήδη έχουμε, αλλά δεν κάνουμε το αποφασιστικό βήμα για την επίτευξη του επόμενου επιπέδου ολοκλήρωσης. Για παράδειγμα, την επίσημη ίδρυση δίγλωσσου παιδικού σταθμού. Το έχουμε εξετάσει, αλλά δεν γίνεται, οι εθνικοί νόμοι δεν το επιτρέπουν. Αυτό έχει να κάνει με τα επαγγελματικά πτυχία».

Γι' αυτό και η ίδια και ο Γερμανός συνάδελφός της Φαντάβιαν είχαν την ιδέα να υποβάλουν αίτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για μια διασυνοριακή ευρωπαϊκή δίδυμη πόλη: «Έτσι οι εθνικοί νόμοι θα μπορούσαν να ανασταλούν σε κάποιο βαθμό. Θα ήταν μια δοκιμή για να δουν εάν λειτουργεί» Από όσο γνωρίζει, αυτή θα ήταν η πρώτη πρωτοβουλία αυτού του είδους μέσα στην ΕΕ. «Οι δύο πόλεις μας ως ένα ευρωπαϊκό εργαστήριο δοκιμών. Αυτό ζητάμε», λέει ο Φαντάβιαν περιγράφοντας το σχέδιο. Μια πρωτοποριακή ευρωπαϊκή ιδέα που μέσα στους επόμενους μήνες θα φανεί εάν μπορεί να γίνει πράξη.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου

Η θέση του Επιτρόπου στην ΕΕ είναι ασφαλώς η πιο σημαντική επιλογή για τις σχέσεις των εθνικών κυβερνήσεων με τις Βρυξέλλες. Με τις εισηγήσεις του ο Επίτροπος συνδιαμορφώνει ευρωπαϊκή πολιτική. Με την ψήφο του (στο Κολέγιο των Επιτρόπων) επηρεάζει τις ζωές όλων μας. Με την παρουσία του μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο ή και να επιδεινώσει την εικόνα της Ευρώπης στο εκάστοτε εθνικό ακροατήριο.

Υπάρχει όμως μία παρεξήγηση, που πρέπει να διευκρινιστεί εξαρχής: Ο Επίτροπος δεν είναι εκπρόσωπος της χώρας του στις Βρυξέλλες. Αυτός ο ρόλος ανήκει στους υπουργούς που συμμετέχουν σε τακτική βάση στο Συμβούλιο Υπουργών για θέματα της αρμοδιότητάς τους και ασφαλώς στον πρωθυπουργό, που δίνει το παρών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Ο Επίτροπος δεν εκπροσωπεί ούτε το εθνικό συμφέρον, ούτε την κυβέρνηση που τον έχει προτείνει. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει: εκπροσωπεί το κοινοτικό συμφέρον απέναντι στη χώρα του, αλλά και σε όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη.

Γι αυτό άλλωστε η Ιδρυτική Συνθήκη της ΕΕ προβλέπει ρητώς (άρθρο 17) ότι «η Επιτροπή προάγει το κοινό συμφέρον της Ένωσης» και «ασκεί τα καθήκοντά της με πλήρη ανεξαρτησία», ενώ τα μέλη της «δεν επιζητούν, ούτε δέχονται υποδείξεις από κυβερνήσεις, θεσμικά όργανα, λοιπά όργανα ή οργανισμούς».

Θωρία και πράξη

Το πιο απλό και αυτονόητο παράδειγμα: Εάν η Κομισιόν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μία χώρα δεν συμμορφώνεται με το κοινοτικό δίκαιο και αποφασίσει να εκκινήσει εναντίον της διαδικασία «επί παραβάσει της Συνθήκης», για τον Επίτροπο που προέρχεται από τη συγκεκριμένη χώρα είναι νομικά αδύνατο, αλλά και πολιτικά ανέφικτο να αποτρέψει μία προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Κατά καιρούς η Κομισιόν έχει προσφύγει εναντίον πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, μεταξύ άλλων και κατά της Γερμανίας.

Θα πείτε, βέβαια: Τηρούνται πάντοτε τα όσα θεωρητικώς προβλέπονται; Δεν υπάρχουν παραδείγματα, στα οποία ένας Επίτροπος κατηγορήθηκε ότι προωθεί τα συμφέροντα της χώρας του; Ασφαλώς υπάρχουν. Αλλά ο συντριπτικός κανόνας είναι διαφορετικός. Όχι μόνο στη νομική θεωρία, αλλά και στην πολιτική πρακτική. Παράδειγμα: Ως Επίτροπος Προϋπολογισμού ο Γερμανός Γκίντερ Έτινγκερ όχι μόνο είχε επισημάνει επανειλημμένα πόσο ωφελείται η Γερμανία από την ΕΕ και την ενιαία αγορά, αλλά είχε επικρίνει και δημοσίως την κυβέρνηση Μέρκελ γιατί καθυστερούσε σημαντικές αποφάσεις στις Βρυξέλλες. Και αυτό παρ' ότι Μέρκελ και Έτινγκερ προέρχονται από το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDU), που εκείνη την εποχή κυβερνούσε στο Βερολίνο.

Άλλο παράδειγμα: Όταν το 2019 ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν είχε προτείνει τον Λάζντο Τροτσάνι για την πρώτη Κομισιόν της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και το Ευρωκοινοβούλιο αντελήφθη ότι ο Τροτσάνι, ως υπουργός Δικαιοσύνης, ήταν από τους στυλοβάτες της αυταρχικής διακυβέρνησης Όρμπαν και κατά συνέπεια δεν θα μπορούσε να εκπροσωπήσει αξιόπιστα το κοινοτικό συμφέρον, τον «έκοψε» με συνοπτικές διαδικασίες. Μάλιστα η υποψηφιότητα Τροτσάνι δεν έφτασε καν στην Ολομέλεια της Ευρωβουλής, αλλά απορρίφθηκε ήδη στο πρώτο στάδιο της διαβούλευσης από την Επιτροπή Νομικών Υποθέσεων.

Δύσκολη η διαδικασία στην Ευρωβουλή

Σε αυτό το σημείο θα χρειαστεί προσοχή και η υποψηφιότητα του Απόστολου Τζιτζικώστα, ο οποίος ακόμη δεν είναι τόσο γνωστός σε ευρωπαϊκό επίπεδο- με εξαίρεση ασφαλώς τη συμμετοχή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Περιφερειών, στην οποία και προήδρευε επί διόμισι χρόνια. Υπενθυμίζεται ότι το 2014, όταν η Φεντερίκα Μογκερίνι επρόκειτο να οριστεί Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική, δέχθηκε έντονη κριτική στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την αιτιολογία ότι «δεν διαθέτει επαρκή εμπειρία», αν και ήδη είχε διατελέσει επικεφαλής της ιταλικής αντιπροσωπείας στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΝΑΤΟ, αλλά και υπουργός Εξωτερικών για λίγους μήνες.

Τελικά οι ευρωβουλευτές ενέκριναν την υποψηφιότητα Μογκερίνι. Αποτελεί όμως πλέον παράδοση για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να «κόβει» τουλάχιστον έναν, αν όχι δύο υποψηφίους για την Κομισιόν. Συντρέχουν ουσιαστικοί λόγοι για μία τόσο αυστηρή στάση, αλλά ενίοτε παίζει ρόλο και η εγρήγορση των ευρωβουλευτών να υπενθυμίζουν τον θεσμικό ρόλο τους και την υποχρέωσή τους να ελέγχουν την εκτελεστική εξουσία. Την περασμένη φορά την «πλήρωσε» ο Ούγγρος Λάζντο Τροτσάνι, αλλά και η Ρουμάνα Ροβάνα Πλαμπ.

Αυτή τη φορά είναι βέβαιο ότι όποιος διεκδικεί για πρώτη φορά χαρτοφυλάκιο θα δεχθεί πολλές και επιθετικές ερωτήσεις από τους ευρωβουλευτές στο Στρασβούργο. Ιδιαίτερα σε μία συγκυρία, κατά την οποία οι ακροδεξιές και αντι-συστημικές ομάδες ενισχύονται και ανταγωνίζονται μεταξύ τους σε ζήλο για να αποδυναμώσουν τις φιλο-ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μιλώντας χθες στη Ριζούντα το Πόντου που είναι τόπος της καταγωγής του και αναφερόμενος στη Γάζα, έμμεσα απείλησε να επιτεθεί στο Ισραήλ. «Όπως μπήκαμε στο Καραμπάχ και στη Λιβύη, έτσι θα τους κάνουμε το ίδιο στο Ισραήλ», δήλωσε. «Μόνο που εμείς πρέπει να είμαστε δυνατοί για να μπορέσουμε να κάνουμε αυτά τα βήματα».

Άμεση ήταν η απάντηση του Ισραηλινού υπουργού Εξωτερικών Ισραέλ Κατς. «Ο Ερντογάν ακολουθεί τα βήματα του Σαντάμ Χουσεΐν και απειλεί να επιτεθεί στο Ισραήλ. Απλώς πρέπει να θυμάται τί συνέβη εκεί και πώς τελείωσε» ανέφερε στην σχετική ανάρτηση, υπονοώντας πιθανώς και ανάμειξη του αμερικανικού παράγοντα.

Σύγκριση με τους ναζί

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών απάντησε σήμερα σε υψηλότερους τόνους αναφέροντας: «Όπως τελείωσε ο γενοκτόνος Χίτλερ, έτσι θα τελειώσει και ο γενοκτόνος Νετανιάχου. Όπως οι γενοκτόνοι Ναζί λογοδότησαν, έτσι θα λογοδοτήσουν και αυτοί που προσπάθησαν να καταστρέψουν τους Παλαιστίνιους. Η ανθρωπότητα θα σταθεί στο πλευρό των Παλαιστινίων. Δεν θα καταστρέψετε τους Παλαιστίνιους».

Στο μεταξύ, ο ένας μετά τον άλλον, Τούρκοι αξιωματούχοι επικροτούν τη σκληρή στάση Ερντογάν απέναντι στο Ισραήλ. Μεταξύ άλλων ο υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, αναφέρει σε ανάρτηση του ότι «ο πρόεδρός μας έχει γίνει η φωνή της συνείδησης της ανθρωπότητας. Οι διεθνείς σιωνιστικοί κύκλοι, ιδιαίτερα το Ισραήλ, που θέλουν να καταστείλουν αυτή τη δίκαιη φωνή, βρίσκονται σε υψηλό συναγερμό. Η ιστορία τελειώνει με τον ίδιο τρόπο για όλους τους γενοκτόνους και τους υποστηρικτές τους».

Στην ομιλία του στην Ριζούντα ο Τούρκος πρόεδρος αποκάλυψε ότι προσκάλεσε τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς στην Τουρκία, αλλά εκείνος δεν απάντησε. Ο Ερντογάν πρότεινε ο Αμπάς να ζητήσει συγγνώμη και στη συνέχεια πρόσθεσε: «Ακόμα περιμένουμε. Για να δούμε αν θα τα καταφέρει, αλλιώς θα διαχειριστούμε τη διαδικασία ανάλογα». Ωστόσο, σε μια σημερινή εξέλιξη, ο Πρεσβευτής της Παλαιστίνης στην Τουρκία Φαέντ Μουσταφά δήλωσε ότι συνεχίζονται οι συνομιλίες για την επίσκεψη του Προέδρου Αμπάς, κατά την οποία αναμένεται να εκφωνήσει ομιλία στο τουρκικό Κοινοβούλιο.

Δεν θα παρίσταται ο πρόεδρος Ερντογάν στην Διάσκεψη για την Ειρήνη στην Ουκρανία που πραγματοπείται αυτό το Σαββατοκύριακο στο θέρετρο του Μπούργκενστοκ στην Ελβετία. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του τουρκικού υπ. Εξωτερικών, την Τουρκία θα εκπροσωπήσει ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν ο οποίος, όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, θα εκφράσει την ετοιμότητα της Άγκυρας να υποστηρίξει τις διεθνείς προσπάθειες για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Οι ίδιες πηγές ανέφεραν μάλιστα ότι ο Φιντάν κατά την εναρκτήρια συνεδρίαση της Διάσκεψης θα υποστήριζε ότι ο καταστροφικός αντίκτυπος της σύγκρουσης στην Ουκρανία αυξάνεται και ότι οι αρνητικές συνέπειές της σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο βαθαίνουν.

Η τουρκική πλευρά τονίζει δε ότι ο κίνδυνος εξάπλωσης του πολέμου και προσφυγής σε όπλα μαζικής καταστροφής αυξάνεται και ότι η Τουρκία υποστηρίζει την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.

Φιντάν: Εξαιρετικά καλή η σχέση με τη Ρωσία

Η Άγκυρα θεωρεί ότι λόγω του διαμεσολαβητικού της ρόλου με τη Ρωσία υλοποιήθηκε η Πρωτοβουλία για τα Σιτηρά το 2022 και ζητά άμεσο τέλος του πολέμου μέσω διπλωματίας διαπραγματεύσεων.

Πάντως ο Χακάν Φιντάν, που είχε συνάντηση με τον πρόεδρο Πούτιν πριν από λίγες ημέρες στη Μόσχα, δήλωσε ότι οι τουρκορωσκές σχέσεις πηγαίνουν «εξαιρετικά καλά» και ότι Πουτιν και Ερντογάν θα συναντηθούν τον Ιούλιο στη Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού της Σαγκάης.

Ο Τούρκος πρόεδρος επέστρεψε στο μεταξύ από την Σύνοδο των G7 στην Απουλία, όπου κάθισε δίπλα από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπάιντεν χωρίς να υπάρξει πάντως κανονική συζήτηση. Συζήτησε το θέμα της Γαζας και με τον Σεΐχη των Εμιράτων αλλά και με τον πρόεδρο της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα και ζήτησε από τις χώρες των G7 μια πιο δίκαιη, χωρίς αποκλεισμούς και ρεαλιστική προσέγγιση για την επίλυση παγκόσμιων προβλημάτων και περιφερειακών συγκρούσεων.