DW

Споменикот на Андон Лазов-Ќосето, по вторпат ноќе се врати во Скопје, но овојпат на нова локација. Со одлука на скопската градоначалничка, Данела Арсовска, пред истекот на нејзиниот мандат, спомен-обележјето коешто изминатите години ја брануваше јавноста, е поставено на кружниот тек кај хотелот „Континентал“ во Скопје.

„Неуморен дух и саможртва“

Арсовска на Фејсбук објави дека со поставувањето на спомен-обележјето во чест на македонскиот револуционер Андон Лазов Јанев-Ќосето се оддава признание за неговиот неуморен дух и саможртва во борбата за слободна и независна Македонија.

„Андон Лазов-Ќосето, познат по својата борбеност и непокор, е симбол на македонската историја и еден од истакнатите учесници во Илинденското востание. Неговата улога во револуционерното движење е од непроценливо значење за денешната слобода и независност на нашата држава“, вели Арсовска.

Отстранет како дивоградба

Споменикот на Андон Лазов-Ќосето, кој држи нож в рака, претходно ноќе беше поставен кај Судската палата во 2014 година, кога скопски градоначалник беше Коце Трајановски. Во февруари 2018 година, кога градоначалник беше Петре Шилегов, споменикот пак ноќе беше отстранет со образложение дека е дивоградба.

Уште од првиот ден на неговото поставување, споменикот како и самата биографија на Ќосето, предизвикуваше контроверзии во македонската јавност. Историската личност со чие име се врзуваат бројни ликвидации во историското ВМРО, за едни беше херој, а за други - безобѕирен убиец.

Споменикот беше поставен ноќта меѓу 6 и 7 септември 2014 година, како дел од проектот „Скопје 2014“, а беше пријавен како донација од Здружението за духовно обединување на Сетинци, Попадинци и Крушоради од Лерин.

Министерството за култура претходно утврди бројни законски прекршувања при поставувањето на овој споменик, меѓу кои и Законот за поставување на спомен обележја.

Екстремни горештини, сува трева, сува земја, отсуство на превентива, невнимание или можеби намера... Списокот на состојки во „рецептот" за пожари е долг, многу подолг од чергата на противпожарни и кадровски ресурси за справување со него.

Четиринаесет активни, 4 под контрола и 11 изгаснати - тоа беше вчерашниот биланс на пожари во Македонија до 18 часот, денот кога температурата повторно надмина 40 степени, во услови на силен ветер. Македонија не е единствената кој се соочува со огнена стихија. Во последните 24 часа в Србија се регистрирани 236 шумски пожари, Турција се бори со 84. Во соседна Бугарија стигнале четири хеликоптери кои Софија ги побарала по Механизмот за граѓанска заштита на ЕУ, а Италија испрати два авиона „Канадер" во Грција за да помогнат во борбата со најтешките пожари, а Хрватска два исти такви во Албанија.

Помош очекува и Македонија. Директорот на Дирекцијата за заштита и спасување, Стојанче Ангелов, вчера соопшти дека бил активиран Механизмот за цивилна заштита на Европската Унија: се бара поддршка во воздухопловни капацитети, бидејќи теренските засега биле оценети како доволни.

Еден се локализира, избувнува друг

И додека се менува списокот на активни и изгаснати пожари, жителите на Катлановско синоќа се вознемирија од пламените јазици и густ црн чад кои го зафатија теренот после тунелот кај Катланово во насока кон Скопје. Огнот што зафатил голема површина од сув и нискостеблест појас во близина на автопатската лента, брзо се проширил поради силниот ветер.

Само неколку часа претходно се водеше битка за справување со друг. Граѓани беа вратени од граничниот премин Меџитлија поради пожар во близината на истоименото село, чиј атар завршува до државната гранична линија. Пожарникарите од ТППЕ Битола кои пред неколку дена се заблагодарија за донацијата на вода од битолска „Пелистерка", вчера и покрај високите температури и силниот ветер брзо и навремено успеаа да спречат пожарот да се прошири и да го зафати селото и фабриката „Пелистерка". Во гаснењето била вклучена и екипа на РЕК Битола и дел од мештаните со земјоделска механизација. Од безбедносни причини неколку часа во прекин беше сообраќајот од граничниот премин кон Битола.

Најголем предизвик останува пожарот на планината Готен, помеѓу општините Радовиш, Василево и Берово, кој беснее веќе десет дена.

„Најсериозен и најкомплексен пожар со кој се соочуваме моментално е оној на планината Готен", оцени Стојанче Ангелов.

Оган и во критиките

И додека постојано заседаваат кризните штабови на засегнатите општини со присуство на претставници на надлежни државни институции, а локалните жители се мобилизираат да помогнат, партиите наоѓаат време за меѓусебни критики. СДСМ обвини дека поради неспособноста на ВМРО-ДПМНЕ во пожари изгореле 20% од вкупната површина на шуми и пасишта, а Општина Берово во изминатите денови била оставена сама на себе.

„Само неколку пожарникари храбро се борат со огнената стихија, длабоко во планината, без никаква реална поддршка од државата. Општината беше приморана да повика на мобилизација на локалното население и да побара помош од соседните општини за да спречи огнот да дојде до населените места како Владимирово и Русиново“, обвинија од СДСМ.

МВР пак соопшти дека во вчерашната акција на планината Готен во реонот на Струмица, двата хеликоптера на МВР исфрлиле повеќе од 70 тона вода. Истиот ден, во исклучително тешки услови полициски службеници со хеликоптер на МВР спасија повредено воено лице на линијата на пожарот.

Од ВМРО-ДПМНЕ реплицираат - да се грижеа од СДСМ за состојбите за пожарите, немаше да ги остават неисправни леталата и возилата за гасење пожари.

„СДС за време на нивното владеење, додека пожарите беснееја низ државата, тераа одмори по грчките плажи, наместо да се вклучат активно во нивното гасење. СДС е партија која се води од максимата колку полошо на другите и на државата, толку подобро за нив. Дополнително на ова ако го ставиме фактот дека голем дел од пожарите се подметнати, за што постојат и докази, а постојат сомневања дека дел од нив се потпалени од лица блиски до поранешните владини коалициони партнери, СДС и ДУИ“, наведоа од владејачката партија.

Социјалдемократите се пресметаа со опонентите и преку актуелниот директор на ДЗС, Стојанче Ангелов, кој во мандатот на владата на СДСМ беше директор на Центарот за управување со кризи (ЦУК)

„Би сакале да ги потсетиме во ВМРО-ДПМНЕ дека лицето за кое зборуваат дека ја уништило способноста за противпожарна заштита е во коалиција со Христијан Мицкоски, поставен како директор на Дирекцијата за заштита и спасување со зголемена плата за 30% потпишана токму од Христијан Мицкоски. На лицето Стојанче Ангелов во последните две години му изгоре површина како што вкупно во 30 години нема изгорено", пресметаа од СДСМ.

Оттаму повикаа веднаш и неодложно да бидат јавно објавени имињата на сите кои подметнувале пожари, а секое одбивање ќе го сметаат за соучесништво на ВМРО-ДПМНЕ во потпалувањето.

Дебата и мерки цела година

Граѓаните во засегнатите места не сакаат да слушаат вакви тонови во време кога стравуваат за нивните имоти.

„Секој треба да помогне колку што може, а не да критикува колку што може“, пишува еден од нив на социјалните мрежи, со голема пофалба за неуморните поѓарникари.

За екологистите кои со загриженост гледаат како зелени појаси преку ноќ се пеплосуваат, ваквите „разговори“ се крајно несоодветни.

„Дебатата и преземање мерки за справување со пожарите, како и со екстремните топлотни бранови се прави во континуитет, а не кога тоа ќе се случи", вели активистот Филип Николовски.

Потсетува дека ако екстремни горештини некогаш се случувале еднаш на 30 години, сега се редовна годишна појава и тоа повеќе пати во текот на летото.

Покрај екстремните топлотни бранови кои се последица на климатските промени, состојбата дополнително ја влошуваат т.н. топлински острови во урбани делови во градовите каде температурата на воздухот е повисока за неколку степени во однос на онаа надвор од урбаното јадро. Причините кои придонесуваат за создавање на ефектот на топлински острови се бетонизацијата - густината на висококатниците, асфалтираните улици, поплочените тротоари и паркинзи кои апсорбираат топлина од сончевото зрачење и го заграваат воздухот, а на рака им оди намалената вегетација - сечење на дрвјата и намалувањето на зелени површини во корист на градежната експанзија.

„Економска, социјална и здравствена неопходност, е навреме да се договори и широка лепеза мерки за справување со овие состојби“, вели тој.

Штетите од нив предизвикани во економијата, земјоделието, во туризмот, во загуба на животи и намалената работоспособност, се сметаат за немерливи.

Скопје пред точно 62 години беше погоден од катастрофален земјотрес во кој животот го загубија 1.070 лица, а околу 3.000 беа повредени.

Во знак на почит и сеќавање на жртвите во катастрофалниот земјотрес, делегации од Собранието и од Градот Скопје положија цвеќе пред Споменикот на загинатите во земјотресот на градските гробишта Бутел.

Премиерот Христијан Мицкоски денеска на Фејсбук напиша дека земјотресот е потсетник дека животот може да се промени за миг. Премиерот нагласува дека солидарноста и заедништвото се темел за обновата на градот и дека денес „се сеќаваме не само на болката, туку и на светлината што ја донесоа луѓето од светот“:

„Земјотресот нѐ потсети дека животот може да се промени за миг. Но и дека во најтешките моменти токму солидарноста, човечноста и заедништвото се темелот врз кој можеме повторно да го изградиме градот. Скопје е денес симбол на истрајноста и солидарноста!“, пишува меѓу другото Мицкоски.

Во Музејот на град Скопје, вечерва во 20 часот, ќе биде отворена изложбата „Скопје за време на земјотресот и потоа”. Поставката ќе биде од траен карактер достапна за секој посетител во музејот.

Катастрофалниот земјотрес во Скопје се случи на 26 јули 1963 година, во пет часот и 17 минути, а помали потреси имаше до пет часот и 43 минути. Беа урнати 15.800 станови, а оштетени 28.000. Над 200.000 луѓе остана без покрив над главата.

По трагедијата на Скопје, Меѓународниот Црвен крст упати апел до сите национални организации да организираат достава на храна, а Интерпарламентарната унија упати препорака до сите парламенти и влади да помогнат во обновата на градот. Хуманитарни организации од многу земји пристапија кон собирање помош за Скопје. Обединетите нации презедоа активности за плански и долгорочно да му се помогне на разурнатиот град.

На 23 септември 1963 година, 35 земји побараа Генералното собрание на дневен ред да стави точка за преземање мерки по повод земјотресот во Скопје, по што, на 27 септември, Генералното собрание ѝ даде приоритет на меѓународната акција за давање помош на Скопје. На 14 октомври, Генералното собрание на Обединетите нации едногласно усвои Резолуција за давање помош на југословенската Влада при реконструкцијата на Скопје. Во дебатата, Генералното собрание го ислуша излагањето на претставници од над 20 земји од сите континенти. Тој ден остана во аналите на Обединетите нации како ден на Скопје.

Американскиот претседател Доналд Трамп, за време на неговата посета на Шкотска, остро ја критикуваше експанзијата на енергијата од ветер и европската политика за миграција.

По слетувањето на аеродромот Прествик во Глазгов, тој изјави дека има две пораки за континентот. „Оваа имиграција ја уништува Европа“, рече тој. Ако Европа не ја ограничи оваа „ужасна инвазија“, повеќе нема да има Европа.

„И другата работа: Запрете ги ветерните турбини“, порачува Трамп. Ветерните турбини „ја уништуваат убавината на вашата земја“, рече тој. „Летате над нив и ги гледате овие ветерни турбини насекаде, уништувајќи ги вашите прекрасни полиња и долини и убивајќи ги вашите птици“. Ветерните турбини, додаде Трамп, им штетат и на морињата.

Лабуристичката партија на британскиот премиер Кир Стармер вети дека ќе инвестира многу во обновлива енергија - особено во енергијата на ветер.

Трамп со години се бори против енергијата од ветер. Во Шкотска, тој неуспешно тужеше против проект за ветерни турбини во близина на еден од неговите терени за голф, тврдејќи дека турбините им го попречуваат погледот на играчите. Во Соединетите Американски Држави, тој води ригорозна политика за имиграција.

Трамп е во Шкотска поради голф-ресортите

За време на петдневната посета на Шкотска, Трамп планира да посети, меѓу другото, два голф-ресорти во сопственост на неговата компанија за недвижности. Во близина на Абердин, тој планира да отвори нов терен со 18 дупки наречен „МекЛеод“, алудирајќи на моминското презиме на мајка му, Мери Ен, која емигрирала од Хебридите во Њујорк на 18-годишна возраст.

Трамп, исто така, планира во текот на утрешниот ден (27.07) да се сретне со претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен. Во понеделинк, според британски извори, тој планира да се сретне со премиерот Стармер. Планирана е и средба на Трамп со шкотскиот премиер Џон Свини, лидер на Шкотската национална партија (СНП).

Во фокусот на разговорите со Фон дер Лајен и Стармер веројатно ќе бидат царините. ЕУ и САД со недели преговараат за трговски договор кој има за цел да спречи најавените царини од 30 проценти да бидат воведени на 1 август. Рокот истекува за една недела. Во средата, Трамп навести пониски царини за увоз на европски производи - ако Европската унија го отвори својот пазар повеќе за САД.

„Ќе видиме дали можеме да постигнеме договор“, рече Трамп по пристигнувањето во Шкотска. Ако тоа успее, тоа би бил „најголемиот договор од сите“. Фон дер Лајен е „многу почитувана жена“, рече тој, и средбата се очекува со нетрпение. „Ќе биде добро“, нагласи американскиот претседател. Според него, шансите за договор се „50:50“.

Владата на САДво мај постигна прелиминарен договор со Велика Британија за трговски договор, но многу детали остануваат нејасни.

Најавени се протести против посетата

Синдикатите и другите невладини организации за денеска повикаа на демонстрации против посетата на американскиот претседател. Меѓу другото, планирани се протести во Единбург и Абердин.

Трамп кон средината на септември треба повторно да се врати во Велика Британија. Планирана е официјална државна посета, за време на која претседателот и неговата сопруга Меланија ќе бидат примени од кралот Чарлс III и кралицата Камила во замокот Виндзор.

Камбоџа сака „мирно решение“ за конфликтот што тлее со децении, изјави вчера (25.07) амбасадорот на Камбоџа во Обединетите нации, Чхеа Кео. Тајланд претходно предупреди на опасност од војна. Бројот на жртви, во меѓувреме, се искачи на 33, е повисок од бројот на жртви (28) за време на последната ескалација на конфликтот пред околу 15 години.

Состанокот на Советот за безбедност на ОН свикан од Камбоџа се одржа зад затворени врати. „Како можат да нè обвинат нас, мала земја со армија трипати помала и без воздухопловни сили, дека напаѓаме голем сосед?“, праша Кео по состанокот, осврнувајќи се на Тајланд.

Двете земји се обвинуваат меѓусебно дека први напаѓаат и се повикуваат на своето право на самоодбрана. Советот за безбедност „ги повика двете страни да покажат максимална воздржаност и да се стремат кон дипломатско решение. Ова е и наше барање“, рече Кео.

Меѓутоа, борбите продолжуваат. Камбоџа денеска ги обвини тајландските сили дека околу 5:00 часот наутро по локално време испукале „пет тешки артилериски гранати“ кон покраината Пурсат, која се граничи со тајландската покраина Трат.

Тајландската армија вчера јави дека загинале пет војници, со што бројот на жртви во Тајланд достигна 20. Според тајландското Министерство за јавно здравје, повеќе од 138.000 луѓе во пограничните области се евакуирани на безбедно.

Бројот на жртви на страната на Камбоџа денеска се зголеми на 13. Според Министерството за одбрана, меѓу загинатите има пет војници и осум цивили. Се јавува и за 71 повредени. Поради борбите од пограничниот регион се евакуирани 35.000 луѓе.

Борбите, кои траат од четвртокот, се најновата ескалација во деценискиот граничен спор во таканаречениот Смарагден триаголник, каде што се граничат тајландската покраина Сурин и камбоџанската покраина Одар Меанчеј, како и соседниот Лаос. Во областа се наоѓаат неколку стари храмови.

Конфликтот последен пат резултираше со борби пред повеќе од 15 години и повторно се разгоре во мај, кога камбоџански војник беше убиен од огнено оружје. Оваа недела, конфликтот повторно ескалираше откако тајландски војник стапна на камбоџанска мина на границата и ја изгуби ногата.

Тајландската влада во петокот предупреди од можна ескалација на борбите во војна. „Доколку ситуацијата ескалира, таа би можела да ескалира во војна, иако засега работите остануваат на ниво на судири“, изјави преодниот премиер Фумтам Вечајачаи.

Тајланд во петокот, според наводи на службеници за гранична безбедност, воведе воена состојба во седум области на покраината Чантабури, која граничи со Тајланд, и еден округ на соседната покраина Трат.

Портпаролот на тајландското Министерство за надворешни работи, Никорндеј Баланкура, за агенцијата АФП пред состанокот на ОН изјави дека Тајланд е подготвен за преговори. „Подготвени сме ако Камбоџа сака да го реши ова прашање дипломатски, билатерално, па дури и преку Малезија“. Сепак, досега, како што се вели, нема одговор од соседната земја.

Камбоџанскиот премиер Хун Манет, пак, изјави дека Тајланд веќе се повлекол од предложеното примирје. Неговата земја, нагласува премиерот, чека „искрена волја“ за деескалација од страна на Бангкок.

Лани, во септември 2024 година, вицепремиерот Александар Николоски, во интервју за Канал 5 тврдеше дека Албанија никогаш нема да стане членка на ЕУ. Тој тогаш како со нострадамуско претчувство рече дека тој е првиот што изјавил оти Македонија ќе биде заедно со Албанија во пакет на патот конЕУ.

„Првично реков дека ќе ги обединат Македонија и Албанија врз основа на договор меѓу Бујар Османи и тогашното МНР на Албанија. Тогаш никој не веруваше, дури и владата испрати известувања дека тоа е научна фантастика. Таа научна фантастика стана вистина и се приклучивме на Албанија.

Сега изјавувам дека Албанија никогаш нема да стане членка на ЕУ. Не поради Албанија, туку поради позициите на Европската унија“, рече Николоски.

Ако Николоски има такви нострадамуски способности изгледа нејасно зошто Албанија ги отвора поглавјата во преговорите со ЕУ, откако еден месец по оваа изјава на вицеопремиерот Тирана беше одвоена од Скопје и го почна ракетниот пробив низ преговорите. И зошто албанскиот премир Еди Рама е толку оптимистичен за иднината на неговата земја во ЕУ.

Па дури и непримерно Рама дава изјави како „Албанија не запира“, објавувајќи во четвртокот дека за време на данското претседателство неговата земја ќе го отвори последното поглавје, што ги вклучува земјоделството и кохезијата. Рама се повикуваше на заклучокот на амбасадоротите на земјите-членки да го овласти данското претседателство да ја покани Албанија да ја презентира својата преговарачка позиција за шестото поглавје. Се очекува шестата меѓувладина конференција да се одржи на почетокот на септември за да се означи последниот официјален чекор за отворање на сите поглавја со цел полноправно членство на Албанија во 2030 година. Рама досега неколкупати изјави дека Албанија има за цел да ги заврши преговорите до 2027 година и полноправно членство во ЕУ до 2030 година.

Во мај годинава, францускиот претседател Емануел Макрон изјави дека Албанија за две години ќе биде членка на ЕУ и ги повика инвеститорите да нагрнат кај нашиот сосед. Тоа е пооптимистички од плановите на Рама за дури три години. Таква временска рамка – 2030 година – даде неодамна и еврокомесарката за проширување, Марта Кос.

Но сите тие изгледа ги немаат проучувано скиците, забелешките на нашиот нострадамус, Александар Николоски, кој е тврди дека Албанија никогаш нема да стане членка на ЕУ. Можеби Николоски ги помешал имињата на државите – можеби мислел на Македонија, затоа што начинот на кој неговата влада се снаоѓа во проблемот, кој самата од ден на ден го заплеткува, навистина земјава нема да стане членка на Унијата. Барем не во некоја предвидлива иднина. И тоа ќе биде патоказ за гордост каде што не ќе знаеме што да правиме со себеси. Што би рекол Џони Штулиќ – „усамљени маргиналци, полусвијет“.

Нашиот нострадамус, Александар Николоски, е доволно политички искусен да разбере дека понекогаш има и одредени граници кои се појавуваат во политичките егзибиции. Па, го немаше да ја толкува и објаснува егзибицијата со македонскиот идентитет и јазик во извештајот на Европскиот парламент, па го нема да упати остри зборови (како што знаеше) за шпекулациите дека неговиот владин и партиски шеф наводно аплицирал за бугарско државјанство во 2008 и дека против македонското раководство се води хибридна војна.

Но, беше доволно умешен на регионален состанок во Истанбул да се сретне со неговиот бугарски колега од ресорот транспорт, Гроздан Караџов, и да се договорат како Македонија и Бугарија заеднички ќе го изградат железничкиот тунел под Деве Баир. Па дури и да добие своевидна пофалба од германската амбасадорка во Софија, Ирене Марија Планк, која во разговорот за бугарската БТВ рече: „Она што го слушам е дека (двајцата министри – н.з.) успеале да најдат решение во врска со преговорите за изградбата на тунелот на границата меѓу вашите две земји“. Николоски изгледа разбра дека по самитот на НАТО, интервенцијата на Италија и другите важни членки на ЕУ, нема веќе простор за импровизации околу Коридорот 8, па надвор од македонско-британскиот проект-кредит за Коридорот 10, пругата кон истокот мора да продолжи да се гради.

Берлин за францускиот предлог

Амбасадорката Планк во истиот разговор беше многу јасна околу спорот меѓу Скопје и Софија. „Ова не е билатерално прашање, како што често слушаме. Ова е ставот на 27-те членки на ЕУ“, потврдувајќи ги претходните изјави на европските функционери. Според неа, францускиот предлог за Македонија, кој предвидува вклучување на Бугарите во уставот на земјата, нема да биде репреговаран. Премиерот Христијан Мицкоски и претседателката Гордана Сиљановска-Давкова, како и други македонски функционери, постојано тврдат дека патот на Скопје кон ЕУ е блокиран поради билатералните проблеми со Софија. Но амбасадорката Планк рече дека Берлин не е подготвен повторно да преговара за таканаречениот „француски предлог“.

„Не. Верувајте ми, ако имаше нешто такво, ќе знаев“.

Претпоставуваме дека тоа го знае министерот за европски прашања Орхан Муртезани, кому иако му е познат ставот на Берлин, тој во четвртокот во германскиот главен град на министерот Гинтер Крихбаум му рекол дека процесот на проширување треба да остане заштитен од билатерални блокади и ревизионистички наративи и е неопходно воспоставување ефективни европски механизми за воведување и мониторинг на европските стандарди и експертиза, особено во доменот на историските и билатерални прашања.

Пред десетина дена, кога бугарскиот претседател Румен Радев беше во посета на Загреб, неговиот домаќин, Зоран Милановиќ, правејќи салто мортале од неговата преходна изјава во Скопје една недела пред тоа, кога рече дека „спорот меѓу Македонија и Бугарија е нивно внатрешно прашање“. Тоа предизвика и големи реакции во јавноста во Хрватска и го потсетуваа Милановиќ на неговите изјави претходно за Македонија. Особено на таа за време на прес-конференцијата со Гордана Сиљановска-Давкова. „Немојте да бидете само жртва на принудите и на изнудувањата кога станува збор за преговорите со ЕУ. И, притоа не влегувам во полемика и не мислам на Бугарија, бидејќи правилата на ЕУ се јасни – треба едногласност. Додека некој е против, Македонија не може да напредува. Единствено решение е да процените дали тоа е најважно прашање за вас и за вашите граѓани, или има друго на што можете да работите. Но, тоа е ваша одлука, јас совет за тоа немам“, рече Милановиќ.

Кога некој однадвор може да прави вакви колут напред, колут назад, зошто и македонските фунционери да не прават вакви физички и ментални вежби? И притоа да ја искористат секоја ситуација што може да им дојде од корист. Па макар било и од клетите противници, оние отаде Деве Баир. Некогаш најдрагоцената помош може да дојде од противниците – прикриена или инцидентна.

Два примери

Еве два примери – еден од центарот на периметарот, другиот од оние што мислат дека се во периметарот.

Доналд Трамп не може да излезе од мочуриштето околу Џефри Епстин кое се продлабочува поради растечкиот отпор од страна на некои републиканци и покрај најпровокативниот обид на администрацијата досега за одвлекување на вниманието. Кога минатата недела „Волстрит џорнал“ на неговиот близок сојузник многу години, Руперт Мардок, излезе со бомбастична и шокантна сторија во која се тврди дека Трамп му испратил непристојно писмо за роденден на Епстин (со нацртана гола девојка), таа им понуди на администрацијата и на поддржувачите на претседателот шанса да го префрлат наративот на поудобно тло каде што Трамп е жртва, а таканаречените елити се цел.

„Фала му на бога за претераното влијание на демократите и медиумите во врска со ова. Секогаш нѐ спасуваат“, рече лице блиско до администрацијата за американски „Политико“.

Трамп го негираше постоењето на писмото. Сепак, двајца функционери на Белата куќа се согласија дека сторијата на „Волстрит џорнал“ може да понуди стратешка и навремена предност, дозволувајќи му на претседателот да ги нападне своите непријатели и да ја потсети базата на борбата во која веруваат дека се наоѓаат заедно.

Ненадејната брзање да се брани Трамп дојде по недели внатрепартиски борби за време на кои влијателни конзервативци како што е инфлуенсерката Лора Лумер предупредија дека „лошо“ обработената сага за Епстин може да го „проголта“ претседателството на Трамп, а претседателот рече дека повеќе не сака поддршка од луѓе кои веруваат во „измамата“ за Епстин.

Но, во рок од неколку часа од објавувањето на „Волстрит џoрнал“, дури и оние кои ја обвинија администрацијата на Трамп за лошо справување со епизодата за Епстин, брзаа да го бранат претседателот.

Лумер ја нарече приказната „тотално лажна“. Илон Маск, кој минатиот месец во објава на социјалните мрежи, која неодамна беше избришана, наведе дека Трамп е во досиејата на Епстин, рече дека писмото „звучи лажно“.

По објавувањето на извештајот во „Џорнал“, Трамп ја повика министерката за правда Пам Бонди да го открие „релевантниот“ материјал од големата порота од случајот Епстин. Федерален судија неколку дена потоа го одби тоа барање, затоа што тоа не е во согласност со правилата на судот за максимална доверливост на таквите материјали.

Екипата на Трамп се консолидира неколку дена од хаосот, но тој хаос повторно се појави. Новите извештаи во средата дека Бонди му кажала на Трамп во мај оти неговото име се појавува во документи поврзани со случајот на Епстин, понудија веродостојно објаснување за растечкиот бес на претседателот поради драмата. Тие ќе ги поттикнат обвинувањата за прикривање, бидејќи администрацијата одби да ги објави досиејата.

А како дополнителен потег за дистракција Министерството за правда на САД формираше „ударна група“ за да ги истражи тврдењата дека администрацијата на Барак Обама извршила „предавнички заговор“ со користење лажни разузнавачки податоци за да сугерира оти Русија се вмешала во претседателските избори во 2016 година за да му помогне на Доналд Трамп.

Во македонскиот периметар на овој тотем минатиот четврток се појави една експлозивна шпекулација на бугарскиот медиум „Лупа“ дека Христијан Мицкоски во 2008 година аплицирал за бугарско државјанство во бугарскиот конзулат во Скопје, но потоа се откажал да ја продолжи постапката. Истата вечер во интервју за Канал 5 Мицкоски понуди „спектакулерен“ излез од случајот кој може да го поткопа неговиот патриотизам. Предложи Македонија преку бугарските европратеници во Европскиот парламент заеднички да поднесат резолуција во која „јасно ќе стои македонскиот многувековен посебен идентитет и јазик… и да почнеме да испорачуваме“.

Утредента потпретседателот на Собранието и поранешен министер за надворешни работи, Антонио Милошоски, на прес-конференција го разработуваше предлогот на Мицкоски кој изгледа невозможен. „Заедничката Резолуција во ЕП со која што ќе се потврди самобитноста на македонскиот идентитет и јазик, а истовремено ќе ја зголеми и довербата помеѓу Македонија и Бугарија. Понудата којашто е дадена од премиерот Мицкоски, е отворена“.

Но критиката за ова дојде од неочекувана страна. Академик Катица Ќулавкова, која е дел од националното патриотско крило во академскиот свет, остро го нападна ваквиот предлог на Мицкоски и Милошоски: „Да се бара од соседна Р. Бугарија да поднесеме заедничка резолуција пред Европскиот парламент за признавање на македонскиот јазик, за признавање на ноторен лингвистички, научен и културен факт, е еден вид ‘руски рулет’ за Македонија, крајно неодговорен чин. Билатералните политички спорови треба да си останат локални, билатерални и политички, а не да им се даде шанса да го загрозат статусот кој веќе е стекнат по сите основи“.

Министерот за надворешни работи Тимчо Муцунски се најде погоден од ваквата интервенција на Ќулавкова, па подели лекција за академикот: „Јас доаѓам од академската заедница (професор е на Правен факултет – н.з.). Некогаш треба да биде свесна (академската заедница ) и за политичката реалност. А политичката реалност е дека нашиот сосед и покрај сите овие непобитни факти го негира нашиот идентитет, ја негира нашата историја и го негира нашиот јазик. И тоа за нас претставува не само ризик, туку и пречка“.

Па по долгата хибернација по трагедијата во Кочани беше пуштен во јавноста пратеникот Миле Лефков за приказната дадена како дар од бугарски опскурни медиуми (а можеби и како помош) да се транспонира во напад за спасување на честа на премиерот Мицкоски. Па следеа пет-шест прес-конференции во кои оската на предавниците повторно се завари за СДСМ за да може овој дар да се искористи пред локалните избори. А владата и Мицкоски да не носат никакви одлуки кои можат да заличат на предавство. Затоа што во Македонија има само едни „предавници“ – СДСМ, а, како што вели Лефков, и Димитар Апасиев. Лефков беседеше сѐ додека не се појави информацијата во бугарскиот весник „24 часа“ дека 20 членови од неговото најблиско семејство имале бугарски пасоши.

Па нова серија напади по дарот од Бугарија, со кој треба да се качат уште еднаш, по кој знае кој пат, на столчето загарантирано за вистинските македонски патриоти.

Александар Николоски во оваа приземна и аматерска драма молчеше. Како неговата улога да заврши по жестоките навреди на врвните бугарски политичари кога велеше дека се „мизерни“. Можеби го смислува новото објаснување зошто „Албанија никогаш нема да стане членка на ЕУ“.

Оваа колумна го изразува личното мислење на авторот и може да не се совпаѓа со редакцискиот став на македонската редакција на Дојче Веле или со ДВ во целина.

Групацијата Фолксваген забележа значителен пад на профитот во вториот квартал. По оданочувањето, компанијата со седиште во Волфсбург заработи 2,29 милијарди евра, што е намалување од 36,3 проценти во однос на претходната година, објави групацијата овој петок (25 јули). На почетокот на годината, Фолксваген веќе презентираше лош квартален биланс, при што профитот се намали за 41 процент во првите три месеци, односно на 2,19 милијарди евра.

Вториот квартал беше исто така разочарувачки, при што оперативниот резултат се намали за 29 проценти, односно на 3,83 милијарди евра. Ова беше во согласност со очекувањата на аналитичарите. И покрај благото зголемување на испораките, продажбата се намали за три проценти, односно на 80,6 милијарди евра.

Високи царински оптоварувања

Само царинските давачки изнесуваа 1,3 милијарди евра во првата половина од годината. Покрај тоа, постојат дополнителни оптоварувања за програмите за намалување на трошоците кај брендовите Фолксваген и Ауди, како и кај подружницата за софтвер Кариад. Резултатот беше под влијание и на поголемата продажба на електрични автомобили, при што Фолксваген сè уште заработува помалку пари од споредливите возила со мотори со внатрешно согорување.

Главниот финансиски директор Арно Антлиц нагласи дека поради сите овие оптоварувања, резултатот во вториот квартал бил „на горната граница“ на очекувањата. „Но, на крајот, она што е важно се парите што всушност стигнуваат во касата“. Затоа, Фолксваген мора „решително да го спроведе реструктуирањето, па дури и да го забрза каде што е потребно“, рече тој. Во основниот бренд на Фолксваген, околу 35.000 работни места ќе бидат укинати до 2030 година, речиси една четвртина од сите работни места.

Фолксваген ја намалува својата прогноза за тековната година

Извршниот директор Оливер Блум оценува дека групацијата Фолксваген „ја задржала својата финансиска позиција во исклучително предизвикувачка средина“. Основата, нагласува тој, е успехот на новите производи. „Значително го подобривме дизајнот, технологијата и квалитетот и постигнавме значителен напредок во софтверот“. Нарачките, тврди тој, се „прилично бројни".

Фолксваген очекува помала добивка оваа година, првенствено поради американските царини и слабоста на Порше и Ауди. Групацијата со седиште во Волфсбург, објави дека уделот на оперативната добивка во продажбата веројатно ќе биде само помеѓу 4,0 и 5,0 проценти. Засега, треба да останат 5,5 до 6,5 проценти. Аналитичарите веќе очекуваа просечна маржа помала од пет проценти.

Групацијата нагласува: „Постои висок степен на неизвесност во врска со понатамошниот развој на царинската ситуација и нејзините ефекти и интеракции“.

Во конфликтот со Камбоџа, Тајланд изрази отвореност за малезиско посредништво. „Подготвени сме доколку Камбоџа сака да го реши ова прашање дипломатски, билатерално или дури и преку Малезија. Сепак, сè уште не сме добиле одговор“, изјави портпарол на тајландското Министерство за надворешни работи за АФП во петокот.

Малезија моментално претседава со АСЕАН (Азиска асоцијација на југоисточни азиски земји), на која припаѓаат и Тајланд и Камбоџа. Малезискиот премиер Анвар Ибрахим во четврток објави дека разговарал со своите колеги од Тајланд и Камбоџа. Тој ги повика двете страни да престанат со борбите и да бараат дипломатско решение.

Конфликтот меѓу двата соседа од Југоисточна Азија, кој тлее со децении, ескалираше во четврток. По размена на оган на границата, тајландската војска наводно распоредила борбени авиони против камбоџанските позиции. Камбоџа одговори со артилериски оган, вклучително и врз станбени области.

100.000 жители се раселени

Според владата во Бангкок, бројот на жртви во Тајланд сега се искачил на 15 - 14 цивили и еден војник, додека 46 лица се повредени, вклучувајќи 31 цивил. Според Министерството за внатрешни работи, 100.000 жители од четири провинции (Убон Рачатани, Си Са Кет, Сурин и Бурирам) се евакуирани во околу 300 центри за евакуација. Според извештаите од тајландската војска, најмалку 24 камбоџански војници се убиени.

Двете земји се одделени со граница долга повеќе од 800 километри, чија линија е воспоставена за време на колонијалната ера. Сепак, владите во Бангкок и Пном Пен ја толкуваат оваа граница различно. Во центарот на спорот е храмот Прасат Преах Вихер (веројатно датира од 10-ти до 12-ти век), кој е светско наследство на УНЕСКО од 2008 година и е предмет на аспирации од двете земји.

Се тврди дека храмот бил оштетен од борбите: „Нападите, кои вклучуваа и артилериско гранатирање и воздушни напади, сериозно го оштетија светото место, кое има огромно културно, историско и духовно значење за камбоџанскиот народ“, соопшти Министерството за култура на Камбоџа. Останува нејасно кој ги започнал борбите.

Двете страни се обвинуваат меѓусебно за отворање оган. Камбоџанскиот премиер Хун Манет го повика Советот за безбедност на ОН итно да свика состанок за да се разгледа „неиспровоцираниот, намерен и насочен напад врз Камбоџа“. Телото на ОН планира да се состане овој петок.

САД и ОН повикуваат на прекин на борбите

САД изразија „длабока загриженост“ за ситуацијата. „Особено сме вознемирени од извештаите за смртта на невини цивили“, се вели во соопштението издадено од амбасадата на САД во Бангкок. „Повикуваме на итно прекинување на нападите, заштита на цивилите и мирно решавање на споровите“.

Генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш, ги повика двете страни да покажат најголема можна воздржаност, истакнувајќи дека проблемите мора да се решат преку дијалог и во духот на добрососедството.

Кина исто така изрази длабока загриженост поради жртвите. Министерот за надворешни работи Ванг Ји го припиша „коренот на проблемот“ на наследството од „западниот колонијализам“.

Претседателот на Собранието, Африм Гаши, преку објава на Фејсбук информира дека неговата здравствена состојба е стабилна и дека се враќа на неговите јавни должности.

„Неколку дена по мојот престој на Универзитетската клиника за дигестивна хирургија, денес се чувствувам добро и, откако беа извршени сите потребни прегледи, отпуштен сум од болница. Благодарение на Бога, мојата здравствена состојба сега е стабилна“, се вели во објавата.

Првиот човек на Собранието, упати благодарност до лекарите, медицинските сестри и до целиот здравствен персонал за нивниот професионалност, посветеност и хуманост.

„Исто така, од срце ви се заблагодарувам на сите вас, пријатели, колеги, сограѓани, претставници на институции и медиуми за убавите зборови, за бројните пораки и постојаниот интерес. Вашата грижа беше дополнителна сила за моето закрепнување.
Се враќам повторно на извршување на јавните должности, свесен за одговорностите што ги носам и исполнет со љубовта што ја добив“, вели Гаши во објавата на социјалните мрежи.

Претходно, од Кабинетот на претседателот на Собранието информираа дека по дводневен престој на Клиниката за дигестивна хирургија, Гаши е пуштен на домашно лекување.

Гаши, поради болки во стомакот, пред неколку дена беше хоспитализиран на Клиниката за дигестивна хирургија при Универзитетскиот клинички комплекс „Мајка Тереза“ во Скопје. Директорот на Клиниката, професор доктор Огнен Костовски, информираше дека Гаши имал преплет на цревата.

Собранискиот спикер во првата половина на август треба да ги распише локалните избори во Македонија.

„Војната во Газа мора веднаш да заврши.“ Ова е заклучокот од заедничката декларација на повеќе од 25 земји, која го привлече меѓународното внимание. Во неа, страните во конфликтот се поканети да се договорат за „итно, безусловно и трајно прекинување на огнот“ и повикуваат на почитување на меѓународното хуманитарно право.

Меѓу тие земји кои ја потпишаа декларацијата се Франција, Данска и Велика Британија, но не и Соединетите Американски Држави и Германија. И ова и покрај фактот дека откако ја презеде функцијата на почетокот на мај, германскиот канцелар Фридрих Мерц постојано ги критикуваше израелските акции, како во Појасот Газа, така и на Западниот Брег.

Мерц, исто така, конкретно ги наведе разликите во мислењата со израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху. „Ние, исто така, јасно и недвосмислено наведуваме што е неприфатливо, а она што моментално се случува таму повеќе не е прифатливо“, рече канцеларот пред неколку дена на традиционалната летна прес-конференција.

Холокаустот и одговорноста кон Израел

Како да се објасни овој посебен однос на Германија кон Израел? Станува збор за политичкиот однос на континуираната одговорност на Германија за Израел во светло на истребувањето на шест милиони Евреи за време на нацистичка Германија - масовно убиство кое беше запрено дури од сојузниците со нивната победа над Хитлер во 1945 година.

„Постоењето и безбедноста на државата Израел се и остануваат наш државен резон“, рече христијанско-демократскиот канцелар Мерц во своето прво владино соопштение на 14 мај 2025 година. Тој се осврна на 7 октомври 2023 година и, како што рече, на „варварскиот“ терористички напад на Хамас врз Израел. „Би сакал од оваа точка да им порачам на нашите израелски пријатели: ние стоиме непоколебливо со Израел“.

Мерц не е сам во овој став. Неговиот претходник, Олаф Шолц, во Ерусалим во 2022 година нагласи дека за „секоја германска влада“ масовното убиство на Евреите создава „трајна одговорност за безбедноста на државата Израел и заштитата на еврејскиот живот“.

„Трајна одговорност“ и „државни причини“... Односот на Германија со Израел е посебен. Денес, често се опишува како „чудо“ што двете земји дури воспоставија целосни дипломатски односи во 1965 година. Младата држава Израел првично сакаше да одржува строга дистанца од „земјата на убијците“. А во повоена Германија, многу поранешни нацисти играа важни политички улоги.

На зближувањето му претходеа договори за германски плаќања и доброволна обврска за враќање на имотот, таканаречениот Луксембуршки договор од 1952 година. Но, пред сè, тоа беше зближување на одредени луѓе. Давид Бен-Гурион (1886–1973), легендарниот прв премиер на Израел, беше еден од првите застапници на ставот за „друга Германија“. Бен-Гурион и првиот германски канцелар Конрад Аденауер (1876–1967) се сретнаа само двапати – во 1960 и во 1966 година. Сепак, двајцата државници делуваа како далечни пријатели.

Од Берген-Белзен до Берлин и до Бон

Целосното обновување на дипломатските односи во 1965 година беше проследено со бројни официјални посети. Вили Брант беше првиот германски канцелар кој отпатува во Израел во петдневна државна посета во јуни 1973 година. Јицак Рабин пристигна во Германија како премиер на Израел во јули 1975 година – и ја започна својата посета во поранешниот концентрационен логор Берген-Белзен. Потоа се упати кон Берлин и Бон. Треба да се каже дека ниту еден источногермански шеф на влада или министер никогаш не го посетил Израел. ГДР негуваше блиски односи со ПЛО.

Ангела Меркел, канцеларка од 2005 до 2021 година, го посети Израел вкупно осум пати – почесто од сите други германски канцелари заедно. Во 2008 година, таа стана првиот странски шеф на влада на кој некогаш му беше дозволено да зборува во Кнесетот, израелскиот парламент. Таа зборуваше на германски, јазикот на сторителите.

„Секоја сојузна влада и секој канцелар пред мене беше посветен на посебната историска одговорност на Германија за безбедноста на Израел. Таа историска одговорност на Германија е дел од државниот резон на мојата земја. Ова значи дека за мене, како германска канцеларка, безбедноста на Израел никогаш не е предмет на преговори“, рече Меркел тогаш.

Патем, лидер на израелската опозиција во тоа време беше Бенјамин Нетанјаху, кој ја критикуваше Меркел затоа што го одржа својот говор на германски јазик.

Нејзиниот говор за германскиот „државен резон“ оттогаш стана честа референтна точка кога станува збор за дефинирање на германско-израелските односи. Таа не го измисли терминот, ниту беше првата што го употреби политички, туку силно го стави во контекст.

Нема повеќе меѓувладини консултации

Можеби таа фраза се цитира толку често затоа што конкретните билатерални односи стануваат сè покомплицирани. На пример, од 2008 до 2018 година, имаше седум таканаречени меѓувладини консултации меѓу двете земји, во Ерусалим или во Берлин - големи состаноци со сите членови на кабинетите.

Но, оттогаш не се случи ништо. На Израел му пречи германското инсистирање за решението со две држави, односно посебна палестинска држава, и ги отфрла германските критики за нелегалната изградба на населби на окупираните територии. Германија, исто така, го критикува учеството на крајно десничарските партии во владата на Нетанјаху. Во исто време, германските политичари не се во можност да го потиснат антисемитизмот во земјата.

Терористичкиот напад на Хамас врз Израел, во кој загинаа повеќе од 1.200 луѓе, а беа киднапирани стотици цивили, доведе до бројни изрази на солидарност и посети на германски политичари на Израел по 7 октомври 2023 година. Израелските и американските акции против Иран, кој сака да изгради нуклеарна бомба, исто така, наидоа на одобрување. Според Мерц, Израел ја врши „валканата работа“ за Западот.

Роднините на сè уште киднапираните израелски заложници редовно доаѓаат во Берлин. Сепак, многумина во Германија сега бараат посилни реакции од германските политичари со оглед на ужасните слики и десетиците илјади мртви во Газа.

Остри критики од Берлин, но без санкции

„Начинот на кој се однесува израелската армија таму е неприфатлив“, рече канцеларот Мерц претходно неделава, коментирајќи ја ситуацијата во Газа. Откако ја презеде функцијата, тој повеќепати изразуваше такви критики. Но, според портпаролот на владата, германската влада не ги смета акциите на Израел во Појасот Газа за геноцид. Таа, исто така, ги спречува санкциите на ЕУ против Израел. И не бара директно примирје од Израел или од страните во конфликтот.

Сега заедничката декларација од повеќе од 25 земји даде дополнителен импулс на германската дебата. Германската влада не се придружи на повикот - но политичарите од СПД инсистираат на овој потег.

„Доколку меѓународното право систематски се крши, мора да има последици“, напиша лидерот на пратеничката група на СПД во Бундестагот, Матијас Мирш, на социјалната мрежа Х, додавајќи: „Гладни деца, уништена инфраструктура, напади врз оние што бараат помош - ова е спротивно на сето она што го штити меѓународното хуманитарно право“.

И новиот генерален секретар на СПД, Тим Клизендорф, експлицитно го поврза ова со посебна обврска од страна на Германија. „Ако сега ја критикуваме израелската влада, која според нас го крши меѓународното право, тоа не значи дека се збогуваме со соработката со Израел и државата“, рече тој за ТВ Велт .

Германските дипломати бараат построг став кон Израел

По повикот од пратеничката група на СПД следеше сигнал од Министерството за надворешни работи, кое го води ЦДУ. Неделникот „Шпигел“ известува за група од 130, претежно помлади германски дипломати, меѓу кои и десетина поранешни амбасадори, кои во отворено писмо бараат поостри критики кон израелската влада и преземање конкретни чекори. Предлозите се движат од промена на курсот во врска со извозот на германско оружје во Израел, до економски санкции против израелските населби на окупираните територии, до признавање на демократски легитимна палестинска држава. „Време е да се дејствува“, го заклучуваат дипломатите своето писмо.

Во пресрет на собраниската седница, на која што на 29 јули на дневен ред треба да се најде интерпелацијата поднесена од Левица за работата на државниот јавен обвинител, Љупчо Коцевски, тој испрати писмен одговор до пратениците во којшто наведува дека оваа интерпелација е политички, а не правно заснован инструмент со кој само се овозможува упад во самостојноста на Јавното обвинителство во Македонија.

Коцевски вели дека функцијата ја врши чесно и одговорно, со максимално почитување на начелата на транспарентност и отчетност. „Затоа ќе одговорам детално и образложено на сите наводи и во оваа интерпелација, иако нејзиното поднесување согласно закон е недозволено и претставува само потврда за неоснованоста на нападите со кои се соочува институцијата со која раководам и кои во крајна линија се една од основните причини за ниска јавна доверба во правосудните органи воопшто“, додава тој.

Третата власт е самостоен орган

Според Коцевски, постапката за одговорност на републичкиотјавен обвинител е уредена со lex specialis, односно со Законот за јавното обвинителство и не предвидува можност за политичка одговорност каква што е интерпелацијата. „Тоа е така за да се гарантира функцијата на Јавниот обвинител кој раководи со единствен и самостоен орган, независен во постапувањето и одлучувањето“, посочува Коцевски. .

На 4 јули шестмина пратеници од политичката партија Левица – Димитар Апасиев, Борислав Крмов, Реџеп Исмаил, Јована Мојсоска, Амар Мециновиќ и Сашко Јанчев, поднесоа интерпелација за работата на републичкиот јавен обвинител, откако претходно беше стопирана постапката за негово разрешување. Коцевски смета дека без никаков аргумент се бара негова одговорност.

Селективни истраги за Кочани

Во однос на наводите за селективни кривични истраги за трагедијата во Кочани, кои „не вклучувале актуелни вмровски носители на високи јавни функции“, Коцевски вели дека Јавното обвинителство во сите предмети постапува исклучиво врз основа на доказите. Притоа осомничените не ги дели на членови на ВМРО, СДСМ, ДУИ, Левица, на Македонци, Албанци, Турци или Роми, на мажи или жени, ниту на кој било друг основ.

„Не само што не се чувствувам одговорен, туку се чувствувам и горд на работата на обвинителскиот тим кој за исклучително кратко време успеа да прибере огромен број докази за целосно утврдување на одговорноста. Очекувам фер и непристрасна судска постапка“, наведува Коцевски.

Политичко влијание

Во интерпелацијата се изнесуваат наводи и за политичко влијание врз него од страна на премиерот Христијан Мицкоски, како во однос на постапката за кочанската трагедијата, така и воопшто. „Односно се тврди дека е постигнат политички договор постапката за мое разрешување да запре во замена за селективност и неправичност на истрагите. Одговорно тврдам дека во ниту еден момент не постоел таков обид за политичко влијание“, дециден е Коцевски.

„Постапката за мое разрешување беше исто толку неоснована како и оваа интерпелација“, додава јавниот обвинител, кој во повеќе наврати наведе дека не сторил никаква дисциплинска повреда која би била основ за таква постапка.

Тој не се согласува ниту со наводите дека има функционален хаос во јавното обвинителство, бидејќи изминатиот период биле изречени санкции за обвинители кои направиле тешки дисциплински повреди. „Каде е тука мојата одговорност? Дали требало да ги одмолчам пропустите и нестручноста со кои преку повлекување жалби и откажување од обвинение е нанесена штета на буџетот? Дали требало да одмолчам за нарушените меѓучовечки односи за кои одговорен бил шефот на Вишото јавно обвинителство Скопје и за кое против него се води и кривична постапка? Јас избрав да не молчам и директно да го повикам на одговорност секој јавен обвинител за кого ќе констатирам дека непрофесионално и нестручно ја врши својата функција“, посочува Коцевски.

Тој ги отфрла и наводите за „непостапување по службена должност за дивоградбите на урбаната мафија во Скопје“, бидејќи вели дека Јавното обвинителство има оформено предмети и по допрен глас и по поднесени кривични пријави и во Општина Чаир, и во други скопски општини и во други градови во државата.

Тој бара од пратениците да ја отфрлат интерпелацијата и да ја заштитат институцијата Јавен обвинител и неговата самостојност гарантирана со Уставот и законите.

Претседателката на Државната комисија за спречување на корупција, Татјана Димитровска поднесе оставка на функцијата неколку месеци по обелоденувањето дека оддавала службена тајнаво предметот „Адитив“. Надлежните органи отворија истрага, а Обвинителството неодамна поднесе обвинение против Димитровска за оддавање службена тајна во предметот „Адитив“ и за компјутерски фалсификат. Наводите беа дека вработен во Државниот завод за ревизија полагал испит за класифицирани информации во нејзино име.

Од Kабинетот на претседателот на Собранието, Африм Гаши, потврдија дека Димитровска веќе ја поднела до нив оставката од функцијата. „Собранието ќе постапи согласно предвидените процедури“, велат од собраниските служби.

Што се наведува во оставката?

Димитровска во оставката се повикува на чл. 14 став 1 алинеја 1 од Законот за спречување на корупција без друго образложение.

Овој член предвидува неколку услови според кои може да престане функцијата претседател или член на ДКСК. „На претседателот, односно членот на ДКСК му престанува функцијата пред истекот на мандатот, ако поднесе оставка, ако трајно ја изгуби способноста за вршење на функцијата, што го утврдува Собранието, ако е осуден со правосилна судска пресуда за кривично дело на безусловна казна затвор од најмалку шест месеци или ако настапи негова смрт“, се наведува во овој член од законот.

Оставката следи по силен притисок во јавноста во Македонија откако минатата недела Обвинителството за гонење организиран криминал ѝ поднесе обвинение за две кривични дела - оддавање службена тајна на поранешниот директор на ТЕЦ Неготино Небојша Стојановиќ, обвинет во „Адитив“ и за компјутерски фалсификат затоа што ревизор од ДЗР во нејзино име и го положил тестот за сертификат за државна тајна.

Експертите во повеќе наврати посочуваа дека случајот со Димитровска го подрива кредибилитетот на Антикорупциската комисија. Членови на ДКСК алармираа дека Собранието треба да ја разреши целата ситуација, со оглед на тоа дека е исклучително важно комисијата да функционира во полн состав, бидејќи Димитровска по изречените мерки од судот, изминатиот период не доаѓаше на работа.

Првата антикорупционерка во април годинава преку соопштение порача дека нема намера да даде оставка и побара да се почитува принципот на презумпција на невиност. По предлог на Обвинителството, таа веќе неколку месеци има забрана да постапува во предмети на ДКСК, не смее да прима пошта, а судот ѝ го одзеде и пасошот.

Претстојните локални избори не се само натпревар за управување со општините, туку се политички референдум за стратешката иднина на државата и за нејзината ориентација кон европското семејство.

Овој став на ДУИ, презентиран преку партиско соопштение, не изненадува речиси никого. Иако фразата „изборите како референдумско изјаснување“ досега повеќе се врзуваше за парламентарните избори, сепак, ниту еден циклус на локални избори не помина без киднапирање на локалните теми што ги засегаат граѓаните. Тие остануваа во сенка на главното мени - голема национална или етничка тема, од која партиите очекуваа повеќе да ги мобилизира гласачите, отколку да зборуваат, на пример, за водовод или за пат ветени пред два изборни циклуси, а сѐ уште нереализирани.

Непишано правило

Хронологијата на досегашните локални избори покажува дека ова не е исклучок, туку непишано правило. На оние во 1996 година главна тема беше критика на исходот од парламентарните во 1994 година, чиј втор круг опозицијата го бојкотираше; во 2000 година тема беа контроверзни економски договори и тајванската авантура; во 2005 - територијалната поделба; во 2009 се преџвакуваа последиците од Самитот на НАТО во 2008 во Букурешт; во 2013 локалните теми беа поклопени од кризата по „црниот понеделник“ (24-ти декември 2012, кога опозицијата насилно беше исфрлена од Собранието). Во 2017 година сѐ беше во сенка на Договорот со Бугарија и разговорите со Грција за решавање на спорот за името. Иако во 2021 година за првпат помасовно продефилираа и локални теми, тие каскаа зад критиките околу справувањето со пандемијата на Ковид -19 и пописот на населението. Сите овие изборни циклуси третирани низ некоја поважна тема, го добиваа префиксот пресвртни, историски, референдумски.

Пак битка за државата

Ни осмите локални избори што ќе се одржат во октомври годинава, нема да избегаат од „големите теми“. ДУИ бара итно да се покрене институционална истрага и да се свика итна расправа во Собранието, како што велат, „со цел темелно да разгледа опасноста што го загрозува европскиот курс на државата".

„Денес, повеќе од кога било, јасно е дека битката за општините е битка за државата. Последниот извештај усвоен од Европскиот парламент, со огромно мнозинство од 461 европратеници од сите политички групации, официјално потврдува дека Северна Македонија сè повеќе се изложува на дестабилизирачки влијанија од Србија и Русија - дел од геополитичкиот проект познат како 'српски свет'(...) Веќе не станува збор за партиски став или политичка реторика, станува збор за реалност потврдена од нашите европски партнери", наведуваат од ДУИ.

И оваа тема беше истретирана како избор од шведска маса. Само пред две недели, потпретседателот на ДУИ, сега и кандидат за градоначалник на Општина Чаир, критикувајќи ја власта дека се обидела во ЕП да отвори веќе затворено прашање (за јазикот), истовремено го минимизираше значењето на ставовите на пратениците во ЕП.

„Пратениците во европскиот парламент не претставуваат влади. Тие се фриленсери, живеат на популарноста (...) Тоа се пратеници кои добиле на непосредни избори - или како независни кандидати или како пратенички групи (...) Владите се претставени во Европскиот совет. Тоа е целосно непознавање на амбиентот во којшто се работи во Европската Унија. Зошто ни е важен ставот на 'Има таков народ' во ЕП?“, рече Османи во интервју на ТВ Канал 5.

Разликата меѓу овие ставови - ако има критики во Извештајот на ЕП тие да се сметаат за релевантни, ама не и ставовите на европратениците бидејќи тие не претставуваат влади, покажува дека во ДУИ секој земал од „шведската маса“ тоа што му треба, без да води сметка за конзистентноста на понудената аргументација.

Еднаш вака, еднаш така

Истото се однесува и по прашањето на човековите и малцински права. ДУИ тврди дека Македонија влегла во опасен циклус на институционален регрес и влошување на меѓуетничките односи. „Меѓуетничките односи се сериозно нарушени, се врати политичката мајоризација, се укина правичната застапеност, се прекршуваат колективните права на Албанците, а дискриминацијата во државните институции е продлабочена. Оваа состојба не е само чекор назад, туку сериозна закана за уставниот поредок, соживотот меѓу заедниците и европските вредности“, тврди ДУИ.

Но, кога нејзиниот потпретседател Бујар Османи објаснува како се стигнало до условот за уставни измени, вели дека тоа е голем успех, бидејќи спорот со Бугарија бил префрлен на терен на кој Македонија е докажана - човекови и малцински права.

„Наша цел беше дискурсот со Република Бугарија да не се одвива на историско-идентитетската траекторија, туку на човеков -малцинските права. Тоа ни беше целта. Ние сметавме дека топката е на наша страна ако разговараме за човекови и малцински права, бидејќи Република Северна Македонија е позната по тоа“, изјави Османи.

Османи и ДУИ треба да се усогласат - дали Македонија е позната како како земја која почитува човекови и малцински права, или ги нарушува - како што тврди партијата.

Српски свет

ДУИ, идентично како во речникот на бугарските националистички партии, сѐ почесто предупредува на дестабилизирачки влијанија во Македонија од Србија и Русија - дел од геополитичкиот проект познат како „српски свет".

„Овие локални избори се моментот кога се одлучува не само за улиците и училиштата во општините, туку и за патот по кој ќе тргне самата држава: патот кон Европа или патот кон мрачен и опасен источен правец“, предупреди ДУИ.

Истата реторика ја повторуваа и во изминатиот период, по што од ВЛЕН јавно го прашаа Бујар Османи дали ќе ја продолжи соработката со пиар-стратезите на Вучиќ што ја имала претходната Влада на СДСМ и ДУИ, дали ќе ја добие поддршката од Белград како што ја добивал и досега, додека на јавна сцена се симулира „патриотизам”?

Оттаму му преброија дека за четири години како министер 11 пати бил средби во Белград, а ниту еднаш во Приштина, дека во Скопје го пречекал рускиот министер Сергеј Лавров и дека бил редовен на прошетките и вечерите со Александар Вучиќ. На ова Османи одговори со фотографии, кои покажуваат дека бил и на средби во Косово.

Секој ден е исполнет со страв и исцрпеност. Постојаното израелско бомбардирање, недостатокот на сон и потрагата по храна се преоптоварувачки за раселеното население во Газа.

„Денот се врти околу размислувањето каде да најдам храна за моето семејство“, вели Раед ал-Атамна, раселен палестински татко во градот Газа, кој зборуваше за ДВ по телефон бидејќи на странските новинари не им е дозволен влез во Газа.

„Нема ништо за јадење. Нема леб, бидејќи не можам да си дозволам да купам брашно. Премногу е скапо. Денеска, имавме малку леќа за децата и мојата мајка, но утре, не знам.“

Ал-Атамна, кој претходно работел како возач за странски новинари во Газа, истакнува дека повеќе нема зборови да ја опише ситуацијата. „Постојано има израелски воздушни напади и гранатирање. Сум видел луѓе како се онесвестуваат на улиците бидејќи не јаделе. Социјалните мрежи се полни со видеа од луѓе кои едноставно колабираат.“

ДВ последен пат разговараше со Ал-Атамна во мај, веднаш откако израелската влада првпат дозволи влез на некои камиони со помош во Газа по речиси тримесечна блокада. Во тоа време, тој мислеше дека ситуацијата не може да биде полоша за 2,1 милиони луѓе во Газа.

Два месецa подоцна, Ал-Атамна ја опиша ситуацијата како „навистина лоша. Не можете да најдете парче леб, тоа е многу тешка ситуација. Јас сум овде со моите внуци, тие плачат, постојано велат: ‘Сакаме парче леб.’ И ако не можете да им дадете ништо, тие не разбираат. Ова ви го крши срцето.“

Меѓународните организации алармираат

Меѓународните здравствени и хуманитарни организации постојано алармираат за условите и недостатокот на витални залихи во Газа за време на 21-месечниот конфликт.

Според хуманитарната агенција на ОН, ОЦХА, речиси 88% од Газа сега се под наредба за евакуација или се означени како воени зони. Овие области вклучуваат поголем дел од земјоделското земјиште во Газа, концентрирајќи го раселеното население на сè поограничен простор и комплицирајќи го хуманитарниот пристап.

Шефот на Светската здравствена организација (ЦСО), Тедрос Аданом Гебрејесус, во средата (23 јули) изјави дека голем дел од населението на Газа гладува. „Не знам како би го нарекле тоа освен масовно гладување, тоа е човечки предизвикано и тоа е многу јасно“, изјави тој.

Рос Смит, директор за итни случаи во Светската програма за храна (ВФП), во понеделникот (21 јули, 2025) изјави дека кризата со глад во Газа „достигна нови и изненадувачки нивоа на очај“. Тој рече дека „една третина од населението не јаде повеќе денови по ред, ова вклучува жени и деца“.

Во четвртокот, Министерството за здравство на Газа, кое е управувано од Хамас, објави дека досега во јули 48 Палестинци починале од неухранетост, а 59 починале од неухранетост од почетокот на 2025 година. Овој број е зголемен од 50 во 2024 година и четири во 2023 година, кога Израел ја започна својата војна против милитантната група Хамас во Газа по терористичкиот напад на Хамас врз јужен Израел на 7 октомври 2023 година. Израелските официјални лица ги оспорија ваквите тврдења, карактеризирајќи ги како пропаганда.

Цените на храната вртоглаво растат

Ејад Амин, татко на три мали деца кој пронашол засолниште во градот Газа, е очаен. „Храна нема, а кога ја има, многу е скапа“, изјави 43-годишникот за ДВ.

Амин, поранешен сопственик на продавница за канцелариски материјал, успеал да купи малку зеленчук, но по цени што повеќето луѓе не можат да си ги дозволат. „Денес купив два компирa, два домати и неколку зелени пиперки. Овие едноставни нешта ме чинеа 140 шекели [околу 36 евра]“, рече тој.

Како и повеќето Палестинци во Газа, Амин нема приходи, но добива помош од роднини во странство. Оние без таква поддршка се соочуваат со поголеми тешкотии.

Шерин Камар, мајка на две деца во северниот дел на градот Газа, се потпира на поддршката од нејзините родители. „Практично живееме без храна, а она што го јадеме е само за да преживееме. Сите изгубивме многу тежина, јас лично изгубив 15 килограми во последните четири месеци“, вели таа.

Медицинската нега претставува дополнителнен предизвик. „Кога моите деца ќе се разболат поради неухранетост или нешта како грип, не можеме да најдеме никакви лекови во болниците или во аптеките, и мора да чекаме долги часови во меѓународни организации и болници за да добиеме лекови против болки“, изјави Камар за ДВ.

Хуманитарни организации: Испораките не помош се далеку од доволни

Во моментов, во Газа дневно влегуваат просечно 28 камиони со помош, според податоците на ОН, што хуманитарните организации го сметаат за недоволно за потребите на населението.

МедГлобал, невладина организација со седиште во САД која управува со центри за исхрана во Газа, извести дека „случаите на акутно неухранети деца се речиси тројно зголемени“ од почетокот на јули.

Координаторот на владините активности на (палестинските) територии (КОГАТ), израелската воена служба која ги надгледува граничните премини, за ДВ изјави дека „950 камиони со помош чекаат на палестинската страна“ на влезните точки. Службата тврди дека Израел не ја ограничува хуманитарната помош за Газа, но призна „значајни предизвици во собирањето камиони од страната на Газа“.

ОН постојано истакнуваат дека закоченоста на преминот се должи на повеќе потешкотии, меѓу кои и координацијата со израелската војска. Камионите не можат да се движат без нивна дозвола, за да се осигури дека можат релативно безбедно да патуваат од преминот до складиштето и дистрибутивните центри без да се најдат под оган од израелската војска.

Поради недостиг на залихи, се зголемиле грабежите. Во неделата, конвој на ВФП се нашол под оган, што резултирало со жртви меѓу луѓето кои чекале помош. Во последните недели, најмалку 875 луѓе загинале од израелски оган додека барале помош на едно од дистрибутивните места на Хуманитарната фондација Газа или додека чекале камиони на ОН кои носеле залихи, велат податоците на ОН.

„Отидов само еднаш да добијам помош. Но, веќе не одам. Ако си погоден или повреден, никој не ти помага. Само ќе умреш таму. И во болниците нема ништо што би ти помогнало“, вели Ал-Атамна од градот Газа.

Тој додава дека пошироката ситуација станала невозможна. „Или ќе умреш во бомбардирање, или ќе умреш без храна. Постојано им зборуваат на политичарите за прекин на огнот, но ништо не се случува, и работите само се влошуваат. Што треба да правиме?“

Среде напорите за постигнување прекин на огнот во војната во Газа, САД го повлекуваат својот преговарачки тим од главниот град на Катар, Доха. Хамас не е подготвен да постигне прекин на огнот, напиша специјалниот претставник на САД, Стив Виткоф, на платформата X.

Иако медијаторите вложија значителни напори, се чини дека исламистичкиот Хамас не дејствува на координиран или искрен начин, оценува Виткоф: „Сега ќе истражиме други опции за враќање на заложниците дома и ќе се обидеме да создадеме постабилна ситуација за народот на Газа“. САД, според Виткоф, се посветени на завршување на конфликтот и траен мир во Појасот Газа. „Срамно е што Хамас дејствуваше толку себично“, напиша тој.

Тимот на САД треба да се врати дома заради консултации. Што точно значи ова за напорите за завршување на војната во Газа засега не е јасно. САД, заедно со Катар и Египет, дејствуваат како медијатори меѓу Израел и Хамас, бидејќи двете завојувани страни не се во директна комуникација. На преговарачката маса беше предлог за 60-дневен прекин на огнот, според кој Хамас ќе ослободи десет од преостанатите заложници кои се сѐ уште живи. На прес-конференција, портпарол на американскиот Стејт департмент одби да одговори на прашањето за други опции за заложниците.

Израел исто така ги повлече преговарачите

Претходно беше објавено дека израелскиот преговарачки тим е повлечен од Доха. Хамас неодамна објави дека им испратил на медијаторите одговор на предлогот за прекин на огнот.

Во Појасот Газа има уште 50 заложници, од кои најверојатно најмалку 20 се живи. Терористите на Хамас и други исламисти киднапираа повеќе од 250 луѓе од Израел во нивниот терористички напад на 7 октомври 2023 година. Повеќе од 1.200 луѓе беа убиени. Израел одговори со масовни воздушни напади и копнена офанзива. Според здравствените власти контролирани од Хамас, досега се убиени десетици илјади луѓе.

Повлекувањето на израелскиот преговарачки тим претходно беше толкувано различно во израелските медиуми. Додека некои претпоставуваа дека тоа укажува на застој во преговорите, други видоа позитивни знаци дека разговорите добиваат на интензитет.

„Уште една пропуштена можност би било непростливо“

Форумот на семејствата на заложниците соопшти дека роднините на заложниците што сè уште се наоѓаат во Појасот Газа се длабоко загрижени поради враќањето на преговарачкиот тим од Доха. Преговорите, како што се вели, се одолговлекуваат предолго. „Уште една пропуштена можност за ослободување на сите 50 заложници би била непростлива“, се вели во соопштението. „Тоа би бил уште еден морален, безбедносно-политички и дипломатски неуспех во еден бесконечен синџир на неуспеси“.

Франција ќе ја признае Палестина како држава, соопшти претседателот Емануел Макрон. „Ова свечено ќе го објавам во септември оваа година, пред Генералното собрание на Обединетите нации“, објави Макрон на платформата X. Макрон продолжи: „Денес е итно неопходно да се стави крај на војната во Појасот Газа и да се спаси цивилното население.“

Според Макрон, прекин на огнот, ослободување на сите заложници и масовна хуманитарна помош за населението во Појасот Газа се потребни „веднаш“. Понатаму, Хамас мора да биде демилитаризиран, а Појасот Газа повторно изграден.

Демилитаризираната Палестина мора да го признае Израел

Тогаш може да се воспостави палестинска држава и да се обезбеди нејзина одржливост, оценува францускиот претседател. Демилитаризирана палестинска држава што целосно го признава Израел придонесува за безбедноста на сите на Блискиот Исток, уверен е Макрон, кој додава: „Нема алтернатива“.

Францускиот претседател, исто така, пишува и за ветувањата што му ги дал претседателот на Палестинските автономни власти, Махмуд Абас. Тој на Абас во писмо му ја изразил својата „решителност да постигне напредок“.

Макрон го објави и писмото од две страници упатено до Абас. Според писмото на Макрон, Абас претходно го осудил, меѓу другото, терористичкиот напад на Хамас на 7 октомври 2023 година и побарал ослободување на заложниците. Абас повторил дека Палестинската самоуправа има намера да ги спроведува суверените овластувања во Појасот Газа контролиран од Хамас и се стреми кон далекусежни реформи. Понатаму, палестинскиот претседател ја изразил својата поддршка за одржување избори следната година.

Остри реакции од Израел

Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху ја осуди објавата на Франција. Тој рече дека таков потег го наградува тероризмот. Освен тоа, носи и ризик од создавање на уште еден ирански „заменик“.

Министерот за одбрана Израел Кац го опиша планираното признавање на палестинска држава како срам и капитулација пред тероризмот. Израел нема да толерира воспоставување палестинска држава што „ја нарушува нашата безбедност и го загрозува самото наше постоење“, вели Кац.

САД го осудуваат потегот како „непромислен“

И САД остро ја осудуваат објавата на Макрон. „Оваа непромислена одлука служи само на пропагандата на Хамас и го загрозува мирот“, напиша американскиот министер за надворешни работи Марко Рубио на платформата X. Тоа, според него, е шлаканица во лицето на жртвите од масакрот извршен од исламистичкиот Хамас и други терористички групи во Израел на 7 октомври 2023 година.

Заменикот на Абас и Хамас ја поздравија француската најава

Палестинците ја поздравија најавата на Франција. Овој потег „ја одразува посветеноста на Франција на меѓународното право и нејзината поддршка за правото на палестинскиот народ на самоопределување и воспоставување на наша независна држава“, изјави Хусеин ал-Шеик, заменик и веројатен наследник на палестинскиот претседател Абас.

Терористичката организација Хамас исто така ја поздрави најавата на Франција за признавање на палестинската држава во септември како „позитивен чекор“ и ги повика другите држави да го следат примерот. „Сметаме дека ова е позитивен чекор во вистинската насока за да се обезбеди правда за нашиот угнетен палестински народ и да се поддржи неговото легитимно право на самоопределување“, соопшти Хамас.

ДВ: Зошто американскиот претседател Доналд Трамп е толку трпелив со Владимир Путин? Зошто досега беше толку благ кон него?

Ен Еплбаум: Луѓето тоа прашање го поставуваат веќе десет години. За време на првиот мандат на Доналд Трамп беше спроведена голема истрага за изворите на руско влијание врз неговата кампања. Истрагата покажа дека постоело такво влијание, но никогаш не беше докажано дека имало криминални дела. Знаеме дека Трамп има врски со Русија повеќе од 30 години. Руски инвеститори вложувале во неговите бизниси. И тоа не е никаква теорија на заговор - сè е документирано.

Знаеме и дека Трамп има позитивно мислење за Русија. Исто така, знаеме и дека долго време има многу негативен став кон американските сојузи. За тоа има пишувано и во неговите книги пред повеќе од десет години. Значи, сето тоа постоело и пред Владимир Путин да дојде на власт.

Трамп е личност која е импресионирана од луѓе кои дејствуваат без обѕири - без ограничувања, без надзор, без судови, без новинари. Тој ѝ се восхитува на таквата моќ. Претпоставувам дека Русија му е симпатична и дека Путин лично го импресионира. Се разбира не знам какви се нивните приватни контакти, но Путин е обучен од КГБ. Тој знае како да ги пронајде слабостите на еден човек и како да манипулира со некого и да го увери дека му е пријател. А јасно е дека Трамп го доживува Путин како пријател - тој самиот го кажа ова со токму тој збор.

ДВ: Кои се крајните цели на Путин во Украина? Како ја гледате неговата стратегија?

Путин дефинитивно има стратегија и три цели, кои меѓусебно се преклопуваат. Првата е империјалната цел: тој сака да го обнови руското царство, кое тој ќе го води и тоа ќе биде неговото место во историјата. Во таа смисла сака Украина или со марионетска влада, или како дел од Русија да престане да постои како независна држава, а Украинците како нација. Тој сака да го избрише украинскиот идентитет. Неговата цел е Украина да се врати во рамките на некаква нова руска империја. Неговиот првобитен план беше да го заземе Киев за три дена, а остатокот од земјата за шест недели. Тој план не успеа. Сега „планот Б“ е да ја дестабилизира и уништи Украина што е можно повеќе.

Втората цел е да ги уништи идеите што ја придвижија украинската револуција во 2014 година. Путин тогаш на Мајдан виде луѓе со знамиња на ЕУ кои се борат против корупција и бараат смена на автократскиот претседател кој ја влечеше Украина кон Русија. Кога таа револуција успеа и претседателот Виктор Јанукович избега од земјата, тоа беше аларм за Путин затоа што токму таква револуција е нешто од што тој најмногу се плаши - нешто слично речиси се случи во Русија во 2010, односно 2011 година. Јазикот на антикорупција, владеење на правото, транспарентност и одговорност - е јазикот што го користеше и Алексеј Навални. Тој јазик е особено опасен за Путин. Уништувањето на Украина е исто така обид да се уништи привлечноста на овие идеи во самата Русија. Значи, тоа е еден вид војна против таквите идеи.

Третата цел е глобална. Путин има геополитичка стратегија - тој сака да го поткопа меѓународното право и светскиот поредок воспоставен по Втората светска војна - не само по Студената војна. Тоа ја вклучува Повелбата на ООН, која го гарантира суверенитетот на државите, Женевските конвенции што забрануваат цивили да бидат цели во војна, Конвенцијата на ОН за геноцид која што забранува уништување на народи. Тој сака да покаже дека сето тоа е безвредно и дека неказнето може да ги руши и гази овие правила. Тој зборува и за „мултиполарен свет“, но тоа е прилично нејасно. Секако дека постои свет со повеќе центри на моќ, но Путин подразбира нешто друго под овој поим. Тој мисли на свет во кој што „силата одлучува“, големите земји може да ги освојуваат малите, во кој доминира моќта, а не законот и меѓународните институции. Тоа е свет во кој тој сака да живее. Тој не сака свет во кој ОН, САД или ЕУ го спречуваат. Тоа се неговите цели - лични, политички, но и глобални.

ДВ: Што Западот, според Вас, не разбира за Путиновата Русија и начинот на кој е уредена?

Западот не го разбира екстремизмот на „путинизмот“, односно идеологијата на Путин. Тие постојано се надеваат дека има некаков договор. Во смисла - ако го дадеме Крим на Русија, сè ќе биде решено. Тие не разбираат дека неговите цели се многу пошироки и поамбициозни и вклучуваат уништување на трансатлантскиот сојуз и можеби дури и на ЕУ. Западот едноставно не сфатил до крај колку се радикални таквите цели. И затоа не разбираат дека крај на војната може да има само ако Путин изгуби, или барем ако поверува дека не може да победи. Патот до мирот лежи во тоа Путин да се убеди дека не може да ја добие војната. Во моментов, единственото што има смисла е: ако навистина сакаме мир - мора да ја наоружаме Украина да се брани, сè додека Путин не сфати дека војната е изгубена. Тоа е главната работа што Западот не ја разбира.

ДВ: А, што Путин не разбира за Западот?

Од самиот почеток ги потценува Украинците. Тој многу малку знае за модерна Украина. Тој не знае кои се тие луѓе. Тој не разбра дека украинската влада е навистина демократски избрана влада и дека има реална поддршка. Тој не разбра дека украинскиот национален идентитет навистина постои и дека Украинците ќе продолжат да се борат сè додека можат - вклучително и герилска војна, ако Киев падне.

Исто така ја потцени способноста и подготвеноста на Европа и на САД да ѝ помогнат на Украина. Тој ја потцени и моќта на идеите. Тоа не се само демократски вредности - тоа се и вредности на единство и интегритет, кои навистина мотивираат дел од западното општество и западните лидери. Тој постојано ги потценува - и постојано греши.

Царински спор со САД и намалена инфлација: За првпат по една година, Европската централна банка (ЕЦБ) ги остава референтните каматни стапки во еврозоната непроменети. Важната каматна стапка на депозитите за банките и штедачите останува на 2,0 проценти, соопшти ЕЦБ од Франкфурт.

Централната банка објасни дека состојбата е „сè уште исклучително неизвесна, пред сè поради трговските конфликти“. ЕЦБ е во добра позиција да почека, рече претседателката Кристин Лагард. Претходно, ЕЦБ ги намали основните каматни стапки седумпати по ред. Каматната стапка на депозитите за парите што банките краткорочно ги оставаат кај ЕЦБ е преполовена од јуни 2024 година.

Инфлацискиот бран е прекинат

Експертите очекуваа пауза во каматните стапки од ЕЦБ, бидејќи царинскиот спор со САД предизвикува неизвесност, а стапката на инфлација во еврозоната значително се намали. Во јуни, инфлацијата, според Статистичката агенција на ЕУ, Евростат, изнесуваше 2,0 проценти, што е точно во среднорочната цел на ЕЦБ. Со тоа, инфлацискиот бран по избувнувањето на војната во Украина е прекинат – иако потрошувачите го чувствуваат повисокото ниво на цени во секојдневието.

„Задржувањето на моменталното ниво на каматни стапки испраќа важен сигнал за стабилност и флексибилност во сè уште кревка околина“, рече Јерг Асмусен, генерален директор на Германското здружение за осигурителниот сектор (ГДВ).

Пониските референтни каматни стапки ја поддржуваат економијата, бидејќи кредитите за претпријатијата и потрошувачите со тоа стануваат поевтини. Штедачите, пак, се во неповолна положба: ако банките добиваат помали камати за парите оставени кај ЕЦБ, тие најчесто ги намалуваат каматните стапки за депозитите за своите клиенти.

Неизвесност околу американските царини

Причина за воздржаноста на ЕЦБ е и царинскиот спор меѓу ЕУ и САД под раководство на претседателот Доналд Трамп. Последиците од делумно наметнатите и делумно заканувачките високи царини за економијата и за инфлацијата тешко можат да се проценат. Изгледите за инфлација се понеизвесни од вообичаено, рече претседателката на ЕЦБ, Лагард. За идниот курс на каматни стапки таа, како и обично, не сакаше да изнесе обврзувачка прогноза.

Иако економијата во еврозоната е поотпорна отколку што се претпоставува, како што нагласува ЕЦБ, сепак, трговскиот конфликт не поминува без последици кај претпријатијата и потрошувачите. Според германскиот економски институт Ифо, многу фирми ги одложиле инвестициските планови во Германија поради неизвесност. Во еврозоната, ЕЦБ оваа година очекува економски раст од само 0,9 проценти.

И Коалицијата „Вреди“, која што е дел од владиното мнозинство, најавува дека ќе има кандидат за градоначалник на Град Скопје. Според вицепремиерот и министер за животна средина и просторно планирање, Изет Меџити, имињата на сите кандидати за градоначалници од оваа коалиција ќе бидат соопштени идната недела.

Токму Меџити се споменува како можен кандидат за градоначалник на општина Чаир, откако ривалската партија на Али Ахмети - ДУИ соопшти дека поранешниот шеф на дипломатијата, Бујар Османи претендира да биде градоначалник на оваа скопска општина.

Во Струга, пак, коалицијата „Вреди“ планира да го поддржи независниот кандидат Менди Ќира, бизнисмен и претседател на Стопанската комора на Северна Македонија.

„За другите општини при крај се анализите и разговорите и се очекува наредната недела да бидат објавени имињата на кандидатите“, изјави Меџити.

Коалиции и поддршка

На новинарско прашање дали наредната недела ќе биде официјализирана неговата кандидатура за градоначалник на Општина Чаир, Меџити кусо одговори дека ќе бидат официјализирани сите кандидатури.

Во врска со коалицирањето во некои општини со владејачката ВМРО-ДПМНЕ, Меџити вели тоа нема да биде ништо ново, бидејќи „од деведесеттите до сега секогаш владините партнери се помагале“.

„Секогаш владините партнери се помагале и ќе се помагаат, како што и опозициските партнери ДУИ, Левица, СДСМ очекувам дека ќе се помагаат“, рече Меџити.

Локалните избори во Македонија се очекува да се распишат во август, а првиот круг да се одржи на средината на октомври. ВМРО-ДПМНЕ на изборите ќе истрча со партискиот кандидат - актуелниот градоначалник на Кисела Вода - Орце Ѓорѓиевски, додека опозициската СДСМ ја кандидираше потпретседателката на партијата, Каја Шукова, за која смета дека ја има вистинската визија за Скопје.

Владината одлука за линеарно зголемување на пензиите, која што е на дневен ред на 63. собраниска седница, предизвика жестока дебата меѓу политичките партии. Опозицијата смета дека станува збор за „историска измама“, со која што пензионерите ќе бидат оштетени. Од владејачкатаВМРО-ДПМНЕ, пак, се децидни дека Владата им ги решава проблемите на пензионерите и прави тие достоинствено да живеат во нивната трета доба.

Двапати оштетени

Пратеничката на СДСМ, Јована Тренчевска на прес-конференција рече дека пензионерите ќе бидат два пати оштетени со оваа одлука - еднаш во септември и еднаш во март следната година. Таа презентираше пресметка која што оди во прилог на ваквата партиска теза.

Според сегашниот закон кој го донесе СДСМ, пензиите се усогласуваат двапати годишно — во март и септември — врз основа на растот на платите и трошоците за живот. Тренчевска вели дека ако Владата не го менувала законот и се водела по усогласувањето, пензиите во септември ќе се зголемеа за околу 5%.

Што значи тоа? „За пензија од 20.000 денари зголемувањето ќе беше 1.000 денари, исто како што сега со линеарното зголемување. Но, за пензија од 25.000 денари, пензионерите би добиле 1.250 денари, а со новото решение добиваат помалку, само 1.000 денари. За пензија од 40.000 денари, наместо 2.000 денари, повторно добиваат двојно помалку, само 1.000.“, вели Тренчевска.

Пресметките на СДСМ покажуваат дека 92,5% од пензионерите, односно над 318.000 луѓе, се оштетени со ова линеарно зголемување и ќе земаат помалку од тоа што им следува по закон, а само 7,5% од вкупниот број на пензионери во Македонија ќе добијат нешто и тоа помалку од заслуженото. Опозицијата побара Владата да го повлече предлогот и да им ги врати на пензионерите парите што им следуваат согласно закон.

„За 18 месеци линеарно покачување за 7.000 денари“

Од ВМРО-ДПМНЕ реагираат дека на СДСМ и на Јованка Тренчевска, како поранешна министерка за труд и социјална политика, им смета растот на пензиите на сите пензионери. „Откако ги донесоа на раб на егзистенција, сега се против тие да го добијат заслуженото“, соопштија од партијата. .

„СДС и Тренчевска може да се противат колку сакаат, пензионерите со Владата предводена од ВМРО-ДПМНЕ ќе го добијат заслуженото кое им беше ускратено изминатите седум години. Пензионерите сега веќе имаат партнер во оваа Влада која ги слуша им ги решава проблемите, им го вреднува вложениот труд и прави се тие достоинствено да живеат во нивната трета доба“, велат од владејачката партија.

Нивните аргументи се дека само за 18 месеци пензиите на сите пензионери линеарно ќе се покачат за 7.000 денари. „За неполна година Влада на ВМРО-ДПМНЕ, пензиите веќе се зголемија за пет илјади денари, а од септември и март следи друго покачување од по илјада денари“, велат од ВМРО-ДПМНЕ.

Премиерот Христијан Мицкоски деновиве рече дека очекува предлогот за линеарно зголемување на пензиите да помине во Собранието пред локалните избори наесен. „Очекуваме линеарно зголемување на пензиите, тоа го бараат пензионерите од Владата – процентот што треба да се зголеми да биде линеарно распределен на сите корисници на пензии“, изјави Мицкоски.

Владата во повеќе наврати укажува дека со линеарното зголемување на пензиите сака да го намали јазот меѓу оние со ниски и оние со повисоки пензии. Економистите, пак, укажуваат дека помагањето на пензионерите со најниски примања треба да се врши на друг начин без да се дерогира пензискиот систем.

Во мај во Македонија имало 344.796 пензионери. Просечната исплатена пензија е околу 26.000 денари, но најголем дел од пензионерите се далеку под тој просек. Највисоката пензија изнесувала 88.000 денари.

Ние Македонците имаме долгогодишна и конзистентна традиција, малку мачоистичка, ама веќе етаблирана. Во нашите семејства, по правило жените одлучуваат за неважните и споредните работи: каде ќе одиме на одмор, каков автомобил ќе возиме, каде ќе живееме, како ќе се троши домашниот буџет и слично. Мажите, пак, дебатираат и одлучуваат за важните работи: каде оди Македонија, што се случува во регионот, какви се геостратешките предизвици во светот, дали ќе има нова светска војна и така натаму.

Е сега, во лето, овие полемики традиционално се селат на некоја плажа, со пиво или ракија, во маичка без ракави (за да се спасиме од промаја на половината, секако), со расечена лубеници или салата, и со повремени паузи од продуховената промисла за светските текови, за мачкање нов слој „Копертоне“ и дерење по децата дека им се модри устите. Во меѓувреме, имаме неспорен напредок: ги заменивме Шуламина за Халкидики, и „Боролете“ папучите за модерни апостолки, ама другото остана. Остана и овој вид на воајеризам во кој грижите за нашата судбина ја перцепираме на едно површно, дистанцирано ниво, како да се работи за мала криза во Сиера Леоне, а не сериозни проблеми кои ни се случуваат под нос. Затоа сме тука ние, колумнистите и аналитичарите, да дадеме придонес за почитуваните колеги од плажите, и малку гориво за овие „Копертоне“ муабети, со понекој осврт на периодот кој ни следува.

ЕУ - интеграции

Прво малку за мојата вечна тема – ЕУ интеграциите, во период кога Албанија го отвори последното поглавје, а ние одбиваме да го отвориме првото. Ако ги прескокнеме овие шлагворт настани околу последниот пинг-понг со Брисел и Бугарија, остануваат клучните дилеми: ако го одбиеме планот за ЕУ (со сите компромиси), имаме ли друг план, и каква е нашата суштинска позиција кон ЕУ? Да немаме илузии: нам ни треба ЕУ повеќе одошто ние сме им потребни ним. Прашањето на интеграцијата веќе не е само прашање на сојузништво, туку дебата за тоа дали можеме да го задржиме општеството ако го прекинеме тој процес? Годините зад нас треба доволно да ни покажат што се случува со државата, економијата, здравството, и со вкупниот „систем“, кога сме надвор од реформите. Дополнително, се соочуваме со сериозен демографски предизвик – оние кои сакаат во ЕУ, веќе се таму. Имаме стотици илјади иселени, и уште стотици илјади со бугарски пасош. Сега на тоа додадете и илјадници Албанци кои ќе земат албански пасош, и пресметајте со колку стотици илјади способни мислите дека располагаме? Ако овие трендови продолжат, нема да остане кој да плаќа за здравство, за пензии, нема да остане кој да работи. Фактот што оваа ерозија се случува во „слоу моушн“, не значи дека не се случува. Затоа, треба сериозно да размислиме до каде, во овој нестабилен светски поредок, ќе ја „тенчиме“ нашата гордост. Можеме, ако вака продолжиме, целосно гордо и монументално да пропаднеме.

Дилемите за ДУИ и Влен

На домашна сцена, работите се повеќе или помалку предвидливи – нема потреба да се грижиме за „српски свет“, ние секако се движиме во едно српско сценарио – една силна партија на власт, наспроти една целосно девастирана, поделена, и импотентна опозиција, која сеуште не може да го најде својот вистински наратив и пристап. Можеби после локалните избори ќе има некои мини турбуленции во СДСМ, но тие најверојатно ќе завршат на едно козметичко ниво – без суштински промени, а уште повеќе ослабени. Така, статус кво ситуацијата ќе продолжи, што во иднина ќе му создаде проблеми и на ВМРО ДПМНЕ, давајќи им целосна контрола, но и одговорност за сите состојби во државата.

Единствените интересни можни придвижувања се можни кај Албанците – таму една нестабилна ситуација – коалицијата со помалку политички капитал е на власт, што е една во основа нестабилна ситуација, па со тоа и поинтересна за анализа. Имајќи предвид дека ДУИ засега има повисок рејтинг, но ВЛЕН ја има поддршката од нивниот коалиционен партнер (ВМРО ДПМНЕ не крие дека ќе ги поддржи сите кандидати на ВЛЕН кои ќе влезат во вториот круг), може да добиеме нов парадокс: ДУИ да има повеќе советници, а ВЛЕН повеќе градоначалници. Така, двете коалиции ќе прогласат победа, а ВМРО ДПМНЕ ќе има луксуз да избира коалициски партнер кој нему повеќе му одговара. Од друга страна, доколку резултатот е драматично во полза на ДУИ, тоа ќе создаде нов притисок за легитимитетот на албанскиот партнер во владата, и можеби ќе резултира со предвремени парламентарни избори. Затоа, општините како Чаир, Гостивар, Тетово, ќе бидат поинтересни од македонските во овој циклус локални избори – зашто резултатите од овие општини ќе го формираат вкупниот политички амбиент во следните година дена.

Затоа, не е лошо, од плажите на Халкидики, додека замислено и мудро гледаме кон морската далечина, малку и да се запрашаме околу главните постулати на нашата иднина. Како ќе обезбедиме континуирана функционална мултикултурна демократија, кога имаме нов антагонизам помеѓу етнитетите, и кога за главните стратешки правци за државата имаме дијаметрално спротиставени мислење? Kој е квантен имот скок, кој знаеме дека ни е неопходен, кој ќе овозможи пробив кон вистинска економија и уредено општество? Ако не преку ЕУ, преку кој механизам ќе обезбедиме владеење на право, борба против корупција, замена на сегашниот клиентелизам со меритократија, и вистинска слободна демократија? На тема на овие ситни предизвици, ви посакувам плодна дискусија на плажите. И олабавете ги децата, и ним им е одмор.

Оваа колумна го изразува личното мислење на авторот и може да не се совпаѓа со редакцискиот став на македонската редакција на Дојче Веле или со ДВ во целина.

Изгледите за пробив во обидот за решавање на тензиите меѓу ЕУ и Кина на самитот денеска (24.07.) во Пекинг, се чинат мали откако Кина планираните дводневни разговори ги скрати на еден ден. Самитот, со кој треба да се одбележи 50-годишнината од воспоставувањето на дипломатски релации меѓу ЕУ и Кина, наместо во Брисел дури беше префрлен во Пекинг откако кинескиот претседател Ши Џинпинг ја одби поканата за присуство. Претседателката на ЕК, Урсула фон дер Лајен и претседателот на Советот на Европа, Антонио Кошта, се среќаваат со Ши или со премиерот Ли Чијанг во кинескиот главен град. „Ова е уште еден знак за ограничената желба и амбиција на Пекинг да си има работа со Европејците“, оценува за ДВ Алиција Бачулска, соработник во програмата за Азија при Европскиот совет за надворешни односи (ЕЦФР). Таа додава дека кинеската елита често ја доживува ЕУ како сила од средни размери со ограничено влијание во трговските преговори.

Поплаките на ЕУ не наидуваат на слух

Трговскиот дефицит од 400 милијарди евра (467 милијарди долари) на ЕУ со Кина го потпали тековниот трговски спор, разгорен со ограничениот пристап на европските производители до кинескиот пазар. Индустриските политики на Кина ги фаворизираат домашните добавувачи, кои добиваат огромни субвенции, пристап до договори како изведувачи за владата и поволни регулативи.

Брисел смета дека таквите политики условиле значително прекумерно производство, што довело до „нафрлање“ евтини кинески електрични возила на пазарот на ЕУ, со што се нанела штета на домашниот автомобилски сектор. „Обемот на кинеската економија - обемот на субвенции, прекумерниот капацитет и владините интервенции – се огромни“, вели Бачулска и додава дека без „сериозни мерки“ за заштита на европската автомобилска индустрија, ЕУ ризикува „делумна деиндустријализација“ за само неколку години.

ЕУ воведе царини и до 45% за кинески електрични возила и бара ставање крај на прекумерните капацитети и реципрочен пристап до пазарот за да се обезбедат еднакви услови за европските извозници.

Кина сега сака да ги замени царините за електрични возила со обврски за минимална цена, покрај други отстапки. Поради загриженоста за трговската политика на Кина, ЕУ во април годинава формираше Работна група за надзор на увозот чија цел е да помогне за заштита на внатрешниот пазар на Унијата, што би можело да придонесе за давачки контра ниските цени од Кина или други заштитни мерки. Работната група веднаш утврди зголемување од 8,2% на извозот на Кина во ЕУ во април, во споредба со истиот период минатата година, што го припишува на тоа дека кинеските извозници го пренасочуваат извозот во САД кон Европа за да ги избегнат повисоките царини од Трамп. Кина негира дека на домашните производители им обезбедува нелојални услови и ја обвинува ЕУ за протекционизам. Пекинг фаворизирањето на локални производители го оправдува со потребата за национална безбедност и економски развој.

Фирмите од ЕУ фрустрирани од ограничувањата на Кина за ретки минерали

Со оглед на тоа дека преговарачите на ЕУ не можат да обезбедат значителен пристап до кинескиот пазар, а Кина располага со ретки минерали неопходни за чиста технологија, производство на чипови и медицинска опрема, тоа е уште една важна точка во спорот. Според ЕК, ЕУ се потпира на Кина за 98% од своите залихи од ретки минерали, како и магнети од ретки земји. Кина минатата година воведе ограничувања на извозот на ретки метали, заради што имаше доцнење во синџирот на снабдување и прекини на производството кај фирмите од ЕУ. Вредноста на испораките со ретки метали во ЕУ се намали за 84% на 15,1 милиони долари (12,9 милиони евра) во првите пет месеци од 2025 година, според податоците од кинеската царинска служба.

На самитот на Г7 минатиот месец во Канада, фон дер Лајен ја обвини Кина за „присила“ и „уцена“ во врска со ограничувањата и наведе дека „ниту една земја не треба да контролира 80 до 90% од пазарот за основни суровини и да одлева производи како магнети“. Пекинг ги отфрли критиките, а портпаролот на кинеското Министерство за надворешни работи минатата недела сугерираше дека „менталитетот“ на ЕУ треба да се „ребалансира“. Иако комесарот за трговија на ЕУ, Марош Шефчовиќ, минатиот месец преговараше за олеснување на извозните контроли за ретки метали и обезбеди „зелен канал“ за некои европски производители, многу фирми јавуваат дека одобренијата премногу бавно се добиваат за да може да се спречи прекин во синџирот на снабдување. ЕУ веќе го има инструмент против принуда за следење на примери на таквите појави, како што се на пример ограничувањата со минералите од Кина. Сѐ почесто се слушаат барања европските креатори на политики како реакција на тоа да заземат построг став кон Пекинг, меѓу другото со царини, забрани за набавки или други мерки. „Треба да ја пренесеме пораката дека Европа ќе биде самоуверена и дека има алатки како инструментот против принуда, ако веќе дојде до мерење на силите“, вели Бачулска која додава дека „тоа бара политичка волја.“

Дали проблемите на Кина со Трамп би можеле да бидат во корист на ЕУ?

Аналитичари на ЕУ сметаат дека царините на американскиот претседател Доналд Трамп, кои помогнаа да се прекинат децениски блиските трансатлантски односи, се можност Брисел да ги редефинира врските со втората најголема економија во светот. Соочени со големи нарушувања во трговијата со САД, тие сметаат дека Европа на Кина ѝ е попотребна од било кога и дека може да биде принудена да понуди отстапки за време на самитот. „Мислам дека таквото мислење е многу наивно“, вели Бачулска и додава дека „Кина ја доби првата рунда од трговската војна со САД и во Пекинг владее силно чувство дека времето е на нивна страна [во преговорите со ЕУ]“. На крајот на краиштата, Ши економијата на Кина ја поместува од раст диктиран преку количините кон „развој на висок квалитет“ со ставање приоритет на новите технологии, домашната побарувачка, безбедноста и животната средина. Кина веќе ја предизвикува технолошката доминација на Западот, вклучително и во вештачката интелигенција, супер-компјутерите и производството на електрични возила. Во некои случаи, како 6Г комуникацијата, таа веќе го надмина Западот.

Некои аналитичари сметаат дека Европа и натаму ја потценува економската закана од Кина и не успева да етаблира построг пристап за да се спротивстави на некои од нелојалните трговски практики на Кина. „Постои тенденција прашањата поврзани со Кина во Европа да се маргинализираат затоа што имаме толку многу работи на домашен терен“, анализира Бачулска за ДВ, алудирајќи на војната во Украина и трговскиот спор на ЕУ со Трамп. „Кина се чини дека е само географски далечен предизвик... [но] многу од последиците од кинеските политики за многу брзо време ќе се чувствуваат во Европа“, предупредува таа.

Спасувачките екипи кои го бараа патничкиот авион кој исчезна од радарите на рускиот Далечен Исток, пронашле негови запалени остатоци. Авионот, Антонов Ан-24, се движел од Благовешченск до Тинда во Амурската област на границата со Кина кога исчезнал од радарот недалеку од неговата дестинација, соопшти агенцијата за цивилна одбрана за руските новински агенции.

Авионот се урнал, а според гувернерот Василиј Орлов, во него имало 49 лица, меѓу кои наводно и деца.

Авионот се приближувал кон Тинда кога сигналот исчезнал, соопштија властите. Но, екипажот претходно не пријавил никакви проблеми со авионот.

Спасувачите ги пронајдоа запалените остатоци на околу 15 километри од аеродромот. Напорите за спасување се попречени од преовладувачкиот мочуришен и тајга пејзаж, областа е многу ретко населена. Не е познато дали има преживеани.

Антонов Ан-24 е еден од најстарите патнички авиони што сè уште се во употреба во светот. Неговото сериско производство започна во почетокот на 1960-тите. Според медиумските извештаи, самиот авион бил стар речиси 50 години. Сепак, неговата лиценца сè уште била важечка до 2036 година.

Рускиот воздухопловен сектор се соочува со сè поголеми проблеми, делумно затоа што западните индустријализирани земји воведоа санкции врз индустријата по почетокот на агресорската војна против Украина, наредена од лидерот на Кремљ, Владимир Путин. Снабдувањето со авиони и резервни делови за Русија е забрането. Ова води до тоа многу авиокомпании во земјата да користат сè постари авиони и да користат деактивирани авиони за резервни делови.

По несреќата, јавното обвинителство покрена кривична постапка против авиокомпанијата Ангара за кршење на безбедносните прописи. Сепак, наводно, самиот авион бил проверен непосредно пред полетувањето и не биле пронајдени безбедносни недостатоци.

Американскиот претседател Доналд Трамп најави дека ќе ги намали заканувачките царини за увоз на европски производи - ако Европската Унија повеќе го отвори својот пазар за САД.

На манифестација посветена на вештачката интелигенција, Трамп за тековните преговори изјави: „Ако се согласат да ја отворат Унијата за американски компании, тогаш ќе воведеме пониска царина“. Тој додаде дека се во тек сериозни преговори.

Американскиот претседател Трамп тукушто постигна согласност со Јапонија за царини од 15 проценти - значително помалку од првично планираното. САД, исто така, преговараат за трговски договор со ЕУ со недели, кој има за цел да спречи царините од 30 проценти што веќе ги објави Трамп да бидат воведени на 1 август.

Во меѓувреме, Белата куќа ги намали надежите дека Европската Унија се движи кон трговски договор со Вашингтон што би резултирал со општа царина од 15 проценти за стоките од ЕУ увезени во Соединетите Американски Држави.

Дискусиите за можни трговски договори со САД треба да се сметаат за шпекулации, освен ако претседателот Доналд Трамп не ги објави, изјави портпаролот на Белата куќа, Куш Десаи.

Трамп, во меѓувреме, го пофали неодамнешниот договор меѓу САД и НАТО според кој европските сојузници ќе купуваат и снабдуваат оружје за Украина во нејзината борба против Русија. „Тие ќе преземат 100 проценти од трошоците за целата воена опрема за САД, а голем дел од тоа ќе оди во Украина.“Претходно, германскиот канцелар Фридрих Мерц навести дека наскоро е можен договор во трговскиот спор меѓу ЕУ и САД. Сепак, по средбата со францускиот претседател Емануел Макрон, двајцата ја изразија својата решеност да одговорат на можните американски царини за стоките од ЕУ со контрамерки доколку не се најде решение во тековните преговори.

Поранешниот симбол и бренд на црногорскиот туризам, градот-хотел Свети Стефан, го дочекува својот 65-ти роденден затворен за туристи, а покрај бројните најави, никој не знае дали и кога ќе биде повторно отворен. Според официјалните податоци, во Црна Гора моментално престојуваат над 130 илјади туристи. Додека Владата бележи позитивни бројки, туристичките работници велат дека сезоната е слаба и дека сè уште се чека нејзиниот врв.

Градот-хотел Свети Стефан затворен 5 години

Поранешното елитно летувалиште и гордост на туристичката понуда на Црна Гора од 2021 година зјае празно. Катанецот е ставен откако закупецот, компанијата „Adriatic Properties“ и Владата не успеаја да се договорат за условите и начинот на користење на островот и плажите за сите туристи, а не само за гостите на хотелот. Спорот, вреден сто милиони евра, се наоѓа пред арбитражниот суд во Лондон, а завршните зборови се закажани за крајот на јули.

Советникот во општинскиот парламент на Будва, Ѓорѓе Зеновиќ, за ДВ изјави дека со години заклучениот Свети Стефан е симбол на безнадежноста во која се наоѓа Црна Гора како туристичка дестинација.

„Можеби моментот на давање во долгорочен закуп на овој природен и културен бисер на Медитеранот беше почетокот на назадувањето на Будва и Црна Гора како голем туристички потенцијал“, вели Зеновиќ. Поради некористење, хотелот „пред очи пропаѓа“ и, според туризмологот Мишко Раѓеновиќ, може да го дочека крајот на судењето во уште полоша состојба.

„Можеби треба што поскоро да се организира вонсудско порамнување за хотелот да се подготви за следната сезона. Да беше Свети Стефан отворен, можеби покрај бројни светски личности и Џеф Безос ќе се венчаше на популарниот Светец“, вели Раѓеновиќ за ДВ.

Не помогна ни Новак Ѓоковиќ

На почетокот на февруари оваа година, најуспешниот тенисер во историјата, Новак Ѓоковиќ, се обиде да помогне за да се тргне катанецот од Свети Стефан. По разговорот со премиерот Милојко Спаиќ, Ѓоковиќ за „Вијести“ изјави дека ќе го искористи своето име и влијание за да се реши проблемот меѓу Владата и закупецот.

Како глобален амбасадор на компанијата „Aman“, тој појасни дека имале „иницијални разговори“ и се информирале „околу сè", нагласувајќи дека се обидува да работи за „општиот интерес“ на Црна Гора и дека се надева оти решението ќе биде „на хоризонтот“...

Сезона „одлична“ колку што може да биде

Според податоците на Националната туристичка организација и локалните туристички организации, во Црна Гора моментално престојуваат над 130 илјади гости. Од Министерството за туризам велат дека е евидентно дека колективното сместување, според извештаите од Букинг (Booking), бележи пораст од 4% во однос на минатата и 16–17% во однос на 2019 година, која се смета за рекордна сезона.

Долгогодишниот угостител од Петровац, Илија Арменко, за ДВ вели дека најдобро за сезоната зборува податокот дека во Црна Гора престојуваат околу 130 илјади гости, а има околу 500 илјади кревети. „Во деведесеттите години Црна Гора бележеше десет милиони ноќевања, сега не надминува милион и пол. Сега зборуваме за умирање на туризмот. Мораме да си погледнеме во очи“, истакнува Арменко.

Во Будва – очекувано

Сезоната во Будва е на задоволително ниво, велат од локалната туристичка организација. И покрај официјалната статистика, некои претставници на туристичката индустрија не се задоволни бидејќи имале поголеми очекувања.

„Учество на општина Будва во вкупниот туристички промет во Црна Гора за периодот јануари–мај изнесува 40% во доаѓања и 43% во ноќевања. Според прелиминарните податоци на Управата за статистика на Црна Гора – Монстат, во Будва во колективното сместување, за првите пет месеци, се евидентирани 167.331 доаѓања и 470.162 ноќевања на гости.

Во споредба со истиот период минатата година, забележан е раст на доаѓањата за 2%, додека кај ноќевањата има пад од 4%. Најмногу гости има од Германија, Србија, Франција, Обединетото Кралство, Израел, Турција, Албанија, Кина, Австрија и Хрватска“, истакнува директорката на ТО Будва, Ана Вујошевиќ.

Црна Гора ја изгуби битката со регионот?

Зголемувањето на даноците во туристичкиот сектор, отсуството на јасна стратегија за привлекување гости, потпирањето на околности кои ги погодуваа конкурентните туристички дестинации, прекумерната урбанизација по мерка на градежните лобија, а не на граѓаните и туристите, ценовната политика, „ад хок“ лоши и непромислени потези на локалните и државните власти, отсуството на основна патна и градска инфраструктура, се само дел од причините зошто Црна Гора се најде во ваква ситуација, истакнува Зеновиќ.

„Од друга страна, Албанија правеше сè спротивно од нас и се најде на сите светски мапи по природни убавини, уредени летувалишта, квалитетна и пристапна понуда за сместување и оригинална гастро понуда. До таа мера што ја загрози и Хрватска и бележи незауздлив раст во сите параметри. Оваа сезона можеби според прогнозите и очекувањата е послаба, но според тоа колку и како работевме, е одлична“, вели Зеновиќ и заклучува дека се плаши какви сезони нè очекуваат во наредните години ако свеста на оние што одлучуваат „радикално не се промени“ и ако не сфатиме дека не само Црна Гора има море, планини и езера.

Поради катастрофалната ситуација во Појасот Газа, повеќе од 100 хуманитарни организации побараа слободен пристап до областа. Организациите повикаа на итни преговори за прекин на огнот, отворање на сите гранични премини и непречен проток на помош низ структурите контролирани од ОН. Во изјавата потпишана од 115 организации се наведува и дека постои закана од ширење на „масовен глад“ на теренот. Поради блокадата, тони храна, вода, медицински материјали и гориво остануваат неискористени во магацини надвор од Газа, стои во апелот до меѓународната заедница. „Ограничувањата, одложувањата и фрагментацијата предизвикани од целосната опсада на израелската влада предизвикаа хаос, глад и смрт“, пишуваат организациите.

ОН: Многу мртви на местата за дистрибуција на храна

Откако Хуманитарната фондација за Газа (ГХФ), поддржана од Израел и САД, ја презеде дистрибуцијата на храна кон крајот на мај, особено децата и постарите лица сè повеќе страдаат од неухранетост и глад. Смртоносни инциденти на местата за дистрибуција на помош се случуваат речиси секојдневно. Според ОН, најмалку 1.000 Палестинци се убиени оттогаш при барање храна на патиштата наменети за хуманитарна помош или на местата за дистрибуција на храна.

Меѓутоа, ГХФ го побива ова. Според фондацијата, проблемот за ОН и другите хуманитарни работници во регионот не е тоа што им е забранет пристапот до Појасот Газа. „Проблем се капацитетот и организацијата, а светот ја заслужува вистината за оваа разлика“, објави ГХФ. Организацијата ја повтори својата понуда за соработка со ОН во снабдувањето на Појасот Газа, изјавувајќи дека е подготвена да ги заштити пратките со помош што влегуваат во Газа и работниците на ОН на терен. Помошните резерви што стојат неискористени во магацините би можеле да се достават со помош на организацијата.

„Изгладнувањето е воено злосторство“

„Владите повеќе не можат да чекаат дозвола за дејствување“, се истакнува во апелот. Она што е потребно е итен и траен прекин на огнот, непречен пристап и мисија за помош предводена од ОН која не е контролирана од војската.

„Хуманитарниот систем предводен од ОН не пропадна, туку е спречен да функционира“, изјавуваат организациите, предупредувајќи го Израел: „Изгладнувањето на цивилите како оружје на војната е воено злосторство“.

Погодени се и самите хуманитарни работници

Не само населението на Газа, туку и хуманитарните работници во самиот регион сега зависат од испораките на помош. „Со целосно намалени залихи, хуманитарните организации се принудени да ги гледаат своите колеги и партнери како им паѓаат пред очи“, се наведува во писмото.

Потписници на апелот се хуманитарни организации од целиот свет, вклучувајќи ги Лекари без граници, Спасете ги децата и Оксфам. Од Германија, Светска помош против глад, Каритас, Форумот за цивилна мировна служба и Светска мировна служба, меѓу другите, го потпишаа апелот.

Американската телевизија Си-Ен-Ен објави нови фотографии и видео од 1990-тите години на кои се гледаат сегашниот претседател на САД, Доналд Трамп, и подоцна осудениот сексуален престапник Џефри Епстин.

Снимките докажуваат дека Епстин бил присутен на свадбата на Доналд Трамп со Марла Мејплс во 1993 година. Дополнително, видео од модната ревија на Викторија сикрет во Њујорк во 1999 година ги прикажува Трамп и Епстин како се смеат и разговараат пред да започне ревијата.

Материјалот е откриен во архивите на сервисот КФајл на Си-Ен-Ен. Според нивните наводи, Си-Ен-Ен се соочил со Трамп во краток телефонски разговор. Американскиот претседател луто одговорил: „Претпоставувам дека се обидувате да ме зафркнете“, го цитираше Си-Ен-Ен Трамп. Потоа неколку пати се јавил во мрежата „Лажни вести“ и ја спуштил слушалката.

Епстин беше уапсен во 2019 година, а подоцна обвинет. Во делови од американското општество, смртта на Епстин предизвика диви шпекулации, бидејќи имал одлични контакти во американското високо општество. Познати личности и милијардери доаѓале да го посетат - а Трамп поминувал време со Епстин. Колку добро се познаваа двајцата во моментов жестоко се дебатира.

Извештајот на весникот „Волстрит журнал“ за непристојната честитка, која наводно го носи името на Трамп и е упатена до Епстин за неговиот 50-ти роденден во 2003 година дополнително ја разгоре дебатата.

Спикерот на Претставничкиот дом ги испраќа пратениците на летна пауза

Спорот околу објавувањето на документите за Епстин ескалира и во Претставничкиот дом на САД. За да се спречи гласање за објавување на документите, републиканскиот претседател на Претставничкиот дом, Мајк Џонсон, сака да ги испрати пратениците на летен распуст порано, веќе денеска (23.07), наместо во петок. Ова го објавија, меѓу другото, весникот „Њујорк тајмс“ и други медиуми.

Демократите го обвинија Џонсон дека го блокира гласањето за резолуцијата за случајот Епстин.

Таа бара од Министерството за правда да објави документи, вклучувајќи истражни досиеја и записи од случаите. Џонсон, од друга страна, зборуваше за „политичка игра“ на демократите. Во последните денови, случајот Епстин предизвика контроверзии во Претставничкиот дом.

Трамп го одвлекува вниманието и го напаѓа Обама

Дебатата за објавување на сите документи поврзани со случајот на сексуалниот престапник Џефри Епстин очигледно не се оддалечува од масата на Трамп. Во последно време, тој повторно го насочува вниманието кон други теми. Меѓу нив е и Барак Обама.

Портпаролот на поранешниот американски претседател го обвини претседателот Трамп за маневар за одвлекување на вниманието. Трамп со денови го напаѓа Обама, зборувајќи за „предавство“ и претходен обид за манипулирање на изборите. Освен тоа, Трамп сподели видео создадено со помош на вештачка интелегенција на неговата платформа Трут Соушл на кое Обама е прикажан како затвореник зад решетки. Трамп во вторникот го опиша како водач на „банда“.

Неколку медиуми го цитираа портпаролот на Обама како вели: „Овие бизарни обвинувања се смешни и слаб обид за одвлекување на вниманието“.

Обвинувајќи го за маневар за одвлекување на вниманието, портпаролот на Обама алудираше на деликатната ситуација во која се наоѓа Трамп во моментов поради документите на Епстин.

Американскиот претседател Доналд Трамп објави дека е постигнат трговски договор со Јапонија. Двете земји се согласија на „реципрочни“ царини од 15 проценти, објави Трамп на својата платформа Truth Social.

Пред околу две недели, Трамп испрати писмо до Јапонија, во кое се наведува дека ќе бидат воведени царини од 25 проценти за целиот увоз почнувајќи од 1 август. Според договорот, тие сега се намалени на 15 проценти.

Јапонија треба да инвестира повеќе во САД

Трамп изрази задоволство од договорот. „Тукушто склучивме огромен договор со Јапонија, можеби најголемиот договор склучен досега“, напиша Трамп.

Претседателот на САД изјави дека Јапонија, по негово „упатување“, ќе инвестира 550 милијарди долари (приближно 470 милијарди евра) во Соединетите Американски Држави. Деталите за овие инвестиции сè уште не се откриени. Трамп само рече дека 90 проценти од профитот ќе остане во САД, каде што ќе се создадат „стотици илјади работни места“. Освен тоа, Јапонија треба да ги отвори своите пазари за трговија со САД. Ова би вклучувало автомобили, камиони, ориз и одредени земјоделски производи.

Јапонскиот премиер Шигеру Ишиба изјави дека од сите земји што имаат трговски суфицит со САД, неговата земја го обезбедила најдобриот договор. „Ова е најниската царинска стапка меѓу земјите што имаат трговски суфицит со Соединетите Американски Држави“, рече Ишиба.

Олеснување за јапонските производители на автомобили

Како реакција на објавувањето на договорот, цените на акциите во Токио нагло пораснаа. Индексот Никеи порасна за 3,5 проценти.

Особено големо беше олеснувањето кај производителите на автомобили. Трговскиот договор особено го поттикнува автомобилскиот сектор, а акциите на производителите на автомобили се меѓу фаворитите. Лидерот во индустријата, Тојота, забележа пораст на акциите од над 14 проценти, а другите акции на автомобили исто така забележаа двоцифрен процентен раст.

Главниот преговарач на Јапонија, Рјосеи Аказава, се фокусираше на намалување на царините за автомобили, бидејќи тоа е најголемиот извозен сектор на Јапонија во трговијата со САД. Според јапонскиот премиер Ишиба, договорот не предвидува квоти за јапонски автомобили увезени во САД. „Преговаравме за да го заштитиме она што треба да се заштити и да постигнеме договор што ги задоволува националните интереси на двете земји“, рече премиерот.

Критики од американските производители на автомобили

Американските производители на автомобили Џенерал Моторс, Форд и концернот мајка на Крајслер, Стелантис, го критикуваат договорот, велејќи дека тој ќе ги намали царините за увоз на автомобили од Јапонија на 15 проценти, додека царините за увоз од Канада и Мексико ќе останат на 25 проценти.

„Секој договор што наметнува пониска царина за јапонски увоз, каде практично нема никаков удел од САД, отколку за возила произведени во Северна Америка, каде има висок удел од САД, е лош договор за американската индустрија и американските автомобилски работници“, оцени Мет Блант, раководител на Американскиот совет за автомобилска политика, кој ги претставува трите производители на автомобили од Детроит. Американските производители на автомобили, имено, увезуваат автоделови од соседните Мексико и Канада.

Царините за челик и алуминиум остануваат

Според јапонскиот јавен радиодифузер НХК, двете земји се согласиле да ја одржат сегашната царина од 50 проценти за челик и алуминиум како дел од нивниот билатерален трговски договор.

САД се најголемиот извозен пазар на Јапонија. Економистите проценија дека царините на Трамп би можеле да го намалат јапонскиот БДП до еден процент.

Џон Мајкл „Ози“ Озборн е роден на 3 декември 1948 година во Бирмингем, во британскиот Западен Мидлендс. Така, подоцнежниот „Кум на хеви металот“ пораснал во уникатен музички биотоп: меѓу безбројните таканаречени „Бирмингемски бендови“ имало и титани на хард рокот како што се Лед Цепелин.

Кога Озборн го напуштил училиштето на 15 години, тој започнал разни обуки кои никогаш не ги завршил. Се обидел да работи како водоводџија или изработувач на алати. Работел во кланица и во мртовечница. Во еден момент Ози - прекар кој го добил од соучениците - завршил во затвор шест недели поради кражба.

Во 1968 година, Озборн, кој станал познат како пејач во неколку локални блуз бендови, формирал група наречена Полка Талк Блуз (Polka Tulk Blues) со басистот Гизер Батлер, гитаристот Тони Ајоми и тапанарот Бил Ворд. Набргу потоа го смениле своето име во Ерт (Earth), а на крајот станале Блек Сабат (Black Sabbath).

Пробив со „Sabbath Bloody Sabbath“

Како Битлси, кои беа рано влијание врз Озборн, и членовите на бендот Блек Сабат свиреле серија тричасовни концерти во Стар-клубот во Хамбург. Притоа, тие сè повеќе го усовршувале својот нов хеви рок звук.

Откако обезбедиле договор за снимање, Блек Сабат ги претставија своите рани хеви метал-рокрифови и темни, окултни текстови, испеани од нивниот ексцентричен, долгокос фронтмен, во 1970 година на две изданија: деби албумот Блек Сабат и легендарниот албум Параноид. И двата албума се продадени во над милион примероци. Во 1973 година, со објавувањето на албумот Сабат блади Сабат, бендот стана светски познат, а особено Озборн стана суперѕвезда.

Озлогласена злоупотреба на дрога

Бендот практично бил постојано на турнеја, а Озборн западнал во зависност од дрога и алкохол. Подоцна, самиот се сеќаваше како ги завршувал своите настапи со шише жесток алкохол и апчиња за спиење. Остатокот од бендот, исто така, земал дрога, кон крајот на 1970-тите години, кога Озборн често бил премногу пијан за да вежба, а камоли да пишува нови песни, изданијата на бендот значително се намалија.

Во 1979 година, Озборн беше отпуштен од членовите на бендот Блек Сабат поради неговата прекумерна злоупотреба на дрога. Меѓутоа, за разлика од другите англиски рок легенди како Џон Бонам - тапанарот на Лед цепелин (Led Zeppelin), кој почина во 1980 година на 32-годишна возраст од злоупотреба на алкохол - Озборн бил решен да се излечи од својата зависност. „Денот кога бев исфрлен од Сабат беше најлошиот ден во мојот живот“, рече тој во едно интервју во 1980-тите години. „Но, гледајќи сега назад, тоа беше веројатно најдоброто нешто што ми се случило.“

Легендарното каснување на лилјак

Озборн навистина успеа да ја остави својата зависност од дрога зад себе. Тој се врати на нозе - и на сцената. Во неговата многу успешна соло кариера што следеше, тој продуцираше дванаесет албуми. До моментот на неговата смрт, тој продаде над 40 милиони плочи.

Првиот соло албум на Озборн, Близард оф Оз (Blizzard Of Ozz), со синглот Крејзи трејн на американскиот Топ десет во 1981 година, беше петпати награден со платински тираж.

Една година подоцна, многу тетовираниот пејач, чиј стил осцилираше помеѓу гламур и готика, стекна дополнителна слава: на турнејата во САД, тој ја откина главата на жив лилјак на сцената. Озборн тврдеше дека мислел дека е играчка. Но, колку е веродостоен некој кој наводно ги отсекол главите на два гулаба една година претходно, во присуство на ПР менаџер од ЦБС-Рекордс?

Назад во црно

Во 1997 година, Озборн повторно се приклучи на бендот на кој му го должеше својот демонски имиџ. Истата година, Блек Сабат свиреа на Ozzfest - метал фестивал кој Озборн го основаше една година претходно со својата сопруга и менаџерка Шерон. Тој остана лојален на Блек Сабат сè додека не го снимија својот последен студиски албум, 13, во 2013 година. Четири години подоцна, бендот настапи заедно за последен пат во нивниот роден град Бирмингем.

Ози Озборн стана еден вид карикатура на остарен рокер на почетокот на 2000-тите, кога се согласи да учествува во ријалити ТВ-шоу со своето семејство, кое тогаш живееше во Лос Анџелес. „Озборнови“, исто така, ги претстави Кели и Џек, две од трите деца на Озборнови. Кога Ози Озборн, на врвот на својата слава во ријалити ТВ, се појави со својата сопруга Шерон во шоуто на Џеј Лено во 2005 година, тој изјави: „Веќе не пушам, не пијам алкохол, не земам дрога. Денес сум прилично здодевен“.

„Straight to Hell“: Музички камбек во 2020 година

На почетокот на 2019 година, Озборн падна во својот дом во Лос Анџелес додека се опоравувал од тешка пневмонија. „Сега имам повеќе навртки и шрафови во мене отколку во мојот автомобил“, рече тој по операцијата на 'рбетот. Мораше да помине неколку месеци лежејќи.

Сепак, тоа не го спречи да се занимава со музика, меѓу другото и со Елтон Џон. Во јануари 2020 година, тие издадоа заеднички сингл Директно во пеколот (Straight to Hell), песна од дванаесеттиот соло албум на Озборн, прв по десет години. Се вика Обичен човек (Ordinary Man). Насловот звучи како чиста иронија, бидејќи Ози Озборн никогаш во својот живот не бил обичен човек. Озборн постојано истакнуваше дека сите тие дроги и алкохол сигурно го убиле пред неколку децении. Сега „Кумот на металот“ почина на 76-годишна возраст - само неколку недели откако, веќе сериозно болен од Паркинсонова болест, го одржа својот многу фален проштален концерт во Бирмингем.

Германската економија со години е во опаѓање, а за 2025 година не се очекува поголем раст - се предвидува само мал плус. Во исто време, работењето „на црно“ и другите економски активности во сенка, кои не се пријавуваат, цутат. Но, што всушност се крие зад фактот дека уделот на сивата економија во вкупниот економски учинок на Германија се зголемил за повеќе од единаесет проценти за само една година?

Во 2024 година, уделот на сивата економија изнесувал 482 милијарди евра, што е највисоко ниво во последните десет години и го надминува дури и сојузниот буџет. За 2025 година, економистот Фридрих Шнајдер од Универзитетот во Линц предвидува натамошно зголемување - на 511 милијарди евра, што би претставувало ново зголемување од 6,1%.

Шнајдер се справува со овој феномен повеќе од 40 години. Наместо терминот „работа на црно“, тој претпочита да го користи терминот „сива економија“: „Ова се економски активности кои се легални - како што се поправка на автомобили или чистење - но се извршуваат надвор од државата, без плаќање даноци и социјални придонеси“, објаснува Шнајдер во интервјуто за Дојче Веле. Законските одредби, како што се минималната плата или максималното работно време, притоа се заобиколуваат.

Во споредба со брутодомашниот производ, Германија, со удел во сивата економија помеѓу единаесет и дванаесет отсто, се рангира на средината од рангирањето меѓу индустријализираните земји. Романија, на пример, бележи удел од 30%, а Грција 22 отсто.

За да го пресмета обемот на сивата економија, Шнајдер ја споредува количината на пари во оптек со регистрираната економска активност.

Пад на даночната дисциплина

Кои се главните причини за зголемувањето на нелегалната работа и сивата економија? Тука доаѓа до израз чувството на граѓаните дека плаќаат превисоки даноци и придонеси, истакнува Шнајдер.

„Во Германија имаме ситуација каде што возовите не работат добро, многу мостови на автопатите се оштетени и мора да се поправаат, што предизвикува долги гужви и чекања. Ако граѓаните сметаат дека не добиваат соодветна услуга од државата за парите што ги плаќаат, тогаш нивниот даночен морал, односно нивната подготвеност да плаќаат даноци, се намалува.“

Шнајдер не е изненаден што многу луѓе работат нелегално. За него, работата на црно е „даночен бунт на малиот човек“. Не станува збор за голема даночна евазија, вели тој. „За наставниците тоа се приватни часови или инструкции, за керамичарите тоа е 'на црно' поплочена бања.“

Ако даночниот товар е висок, но услугите кои ги нуди државата се на високо ниво, тоа сепак може да се прифати, смета Шнајдер. „Но, во Германија имаме ситуација каде што даноците и придонесите за труд се многу високи, а она што државата го нуди за возврат во многу сегменти е крајно незадоволително.“

„Даночен бунт на малиот човек“

Во време на растечка невработеност, кога има помалку нарачки и нема прекувремена работа, кога работното време и смените се скратени, тогаш, вели Шнајдер, настапува времето на работата на црно. Засегнатите велат: сега имам помалку пари, но и натаму сакам да одам на одмор или да си дозволам нешто. Најлесниот начин да го надоместам тоа е да работам нелегално. „И токму тоа го гледам повеќе од 40 години. Кога економијата слабее, сивата економија цути.“

Лукративна комбинација од социјална помош и нелегална работа

Критичарите тврдат дека високите социјални бенефиции во Германија ја поттикнуваат работата на црно. Откако социјалната помош на 1 јануари 2024 година беше зголемена за повеќе од дванаесет отсто, според податоците на Шнајдер, „приближно 88.000 до 100.000 луѓе ги напуштија своите работни места со скратено работно време - токму работните места за кои очајно бараме работна сила“.

Повеќе од една третина од сојузниот буџет е веќе распределен за секторот на трудот и социјалните бенефиции. За 2025 година, министерката за труд Бербел Бас, според податоците од Бундестагот, предвидува расходи за социјална помош од речиси 52 милијарди евра - околу пет милијарди повеќе од претходната година. Од ова, околу 29,6 милијарди евра се наменети за месечни исплати на 5,64 милиони корисници. Околу 13 милијарди евра се планирани за трошоци за домување и греење, а остатокот оди за мерки за интеграција и административни трошоци.

Дебатата за трошоците е во полн ек: Германскиот канцелар Фридрих Мерц од редовите на конзервативната Христијанско-демократска унија (ЦДУ) предложи ограничување на паричниот надоместок за кирија и домување за корисниците на социјална помош (Бургергелд), што беше остро критикувано од делови од коалицискиот партнер СПД и од опозицијата.

Во меѓувреме, самата министерка Бас, која е социјалдемократ, призна дека државната помош привлекува и криминалци. Во интервју за списанието „Штерн“, таа зборуваше за „мафијашки структури“ кога станува збор за социјалните измами. Таа ги опиша експлоататорските структури кои ги носат луѓето од странство во Германија. Тука, криминалците ги вработуваат нелегално, додека во исто време аплицираат за социјална помош.

„Приватен модел на комбинирана заработка“

Маркус Карбаум често се среќава со оваа комбинација од нелегална работа и измами со социјална помош. Како консултант кој обезбедува обука за барање работа за корисниците на социјална помош во областа на Берлин, тој ја нарекува оваа мешавина од легална работа, непријавена работа и Бургергелд „приватен модел на комбинирана заработка“.

Постојат работодавци кои им нудат на своите вработени премалку часови за да заработат за нормален живот, вели Карбаум за ДВ. Приватниот комбиниран модел се состои од три компоненти: редовна работа со скратено работно време или мини-работа, дополнителен приход на црно - особено во секторите како што е гастрономијата, каде што тоа е честа појава - и советот на работодавецот до вработениот: „Она што уште ви недостасува, земете го од Бирото за вработување“. Ова се трите составни компоненти на системот, кои Карбаум често ги гледа во пракса.

„Структурна измама“

Постои и одредено чувство за „права“, истакнува Карбаум. „Имам право на социјална помош. Не ми го одземајте тоа право сега. Така може да се опише тој менталитет“.

Тој се сретнал со луѓе кои доаѓаат на обука со автомобил, имаат најнов паметен телефон и му кажуваат како еднаш годишно - што формално го дозволува бирото за вработување - одат на одмор во странство со целото семејство. Ова не е формално предвидено за корисниците на социјална помош Бургергелд, „но се случува во пракса. Зборуваме за поединечни случаи, а не за мнозинството“, нагласува Карбаум. „Но, тоа сепак се случува и дефинитивно е показател дека станува збор за структурна измама“.

За да се дејствува против тоа, потребна е поголема размена на податоци, вели Карбаум. Тоа го планира владината коалиција - на пример, подобар увид помеѓу канцеларијата за вработување и царинската управа, која е задолжена за борба против нелегалната работа.

Фридрих Шнајдер се согласува со тоа. Но, по 40 години научна анализа, економистот од Линц знае дека клучна работа е: „Ако имаме силен економски раст и работата на црно се намалува“.

Економијата е секогаш и малку психологија. Кога компаниите се убедени дека ќе се снајдат добро во иднина, тие инвестираат сериозни суми пари. Ако изгледите се чинат мрачни, тие ги ограничуваат своите инвестиции.

Пандемијата на коронавирусот со прекинот на меѓународните синџири на снабдување, војната во Украина, енергетската криза и инфлациите кои произлегоа од тоа, забавувањето на кинеската економија, сето ова силно ја погоди извозно ориентираната германска економија. Германија оттогаш е во рецесија.

Статистиката од Организацијата за економска соработка и развој во индустријализираните земји (ОЕЦД) покажува дека во 2024 година, Германија сè уште имала најниска стапка на инвестиции меѓу сите 38 земји членки.

Планирани се 631 милијарда евра инвестиции

Тоа сега ќе се промени - ветуваат раководителите на водечките компании кои работат во Германија. 61 од нив, вклучувајќи ги Рајнметал, САП, Фолксваген, БМВ, Мерцедес, Ербас, Германската берза, но и американски гиганти како Нвидиа, Блекрок и Блекстоун - се здружија во иницијатива наречена „Направено за Германија“ (Made for Germany). Името не е избрано случајно: асоцира на познатиот германски печат за квалитет „Направено во Германија“ (Made in Germany).

Заедно, тие планираат да инвестираат 631 милијарда евра во Германија во наредните три години - во производствени капацитети, машини и постројки, како и во истражување и развој.

„Сакаме економски раст, сакаме да ја зајакнеме конкурентноста на Германија, сакаме да ја одбраниме и прошириме нашата технолошка предност“, изјави еден од двајцата иницијатори, шефот на Сименс, Роланд Буш, по состанокот на бизнисмени и политичари од германската влада во кабинетот на канцеларот во Берлин.

Мерц: „Германија се врати“

Судејќи според нивната економска важност, тие 61 компанија претставуваат околу една третина од германската економија.

Кристијан Зевинг, раководител на Дојче Банк и втор иницијатор на иницијативата, претпоставува дека ќе им се придружат повеќе компании. Заедничка цел е Германија повторно да стане „мотор на раст за силна Европа“.

„Ретко имало подобри можности од сега - инвеститорите и меѓународните компании се подготвени да инвестираат во нашата економија. Тие ја ценат Германија како стабилен и сигурен партнер, особено во овие нестабилни времиња“, рече Зевинг.

Политичарите се воодушевени. „Германија се врати, се исплати повторно да се инвестира во Германија“, рече канцеларот Фридрих Мерц по состанокот. „Се наоѓаме пред една од најголемите инвестициски иницијативи во последните децении. Ние не сме економијата на минатото, туку на сегашноста, а пред сè на иднината“.

Од каде доаѓа промената на расположението?

На овој состанок за економија и политика, расположението очигледно било одлично. „Имавме извонредна размена на мислења“, сумираше Кристијан Зевинг.

Но, од каде дојде тој пресврт? Германија сè уште е во економски тешкотии, ѝ се заканува трета година по ред без раст. А кога ќе се земе предвид и царинската политика на американскиот претседател Доналд Трамп, перспективите се сè освен добри.

Меѓутоа, политичкиот курс сега очигледно е поинаков. Придвижувањето на економијата е повторно апсолутен приоритет на новата сојузна влада.

Од почетокот на мај, на власт е коалицијата од конзервативните партии ЦДУ/ЦСУ и Социјалдемократите. Првите чекори веќе се преземени - Германија се задолжи со издавање државни обврзници. И двата дома на парламентот, Бундестагот и Бундесратот, одобрија посебен фонд во износ од 500 милијарди евра, наменет за дополнителни државни инвестиции во инфраструктурата и во заштитата на климата. Станува збор за инвестиции и во реконструкција на дотраените патишта, како и во енергетските мрежи, во дигитализација и истражување.

Цената на електричната енергија за индустријата ќе се намали, економијата ќе биде значително ослободена од даноци. Прво, инвестициите во производствени капацитети, машини, постројки, како и во истражување и развој, во голема мера ќе бидат признати при пресметувањето на даноците. На среден рок, се планира и трајно намалување на данокот на добивка.

Токму ова е она што економијата безуспешно го побара од претходната влада, која ја сочинуваа СПД, Зелените и либералната ФДП.

Сега на чело на владата е Фридрих Мерц, правник кој работи во економијата многу години. Меѓу другото, од 2016 до 2020 година тој беше претседател на надзорниот одбор на германската филијала на американскиот инвеститор Блекрок, најголемиот светски управувач со имот.

Ново зближување на политиката и економијата

„Денес започнавме нова форма на соработка“, рече шефот на Сименс, Роланд Буш. „Разговорот покажа дека политиката и економијата се движат во иста насока“. Шефот на Дојче Банк, Кристијан Зевинг, додаде: „Мислам дека тука имаме влада која навистина дава гас. Најважните работи - растот и конкурентноста - се на врвот на агендата“.

Според нив, за компаниите навистина да ги инвестираат најавените милијарди, политиката треба да ја намали регулативата и да им даде на компаниите поголема слобода.

Економијата особено бара реформи кога станува збор за бирократијата и социјалните придонеси, кои значително ги зголемуваат трошоците за работна сила. Работодавците и вработените во Германија ги сносат подеднакво трошоците за задолжително здравствено, пензиско и осигурување за сучај на невработеност. Придонесите за здравствено осигурување беа значително зголемени на почетокот на годината, а ново зголемување веќе се најавува за 2026 година.

Што ќе се случи со пензиите?

Дури 42 отсто од брутодомашниот производ - односно вкупниот економски учинок - веќе оди во социјалните фондови. Пензиските фондови се најголемиот товар. Германија е земја која забрзано старее. За да може државата да продолжи да ги финансира пензиите, таа мора да издвојува сè повеќе средства од буџетот од година во година.

ОЕЦД ја смета реформата на системот за социјално осигурување за најголем предизвик за економската иднина на Германија. Ако ништо не се промени, државата ќе мора да се задолжува сè повеќе за да го одржи својот социјален систем.

Сојузниот канцелар Фридрих Мерц најави дека токму реформата на социјалниот систем ќе биде следна точка на политичката агенда на коалицијата. Првите резултати се очекуваат наесен.

Во неупадлива деловна зграда во Минхен настанува нова генерација сателити. Компанијата Орора Тек во орбитата на Земјата веќе лансираше единаесет сателити со големина на куфер. За наредните години се планирани вкупно 100 вакви сателити. Сите се опремени со термокамери со висока резолуција, а нивната мисија гласи - рана детекција на шумски пожари низ целиот свет.

Постоечките сателитски системи имаат слабости

Сателити кои следат шумски пожари веќе се во употреба, како на пример Сентинел на програмата Коперник на ЕУ и ЕСА, но тие не секогаш се на вистинско место во вистинско време, вели физичарот Андреа Шпихтингер од Орора Тек и појаснува дека „официјалните мисии многу летаат напладне, а речиси и да нема сателити над некои региони попладне.“

Орора Тек сака да ги пополни таквите празнини со свои сателити, кои на секои 30 минути може да ја надлетаат и надгледуваат секоја локација на Земјата. Фирмата од Минхен дополнително ќе се потпира и на податоците од сателитите на мисијата Коперник.

Не само почести, туку и поточни податоци

Камерите на новите сателити не само што почесто продуцираат слики, туку тие се и значително поточни. За Германскиот центар за воздухопловство (ДЛР) тоа претставува вистински напредок. Во моментов максималната можна резолуција е до околу 300 метри, вели раководителката на Одделот за набљудување на планетата, Гондела Роснер. Новите сателити на Орора Тек постигнуваат резолуција помала од 100 метри, што нуди многу попрецизни информации за тоа каде настануваат пожари.

Камерите притоа детектираат температурни разлики од само три степени Целзиусови, што овозможува да се детектираат дури и релативно мали пожари, посочува инженерот на Орора Тек, Лукас Лизенхоф. „Дури и ако се работи за пожари од само неколку метри, топлината што ја создаваат е толку интензивна што може да ја детектираме. Во тестовите ги забележавме дури и ритуалните огнови што се палат на почетокот на летото“, вели Лизенхоф. И велигденските огнови биле видливи за сателитите од земјината орбита. На мапите на системот се гледаат дури и фотоволтаични системи кои рефлектираат сончева светлина.

Симулација предвидува развој на шумски пожари

Системот е способен за уште повеќе сознанија, бидејќи ги комбинира сателитските слики со моменталната брзина и насока на ветерот во една област. Ветерот игра клучна улога за тоа колку брзо и во која насока се шири еден шумски пожар. Системот зема предвид и каков вид на вегетација има на даденото место, односно каков е составот на материјалот што гори и каков е релјефот. Шумата гори побрзо на нагорнина отколку на удолница. Сите овие податоци се содржани во моделот за симулација, кој за само неколку секунди може да го предвиди ширењето на шумскиот пожар.

Симулиран пожар

За еден пожар од почетокот на јули годинава во Горишхајде, во покраината Саксонија, симулацијата покажува дека со западен ветер со брзина од 15 километри на час и без контрамерки од противпожарната служба, пламените јазици за околу шест часа би стигнале до градот Гредиц, кој има околу 6 илјади жители.

Со помош на програмата за симулации, тимот може да предвиди и какви ќе бидат ефектите од контрамерките, како на пример копање на јаз за спречување на ширењето на пожарот. Ваквите информации во иднина треба да им бидат достапни на противпожарните служби во реално време. Локалната противпожарна служба де факто успеа да го стави пожарот под контрола и без сателитските податоци, но поради претпазливост беше евакуирано мало место во близина на шумскиот пожар.

Наскоро користење на системот во Грција

Сателитскиот систем за рано предупредување наскоро ќе биде ставен во употреба во Грција. Во Германија интересот за него е сè уште скромен, што, според Андреа Шпихтингер, се должи на фактот дека противпожарните служби и сега функционираат одлично. Понатаму, повеќето региони во Германија се густо населени, така што шумските пожари вообичаено брзо се пријавуваат кај противпожарните служби, а и пожарите во земјата досега немале толку катастрофални последици како на пример во Грција.

Климатските промени го зголемуваат ризикот

Ризикот од шумски пожари во Германија е сè уште релативно низок. Извештај на Баварската покраинска служба за шуми и шумарство ЛВФ покажува дека бројот на шумски пожари во Баварија континуирано се намалувал во изминатите 20 години. Но, во сушните 2003-та, 2018-та и 2019-та година бројот бил значително поголем. Прогнозите укажуваат на тоа дека такви суши во иднина ќе се случуваат сѐ почесто поради климатските промени со што, според ЛВФ, ќе се зголеми и ризикот од шумски пожари.

Со дронови и возила контра заканата од пожари

И Михаел Штал, началник на окружната противпожарна служба во Хам, Баварија, и одговорен меѓу другото и за ретко населениот парк „Горна баварска шума“, поаѓа од зголемен ризик од пожари. За да биде подготвен за идни шумски пожари, тој одамна се потпира на модерната технологија, па така опремил мали теренски возила со резервоари за вода за да може брзо да се гаснат пожари на непристапен терен, уште пред да се разгорат. Неговата најнова идеја е во иднина шумата да ја надлетуваат и надгледуваат дронови опремени со термални камери. Тој веќе ги користи сателитските податоци од програмата Коперник, но тоа, според него, оди релативно бавно и затоа може да си претстави во иднина да го користи побрзиот сателитски систем. „Ако станува збор за друго ниво, многу радо би го разгледал системот. Сè што помага, е добредојдено“, вели Штал.

Автор на текстот: Јан Керкхоф, БР

Сојузната влада инвестира милијарди евра. Тоа ќе значи дека Германија ќе мора да зема повеќе нови кредити. Сето ова треба да се организира, а малку познатата сојузна агенција - Финанцагентур (Finanzagentur GmbH), со седиште во Франкфурт - е одговорна за спроведување на овие мерки. Ќе има многу повеќе работа во наредните години, благодарение на пакетот за помош од повеќе милијарди евра, еден од централните проекти на новата христијанско-демократска-социјалдемократска влада на Фридрих Мерц.

Но, како државата всушност доаѓа до пари? Преку државни обврзници. „Само институционалните инвеститори можат да учествуваат на аукции на државни обврзници директно преку финансиската агенција и со најмалку еден милион евра“, објаснува Артур Брунер, брокер во ИЦФ Банк: „Во принцип, секоја кредитна институција или компанија може да се регистрира во Сојузната финансиска агенција. Сепак, тие мора да имаат седиште во Европската Унија или во Европската економска зона. Тоа значи во земјите од ЕУ, Лихтенштајн, Исланд, Норвешка или Швајцарија“.

Државни обврзници за приватни лица

Од 2013 година, приватните лица повеќе не можат да купуваат државни обврзници директно преку финансиската агенција. Сепак, тие сè уште можат да купуваат и продаваат државни обврзници на берзите.

Сојузните обврзници се издаваат неделно, во зависност од понудата и побарувачката. Финансиската агенција се надева дека ќе ги одржи што е можно пониски трошоците за камата за сојузната влада.

Секако, институционалните понудувачи сакаат што е можно повисока камата за нивните обврзници. Договорот се постигнува преку процес на аукција кој не е јавен, објаснува Брунер: „Процесот е стандардизиран и се одвива преку електронски систем за лицитирање. Системот го води Германската централна банка. Членовите на групата ги внесуваат своите понуди таму или ги внесуваат во системот. Финансиската агенција потоа доделува обврзници за понудените износи во многу краток временски период“.

Компјутерот автоматски избира различни сценарија од низа понуди, со различни можности за оптимална распределба на обврзниците. Кое компјутерски генерирано сценарио ќе се примени, т.е. кој ќе добие колку обврзници и по која каматна стапка - потоа одлучува експертска комисија на Финансиската агенција, во соработка со Бундесбанката и Сојузното министерство за финансии.

Кој инвестира во германски државни обврзници?

Сојузните обврзници сè уште се многу барани на глобалниот пазар на капитал, вели директорот на Федералната агенција за финансии, Тамо Димер: „Повеќето од хартиите од вредност всушност се наоѓаат во странство во Европа, но и надвор од Европа, особено во Азија“.

Типични купувачи на хартии од вредност се оние кои имаат интерес за ликвидност. „Значи, ова се централни банки, државни фондови кои играат важна улога на меѓународно ниво, како и пензиски фондови“.

Може ли федералната влада да остане без кредитори?

Димер верува дека е нереално сојузната влада да остане без кредитори, дури и со зголемување на државните трошоци. Директорот, исто така, вели дека веќе е земено предвид дека зголемените средства природно значат повисоки каматни трошоци, едноставно затоа што износите се поголеми. А,каматните стапки што се плаќаат за нив, одговараат на пазарните приноси.

Откако федералната влада објави нови планови за задолжување, каматните стапки на државните обврзници значително се зголемија, од 2,4 проценти во февруари на три проценти. Каматните стапки сега се стабилизираа на околу 2,5 проценти во период од десет години.

Со години, каматните стапки за германската влада беа исклучително ниски, благодарение на интервенциите на централната банка. Од крајот на 2019 до 2022 година, каматните стапки беа дури и негативни. Инвеститорите потоа беа подготвени да се откажат од каматните стапки во замена за релативно безбедна инвестиција. Во моментов, поради неизвесната царинска политика на САД, сè повеќе капитал се влева во европски и германски државни обврзници.

Автор на текстот: Лукас Вилер, ХР

Воздушниот сообраќај се смета за најбезбеден начин за патување на долги растојанија. Статистички гледано, патувањето до аеродромот е поопасно за патниците отколку самиот лет. Статистички.

Но, кога авион ќе падне, како што се случи неделава со летот 171 на Ер Индија, статистиката малку значи. Бидејќи загинаа 269 лица, меѓу кои 241 од вкупно 242 лица во авионот. Тоа е првата целосна загуба на авион од типот Боинг 787-8.

Без разлика колку е трагична таквата несреќа во однос на жртвите, нејзините последици се далекусежни економски. Бидејќи, покрај профитабилноста и еколошката прифатливост, најважниот аргумент за продажба на патнички авион е неговата безбедност.

Ербас во водство

Американскиот концерн е водечки играч во цивилното воздухопловство со децении. Но, последниве години, бизнисот опаѓа и се евидентирани загуби. Во 2024 година, Боинг, со своите приближно 170.000 вработени, забележа оперативна загуба од речиси единаесет милијарди евра, со приход од 57,8 милијарди евра.

Во исто време, европскиот производител на авиони Ербас веќе ги престигна Американците во сегментот на патнички авиони. Ербас, со седиште во Лајден во Холандија, во истиот период, со околу 160.000 вработени, оствари оперативна добивка од околу пет милијарди евра, со годишен промет од 69,2 милијарди евра.

И податоците за испораките на патнички авиони зборуваат сами за себе: Европејците се први и дополнително го зголемуваат своето водство.

Сепак, бројките за производството и продажбата на цивилни авиони се само делумно репрезентативни. Бидејќи двата концерни се активни и во вселенскиот сектор, а исто така се и производители на оружје. Ова ја отежнува споредбата и целокупната проценка, како што ќе се покаже подоцна.

Несреќи и црни дамки

Уривањето на авионот на Ер Индија е најновата црна дамка во статистиката на Боинг досега. Во последните години, Американците преминаа од една грешка во уште поголема, мораа да поправаат дефект по дефект и редовно доживуваа катастрофи, како што е сега случајот со падот во Индија.

Најдобар пример за несреќен тренд, особено во споредба со Ербас, е начинот на кој се справуваа со нивниот најголем авион: за Ербас тоа беше А380, најголемиот патнички авион во светот. Аеродромите низ целиот свет мораа да ја прилагодат својата инфраструктура за авиокомпанијата,бидејќи терминалите и капацитетот за прием едноставно не беа доволни.

Кога се покажа дека А380 е сè уште преголем за многу авиокомпании, Ербас го прекина производството во 2021 година без многу размислување. Авионот беше премногу скап за одржување поради двата дополнителни мотори. Покрај тоа, авионите со толку голем број седишта (помеѓу 500 и 850 во А380) се тешки за продажба и честопати невозможно е економски да се оправдаат. Идејата што се роди пред пандемијата на коронавирус, која претставуваше пресвртница во воздушниот транспорт, повеќе не функционираше.

Од авион на соништата - до авион кошмар

Боинг го направи тоа поинаку. Откако концернот го прекина производството на легендарниот Џамбо Џет 747, бидејќи моделот повеќе не беше современ, тие се обидоа да одговорат на А380 на Ербас и повторно да понудат конкурентен авион за долги релации. За таа цел, тие продолжија да го развиваат моделот 767, од кој се роди новиот 787, наречен „Дримлајнер“.

Но, наместо да стане авион од соништата (Дримлајнер), новиот модел се претвори во кошмар. Сè што можеше да тргне наопаку, тргна наопаку со тој авион.

Додека Ербас речиси незабележливо го отстрани А380 од понудата, Дримлајнер му донесе лоши вести на Боинг: имаше проблеми со новите материјали и комуникацијата со добавувачите, тест летовите мораа да се откажат неколку пати, првите комерцијални летови беа одложени, а роковите за испорака не можеа да се исполнат.

На крајот, следеа забрани за летови: во 2013 година, кога првите модели веќе беа испорачани и во употреба, се случија два инцидента независно еден од друг. Поради проблеми со батериите, избувнаа пожари на два авиона. Аналитичарите ги гледаат подлабоките проблеми на Боинг во лошото управување, кое најчесто се водело од моделот на штедење со цел да ги задоволи акционерите, што пак одеше на штета на квалитетот.

Спор околу субвенциите

Конкуренцијата меѓу двата авијациски гиганти трае од основањето на Ербас во 2000 година (тогаш под името EADS) и постојано влегува во нови фази. Светската трговска организација и владите во Вашингтон и Европа се придружија во обидот да го преземат лидерството на пазарот.

Главното прашање на спорот: кој концерн добива повеќе државни субвенции? Дали се оправдани или не? Речиси невозможно прашање, бидејќи додека во САД е вклучена само федералната влада, во Европа се вклучени многумина - меѓу другите Холандија, Велика Британија, Франција, Шпанија, Германија и Европската Унија во Брисел.

Покрај тоа, двата концерни се конкуренти не само во авијацијата, туку и во вселената и, особено, во секторот за оружје. Иако не се меѓу првите на глобално ниво: Боинг е шестиот најголем производител на оружје во светот, далеку пред Ербас, кој дури и не влегува во „топ 10“ (13 место). Но, обете компании секако се „големи играчи“.

Проблемот е што како производители на оружје, тие се многу зависни од владини нарачки. Државите не само што ги ангажираат за истражување и развој, туку се и нивни најважни клиенти. Во такви околности, речиси е невозможно прецизно да се квантифицираат субвенциите или да се припишат на специфични деловни сектори.

Каде е конкуренцијата?

Бразилскиот производител на авиони Ембраер е ограничен на мали авиони, додека канадскиот Бомбардиер моментално работи исклучиво во областа на деловни млазни авиони.

Но, еден од најголемите пазари за авијација во светот е Кина - и сега постои производител кој заслужува внимание: Commercial Aircraft Corporation of China Ltd., скратено COMAC. Компанијата е основана во Шангај во 2008 година од страна на кинеската влада, меѓу другите.

Во 2015 година беше претставен првиот примерок од моделот C919 – првиот патнички авион со двоен мотор целосно склопен во Кина. Во соработка со рускиот авијациски и воен концерн OAK, COMAC планира да изгради верзија за долги летови – C929 – до 2028 година. Барем дотогаш, пазарот на цивилни авиони со широк труп ќе остане во рацете на главните актери од САД и Европа.

И една година по воведувањето, многу луѓе во Германија сметаат дека цврсто прицврстените капачиња на пластичните шишиња или тетрапак амбалажите се непрактични. Според новото истражување на Нирнбершкиот институт за пазарни одлуки (НИМ), речиси две третини од испитаниците се жалат дека пиењето станало покомплицирано. Потрошувачите често забележуваат дека т.н. „прицврстени капачиња“ пречат при точење и тешко се затвораат.

Купувачките навики остануваат речиси исти

Нирнбершкиот институт во мај спроведе репрезентативна анкета меѓу околу 1.000 лица на возраст од 18 до 74 години. Резултатите покажуваат дека само 12 проценти немаат проблем со новите капачиња. Дури 63 проценти ги оцениле како потешки за ракување во споредба со класичните затворачи. „Фиксираните капачиња не се многу омилени во Германија“, вели Матијас Унфрид, раководител на Одделот за поведениска наука при НИМ.

Само секој трет испитаник смета дека новите капачиња носат корист за заштитата на животната средина. Кај младите, родителите и еколошки свесните потрошувачи, овој процент е малку повисок. И покрај критиките, Здружението на германски минерални извори (ВДМ) забележува ефект на навикнување: бројот на жалби значително опаднал, а купувачкото однесување не претрпело значајни промени.

Така, 23 проценти изјавиле дека поретко пијат директно од шише, а 20 проценти избегнуваат производи со фиксирани капачиња. Сепак, според истражувањето на НИМ, мнозинството останува при своите навики. „И покрај големото незадоволство, Германците изгледа се прилагодија“, вели експертот Унфрид.

Регулатива само за статистика?

Од јули 2024 година, неприцврстените капачиња кај одредени пијалоци се забранети. Производителите во ЕУ мора да ги изработуваат капачињата така што ќе останат прицврстени на пластичното шише – дури и по отворањето. Оваа промена донесе последици за дистрибутерите на пијалоци: многу погони мораа да бидат преместени или целосно обновени. Според здружението на индустријата, потребни биле инвестиции од неколку милиони евра.

Целта на прописот е да се намали количината на пластичен отпад во природата, особено во морските подрачја. Конкретно, мерката треба да го спречи небрежното фрлање или губење на капачињата и да го подобри нивното рециклирање. Сепак, ВДМ го доведува во прашање ефектот од оваа регулатива. Според нивна претставничка, со новите капачиња се решава проблем што реално не постоел: во Германија, пластичните шишиња со повратен надоместок и досега биле собрани речиси 100-процентно – најчесто заедно со капачето. Со тоа, спречувањето на загадувањето веќе било ефективно реализирано.

Археолози кои работат на бреговите на Охридското Езеро во Албанија се уверени дека ја откриле најстара човечка населба изградена на европско езеро, пронаоѓајќи докази за организирана заедница на ловци и земјоделци која живеела пред околу 8.000 години.

Тимот од Швајцарија и Албанија секојдневно поминува часови на околу три метри под вода, внимателно вадејќи дрвени столбови кои ги поддржувале куќите.

Тие исто така собираат коски од домашни и диви животни, бакарни предмети и керамика со детални резби.

Алберт Хафнер од Универзитетот во Берн, Швајцарија изјави дека слични населби се пронајдени во Алпскиот и Медитеранскиот регион, но населбите во селото Лин се постари за половина милениум, датирајќи од пред 6.000 до 8.000 години.

„Бидејќи е под вода, органскиот материјал е добро сочуван, што ни овозможува да дознаеме што јаделе овие луѓе, што саделе,“ вели Хафнер.

Децении за целосно истражување

Повеќе студии покажуваат дека Охридското Езеро, кое го делат Северна Македонија и Албанија, е најстарото езеро во Европа, со старост од над еден милион години.

Староста на наодите се утврдува преку радиојаглеродно датирање и дендрохронологија, која ги мери годишните прстени на растење кај дрвјата. Од локацијата се собрани повеќе од илјада примероци од дрво, а се претпоставува дека таму живееле неколку стотици луѓе.

Се верува дека населбата зафаќала околу шест хектари, но досега е ископано само околу 1% по шест години работа.

Хафнер вели дека наодите покажуваат дека луѓето кои живееле на езерото помогнале во ширењето на земјоделството и сточарството во други делови на Европа.

„Сè уште ловеле и собирале, но стабилниот извор на храна доаѓал од земјоделството,“ рече тој.

Албанскиот археолог Адриан Анастаси изјави дека може да бидат потребни децении за целосно истражување на областа.

„Според начинот на кој живееле, јаделе, ловеле, рибареле и според архитектурата што ја користеле за изградба на нивната населба, можеме да кажеме дека биле многу паметни за тоа време,“ рече Анастаси.

„Во Лондон е пладне, во Филаделфија е седум наутро, а низ целиот свет – време е за Лајв Ејд.“

Оваа телевизиска најава на 13 јули 1985 година го означи почетокот на повеќе од 16 часа музика која обедини речиси две милијарди луѓе во повеќе од 100 земји.

Лајв Ејд не беше обичен концерт. Целта не беше само музиката, туку собирање хуманитарна помош за жртвите од глад во тогашната сушна Етиопија. Тоа беше и најголемиот сателитски пренос во историјата – настан каков што светот дотогаш не видел.

На сцената се редеа најголемите музички ѕвезди од различни жанрови – многу од нив денес веќе не се меѓу нас: Фреди Меркјури, Дејвид Боуви, Тина Тарнер... Сите настапија бесплатно.

Концертот се одржа истовремено на стадионот Вембли во Лондон и на стадионот Џеј-Еф-Кеј во Филаделфија. Луѓето ширум светот гледаа како Меркјури ги анимираше 72.000 присутни на Вембли заедно да го пеат рефренот на песната „Radio Ga Ga", како Боно од ЈуТу скокна од бината за да заигра со тинејџерка од публиката или како Боб Гелдоф страсно ги повикуваше гледачите да донираат.

И да разјасниме една често погрешно пренесена анегдота за Лајв Ејд: сер Боб никогаш не изјавил „Дајте ни ги вашите е**и пари.“ Тоа бил погрешен цитат.

Помош преку рокенрол

Лајв Ејд го замислија и организираа ирскиот музичар Боб Гелдоф и Мич Јур од групата Ултравокс – и тоа во рекордно краток рок, поттикнати од успехот на синглот „Do They Know It's Christmas?" од 1984 година – песна што денес е прилично контроверзна, а која тие двајца ја напишаа заедно.

Јур подоцна за „Гардијан“ изјави дека поголемиот дел од планирањето на Лајв Ејд се одвивал повеќе по инстинкт и добра волја, отколку по јасен план или буџет. Токму затоа Лајв Ејд стана модел што подоцна го следеа настани како Farm Aid (1985), Live 8 (2005) и Live Earth (2007).

Во 2004 година, по објавувањето на ДВД-снимките од концертот, Гелдоф изјави: „Зедовме тема која не беше ни блиску до политичката агенда и преку јазикот на планетата – а тоа не е англискиот, туку рокенролот – успеавме да ја истакнеме интелектуалната бесмисленост и моралната одвратност на фактот дека луѓе умираат од глад во свет со изобилство храна.“

„За Африка“ – но без Африканци

Иако многумина од генерацијата беби-бумери и Ген X сè уште го паметат Лајв Ејд како единствен момент на глобално единство во време пред социјалните мрежи, денес е јасно дека настанот не беше без маани – особено кога се гледа низ призмата на застапеност и разновидност.

Иако беше хуманитарен концерт за Африка, во 1985 година на бината не настапи ниту еден африкански изведувач. Слично беше и со родовата застапеност – освен Шаде, Тина Тарнер, Мадона и Пети ЛаБел, листата на изведувачи беше речиси целосно бела и машка.

Гелдоф го бранеше изборот на изведувачи, велејќи дека тие биле одбрани според способноста да привлечат публика и на тој начин да се зголемат донациите.

Во 2005 година, Гелдоф го организираше Live 8 – серија концерти што се совпаднаа со самитот на Г8, со цел да се натераат лидерите на осумте најразвиени земји да „го направат сиромаштвото минато“ – но и тогаш немаше вистинска разновидност. Во оригиналниот состав беше вклучен само сенегалскиот пејач Јусу Н’Дур, а Гелдоф повторно се повика на „ѕвездената привлечност“.

Диџејот Енди Кершо, кој учествувал во телевизискиот пренос на Лајв Ејд, изјави: „Ова е скандалозно. Велат: ‘Не ја заборавајте Африка’ – а токму тоа го прават.“

Поради тоа, дополнително беше организиран концертот Africa Calling, кој го водеше Н’Дур, со настапи на африкански музичари како сомалиската пејачка Маријам Мурсал и бенинската пејачка Анжелик Киджо.

Моки Макира, извршна директорка на организацијата Africa No Filter, била тинејџерка кога го гледала оригиналниот концерт. Во текст за „Гардијан“ од 2023 година напиша:

„Како Нигеријка родена во Лагос, а школувана во Велика Британија, ми требаше време да сфатам дека верзијата на Африка што Лајв Ејд ѝ ја прикажуваше на светот беше сосема различна од онаа во која јас пораснав. За жал и ненамерно, Лајв Ејд стана симбол на пристапот кон развојот на Африка што и денес доминира – желбата да се идентификуваат и решат проблемите на сиромашните земји и убедувањето дека парите се главното решение.“

Комплекс на бел спасител или пресвртна точка?

Поради сето тоа, Гелдоф честопати беше опишуван како личност со „комплекс на бел спасител“ – што тој го отфрла.

Како реакција на една критика во „Гардијан“ минатата година, во која Лајв Ејд беше опишан како настан што „го зацврстил покровителскиот приказ на Африка како континент очаен и зависен од западна помош“, Гелдоф возврати дека тоа е „најголемата глупост што некогаш ја слушнал“.

Лајв Ејд навистина собра милиони за хуманитарна помош и имаше одредени политички последици. Служеше како инспирација за започнување на американската програма PEPFAR (Претседателска вонредна програма за помош во борбата против СИДА) во 2003 година, која подоцна беше значително ослабена поради буџетските кратења на администрацијата на Трамп.

Нов документарец, Live Aid at 40: When Rock 'n' Roll Took On the World, открива и дека Гелдоф и неговиот сонародник Боно неуморно лобирале кај лидерите на Г8, што на крајот довело до отпишување на 40 милијарди долари долг за 18 од најсиромашните земји во светот, како и до ветување дека помошта за земјите во развој ќе се зголеми за 50 милијарди долари годишно до 2010 година.

Денес, 73-годишниот Гелдоф се сомнева дека духот на тој настан може да се повтори во ерата на социјалните мрежи. „Тоа е технологија што ги разделува луѓето, за разлика од рокенролот што ги обединува,“ изјави тој за NME.

Реагирајќи на неодамнешната изјава на Илон Маск дека „најголемата слабост на западната цивилизација е емпатијата“, Гелдоф додаде: „Не, Илоне – лепилото што ја држи цивилизацијата заедно е токму емпатијата. Живееме во време во кое умира добрината, и против тоа се борам.“

Но, рокерот сè уште верува во промените:

„Можеш да ги промениш работите, навистина можеш… поединецот не е немоќен, а заедно – навистина можеме да направиме промена.“

Падот на авионот Боинг 787 на Ер Индија со 242 лица во него минатиот месец очигледно бил предизвикан од прекинот на снабдувањето со гориво на моторите, според прелиминарниот извештај од истрагата.

Соодветните прекинувачи три секунди по полетувањето биле речиси истовремено на „исклучено“, според извештајот објавен од индиската истражна служба. Патничкиот авион веднаш го изгубил погонот.

Гласовните снимки од пилотската кабина покажуваат како едниот пилот го прашува другиот зошто го прекинал снабдувањето со гориво, се додава во извештајот. „Другиот пилот одговорил дека не го прекинал." Дали одговорот дошол од капетанот или од првиот офицер, останува нејасно.

Меѓутоа, на местото на несреќата прекинувачите биле пронајдени во позиција „вклучено“. Според извештајот, имало докази дека двата мотори биле рестартирани на мала надморска височина пред несреќата.

Префрлувањето на прекинувачите во позиција „исклучено“ речиси веднаш го прекинува снабдувањето со гориво. Ова обично се прави за да се исклучат моторите по пристигнувањето на пистата на аеродромот или во итни ситуации, како што е пожар во моторот. Извештајот не укажува дека се случила таква итна состојба. Американскиот експерт Џон Кокс истакна дека пилотот не може случајно да ги префрли прекинувачите. „Не можете случајно да ги поместите".

Според извештајот, авионот веќе изгубил висина пред да го премине оградниот ѕид на аеродромот. Надзорните камери на аеродромот покажаа дека системот за итни случаи на авионот, познат како турбина со воздух, бил во функција додека авионот првично се искачувал. Немало индикации за судир со птици.

Индиската истражна служба првично не даде препораки против производителот на авиони „Боинг“ или производителот на мотори „Џенерал Електрик“ (ЏЕ). Експерти од „Боинг“, Федералната администрација за воздухопловство на САД и производителот на мотори „ЏЕ“ исто така учествуваа во истрагата.

Авионот се урна во станбена област кратко по полетувањето од Ахмедабад во западната држава Гуџарат на 12 јуни и се запали. Во катастрофата загинаа 260 лица во авионот и на земја - еден британски патник преживеа. Авионот беше на пат кон Лондон.

Двајцата пилоти се сметаа за искусни и имаа вкупно време на лет од приближно 19.000. „Ер Индија“ е под зголемен надзор по несреќата.

Индискиот регулатор за воздухопловство претходно имал издадено предупредување до авиокомпанијата за кршење на работното време на пилотите. И Агенцијата за безбедност на воздухопловството на Европската унија, ЕАСА најави истрага за нискобуџетната авиокомпанија „Ер Индија Експрес“.

Според една студија, екстремниот топлотен бран од крајот на јуни до почетокот на јули резултираше со околу три пати повеќе смртни случаи во големите градови во Европа отколку без влијанието на климатските промени. Според меѓународниот истражувачки тим од Империјал колеџ во Лондон и Лондонската школа за тропска медицина, околу една третина од 2.300 смртни случаи, или околу 1.500, се директно поврзани со климатските промени.

Научници од Велика Британија, Данска, Холандија и Швајцарија ги анализираа случувањата во дванаесет големи градови помеѓу 23 јуни и 2 јули. Во овој период, температурите во многу градови се искачија до екстремни вредности, понекогаш далеку над 40 степени Целзиусови. Според студијата, климатските промени ги зголемија дневните максимални температури во градовите за 1 до 4 степени Целзиусови - без ова дополнително затоплување, само околу 800 луѓе би умреле од ефектите поврзани со топлината.

За нивната анализа, тимот ги споредил податоците за температурата во реалниот свет со пресметки на модели кои прикажуваат сценарио без климатски промени предизвикани од човекот. Очекуваниот број на смртни случаи поврзани со топлината беше утврден за две сценарија.

Според експертите, ранливите групи како што се луѓето со претходни нарушени здравствени состојби беа особено погодени од неодамнешниот топлотен бран. 88 проценти од проценетите смртни случаи се случиле во возрасната група од 65 години и постари, известува тимот.

Дванаесетте проучувани градови беа погодени од последиците од топлотниот бран во различен степен: Според тимот, речиси 320 од дополнителните смртни случаи предизвикани од климатските промени се случиле во Милано, 286 во Барселона, 235 во Париз и 171 во Лондон. Во Франкфурт, бројот е релативно низок, со 21 дополнителен смртен случај.

Истражувачите велат дека топлотните бранови предизвикуваат значително повеќе смртни случаи од другите природни катастрофи. За споредба, 224 лица загинаа во поплавите во шпанскиот регион Валенсија минатата година, а 243 лица загинаа во поплавите во 2021 година во северозападна Европа, вклучително и во долината Ар.

„Топлотните бранови не оставаат трага од уништување како шумски пожари или бури“, објаснува коавторот Бен Кларк од Империјал колеџ во Лондон. „Нивните последици се во голема мера невидливи, но сепак тивко разорни. Разлика од само 2 до 3 степени Целзиусови може да значи разлика помеѓу живот и смрт за илјадници луѓе.“ Затоа тимот го нарекува „тивок убиец“.

Како што покажуваат податоците од Службата за климатски промени „Коперник“ на ЕУ, јуни 2025 година беше најжешкиот месец регистриран во Западна Европа. Просечната температура беше 20,49 степени Целзиусови, надминувајќи го претходниот јунски рекорд поставен во 2003 година (20,43 степени Целзиусови). Серијата податоци од „Коперник“ датира од 1950 година, а во некои случаи и подалеку.

„Во свет кој продолжува да се затоплува, топлотните бранови ќе станат почести, поинтензивни и ќе влијаат на повеќе луѓе“, предупредува Саманта Бургес од Европскиот центар за среднорочни временски прогнози. Германските градови, особено, се лошо подготвени за ова, предупредува истражувачот за клима Јохен Мароцке. Тој ги наведува недостатокот на засенчување, премногу стакло, премалку зелени површини и обемното запечатување како причини.

Според извештаите на американските медиуми, бројот на жртви од ненадејните поплави во Тексас се искачи на повеќе од 100. Според властите, 84 лица загинале само во округот Кер. 28 од нив биле деца, беше објавено во понеделникот попладне (локално време). Округот Кер беше најсериозно погоден во последните денови од ненадејните поплави што започнаа во петокот утрото.

Потрагата по исчезнати лица сè уште е во тек, така што бројот може да се зголеми. Вкупниот обем на штетата останува нејасен. Околу 400 спасувачи и неколку единици со кучиња учествуваат во потрагата, а се користат и хеликоптери и беспилотни летала.

Гувернерот на Тексас, Грег Абот, предупреди дека понатамошните обилни дождови, кои се очекува да продолжат до вторник, повторно би можеле да доведат до поплави опасни по живот - особено во веќе поплавените области.

Во меѓувреме, Белата куќа најави посета на американскиот претседател Доналд Трамп на Тексас оваа недела. Неговата портпаролка Каролин Ливит се спротивстави на критиките дека Националната метеоролошка служба имала недоволно персонал како резултат на мерките за штедење преземени од страна на агенцијата за намалување на трошоците, ДОГЕ. Обвинувањето за одговорноста на Трамп за овие поплави е „лага“ и нема никаква цел во време на национална жалост, рече Ливит.

Обвинувањата произлегоа и од редовите на Демократите. Поплавите сè уште се следат, а агенцијата има доволно персонал, истакна Ливит.

Критиките за управувањето со кризи стануваат погласни и во медиумите и социјалните мрежи. И покрај предупредувањето за сериозни временски услови од Националната метеоролошка служба, предупредувања за поплави биле издадени дури ноќта, но не и наредби за евакуација. Откако Трамп ја презеде функцијата во јануари, финансирањето за Националната метеоролошка служба и Националната еколошка служба беше намалено, а бројни научници беа отпуштени.

Претседателот во неделата, кога беше прашан дали ќе ги повлече отказите, го негираше тоа, аргументирајќи дека катастрофата била непредвидлива. „Ова се случи за неколку секунди, никој не го очекуваше“, им рече тој на новинарите. Трамп прогласи вонредна состојба за погодениот регион, со што ослободи дополнителна федерална помош.

Во петокот утрото, силни поплави за многу краток временски период погодија одморалиште во јужниот дел на САД. Нивото на водата во реката Гвадалупе се искачило за осум метри во рок од 45 минути. Многу возрасни, особено во областа Кервил, кампуваа во близина на водата.

Особено во центарот на катастрофата беше летниот камп за девојчиња. „Кампот Мистик" во меѓувреме ја потврди смртта на вкупно 27 деца и воспитувачи на својата веб-страница. „'Кампот Мистик' жали за загубата на 27 кампери и воспитувачи по катастрофалните поплави на реката Гвадалупе“, се вели во соопштението. Во времето на катастрофата, приближно 750 девојчиња беа во летниот камп.